STRUKTURA HANDLOWA MIASTA POZNANIAna siebie największą uwagę, ponieważ stanowią ów języczek u wagi obecnych przemian. W tej kategorji wzrost jest najsilniejszy i ciągły. Oto na rok 1932 wzrost dosięga 130, na r. 1933 przekracza 140, wreszcie w r. 1934 przekracza 145. Kategorja V stanowi szczególnąjuż formę handlu, ponieważ dotyczy wyłącznie handlu okrężnego, przyczem kategorja Va obejmuje handel rozwoźny, a kategorja Vb obejmuje handel obnośny. Zaznaczyła się tutaj także zniżka (87 i 42). Osobno potraktować trzeba przedsiębiorstwa handlowe w poszczególnych kategorjach, wykupujące świadectwa półroczne. Są to głównie przedsiębiorstwa sezonowe, a więc krótkotrwałe. Toteż fluktuacje z roku na rok akcentują się tutaj najsilniej z tą dominującą tendencją, że zaznacza się stały wzrost tych placówek gospodarczej wymiany dóbr. W kategorji I nie ma ich obecnie wcale. W kategorji II wskaźnik wykazuje zniżkę na 55. W kategorji III linja rozwojowa przedstawia się następująco: w r. 1928-30 - 100; w r. 1932 - 155; w r. 1933 - 135; w r. 1934 - 122. Natomiast w kategorji IV najniższej jest znowu wzrost ze 100 na 183. To samo zjawisko ujawniło się na r. 1934 w kategorji V (153), chociaż w latach 1932-33 istniała tendencja zniżkowa (87 i 40). Omówione codopiero tendencje rozwojowe przedsiębiorstw w poszczególnych kategorjach i rodzajach dokonać musiały, siłąrzeczy, na przestrzeni ostatnich kilku lat znaczne przesunięcia w układzie strukturalnym poznańskiego handlu, co bardzo dobitnie uwidacznia poniższe zestawienie, zawierające liczby procentowe, obliczone na podstawie zestawienia pierwszego:

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania: Antologia 1990 R.58 [Nr3/4]

Przeciętna 1932 1933 1934 flo- fI z lat 1928-30 £ <u 4 ) E 6 E 4J V E v. u C c SN N 1 s: N v M 41 H 41 M X-S> N o r u H U n u o o fi a 2 . O O 8 Ogółem 100. O 100.0 100. O 100. O 100 O 100.0 100.0 100.0 100 O 100 O 100.0 100 O i 1.5 1.6 10 1.0 1.0 0.8 08 07 08 U 22.5 237 103 17.7 195 29 17.3 183 8.5 16.7 18.2 3.9 III 43.8 45 O 32 4 47.1 483 373 43.7 457 35.0 40.9 43 O 27 1 IV 29.0 26 6 52.4 32 8 298 57.8 36.6 345 554 404 36.7 65.5 Va 04 0.3 1.0 0.2 02 0.1 0.2 02 0.2 0.3 0.2 0.4 Vb 2.8 2.8 29 1.2 1.2 19 1.4 1.5 0.9 13 1 1 3.1

Wynika z tego jaskrawo, jak inną strukturą co do wielkości placówek przedstawia handel poznański za rok 1934, ajak inną przedstawiał w latach 1928-30. Przedsiębiorstwa w IV kategorji stanowią obecnie przeszło 40% ogółu przedsiębiorstw handlowych (dawniej 29%), kosztem naturalnie przedsiębiorstw w I i II kategorji, których z roku na rok zdaje się być coraz mniej. Nic to zresztą dziwnego. Zastój gospodarczy, skurczenie się poważnie obrotów, trudności finansowo- kredytowe, szalone dysproporcje w dziedzinie cen - oto co nie może żadną miarą stanowić korzystnego podłoża dla pomyślnego rozwoju wielkiego handlu. Zatem ubożenie w majątku i zmniejszanie się zarówno obrotów jak i dochodu wybija z nieodpartą koniecznością swoje piętno na charakterze handlu.

