KOŚCIÓŁ ŚW. MARCINA W POZNANIU

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania: Antologia 1990 R.58 [Nr3/4]

45 talarów; do roboty wreszcie kobierca wartości około 300 talarów przyłożyło się kilkadziesiąt pań, między innemi: Emilja Kamieńska, siostra proboszcza; Figuszyńska, siostra dr. Małeckiego; Kolska, aptekarzowa; Ślusarzewiczowa, żona byłego oficera polskiego; Kurowska, żona sędziego apelacyjnego; Ogrodowiczowa, żona komisarza sprawiedliwości; Raabska, żona cenzora, Teofila i Klara Rymarkiewiczowa, córki sekretarza sądu powiatowego; Dyamentówna, siostra ks. Dyamenta z Gniezna, Lesiak, żona wiceprezydenta rejencyjnego; Vogtowa, żona dyrektora teatru, J esionowska, córka prowizora kościoła, Brzeżańska, córka właściciela dóbr ziemskich etc. 24 . OŁTARZE.

1. WIELKI OŁTARZ p. t. ŚW. MARCINA I PRZEMIENIENIA PAŃSKIEGO Z OBRAZEM ŚW. MARCINA.

Przy tym ołtarzu były cztery tak zwane ministerja czyli służby.

Pierwsze ministerjum fundował pleban Tomasz z Wielowsi dla wikarjuszy erygował zaś Uryel Górka, biskup poznański, 27 marca 1486 r. 25 . Dochody tego ministerjum wynosiły czynsz od rozmaitych sum, razem do 1678 złotych (z tych pochodziło 320 zł. z fundacji plebana Tomasza z Wielowsi; 100 zł. z fundacji ks. Macieja z Pszczewa na msze za dusze jego; 200 zł. z fundacji Pawła Staszkowicza dla kaznodzieji; 100 zł. dla organisty, dalej 200 zł. z fundacji Katarzyny Niciarki dla prebendarzy czyli mansjonarzy i wikarjuszy z obowiązkiem odśpiewania co rok wotywy o Wniebowzięciu N. Panny Marji w dzień tego święta; 30 zł. z fundacji Szewczykowej dla wikarjuszy, niosących Wiatyk do chorych; wreszcie 200 zł. z fundacji Tomasza z Poznania, mansjonarza bukowskiego, dla kaznodzieji i prebendarzy, pomiędzy których czynsz miał być na połowę podzielony). Z owej sumy 1678 złotych nie pobierał kościół w drugiej połowie XVIII wieku czynszu od 228 złotych; przepadły też inne czynsze w dawniejszych wizytach wymienione, a umieszczone na domach, które zgorzały. Obligacje były tak uciążliwe, że wizytator Rogaliński (1779 r.) uznał zmniejszenie ich za konieczne. Drugie ministerjum fundacji Sebastjana Sukienkiewicza z r. 1656 miało posagu 1000 złotych, ale sumę tą po spaleniu kościoła w czasie wojny szwedzkiej zużyto na budowę i ministerjum przestało istnieć. Trzecie ministerjum fundował 1628 r. pleban Stanisław Wyborny dla mansjonarzy śpiewających kurs o N. Pannie Marji, erygował zaś 9 grudnia 1644 r. Andrzej Szołdrski, biskup poznański.

Uposażenie tego ministerjum wynosiły czynsze od rozmaitych sum, razem od 10, 300 złotych i 54 grzywien, z których dał ks. Stanisław Wyborny 300 złotych; Krzystofor Szamborczyk 100 złotych; Tomasz z Lwowa 100 zł; ks. Stanisław Czerlejski 300 złotych; Łukasz Kapusta 300 złotych; Agnieszka Kaczmarkowa 200 złotych; ale za wizyty Rogalińskiego płacono czynsz tylko od 5700 zł. i 12 grzywien, inne czynsze przepadły. *Wedle erekcji miało być zawsze 8 mansjonarzy, ale 1779 r. nie było już żadnego; kursu o N. Pannie Marji od wielu lat nie śpiewano, pozostały zaś dochód obracano na potrzeby kościoła.

