EUGENIUSZ COFTA

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1986.04/06 R.54 Nr2

AMATORSKI KLUB FOTOGRAFICZNY "PRYZMAT" w latach 1964-1984

Gdy w początkach 1959 r. Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe poznańskich spółdzielni pracy przystępowało do organizowania kursów dla fotoamatorów, nikt nie przypuszczał, że ten nowy "temat" pracy kulturalnej zyska sobie wielu zwolenników. Zgłosiło się bowiem zaledwie dwunastu kandydatów. W miarę jak ujawniały się jednak korzyści, wynikające ze zgłębiania tajników fotografowania - liczba uczestników rosła. Jesienią 1964 r. zespół kursantów liczył już kilkadziesiąt osób. Wówczas powołano do życia Amatorski Klub Fotograficzny. Dla ułatwienia pracy - ułożono statut. "Celem Klubu - czytamy w paragrafie 5 - jest rozwijanie działalności społeczno-wychowawczej wśród członków. Problem ten wiąże się ściśle z tematyką uprawianej fotografii, której głównym podmiotem jest człowiek w różnych aspektach jego życia oraz osiągnięcia i piękno ludowej ojczyzny [.. .] udzielanie swym członkom pomocy w rozwijaniu umiejętności opanowania warsztatu fotograficznego [...] kultywowanie walorów artystycznych i estetycznych tworzonego obrazu fotograficznego [...] podejmowanie wspólnych akcji w celu spopularyzowania fotografii, jako jednej z dziedzin wiedzy sztuki i kultury". Podparty szczerymi chęciami członków, Klub systematycznie umacniał swą pozycję w środowisku spółdzielczym. Wnet też przyjął nazwę "Pryzmat" - Amatorski Klub Fotograficzny Spółdzielczości Pracy. Z każdym też rokiem (choć niektórych członków skreślano przy okresowych weryfikacjach klasyfikacyjnych) przybywało chętnych. Przyczyniały się do tego różne formy pracy klubowej: zajęcia teoretyczne na specjalnych kursach szkoleniowych, zajęcia praktyczne w klubowym laboratorium, spotkania ze znanymi twórcami, wyjazdy na obozy szkoleniowe i plenery twórcze. Zarząd Klubu nie ustawał w zabiegach, by inspirować członków, pomagać im w rozwijaniu uzdolnień oraz pokonywaniu problemów warsztatowych. W 1979 f., kiedy Klub obchodził swoje piętnastolecie, lista sta

Eugeniusz Cafla

Zbigniew Grzegorski

łych uczestników zajęć klubowych zawierała 169 nazwisk. Byli to ludzie w różnym wieku i różnych zawodów: kominiarz obok księgowej, drukarz obok metalowca, robotnik obok urzędnika, malarz uczestniczył w plenerze wraz z architektem, a gospodyni domowa z prezesem. Z czasem praca klubowa tak wciągnęła, że na liście członkowskiej pojawiać się zaczęły "zespoły rodzinne", jak chociażby: Łucji, Marii, Aleksandra i Witolda Bartoszewskich, Jerzego i Waldemara Beymów, Bożeny i Ryszarda Faj fe rów , Janiny i Zbigniewa Grzegorskich, Marii, Michała i Romana Górnych, Ireny, Hieronima, Adama i Jerzego Kaczmarków i in. Klub na trwałe wpisywał się w życie kulturalne Poznania, wzbogacał o nowe formy działalność całego środowiska fotografów-amatorów. Wszystko to było możliwe dzięki zaangażowaniu inicjatora i instruktora Klubu - Zbigniewa Grzegorskiego, pracownika i działacza poznańskiej spółdzielczości pracy od schyłku lat czterdziestych do momentu przejścia w 1982 r. na emeryturę. Był inicjatorem kursów fotograficznych, a następnie powołania Klubu. Od zarania swego istnienia, Klub działa na zasadach społecznych. Niezależnie od statutu, wytyczającego obowiązki i zadania członków, miał też on swoją Radę. Jej przewodniczącym był w latach 1964-1971 Jerzy Beyme, zaś w latach 1971 - 1977 - Roman Haniecki. Później Radę zastąpił Zarząd. Powołano też Komisję Rewizyjną. Zbigniew Grzegorski był prezesem Klubu do 1980 r. Po nim na stanowisko to wybrany został Włodzimierz Kasprzak, pracownik Budowlanej Spółki Pracy "Remobud" . W 1982 r. Z. Grzegorski ponownie objął prezesurę. Przez cały okres działalności, Klub odczuwa opiekuńczy patronat Stowarzyszenia Oświatowo-Kulturalnego poznańskich spółdzielni pracy, cieszy się poparciem Zarządu Głównego Związku Zawodowego Pracowni

