MNIEJSZOŚĆ NIEMIECKA W POZNANIU
Kronika Miasta Poznania 1992 R.60 Nr1/2
Czas czytania: ok. 4 min.W środowisku tej grupy narodowościowej zainteresowanie wzbudzały także występy niemieckich teatrów amatorskich (Deutsche Biihne) z Wiekopolski i Pomorza. Siedziba jednego spośród nich znajdowała się w Poznaniu. Teatry te miały m. in.
także na celu izolowanie ludności niemieckiej od polskiego życia kulturalnego. Odgrywały one również znaczną rolę w niemieckim życiu muzycznym, podobnie jak Towarzystwo Bacha w Poznaniu (Bachverein). Towarzystwo to organizowało koncerty, utrzymywane na wysokim poziomie artystycznym . W latach trzydziestych coraz większą rolę w propagowaniu kultury oraz w kształtowniu poglądów i postaw ludności niemieckiej odgrywało radio. Niemieccy posiadacze aparatów radiowych słuchali przede wszystkim audycji nadawanych z Rzeszy. Sporo spośród nich słuchało zwłaszcza propagandowo-dywersyjnych audycji nadawanych we Wrocławiu. Najbiedniejsi Niemcy nie mogli pozwolić sobie na kupno aparatu radiowego (był drogi). Niektórzy z nich słuchali audycji radiowych u sąsiadów, krewnych i znajomych, lub w lokalach niemieckich stowarzyszeń i instytucjf l . Działacze niemieccy, zwłaszcza zaangażowani w ruchu sportowym i politycznym, zwracali także systematycznie uwagę na rozwój kultury fizycznej w środowisku nmniejszości niemieckiej. Chcieli oni nie tylko izolować ludność niemiecką od sportu polskiego, lecz także rozwijać i utrzymywać jej sprawność fizyczną oraz wychowywać ją w duchu patriotycznym i paramilitarnym. Tego nie mogły spełnić w szerszym zakresie niemieckie stowarzyszenia sportowe, zrzeszające stosunkowo niewielu spośród zamieszkałych tu Niemców. Dlatego problematyką wychowania sportowego i paramilitarnego zajmowały się także w szerokim zakresie niemieckie organizacje polityczne, zwłaszcza po 1932 r. Organizacje sportowe otrzymywały z Niemiec subwencje i dyrektywy postępowania. Wszystkie formy działalności na rzecz umacniania kultury fizycznej wśród mniejszości niemieckiej stanowiły wówczas realizację hasła "Kraft durch Freude" , obowiązującego w hitlerowskich Niemczech. Przykłady współpracy polsko-niemieckiej w dziedzinie kultury fizycznej były nieliczne. Hamowały ją nacjonaliści obu grup narodowościowych. Ta współpraca ograniczała się w zasadzie do sportu wyczynowego. Wynikała ona często z woli wykazania pozornej lojalności mniejszości niemieckiej do państwa polskiego. Szczególną popularnością wśród młodzieży niemieckiej cieszyła się gimnastyka, piłka siatkowa i nożna oraz akcje obozowo-szkoleniowe, organizowane na terenie kraju i w Niemczech. Akcje te przybierały często charakter antypolski. Ożywioną działalność rozwijał Posener Turnerbund (Poznański Związek Gimnastyczny). Liczącymi się w Wielkopolsce osiągnięciami w boksie legitymował się Niemiecki Klub Sportowy w Poznaniu (Sportklub). Aktywną działalność, w tym także narodowo-polityczną i kulturalno-rozrywkową, prowadziły również niemieckie kluby wioślarskie. Były nimi: "Neptun" i "Germania". Niemieckie kluby wioślarskie z Wielkopolski i Pomorza zrzeszone były w Ruderverband Poznań-Pomorze. Doskonałym piłkarzem poznańskiej "Warty" był Fryderyk Schertke (obywatel Polski, narodowości niemieckiej). Rozegrał on trzynaście spotkań w narodowej reprezentacji Polski i w jej barwach wziął także udział w olimpiadzie w Berlinie w 1936 r. Wysiłki niektórych działaczy niemieckich w kierunku ograniczenia codziennego życia mniejszości niemieckiej od wpływów polskich nie zostały w pełni zrealizowane. Pewien odsetek spośród miejscowych Niemców znajdował się nawet w orbicie sil
Z. Dworeckinego wpływu środowisk polskich. Zaobserować było można i zjawisko odwrotne. Większość spośród tych Niemców i Polaków wykazywała jednocześnie przywiązanie do kultury i języka ojczystego oraz przenosiła te wartości na młodą generację. #
Przypisy:
Por. E. Makowski, Mniejszość niemiecka w Polsce w polityce niemieckiej, w: Rola mniejszości niemieckiej w rozwoju stosunków politycznych w Europie 1918-1945, Praca zbiorowa pod redakcją A. Czubińskiego, Poznań 1984, s. 312-313. Zob. M. Nadobnik, Niemcy w województwach zachodnich w świetle spisu ludności Z r. 1931, w: Problem niemiecki na ziemiach zachodnich, Zeszyt specjalny kwartalnika "Strażnica Zachodnia", Poznań 1933, s. 33-34.
Pełniejsze opracowanie zagadnień związanych z problematyką mniejszości niemieckiej w Polsce Zachodniej zob.: Z. Dworecki, Problem niemiecki w świadomości narodowo-politycznej społeczeństwa polskiego województw zachodnich Rzeczypospolitej 1922-1939, Poznań 1981, s. 19-70. M. Cygański, Organizacje dla Niemców za granicą w Rzeszy w latach 1918-1932 i ich oddziaływanie w duchu ideologii narodowo-niemieckiej na środowiska mniejszości niemieckiej w Europie, Ameryce, Afryce, Azji i Australii, w: Rola mniejszości niemieckiej w rozwoju stosunków poltitycznych w Europie 1918-1945, Praca zbiorowa pod redakcją A. Czubińskiego, Poznań 1984, s. 465-466.
Rocznik Statystyczny Stołecznego Miasta Poznania (cyt. RSSMP) za lata 1922-1924, Poznań 1926, s. 25, 32; RSSMP za rok 1925, Poznań 1927, s. 18; Archiwum Państwowe w Poznaniu, Akta miasta Poznania (cyt. APwP, AmP) nr 53, s. 207: Pismo Magistratu do Ministerstwa b. Dzielnicy Pruskiej, Poznań 23 X 1920 r.
M. L. Trzeciakowscy, W dziewiętnastowiecznym Poznaniu, Życie codzienne miasta 1815-1914, Poznań 1982, s. 69. APwP, AmP. nr 53, s. 159: Magistrat do wojewody, Poznań 24 VI 1920r.; Archiwum Państwowe w Poznaniu, Starostwo Grodzkie m. Poznania (cyt. APwP, SGmP), nr 2, s. 3; artykuł wysiany do "Gazety Polskiej" w Warszawie w styczniu 1920 r.
M. L. Trzeciakowscy, W dziewiętnastowiecznym ..., s. 27-28, 59, 68. O polityce pruskiej wobec Polaków i walce tych ostatnich o zachowanie swej odrcbnos'ci narodowej zob. L. Trzeciakowski, Pod pruskim zaborem 1850-1918, Warszawa 1973; tenże, Walka o polskość miast poznańskiego na przełomie XIXiXXwieku, Poznań 1964; Wielkopolska (1851-1914), Wybór źródeł, Opracował W. Jakóbczyk, Wrocław 1954.
Zob. Niemcy w Poznańskiem wobec polityki germanizacyjnej 1815-1920, Pod redakcją L. Trzeciakowskiego, Poznań 1976, s. 360-395; Z. Dworecki, Rada Ludowa na Miasto Poznań 1918-1919, w: "Kronika Miasta Poznania" 1980, nr 4, s. 25-34. Z. Wieliczka, Tło polityczne Powstania Wielkopolskiego 1918/19 r., Odczyt wygłoszony w Poznaniu w dniu 16 sierpnia 1931 r. na Zjeździe delegatów Związku b. Uczestników Powstań Narodowych RP, Poznań 1931, s. 6.
Zob. A. Czubiński, Powstanie Wielkopolskie 1918-1919, Geneza-charakter-znaczenie, Poznań 1978, s. 111-171; Z. Dworecki, Fakty i wydarzenia Z walk o niepodległość w latach 1918-1919 w Poznaniu (część pierwsza), w: "Kronika Miasta Poznania" 1978, nr 4, s. 19-21. 12 "Posener Tageblatt" (cyt. PT.) 1918, nr 537, 539, 553,561, 575 i 587; A. Czubiński, Powstanie..., s. 115-116; PT. 1919, nr 29. 13 PT. 1918, nr 561, 575 i 583; A. Czubiński, Powstanie.... s. 150-151; Z. Dworecki, Fakty ..., s. 24.
14 P.T. 1918, nr 577, 578, 583, 585,593, 603; Niemcy w Poznańskiem ..., s. 371.
Powyższy artykuł jest częścią publikacji Kronika Miasta Poznania 1992 R.60 Nr1/2 dostępnej w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku. Właścicielem praw jest Wydawnictwo Miejskie w Poznaniu.