TOWARZYSTWA M$ MIŁOSNIKOW i a _A L mB mmm MIASTA DD nu Ff13jirE'3ii] POZNANIA i U ?mmn

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1990.04/06 R.58 Nr2

JAK TOWARZYSTWO OBCHODZIŁO · 70. ROCZNICĘ POWSTANIA WIELKOPOLSKIEGO 1918/1919 · 50. ROCZNICĘ WYBUCHU II WOJNY ŚWIATOWEJ

Pierwszą z tych rocznic obchodzono każdego roku w ramach poniedziałkowych wykładów o Poznaniu. Od 1978 f., tj. od 60. rocznicy wybuchu Powstania, organizowano zawsze w grudniu prelekcje na jego temat. Tematyka była urozmaicona, poruszano rozmaite aspekty tego zbrojnego zrywu ludu wielkopolskiego. Przedstawiano wydarzenia i tło historyczne według naj nowszych osiągnięć naukowych. Najwięcej prelekcji wygłosili: Piotr Bauer, Ludwik Gomolec, Bogusław Polak i Marek Rezler. Prelegentem w tym cyklu wykładów był także prof. dr Zdzisław Grot. Po raz pierwszy na poniedziałkowych wykładach przedstawiono wyczerpujące biogramy głównych dowódców Powstania: Stanisława Taczaka (B. Polak) i Józefa Dowbora-Muśnickiego (P. Bauer). Poniedziałkowe prelekcje były uzupełniane niedzielnymi przechadzkami po Poznaniu, które prowadzili Irena Barełkowska i Ludwik Gomolec. Zwiedzano wszystkie cmentarze, na których spoczęły doczesne szczątki uczestników Powstania. Oddano hołd pierwszym poległym powstańcom pod pomnikiem na cmentarzu górczyńskim (przy ul. Alb ań - skiej), poległym i zmarłym powstańcom na Cmentarzu Bohaterów na stokach Cytadeli, na cmentarzach jeżyckim (ul. Nowina) idębieckim (ul. Bluszczowa); odwiedzono nowy grób gen. Stanisława Taczaka na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan na Wzgórzu Sw. Wojciecha (od 30 XI 1988 r.).

Pożyteczną formą przypomnienia wielkich wydarzeń z czasów oswobadzania Poznania i Wielkopolski oraz połączenia z II Rzeczypospolitą było organizowanie przechadzek w celu obejrzenia miejsc upamiętniających Powstanie w mieście: pomnika z 1965 f., tablic pamiątkowych,

PAHTJIAEZulic i sprawujących patronaty placówek kulturalnych (m.in. księgarń). Przy każdym obiekcie wyjaśnień historycznych udzielali przewodnicy.

Do ciekawszych zaliczała się przechadzka trasą od grobu S. Taczaka do tablicy w miejscu śmierci Franciszka Ratajczaka. Wychowawczą formę uczczenia wydarzeń sprzed 70 i 50 laty obrała sobie Komisja Młodzieżowa; było to zwiedzanie pól i miejsc bitew i potyczek. Zamierzenie to realizowano poprzez przechadzki po mieście i wycieczki autokarowe. Rozpoczęto od zwiedzenia pola pierwszej większej bitwy Powstania (28-31 XII 1918) pod Zdziechową (12 km na północ od Gniezna). Zwycięstwo w tej bitwie zapewniło powodzenie Powstania w jego początkowej fazie. Na miejscu młodzież zapoznała się z jedynym tego rodzaju upamiętnieniem zwycięstwa w postaci wzniesionego w 1938 r. kościoła parafialnego, zbudowanego głównie dzięki ofiarności powstańców. Po drodze złożono kwiaty na gropach poległych, m.in. na Cmentarzu Sw. Piotra i Pawła na Wzgórzu Swiętokrzyskim w Gnieźnie. Uzupełnieniem tej wycieczki było zapoznanie się z miejscem bitwy pod Łopiennem (28 XII 1918). Młodzież oddała hołd poległym powstańcom spoczywającym na cmentarzu w Kłecku. Dwie dalsze wycieczki w 1989 r. wiodły na pola bitew na najkrwawszych frontach Powstania: zachodnim i północnym, tj. wzdłuż Obry i Noteci. Zwiedzono Zbąszyń - o który toczyły sie dwie krwawe bitwy - Przyprostynię, Nową Wieś Zbąską (z pomnikiem na polu bitwy), Mały i Wielki Grójec, Chobienice, Babimost, Nowe Kramsko, Kargowę, Kopanicę i Wolsztyn. Na froncie północnym zwiedzano Żnin, Szubin - o który stoczone zostały dwie krwawe bitwy w styczniu 1919 r. - Rynarzewo-Zamoście nad Kanałem Bydgoskim i Notecią, Łabiszyn i Mogilno. W związku z 50. rocznicą wybuchu II wojny światowej Komisja Młodzieżowa zorganizowała wycieczkę autokarową do Kłecka, miasteczka-bohatera, w którym w dniach 8 i 9 września 1939 r. mieszkańcy stawili opór zbrojny wkraczającym wojskom hitlerowskim. W odwet za to Wehrmacht stracił ponad 300 niewinnych Polaków i Żydów Obejrzano miejsca egzekucji, pomniki i złożono kwiaty na masowych mogiłach na miejscowym cmentarzu. Objaśnień udzielała uczestniczka Obrony Cywilnej Kłecka dr med. Helena Domańska-Bujarska.