Moment otwarcia wystawy z okazji jubileuszu piętnastolecia "Pryzmatu" w Klubie "Mozaika" (31 III 1980). Na zdjęciu stoją od lewej (trzeci): Jerzy Męczyński - wiceprzewodni - czący Wojewódzkiej Rady Związków Zawodowych, Andrzej Wi tuski - wiceprezydent Poznania, Hanna Rubas - wicedyrektor Wydziału Kultury i Sztuki U rzędu Miejskiegoków Spółdzielczości Pracy, a także Centralnego Związku Spółdzielczości. Stale współdziała z Klubem Rejonowy Zakład Socjalny i Kulturalno-Oświatowy, powołany do opieki nad rozwojem działalności kulturalno-oświatowej w środowisku spółdzielczym. Cieszy się też Klub stałym poparciem Wydziałów Kultury Urzędów Wojewódzkiego i Miejskiego. Dzięki tym opiekunom i protektorom, Klub szybko wzbogacił się o dobrze wyposażone laboratorium do zajęć praktycznych, z sześcioma stanowiskami, mógł urządzać plenery twórcze oraz obozy szkoleniowe w różnych rejonach Wielkopolski oraz całego kraju. Dzięki wysokiej ocenie działalności Klubu w 1974 r., stał się on pełnoprawnym członkiem Federacji Artystycznych Stowarzyszeń Fotograficznych.

Utworzono przy Klubie Sekcję Młodzieżową oraz Starszych, a także Grupę Wystawiających. Ta ostatnia liczyła prawie trzydzieści osób. W 1980 r. powołano Sekcję Artystyczną, skupiającą najbardziej uzdolnionych członków. Również w 1980 r. powstało przy Klubie koło Ligi Ochrony Przyrody, skupiające szesnaście osób.

Z okazji jubileuszu piętnastolecia Klubu (1979), dokonano pewnych analiz strukturalnych. Na koniec 1979 r. zrzeszał on 169 członków, w tym 63 kobiety. Wiekiem do trzydziestu lat wykazywały się 104 osoby, jeśli zaś chodzi o okres przynależności do Klubu, to 77 członków miało staż piętnastoletni, 27 osób - ponad dziesięcioletni, a 65 osób - dziesięcioletni. Wykształceniem średnim legitymowało się 98 członków, zaś wyższynf - 33 członków. W końcu 1984 r. Klub posiadał 158 członków oraz 23 kandydatów. Należały doń 62 osoby, które nie ukończyły dwudziestego piątego roku życia. Była to młodzież ucząca się.

5 Kronika m. Poznania 2/8«

Eugeniusz Cafla

W 1974 r. odbyło się 68 imprez z udziałem 900 uczestników, a w 1980 r. odnotowano 171 spotkań różnego typu, w których uczestniczyło ł608 osób. W 1974 r. urządzono pięć plenerów dla 90 uczestników, a w 1980 - cztery dla 64 uczestników. W latach 1983 i 1984 urządzono trzy plenery dla 50 osób. W tym samym okresie - zawsze w ostatnich dwóch tygodniach sierpnia - odbywał się plener w Karpnikach koło Jeleniej Góry. Nawiązano współpracę z fotografikami w Lipsku (Niemiecka Republika Demokratyczna). Jej rezultat to tzw. plenery wymienne po piętnaście osób. I tak w 1984 r. poznańska grupa z "Pryzmatu" przebywała w Lipsku i Torgau, natomiast fotograficy z Niemieckiej Republiki Demokratycznej obfotografowywali Poznań i jego okolice. W 1974 r. liczbę godzin przepracowanych społecznie przez członków Klubu obliczono na 240. Natomiast w 1980 r. - na 2025.

Uznaniem dla Klubu było wyróżnienie wielu jego członków odznaczeniami państwowymi i regionalnymi. I tak w latach 1980 - 1984 Srebrnym Krzyżem Zasługi udekorowany został Aleksander Bartoszewski, Brązowym - Jana Grzegorska i Włodzimierz Kasprzak; Odznakami Zasłużonego Działacza Kultury: Łucja Bartoszewska, Jana Grzegorska, Roman Haniecki, Włodzimierz Kasprzak, Bogusław Kowalczyk, Maria Molska, Norbert Przepiorą, Wawrzyniec Rąglewski; Odznakami Honorowymi Miasta Poznania: Maria Bartoszewska-Walczak, Grzegorz Beyga, Roman Górny, Hieronim Kaczmarek, Lidia Płóciennik, Mieczysław Pucek, Ewa i Wawrzyniec Rąglewscy; Odznakami Plonorowymi "Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego": Ryszard Fajfer, Włodzimierz Klemczak i Janina Plucińska. Jerzy Beyme otrzymał odznakę "Zasłużony dla ruchu spółdzielczego" . Od czasu, gdy Klub otrzymał własne laboratorium (1968), można było urozmaicić formy pracy klubowej. Popularne stały się odtąd okresowe konfrontacje prac na konkursach wewnątrzklubowych pod hasłem: "Najciekawsze zdjęcie sezonu", współzawodnictwo o tytuł najaktywniejszego członka Klubu, liczniejsze spotkania warsztatowe, a zwłaszcza niedzielne zajęcia studyjne, przeważnie w plenerze. Zarząd Klubu zaniedbał niestety prowadzenie dokumentacji działalności wystawienniczej. Można jednak wykazać, że w swej dwudziestoletniej działalności Klub przeszkolił znacznie ponad 300 nowych członków w dziedzinie fotografii amatorskiej. Do 1979 r. włącznie urządzono ponad 50 zajęć szkoleniowych wyjazdowych, jedno- i kilkudniowych, w różne rejony Wielkopolski i kraju. Za szczególnie pożyteczne uważa się plenery w Bydgoszczy i Gdańsku (1969) - organizowane na zasadzie wymiany kulturalnej między zespołami filmowo-fotograficznymi spółdzielczości pracy w tych miastach, w Toruniu i Sztutowie, w Opolu, Wrocławiu, Jeleniej Górze

Zima na Starym Mieście. Fotografia Włodzimiierza Kasprzaka wykonana w styczni li 1979 r.

5«

Eugeniusz Cofta

(1970) zorganizowane na dwudziestopięciolecie powrotu do Macierzy Ziem Zachodnich i Północnych - na Ziemi Kłodzkiej, w Lublinie, Zamościu i Kazimierzu Dolnym (1971). Plenery przygotowane na zasadzie wymiany międzywojewódzkiej bądź wespół z innymi stowarzyszeniami twórczymi spółdzielczości pracy odbywały się w Rzeszowie i Bieszczadach (1972), na Ziemi Kieleckiej (1974- 1975), w Pile-Kalinie (1975), w Dolinie Jeleniogórskiej i Puszczy Nadnoteckiej (1976), na Ziemi Warmińsko- Mazurskiej oraz w Sierpnicy k. Jedliny Zdroju i Kłodzka (1977), w Karpnikach w Wielkopolsce (1978), na Nowosądecczyźnie i w Łagowie (1979). Plenery odbywały się w różnych porach roku, co pozwalało sprawdzić poziom artystyczny fotografii w rozmaitych warunkach terenowych, klimatycznych i krajobrazowych. W Klubie znajduje się bogata teka zdjęć z Wielkopolski, a to dzięki , wyjazdom szkoleniowym do: Sremu, Racotu, Osiecznej, Rydzyny, Leszna, Skoków, Gniezna, Rogalina, Wolsztyna, Chodzieży, Sierakowa, Piły oraz Wielkopolskiego Parku Narodowego i w najbliższe okolice Poznania. Miały więc owe wyjazdy nie tylko cele szkoleniowe, ale także łączyły pracę z wypoczynkiem i szeroko pojętą turystyką. Zaś w zajęciach plenerowych uczestniczyli nie tylko członkowie Klubu, ale również zaproszeni fotograficy profesjonalni, instruktorzy bratnich zespołów oraz grupy fotografików z międzyspółdzielczych ośrodków kulturalno-oświatowych. Tak było m. in. w Ostrowie Wlkp., Wolsztynie, Grodzisku Wlkp., Gnieźnie i LesznIe. Szczególną troską Klub otacza młodzież. Pierwszy obóz dla tej kategorii członków zorganizowano w 1970 r. na stanicy wodnej w Znamirowicach (Zalew Rożnowski). Później dbyło się kilka dalszych podobnych obozów (dwumiesięcznych) w rozmaitych regionach kraju. Starsi stażem członkowie, szczególnie zrzeszeni w Sekcji Artystycznej, doskonalą swe umiejętności dzięki udziałowi w różnych formach ustawicznego szkolenia. Wśród wielu form oddziaływania twórczego na wyróżnienie zasługuje fotografowanie i prezentacja "Ludzi dobrej roboty" ze spółdzielczych placówek. Akcję taką przeprowadzano do tej pory trzykrotnie, a największą wystawę z tego cyklu urządzono w 1976 r. Obejmowała ona kilkadziesiąt portretów wybitnych pracowników - dzieła 15 autorów. Inną formę pracy Klubu stanowią zajęcia seminaryjne i spotkania z członkami środowiskowych stowarzyszeń fotograficznych, połączone z prezentacją zdjęć. Zajęcia tego typu odbywano m. in. w: Wolsztynie, Lesznie, Ostrowie Wlkp., Bydgoszczy, Gdańsku, Jeleniej Górze, Zamościu i Lublinie. Integralną częścią szkolenia warsztatowego i jego głównym efektem