Stanisław Karwowski

Czwarte ministerjum sprawował altarzysta Bractwa Literackiego, o czem poniżej. 2. OŁTARZ NIEPOKALANEGO POCZĘCIA PANNY MARJII ŚW. JANA CHRZCICIELA.

(niegdyś Wniebowzięcia Panny Marji) z obrazem Niepokalanego Poczęcia.

Ołtarz ten był po stronie Ewangelji. Był drewniany rzeźbiony, pomalowany, tu i ówdzie pozłacany, posiadał wszystkie potrzebne do mszy św. przybory i miał pierwotnie dwa ministerja. Pierwsze ministerjum fundacji ks. Stanisława z Chwaliszewa, altarzysty kolegiaty św. Marji Magdaleny, erygowane 10 lipca 1598 r. przez Jana Tarnowskiego, biskupa poznańskiego. Uposażenie wynosiło 100 węgierskich złotych, 18 grzywien i 750 złotych polskich (z tych dał ks. Stanisław z Chwaliszewa 100 węgierskich złotych, Anna Jodłowska 100 złp. , Szymon Tadeusz Kostrzeniewicz, beneficjat kościoła św. Marcina (1754) 500 zł., ale 1779 r. czynsz od owych sum wcale nie dochodził i obligacjom nie działo się zadość). Prawo patronatu tego ministerjum przysługiwało bractwu ubogich księży w kolegjacie św. Marji Magdaleny, ale 14 kwietnia 1761 r. przelano je na proboszcza św. Marcina. Dom z ogrodem dla altarzysty zburzyli Moskale. Drugie ministerjum fundowali ks. Jan Lawęda, proboszcz jeżewski i ks. Paweł Rosmarynowicz, erygował je zaś 5 maja 1651 r. Andrzej Swinarski, oficjał poznański. Posag wynosił 1100 zł. i to 500 zł. z fundacji ks. Lawędy i 600 zł. z fundacji ks. Rosmarynowicza, w r. 1779 jednak czynszu od owych sum od trzech lat nie pobierano, a inne czynsze z domów zaginęły. Posag tego ministerjum wcielono do pierwszego tak, że altarzysta pierwszego i drugiego był ten sam ksiądz, którego prezentowało Bractwo ubogich księży. W r. 1779 nie było osobnego altarzysty, a obligacjom (msze za dusze fundatorów) nie działo się zadość. 3. OŁTARZ ŚŚ. PIOTRA I PAWŁA, APOSTOŁÓW CZYLI ZAKRYSTYJAŃSKI.

Ołtarz ten wymurowali z przyzwoleniem królewskiem i proboszcza ś. Marcina przy filarze w chórze po lewej ręce 1575 r. Paweł Gorgon z Nowej Grobli i żona jego Urszula, zaopatrzyli go w obrazy, kielich srebrny, antypedjum i inne aparaty i zapisali mu 100 złotych na wszystkich dobrach swoich z warunkiem, aby altarzysta czytał w piątek mszę ś. o Męce Pańskiej, drugą w jakikolwiek dzień w tygodniu z kolektą za fundatorów, ich rodziców i dzieci, aby stale mieszkał przy kościele, uczestniczył w procesjach, służył Bractwu Literatów i był zakrystjaninem, a aparaty kościelne utrzymywał w porządku. Patronem miał być fundator z żoną, dopókiby żyli, a po ich śmierci Bractwo Literatów. Altarją erygował 10 czerwca 1575 r. Paweł Powodowski, proboszcz katedralny poznański i administrator biskupstwa 26 . Ołtarz posiadał czynsze od rozmaitych sum wynoszących razem 1710 złp.

i 12 grzywien (z tych 1000 zł. z fundacji ks. Adama z Śremu (1654 r. ), 30 zł. z fundacji Zofji Drostkowej), ale 1779 r. nie miał ołtarz ani grosza dochodu; altarzysty od wielu lat nie było, obligacjom nie stało się zadość, dom zaś dla altarzysty zburzyli Moskale.