Stanisław Waszak

Powiedziawszy tyle o ogólnym ruchu ilościowym przedsiębiorstw handlowych według kategoryj wielkości, trzeba zastanowić się jeszcze nad zagadnieniem: w jakim stopniu kategorje określają charakter handlu. W tym wypadku zaglądamy do ustawy, która wszystkie przedsiębiorstwa dzieli na grupy. Np. I grupę stanowią przedsiębiorstwa prowadzące handel towarowy, II - skup zawodowy, III - instytucje kredytu krótko-terminowego, IV - przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe itd. W dziale przedsiębiorstw, prowadzących handel towarowy, których w Poznaniu jest najwięcej, gdyż stanowią blisko 70% ogółu przedsiębiorstw handlowych, o przynależności jakiegoś przedsiębiorstwa do danej kategorji decyduje forma handlu i rodzaj towaru. Natomiast w wszystkich innych działach handlu o przynależności do kategorji decyduje wysokość dokonanego obrotu, wysokość kapitału zakładowego itp. Zanim więc podamy dane o przedsiębiorstwach według rodzaju branż, pragniemy bliżej omówić, o ile np. kategorje wykupionych świadectw charakteryzują przedsiębiorstwa, prowadzące handel towarowy. Otóż do kategorji I tego działu należą przedsiębiorstwa, prowadzące handel hurtowy, czyli zbyt wszelkiego rodzaju towarów w większych ilościach głównie kupcom i przemysłowcom. Kategorja II obejmuje: 1) handel detaliczny czyli sprzedaż wszelkiego rodzaju towarów w mniejszych ilościach zarówno drobnym kupcom jak i spożywcom; 2) drobną nawet sprzedaż wyłącznie spożywcom towarów, posiadających cechy produkcji wytworniejszej (kamienie szlachetne, bronzy, wina, likiery itp. ); 3) handel specjalny nawet drobny takiemi towarami jak pachnidła, broń, aparaty fotograficzne, lampy itp. ; 4) sprzedaż mięsa, połączoną z wyrębem. KategoJja III obejmuje: 1) drobną sprzedaż czyli sprzedaż wszelkich towarów (bez towarów wytwornych) wyłącznie spożywcom z zakładów, składających się z I-go pokoju; 2) zakłady handlu towarowego, należące do spółdzielni bez względu na rodzaj prowadzonego handlu; 3) drobną sprzedaż mięsa. Kategorja IV obejmuje drobną sprzedaż towarów wyłącznie spożywcom, dokonywaną z niewielkich pomieszczeń, nie posiadających ani wyglądu, ani charakteru pokoju, przytem zakłady te nie zatrudniają najemnego subjekta ani nie posiadają składów pobocznych. Kategorja V dotyczy handlu wędrownego. Po tych objaśnieniach bardziej zrozumiałe będą dla nas następujące liczby, które wykazują, że ogółem w r. 1934 handlem towarowym zajmowało się w Poznaniu 3920 przedsiębiorstw, w tern było: I kategorji - 10; II kat. - 635; III kat. - f874; IV kat. - 1380; i V kat. - 21. A zatem w handlu towarowym przewagę stanowi'III kategorja - 47, 8% oraz IV kategorja - 35. 2%. Razem 83, 0%. Całkowitą strukturę branżową przedsiębiorstw handlowych w Poznaniu poznać możemy tylko według stanu z r. 1934, gdyż tylko za ten czas Urząd Statystyczny m. Poznania uzyskał pełne dane. Dla wyrazistości obrazu statystycznego, przedsiębiorstwa handlowe za rok 1934 ujęto w 14 głównych grup według najważniejszych działów handlu. Prócz tego naj obszerniejszy i najliczniejszy dział handlu towarowego uzyskał jeszcze dalszy podział na 8 podgrup, które znów dzielą się na poszczególne rodzaje i gatunki. Według najogólniejszego tego podziału ciekawe dane liczbowe zawiera poniższe zestawienie: