PRZYJĘCIA DO PRAWA MIEJSKIEGO W POZNANIU W LATACH 1576 - 1600 187

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania: Antologia 1990 R.58 [Nr3/4]

5. Najliczniej reprezentowani są w tym dziale p a t e n n i c y (crepidarii), których przybyło aż 14. Miejscowości pochodzenia znamy 10. Z Gdańska przybyło , 5 patenników, ze Sląska 2, z Łotwy jeden, z Prus 1 i z Torunia także 1.

6. Z ł o t n i k ó w (aurifabri, aurifices) znamy 15. Większa część przybyłych przypada na zagranicę, z Polski samej przybyło 4 (Lwów, Wilno, Wiślica i Łę, czyca), ze Sląska 5, z Niemiec 4 i jeden z Holandji. Dwóch nazwano pierścieniarzami (annularius faber). 7. K o t l a r z e (caldeatores, cuprifabri) przybyli ze wsi Kowale, z miasta Żytawy (Saksonja) i z Gdańska.

8. Trzech puszkarzy przybyło z zagranicy, z Niemiec.

9. Zegarmistrzów (horologifices) znamy 3; przy 2 podano tylko miej, scowość. Jeden pochodził ze Sląska (Gerlice) i drugi z Austrji. 10. Igłarz (acufex) przybył 1 z Pniew (Wielkopolska).

11. B l a c h a r z (bractearius) z miasteczka Iszedt.

12. P ł a t n e r z y (arimifices) wymieniają listy przyjęć 2, którzy pochodzili z Brunświku i Mąkoczyna. Z przemysłu metalowego najmniej rzemieślników przybyło z Wielkopolski tylko 10, ze śląska 13, z innych części Polski 15, a na zagranicę przypada 17 nowych przybyszówe) Przemysł drzewny: 1. B e d n a r z e (doleatores) naj liczniej reprezentowani są w tym dziale.

, Z Wielkopolski znamy 7 bednarzy i jednego ze Sląska (Głogowa).

, 2. S t e l m a c h ów (currifices) przybyło 6. Dwóch pochodziło ze Sląska, ijeden z Elbląga. Przy reszcie nie podano miejscowości. 3. Kołodziej a (rotifex) znamy tylko jednego z pochodzenia (Chełmno), a przybyło ich 2. 4. Ośmiu stolarzy, w XVI wieku tesarzami zwani, (mansatores) wymieniono w ciągu lat 25. Dwóch przybyło z Wielkopolski (Kościan, Brdowo), 3 z Niemiec i jeden z Krakowa.

5. Trzech tokarzy (tornarii), których znamy, pochodzili z zagranicy a mianowicie: z Drezna, Witenbergji i Norymbergi. Na liczbę 21 rzemieśliników pracujących w drzewie, znanych nam z pocho, dzenia, z Wielkopolski przybyło 9 (42,8%), ze Sląska 3, na resztę Polski przypada 3, a na zagranicę 6 (28,5%)f) p r z e m y s ł b u d o w l a n y : , 1. Murarze (murarri, muratores) pochodzili głównie z zagranicy i Sląska, na Polskę przypada tylko 2 (Margonin i Krosno).Czterech murarzy przybyło , , z Włoch, 6 ze Sląska (Głogowa 2, Wrocław 3, Swidnica 1) oraz 3 z Niemiec. 2. Cieśli (lignifabri) mamy pokaźną liczbę. W jednym tylko roku, a mia, nowicie 1591 r. przybyło ich aż 20, Pochodzą oni: z Wielkopolski 4, ze Sląska 9,* i Miśni 2. Jest to przeważnie element pochodzący z osad wiejskich.

3. G a r n c a r z e (figuli) pochodzili w większej swej części z Wielkopolski, , bo 11 ijeden ze Sląska (Kłodawa).

Marian J.Mika

4 - 5. S z k l a r z a (vitreator) i s t r y c h a r z a (laterifex) wymieniają regestry tylko po jednym. Pierwszy pochodził z Wielunia, drugi z Orłowa. g) D o i n n y c h p r z e m y s łów zaliczyłem: powroźników, mydlarzy, jritroligatorów, papierników, golarzy, grzebieniarzy, miechowników i kamieniarzy. 1. Liczni sąpowroźnicy (funifices). Na 10 znanych nam z pochodzenia (przybyło ich 12) na Wielkopolskę przypada 6 (Osieczna, Łobrzenica, Kurnik, Skwierzyna, Toruń, Środa), na Śląsk 4 (Głogowa 2, Zgorzelice i Greifenberg).

