KRYZYS W POZNANIUzmianie na gorsze - podajemy przeto dla przykładu tylko najbardziej dostępne daty. Bardzo wymowny np. obraz daje zużycie gazu, prądu i wody na głowę jednego mieszkańca. Ilustruje to poniższe zestawienie, porównujące ze sobą lata od 1928 do 1933.

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania: Antologia 1990 R.58 [Nr3/4]

Rok Gaz Prąd Woda 3 kwg 3 m m 1928 97.0 74.2 28.3 1929 97.2 104.9 30.8 1930 89.2 99.0 28.0 1931 80.3 94.9 27.2 1932 76.8 88.5 25.8 1933 49.7 87.0 25.0

Z powyższej tabliczki widoczna jest stopniowa obniżka konsumpcji w każdym z podanych szeregów dla gazu, prądu i wody, co pociąga znów za sobą stały spadek produkcji tych dóbr w przedsiębiorstwach miejskich. Z pośród środków żywnościowych posiadamy tylko dane, dotyczące spożycia mięsa na głowę mieszkańca. Mianowicie spożywano na głowę w r. 1929 - 78,3 kg; w r. 1930 - 75,0 kg; w r. 1931 - 71,7 kg; a od r. 1932 zaczyna się obniżka na 67 i 65 kg. Ruch pasażerski w tramwajach uległ również ograniczeniu z 34500 osób w r. 1930 i 31200 w r. 1931 na 26600 w r. 1932 i 21300 w r. 1933. To samo zjawisko obserwujemy na kolejach. Ruch osób na dworcach kolejowych w Poznaniu wynosił w latach 1927 do 1929 - 3,5 milj. co roku. W latach 1930 do 1932 spadł na 2,5 milj., a w roku 1933 wynosił tylko 1 900 500. Poważnemu osłabieniu uległo w ostatnim czasie publiczne życie kulturalno - towarzyskie, które charakteryzowało się w okresie przed rokiem 1930 wielką liczbą przedstawień teatralnych, koncertów, zabaw tanecznych i innych rozrywek kulturalnych. Ponieważ bezpośrednich danych porównalnych nie posiadamy, orjentujemy się tu na podstawie wpływów podatkowych. Tak więc przedstawienia teatralne przynosiły miastu podatku w r. 1927 - 29 tys. zł, w r. 1929 - 67 tys. zł, a w latach 1930 i 1931 już tylko 2.5 tys. Znaczy to, że zmalała ilość przedstawień, frekwencja widzów, oraz obniżyły się ceny biletów. Kabarety i koncerty przynosiły rocznego podatku w r. 1927 - 179 tys. zł, w r. 1929 - 197,5 tys. zł. i od r. 1930 kolejno: 153 tys. - 134,5 tys. - 91 tys. - 70 tys. Licząc się z trudną sytuacją, ostatnio obniżono stawki podatkowe. Inne rozrywki, jak zabawy taneczne, bale reprezentacyjne, odczyty, przedstawienia cyrkowe itp. dawały łącznie podatku w latach 1927 do 1934 następujące sumy: 131 600 - 114 130 - 159 200 - 118 400 - 71 650 - 48,5 tys. - 39 400 zł. Liczby te, chociaż w sposób pośredni, lecz niemniej dosadny podkreślają ograniczenia w dziedzinie towarzysko - obyczajowej ludności poznańskiej. Ludność poznańska ogranicza się nawet w takiej dziedzinie, jak uczęszczanie do kąpieli w łazienkach miejskich. Gdy bowiem w latach 1927, 1929 i 1930

Stanisław Waszakfrekwencja roczna wynosiła przeszło 190 tys. osób, to po roku 1931 spadła do 118 tysięcy i 103 500 osób.

