2YCIORYS HRABIEGO EDWARDA RACZYŃSKIEGO 95na ten cel jedną dziesiątą swych rocznych dochodów. Kanonik. a późniejszy .arcybiskup Gnieźnieński i Poznański, Teofil Wolicki wydał 2. lipca 1816 r. odezwę do polskich współobywateli, w której wzywał do składkowania na wybudowanie grobowca dla obydwuch monarchów. Na urządzenie zbiórki, w której wziął udział ka-ól Fryderyk Wilhelm III. 100 dukatami, następca tronu 20 dukatami. i car rosyjski Mikołaj 500 talarami, udzielono najwyższego pozwolenia. Po śmierci arcybiskupa Wolickiego (19. XII. 1829) wyraził sejm prowincjonalny wobec rządu życzenie wykończenia pomnika obydwuch królów. W następstwie wyznaczył król w tym celu komitet, który tworzyli namiestnik królewski, książe Antoni Radziwiłł. gnieźnieński proboszcz katedralny i późniejszy arcybiskup P:rzyłuski i hr. Raczyński. Przewodniczący tegoż, książę Radziwiłł, ujął doląd bardzo się między sobą różniąc.e projekty w ten sposób, że obydwu monarchom miano wznieść posągi a dla godnego umieszczenia ich śmiertelnych szczątków pobudować kaplicę grobowcową. Po śmierci księcia Radziwiłła (który umarł w Berlinie na cholerę 7. IV. 1833) upoważnieni zostali dwaj pozostali członkowie komitetu reskryptem ministerjalnym z 17. lipca 1833 do dalszego prowadzenia sprawy. Ci zn6w postanowili, ażeby w kaplicy katedralnej położonej w wschodniej części katedry i mającej być ozdobionej według planu budowniczego Kawaler,a. Lanci umieścić grobowiec obydwuch monarchów i postawić ich posągi. Styl kaplicy miał być bizantyński stosownie do epoki obydwu ch królów. Została ona potem ozdobiona obrazami świętych polskich i herbami najznakomitszych rodzin polskich, wykonanemi enkaustycznie w barwach woskowych. Ołtarz z mozaikowym obrazem Matki Boskiej, który wykonał profesor Salandri w Wenecji. uzupełniał ozdoby kaplicy. Tu, między ołtalrzem a wejściem, w południowej stronie kaplicy ustawiony został sarkofag mieszczący szczątki obydwuch monarchów. W wnęce ściany północnej, na lewo od wejścia zostały postawione posągi. Ponieważ ogólna suma składek wynosiła tylko 21.576 talarów, które zaledwie starczyły na przebudowę wewnętrzną i upiększenie kaplicy, na wystawienie ołtarza i sarkofagu, kazał hr. Raczyński, jak już wspomnieliśmy, obydwa posągi na swój koszt sprawić i postawić. Na postumencie kazał umieścić

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1929 R.7 Nr2

KRONIKA MIASTA POZNANIAnastępujący napis: "Ofiarowane do kaplicy tPiastów przez Edwarda Nałęcza Hr. Raczyńskiego".

Nie mógł przeczuć wonczas, jak fatalnem stać się miało dla niego umieszczenie tego napisu. W charr.akterze swym jako jeden z trzech wykonawców testamentu zmarłego arcybiskupa W olickiego poczuł się poseł na sejm były radca regencyjny Pantaleon Schuman powołanym do zaprotestowania prz.eciw temu napisowi. Jego "osobisty stosunek do inicjatora pomysłu tych pomnikow zabronił mu milczeć". i stąd zwrócił' się z wnioskiem z 17. kwietnia 1841 i późniejszym z 4. kwietnia 1843 do sejmu, starając się w nich udowodnić, że "idea" tych pomników pochodziła od zmarłego arcybiskupa, "że ktoś inny z.asługę ich wzniesienia sobie przypisuje i tym ktosiem jest szanowny kolega ze śremskiego powiatu", że "te posągi są nasze, bośmy na nie skłac!kowali, że za nasze pieniądze są nabyte': 2), że dalej można było z zebranych funduszów pokryć wydatki całego przyozdobienia kaplicy oraz nabycia posągów i t. d. Z tych przyczyn stawił wniosek: Na stosownem miejscu umieśdć napis: Według pomysłu (I)' Wolickieg, nabyte, ze składk narodu, posągi ustawił i przeznaczył ku jego chwale tę kaplicę E. N. R. E (dward) N(ałęcz) R(aczyński}.

Wniosek ten zostal odrzucony wszystkiemi głosami przeciw wnioskoawcy. W swym drugim wniosku stawił pan Schumann żądanie do sejmu: "Ażeby zwrócić się do Jego Mości Króla z najpoddańszą prośbą. by sejmowi polecił wykonanie tego dzieła i, gdyby hr. Raczyński żądań w jego (Schumana) wyżej wymienionym (.a już oddalonym) wniosku co do zmiany napisu nie wypełnił, by te jego wnioski najłaskawiej zatwierdził". W swych "Verhandlungen hetreffend das den elrsten beiden Regcnten Polens in Posen ell-richtete Denkmal", do których dołączył później odnośny "zbiór d'3kument6w" zbijał hr. Raczyński zdanie po zdaniu twierdzenia swego szanownego kolegi sejmowego. Chociażby zmarły arcybiskup Wolicki miał mieć zamiar, "ideę", postawienia obydwu królom pomnika, to jednak hr.

2) W druku oficjalnej listy składkowej nie można znaleźć nazwiska pana Schumana ani jal{o zabierającego, ani też jako składkującego.