Ozdobna brama podwórza siedziby Urzędu Miejskiego przy pi. Kolegackim. Fotografia Hieronima Kaczmarkasą oczywiście wystawy zbiorowe i indywidualne. Co najmniej raz w roku odbywały się do tej pory takie pokazy. Pierwszą zbiorową wystawę otwarto w maju 1969 r. Od tego czasu członkowie Klubu zaprezentowali 50 ekspozycji zbiorowych. Odbyło się też osiem wystaw indywidualnych Zbigniewa Grzegorskiego. Nadto kilkakrotnie demonstrowano osiągnięcia Klubu - zwłaszcza plenerowe - na zaimprowizowanych pokazach, m. in. w Bartoszycach i Zamościu. Stosowano także małe formy wystawiennicze w spółdzielczych zakładach pracy. O tym, że zbiorowe ekspozycje fotograficzne stanowią istotną formę konfrontacji artystycznych, świadczy udział w wystawach w latach 1969 - 1978 ponad 60 najbardziej zaawansowanych członków Klubu. Mniejszy był udział członków Klubu w rozmaitych konkursach. Ale i tutaj pozostał pewien ślad. W latach 1974 - 1978 na 29 wystawach ogólnopolskich i regionalnych wystawiało swe prace 78 członków Klubu. W 1971 r. czterech członków zdobyło trzy pierwsze nagrody i jedno wyróż

Eugeniusz Coftanienie na Ogólnopolskim Konkursie Fotograficznym w Szczecinie, zaś dwóch uzyskało nagrody na Wojewódzkim Przeglądzie Amatorskiej Twórczości Fotograficznej. W latach 1974 - 1978 18 członków zdobyło nagrody bądź wyróżnienia na konkursach i wystawach w różnych salonach kraju. Wyrazem uznania dla Klubu były wystawy otwarte, których organizację powierzały mu władze spółdzielcze. W 1970 r. na zlecenie Zarządu Głównego Związku Zawodowego Pracowników Spółdzielczości Pracy urządzono wystawę Człowiek i jego wypoczYnek oraz wespół z Zarządem Wojewódzkim Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej konkurs wojewódzki pod hasłem "Park Przyjaźni". W rok później Klubowi zlecono organizację konkursu regionalnego "Człowiek i jego praca", a w 1974 r. - ogólnopolskiego konkursu "XXX-lecie PRL". Ponadto w 1972 r. Klub urządził ekspozycję Fotografia rodzinna, będącą również wynikiem konkursu regionalnego. W 1984 r. Klub ogłosił II Ogólnopolski Konkurs Fotograficzny, tym razem pod hasłem: "Człowiek - jego praca i jego pasje". Plon konkursu prezentowano od 22 lipca 1985 r. w Pałacu Kultury. Organizatorzy otrzymali ponad 300 prac od kilkudziesięciu autorów z całego kraju. W ekspozycji pomieszczono ponad 100 fotogramów autorstwa 25 osób. Konkurs objął różne środowiska i przedstawiał w artystycznej formie rozmaite zajęcia ludzi pracy i ich życie codzienne. Zbigniew Grzegorski z okazji Międzynarodowego Roku Kobiet przygotował ekspozycję Polka 1975, a w listopadzie 1977 r. w poznańskim Domu Drukarza przy ul. Inżynierskiej prezentował wystawę Przeciw wojnie, obejmującą 42 prace, później eksponowane także w Gnieźnie. Rok później Grzegorski przygotował ekspozycję Pierwsza wiosna w wyzwolonym Poznaniu, która w lutym 1978 r. była oglądana w spółdzielczym Klubie "Mozaika" przy Starym Rynku. Dziecko nasza miłość - to kolejna prezentacja prac tego autora (85 fotogramów), także w "Mozaice", w czerwcu 1979 r. Pokazywano ją następnie w kilku innych ośrodkach, m. in. w Warszawie. Fotogramy Z. Grzegorskiego stale pojawiały się na wystawach Klubu. Lata 1981 - 1982 osłabiły nieco działalność Klubu. Wynikło to z trudnej sytuacji gospodarczej w kraju, braku materiałów (papier, chemikalia itp.) oraz znacznej podwyżki cen sprzętu fotograficznego i materiałów pomocniczych. Nie przekreślają one jednak wysokich ocen wieloletniej i jakże pożytecznej działalności Klubu. Michał Bajer Łucja Bartoszewska Aleksander Bartoszewski Witold Bartoszewski Grzegorz Beyme Waldemar Beyme Jaku b Bialachowski Jolanta Blaszczyk Swiatosław Borszczow Krzysztof Braszak Jerzy Byrt Maciej Chlebanowski Włodzimierz Chmielewski Ryszard Dominiczak Ryszard Drajer Wojciech Dzjurkiewdcz Bożena Fajfer Ryszard Fajfer Małgorzata Fiejdasz Ewa Gajda Andrzej Gaj ewy Mariusz Gatz Teresa Góralewicz Ewa Górna Roman Górny Jana Grzegorska Zbigniew Grzegorski Wanda Faniecka Roman Faniecki Józef Hejnowicz Eugeniusz Hoppel Janusz Janicki Aurelia Jędi-aszczak VValdernar Jędraszczak