L. Gomolec

SZLAKAMI ŻOŁNIERZY ARMII "POZNAN"

Działalność Koła Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania przy Zakładach Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" w 1989 r.podporządkowana była tematom: 50. rocznicy wybuchu II wojny światowej mf kAltąurYTanilA w s pół p r a c y z POkrewnymi regionalnymi towarzystwa

.. IWTUISFZ

Jednym ze sposobów poznawania historii jest odwiedzanie mIeJSCOwości związanych z wydarzeniami historycznymi. Trasy organizowanych przez nas wspólnie z ogniwami Związków Zawodowych wycieczek przebiegały właśnie takimi szlakami. Dnia 15 kwietnia 1989 r. zorganizowaliśmy wycieczkę autokarową do Nieborowa, wzdłuż szlaku walk Armii "Poznań" w 1939 r. (Koło, Piątek, Kutno - Muzeum Bitwy nad Bzurą, Sochaczew).

Kolejne wycieczki wiodły do obozów jeńców wojennych w Żaganiu (29 IV) oraz w Dobiegniewie (6 V). Co pozostało po bohaterach Września 1939 r.? Gabloty z muzealiami mniej lub bardziej sugestywnie przemawiającymi do wyobraźni zwiedzających i ludzka pamięć. Celowo zatrzymywaliśmy się w miejscowościach leżących wokół odwiedzanych byłych obozów jenieckich. Żyją tam jeszcze mieszkańcy, którzy ocaleli z pożogi wojennej i dzisiaj mogą świadczyć o wydarzeniach z lat okupacji. Dzięki nim uzyskiwaliśmy nie te historie z kart. podręczników szkolnych, lecz szare i codzienne opisy losów żołnierzy, a często brawurowych ucieczek z hitlerowskiej niewoli.

VI Spotkanie Klubu Zainteresowań "Poznaniana"

Dnia 19 września 1989 r. odbyło się w siedzibie Dyrekcji Zakładów Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" VI Spotkanie Klubu Zainteresowań "Poznaniana" . Współorganizatorami byli członkowie Koła Polskiego Związku Filatelistów i Koła Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania.

Prelekcje kpt. Stanisława Jakiela i Edmunda Nadolskiego przerodziły się w ciekawą, trwającą prawie dwie godziny dyskusję o operacjach Armii "Poznań" we wrześniu 1939 r. i osobie gen. Władysława Andersa.

Dzięki przychylności Księgarni przy ul. Kościuszki i Krajowej Agencji Wydawniczej uruchomiliśmy stoisko z książkami traktującymi o II wojnie światowej. Niewątpliwą atrakcją dla zebranych była możliwość nabycia książki prelegenta - S. Jakiela Wrzesień zwiadowców 58 -pułku Piechoty Wielkopolskiej. Niestety po raz pierwszy od początku istnienia Klubu nie wydaliśmy na wspomniane Spotkanie pamiątkowej koperty. Żadna bowiem z tzw. kompetentnych instytucji czy organizacji, mimo naszych wielokrotnych nagabywań, nie zadbała, by w roku pięćdziesięciolecia od wybuchu II wojny światowej właśnie w Poznaniu emitować okolicznościowy datownik pocztowy poświęcony tej rocznicy. Upłynęło już pięć lat od powołania Klubu. W związku ze skromnym jubileuszem, zebrani jednomyślnie podjęli uchwałę o nadaniu Honorowego Członkostwa Klubu prof. drowi Zbigniewowi Zakrzewskiemu oraz Kolegom Janowi Witkowskiemu i Bogdanowi Okoniewskiemu.

Wspomnieć należy, że Spotkaniu towarzyszy zorganizowany w hallu Dyfekcji Zakładów pokaz znaczków pocztowych, a także ekspozycja fotogramów z września 1939 r. o bojach Armii "Poznań", udostępnionych przez Muzeum Historii Ruchu Robotniczego im. Marcina Kasprzaka. Andrzej Majewski