MTITJIAEZ

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1989.01/03 R.57 Nr1

Interesowała go również biografistyka. Opracował życiorysy działaczy poznańskich, takich jak Hipolit Cegielski, Ignacy Kaczmarek, Franciszek Krajna, Kazimierz Krajna, Józef Kużeja, a także życiorys Józefa Łęgowskiego - wybitnego uczonego pomorskiego. Jest również współautorem pracy zbiorowej Cmentarz Zasłużonych na Wzgórzu Sw. Wojciecha w Poznaniu, zawierającej wiele biografii wybitnych obywateli Grodu Przemysława. Najwięcej jednak uwagi w swej pracy badawczo-naukowej poświęcił M. Paluszkiewicz tajnym polskim organizacjom gimnazjalnym w czasach zaboru pruskiego, znanych pod nazwą Towarzystwa Tomasza Zana (TTZ). Problemem tym zaczął się interesować w roku 1970 i pracował nad nim do ostatnich dni swego życia, zmierzając do monograficznego opracowania dziejów Towarzystwa w gimnazjach Wielkopolski od połowy XIX wieku. Zdołał opracować i opublikować l}istorię Towarzystwa w następujących ośrodkach: Inowrocławiu, Lesznie, Sremie, Trzemesznie, Wągrowcu. Ogłosił również kilka artykułów dotyczących bardziej szczegółowych zagadnień związanych z działalnością tej organizacji w Wielkopolsce i na Pomorzu, jak TTZ a strajk szkolny 1906/1907, Proces gnieźnieński TTZ, Polskie Gaudeamus - pieśni filomatów chojnickich i in.

W maszynopisie pozostawił obszerne dzieło biograficzne, które przygotowuje się do wydania. Jest to Słownik członków tajnych towarzYstw samokształceniowych młodzieżY gimnazjalnej na terenie b. Wielkiego Księstwa Poznańskiego za czasów zaboru pruskiego do 1918 roku, zawierający ponad 2200 not biograficznych. Stanowią one bogaty materiał do badań nad historią, socjologią i kulturą umysłową społeczeństwa wielkopolskiego XIX i początku XX wieku, i są również źródłem do wyjaśnienia genezy inteligencji wielkopolskiej ostatnich dziesięcioleci niewoli i okresu międzywojennego. W maszynopisach pozostały też inne prace, jak: Losy jęzYka polskiego w gimnazjach W Księstwa Poznańskiego, Geneza towarzYstw samokształceniowych, będące rozdziałami wprowadzającymi do zamierzonego dzieła poświęconego historii Towarzystwa w gimnazjach Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Do druku zostały przygotowane jeszcze inne tematy, jak: Józef Sm o liński o poznańskim TowarzYstwie Tomasza Zana, Początki walki kulturnej w Poznaniu w roku 1873, Na manowcach walki kulturalnej. Wymienione prace, wraz z bogatymi archiwaliami, zbiorem fotografii i kartoteką członków Towarzystwa, zostały przez rodzinę przekazane do Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Edwarda Raczyńskiego.

M. Paluszkiewicz nie ograniczał się do publikowania swoich prac o Towarzystwie, lecz popularyzował je w ramach akcji otwartych wykładów, organizowanych przez Towarzystwo Miłośników Miasta Poznania. Pierwszy Jego wykład pt. Z dziejów poznańskich filomatów odbył się dnia 27 września 1971 roku w sali Pałacu Działyńskich. Co pewien czas wygłaszał dalsze prelekcje wobec licznego audytorium, wśród którego byli także dawni tetezetowcy. Dawało to możliwość konfrontowania wyników własnych badań i własnych wspomnień ze wspomnieniami weteranów