Klub Fotograficzny "Pryzmat"

SPIS CZŁONKÓW KLUBU (na dzień 1 VII 1984)

Elżbieta J óźwiak Tadeusz Jurek Hieronim Kaczmarek Jerzy Kaczmarek Piotr Kalek Bogdan Kapczyński Jacek Kasperski Elżbieta Kasprzak Włodzimierz Kasprzak Mirosław Klecz Janina Klemczak Maria Kłosowska Michał Kłosowski Krzysztof Kolberg Maria Konwińska Ryszard Kopacz Bogusław Kowalczyk Jan Kulewicz Józef Kwiatkowski Ewa Linke Jarosław Linke Jerzy Madej Paweł Mankiewicz Jacek Marciniec Tadeusz Marcinkowski Bogumiła Matecka Jan Matuszewski Urszula Matyja Jerzy Niewiadomski Hieronim N orek Zofia Nowacka J erzv Nowacki Bogdan N owak Jan usz Nowosielski Janusz Nowotny

ANEKS

Maria Orzechowska Alojzy Pawłowski Jerzy Piechowiak Jadwiga Piepiora Norbert Piepiora Aleksander Pigler Czesław Pikan Maria Piotrowska Mariusz Piotrowski Janina Pl ucińska Jan Pluciński Lidia Płóciennik Jadwiga Polasik Julian Prentki Mieczysław Pucek Lech Radomyski Ewa Rąglewska Wawrzyniec Rąglewski Maciej Ren Maciej Rydlewicz Jan Sarnowski Jarosław Siebert Jerzy Skiba Aleksandra S tefańska Maria Szymańska Bogdan Szymański Piotr Swierz Aleksander Swiętek Tomasz Takomecki Jerzy Tukuć Maria Walczak Tadeusz Wawrzvnkiewicz Andrzej Włodarski Boffdan Woicieszyk Ryszard Zimny

STUDIUM FOTOGRAFII MŁODYCH

Ryszard Bakoś Barbara Bąk Mariusz Biliński Katarzyna Biniak Beata Borowska Marek Borowski

Jarosław Chudy Tomasz Ciesielski Jan Dudziak Monika Durczewska Halina Durma Jarosław Fołtyn

Marek Fołtyn Piotr Frankowski Paweł Gracz Robert Hegenbarth Tomasz J aśkiewicz Małgorzata J ęczkowiak

Eugeniusz Cafla

Eobert Jokiel Rafał Kaczmarek Robert Kaczmarek Paweł Kędzierski Łukasz Kośnicki Katarzyna Klemczak Tomasz Klemczak Lidia Klóska Dorota Kobusińska Elżbieta Kobusińska Tomasz Kufel

Jarosław Kujawa Robert Kwieciński Jacek Maćkowiak Monika Matecka Mariusz Matecki Jarosław Nowaczyk Małgorzata N owaczyk Dariusz N owak Krzysztof N owak Piotr Potempa Olga Rąglewska

Piotr Remłein Jacek Skrobała Tomasz Skrzypiński Sławomir Walczak Maciej Waszak Piotr Wielbacki Adam Wiśniewski Agnieszka Wołowiec Piotr Wulf Andrzej Zakrzewski Magdalena Zenker