2. M y d l a r z e (smigmatores) pochodzili: po jednym ze Żnina i Zielonej Góry (Śląsk).

3. In t r o l i g a t o rów, (introligatores, compactores librorum) przybyło 5.

Pochodzili oni: z Płocka, Chwaliszewa 2 oraz ze Śląska 2.

4. P a p i e r n i k ó w (współcześnie zwani: kartownikami, po łac. chartarii) znamy 6, z tego na Polskę przypada 4 (Wilno, Kraków, Kcynia, Toruń), oraz dwóch na Śląsku. Do papierników zaliczyłem również pergamenistę. 5. G o l a r z y (barbitonsores) notują listy przyjęć 3, z tego 2 pochodziło z Gdańska. 6. G r z e b i e n i a r z y (pectinatores) przyjęło prawo miejskie czterech; trzech pochodziło z Wielkopolski (Mosina, Pniewy, Łowicz). 7. Miechowników (perarii, peratores) znamy dwóch. Jeden pochodził z Ratysbony. 8. K a m i e n i a r z y (sculptores lapidum) przybyło trzech do Poznania. Pochodzili oni: z Fryzji, Śląska i Cylichowyh) Handel i komunikacja: Tu należą: kupcy, krojownicy sukna, winiarze, księgarze, aptekarze i woźnice.

Do kupiectwa poznańskiego zaliczyłem: k u p c Ó w w łaś c i w y c h (mercatores), kro j o w n i k ó w s u k n a (pannicidae), w i n i a r z y (oenopolae), a p t e - kar z y (pharmacopolae, apothecarii), oraz k s i ę g a r z y (biblipolae, revenditores librorum) . 1. K u p c Ó w znamy 9. Przyjęto w poczet obywateli dwóch kupców z Niemiec, 2 ze Śląska, 1 z Małopolski (Sącz), 1 z Budziszyna i jednego Szkota. 2. Kro j o w n i c y s u k n a pochodzą wyłącznie z Polski, a mianowicie z Łowicza, Krakowa i Buku. 3. W n i a r z e rekrutują się z poza granic Polski (Wrocław, Frankfurt nad Odrą), oraz jeden ze Śląska (Lignica).

4. Ap t e kar z y przybyło z Polski 3 (Borek/Toruń, Warszawa) i jeden z Kolonji.

5. Obywatelami Poznania stało się też 5 k s i ę g a r z y. Dwóch należy do Wielkopolski (Rogoźno, Oborniki), i dwóch do Śląska.

6. Woźnice (vectores). Na 20 znanych ze swego pochodzenia, na Wielkopolskę przypada 17, z Mazowsza 1 (Ciechanów), ze Śląka 1 i z Prus także jeden. Do handlu i komunikacji należ 41 przybyszów znanych nam z pochodzenia.

Z Wielkopolski pochodziło 23, ze Śląska 6, z zargarnicy 7, a reszty Polski 5 nowych przybyszówi) Zawody wolne i umysłowe: 1. B a l w i e r z y (chirurgi) przybyło 12; 9 znamy z miejsca pochodzenia.

Gdańsk dostarczył aż 5 balwierzy, Norymberga 2, Wrocław 1 i Chojnice 1.

2. Do grupy m u z y k ó w zaliczyłem 2 organistów (organarii) , lutnistę, trębacza i muzyka, pod takiemi bowiem nazwami występują oni w listach przyjęć. Pochodzili wyłącznie z Polski.

3. Malarzy (pictores) mamy 4. Byli to: Jan Cieski z Krakowa, Wincenty Frenczel z Magdeburga, Gabrjel Ćwikieł z Chwalisz ewa i Andrzej Stuss z Elbląga. 4. M i n c e r z (monetae cusor) przyjął również prawo miejskie zapewne sprowadzony przez miasto. Był to: Krzysztof Tsaken z Goslaru. 5. S o ł t Y s i (sculteti) wymienieni są cztery razy. Pochodzą wszyscy z wsi wielkopolskich. Ogółem biorąc najwięcej przybyszów należących do zawodów wolnych pochodziło z Polski, t.j. 16 nowych obywateli,jeden tylko ze Śląska, a 4 z zagranICY. Tablica 9.

Podział zawo(Iowy I>rzy,jniującyrli Obywatel»!woc z ę Ś Ć s z o l. i« a ó I o w u.

Prciiiysl żywnościowy.