Natomiast roczna frekwencja w kinoteatrach utrzymuje się od 3 lat na poziomie 1800000 osób, a nawet w r. 1933 podniosła się do 1930200. Zaważyła na tem niemało poważna obniżka cen biletów. Przed r. 1930 frekwencja w kinach przekraczała przeważnie 2 milj. Frekwencja w Teatrze Polskim zmniejszyła się z 144500 w r. 1930 na 108500 w r. 1933. Kryzys gospodarczy zaważył bardzo silnie na dochodzie ogólnym, jakim rozporządza ludność poznańska. Orjentujemy się także na podstawie statystyki podatkowej. Stwierdzamy zatem, że np. opodatkowany łączny dochód w przemyśle, handlu, rzemiośle i zawodach wolnych wynosił przed r. 1931 - 84,5 milj. złotych. W r. 1932 wykazywał już 72,5 milj. zł, a w roku 1933 spadł do 58 300 000 zł. Na podstawie podatku od uposażeń, emerytur i za pracę najemną wnioskujemy znów o zubożeniu warstw urzędniczych. W r. 1930 płaciło 20 tys. osób przeszło 3 milj. zł podatku, tymczasem w r. 1932 płatników było już tylko 16 400, a suma podatkowa od dochodów wykazywała 1 700 000 zł. Dowód to najlepszy, jak w znacznym stopniu uległy obniżce pensje i zarobki, a zarazem liczba pracowników. Krytyczne warunki życiowe mieszkańców Poznania odbiły się również na obrotach w Lombardzie Miejskim, które to obroty z roku na rok wzrastają. Ilość wszystkich operacyj t. j. nowych zastawów, wykupóow raz prolongat wynosiła: w r. 1929/30 - 69,5 tys. ; w r. 1930/31 - 76 tys. ; w r. 1931/32 - 96,5 tys. ; w r. 1932/33 - 111,5 tys. ; w r. 1933/34 - 128,5 tys.; Samych pożyczek i prolongat udzielono w r. 1931/32 - 63 778; w r. 1932/33 - 73 332; w r. 1933/34 - 85 919. Suma udzielonych pożyczek przekracza 1 milj. złotych.

Mimo to wkłady oszczędnościowe w bankach poznańskich wzrastają. Tak np. wkłady depozytowe w Komunalnej Kasie Oszczędności m. Poznania wzrosły z 19 460 000 w r. 1929 na 30250000 w r. 1933. Zaś wkłady oszczędnościowe w Pocztowej Kasie Oszczędności w Poznaniu wynoszą w r. 1934 - 14,5 milj. złotych wobec 3,5 milj. w r. 1929. Zatem oszczędności w P. K O. wzrosły o 311,8%, a w K K. O. m. Poznania o 55,5%. W poznańskich spółdzielniach oszczędnościowo-pożyczkowych, należących do Związku Spółek Zarobkowych, oszczędności nie wykazują większego ruchu. Utrzymują się one od 5 lat na poziomie półtora miljona złotych, a nawet ostatnio zauważa się tam tendencję do zmniejszania wkładów i przenoszenia ich do K, K. O. wzgl. P. K. O., jako do instytucyj, cieszących się daleko większe m zaufaniem szerokich warstw. Dodatnie zjawisko poważnego wzrostu oszczędności w Poznaniu można sobie tłumaczyć coraz silniej ujawniającą się w społeczeństwie potrzebą odbudowy zniszczonych przez inflację powojenną kapitałów, jak również niemałą odgrywają tu rolę obecne kryzysowe warunki gospodarcze. Mianowicie obawa przed niepewną przyszłością, a zwłaszcza przed redukcją z zajmowanej posady popycha ludność do oszczędzania kosztem nawet codziennych potrzeb. Charakterystyczne zmiany zaszły w ruchu pocztowym. Ilość nadanych telegramów zmniejszyła się w ostatnim czasie o 150 000, ilość rozmów telefonicznych - o 250 000. Suma wpłat na P. K. O. wynosiła w r. 1930 jeszcze 178 600 000 zł, w r. 1932 - 119 10OOOOzł, a w r. 1933 - 107 360 000 zł. Przekazów po