8 IQ S 8 c' . to os co i2 9 1(5 co o « 1(5 CO TH Rodzaj zawodu 1 1 1 1 , 8.2" co l OJ co *k 1(3 2g, "" M c Rzeźnicy 11 al 11 11 111 H3 8,9 () ,0 50 Piekarze !) . > - 1 H 23 3,2 2,4 18 Slodownicv , i S 1.1 , i 10 tl 5,8 3,3 41 Cukiernicy o l l O 0,9 0,6 (i Piwowarzy 'J l (i ., 13 1,8 1,3 13 Mlynnrzr - - - - l l 0,2 0,1 l Razem 29 34 iti · 21» 32 H7 20,8 13,8 105

Przemyśl »kórniczy.

Szewcy 5 8 5 11 (i 35 4,9 3,3 28 Kuśnierze l 3 3 9 10 26 3,7 2,4 22 Garbarze 5 8 ., 6 l 22 3,1 2,1 13 Gzcrwonogarb. - - 5 3 (i 14 2,0 1,3 11 Bialoskórnicy 6 3 7 5 l 22 3,1 2,1 17 Farbiarze 3 l l o l 8 1,1 0,8 tt Rymarze 3 1 . - 9 1,6 0,8 6 Zamesznicy 2 3 - l l l 8 1,1 0,8 8 Pannicy - l l 4 6 0,8 0,5 (i Siodlarze l - - -l - 2 0,3 0,2 2 Rękawicznicy - - - l - l 0,1 0,1 l Razem 26 31 25 ii 30 153 21,8 14,4 118 p o d z i a ł za wad o w y p r Z l' j lit U j tl c jf c h o U y wal c 1 s t w o - C z ę Ś Ć o gól n a.

Procent Procent Procent Procent Procent Procent o 10 S 10 o o Y8 00 os o c Nazwa ira , _o itjo cc CO T .2 O 7 . O l g* .2 « 7 T r 9. 7 .2 ' S przemysłu a f be >* o cI -00 co -M -<++> CD & o fi A to a>tA CS 00 00 CS OJ ai 3>- co eo CI" (50 10 03 O 1ft ca o 10 ca o riO »-1 iO lO f.J N L ';7 Sg ';7 ca o ''2 * 'S* 2 a gS '1 * o, ruN CN P 5. 2 * O ca .... CUN 1.

Przemysł żywno- 16,8 śc i owy 29 26,4 15,4 34 25,1 26 21,0 13,8 26 13.4 9,0 32 22,4 16,2 147 20.8 13,8 105 Przemysł odzieży 8.4 i tkacki 12 10,9 6.4 17 12.6 22 17,7 11,6 26 13,4 9,0 23 16,1 11,6 100 14.2 9,4 85 Przem. skorniczy 26 23,5 13,8 31 21.0 15,3 25 20,2 13,3 41 21,2 14,3 30 20,0 15,2 153 21.8 14,4 118 metalowy 14 12,7 7,4 18 13,3 8,9 11 8,9 5,8 14 7.2 5,0 17 11,6 8,6 75 10,7 7,1 57 " drzewny 5 4,6 2,6 6 4,4 3,0 6 4,8 3,2 7 3,6 2,5 5 3,5 2,5 29 4,2 2,7 21 " budowlany . . 11 10,0 5.8 9 6.7 4,4 6 4,8 3.2 26 13,4 9,0 14 9,8 7.1 66 9.3 6,2 44 I ceramIczny Inne przemysły 3,7 2.1 9 6,7 4,5 11 8,9 13 6,7 4.5 8 5,9 4.0 44 6,1 4,2 32 Handel i komun i - 4 5,8 kacja 4,6 2,6 6 4,4 3,0 9 7.2 30 15,4 10,5 9 6,3 4,Ł 59 8.3 5,5 41 Zawody wolne 5 4,8 i umysł. 2,7 1,6 a 2.2 1,3 8 6,5 8 4,1 2,8 " 3,5 2,5 27 3,8 2,5 21 ...> Służba miej ska 3 0.9 0,5 1.6 4.2 " 1.5 1,0 6 0,8 0,6 2 1.0 -' - Suma obyw. o I znano zawód. 110 100% 58,2 135 100% 66,8 124 100% 65.6 194 100% 67,6 143 100% 72,2 706 100% 66,3 - Suma obyw. o nIeznan. zaw. 78 - 41,8 67 33.2 65 34,4 9: 32,4 55 27,8 359 33.7 Razem 185 - lioo% 202 100% 188 100% 287 1 1100% 1981 100% 1,CX55 - 100% - - - --- --