!I(;

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1928 R.6 Nr4

KIWIlC\ IL\;;:TA l'OZ.\XB.

ców du własnego użytku warsztatowego. Garbarz pracował dla wszystkich, szewc tylko, dla uniezależni£nia się od arbarzy mógł dla siebie skórę garbować. Już w owym czasie mlsieli garbarze w znacznej mierze pracować na eksport. skoro podstawowy zbyt do rąk miejscowych szewców odpadał. Walka garbarzy z szewcami trwa nadal i powtarza się we wszystkich ważniejszych ośrodkach; w Krakowie posiad.ali garbarze monopol wyprawiania skÓr. Postanowienia z r. 1403 stanowią zaczątek dla trwałego rO.lgraniczenia prac szewskich i garbarskich, bo nawet statuty z wieku 17. zawi£raj'ą podobne przepisy. Przy sposobności zaznaczymy. że ustanawiani2 statutów cechowych odbywało się w Poznaniu regularnie w formie bardzo uroczystej, przez wszystkie porządki miejskie. Kara 1 grzywny za prz..ekroczenia miała znaczenie prohib('yjne. Wyraźne wyliczenic paśników. siodlarzy, rymarzy i kaletników dowodzi i.stnienia tyell rz<>mios-ł w Pozmmiu już w wieku 14. Ponadto stanowi statut z r. 1403 co następuje: Garbarzom wolno na rynek przynosić jedynie suchą, garbowaną skórę (p. 1, kara 6 groszy); kto chce wstąpić do cechu arbarzy. winien przedłożyć listy urodzema i prowadzenia (p. 5); wstępvjący da,ije braciom sądek (ósemkę) piwa, dwa funty wosku i 4 grosz'2 do skrzynki brackiej (p. 6); kto jest cz-erwonym garbarzem, winien takim być wyłacznie. kto biało3kórnikiem, ma być białoskórnikiem (P. 7). Przepisy te są bardzo cenne. A więc już wów'czas żądano u garbarzy listów urodz£nia, a więc specjalizacja była już bardzo daleko posunięta, bo istniały oddzielne zawody czerwonoskórników, białoskórników, paśników, rymarzy, siodlarzy, kaletników; ,specjaliza cja ta w wysokiej mierze podniosła wartość wyrobów skórzany cn. wykaz uje się, że Istniał ła w Poznaniu już w 14. wieku. Opłaty wstępne były bardzo niskie, najniższ£ w cechach poznańskich; z stawki tej nie można wnosić, że garbarze byli np. niezamożni, stawka ta bowiem jest wybitnie stara, z czasów, kIedy drogą opłat wstępnych nie starano się ograniczać liczby rzemieślników. nie było jeszcze wwnętrznej zawiści konkurencyjnej w cechu. Następny sbtut wydały trzy porządJki dnia 23 stycznia 1422, (T eks! niemiecki, tytuł: "Der gerb£r ussaczunge und ouch der schwbert" 2). Statut ten jest dowodem, że niesnaski między

2) \\'. s. nr. :1,-.9.

JO/

garbarzami a szewcami wzrastały. cały bowiem wilkierz dotyczy praw obu strun i grozi rZ2miosłu nieloj'alnemu karą - stu grzywien. 1) Szewc ma zostać szewcem; wapiennik może kc-żdy tylko dla siebie posiadać. 2) Szewcy mają prawo kupować wspólnie wozy surowej .skóry na własne potrzeby. 3) Rada pozwoliła założyć szewcom garbuz cechowy nad Wartą (na Gar,htr<,C'h); 00 każdego wapicnnika pła.cą miastu 1 grzywo« nć! św. Marcin; do wapiennika wkładać wolno najwyżej 24 skóry wielkie lub 100 owczych. (kara: 1 grz.). 4) Szewc nic może nikomu innemu sprzedawać skóry garbowanej (kara: 1 grz.). jednakż.e jeden dla drugiego może usztywniać czerwoną skórę ruską. 5) Garbarzom wolno sprzedawać skórę garbowaną komukolwiek i od kogokolwiek skórę kupować. 6) Sprzedawać mają tylko garbowaną suchą skórę (kara: 1 grz. dla m,iasta). 7) Czeladnika garbarskiego mają obie strony uczciwie traktować. Są to same ściślejsze punktacje o stosunkach ..sąsiedzkich" garbarzy i szewców. uzup.ełnienia postanowień z r. 1403. a więc określenie prawa ukupu skór, przyznanie wyjąt{U co do usztywniania skóry ruskiej czerwonej i podniesienie rygorów karnych. Nową rzeczą jest ufundowanie garbarni sz£wskiej, oznaczenie czynszu ziemnego i ochrona towarzysza garbarskiego szewców przed szykanami. Krótko potem - w 1'. 1425 - uchwalają porządki miej'skie obszerny statut w tej samej sprawi.. (Język niemiecki; ,.stoyck.e" szewców i garbarzy). "). Statnt ten rekapituluje poprzednie przepisy (punkty 1, 3--8, 10, 12, 13. 15). jedynie kary zagrożone zmi£niono częściowo. obniżając je w drobniejszych sprawach w porównaniu z r. 1422. Nowości były następujące; S7ewcy mają robić buly z dobrze garbowanej .skóry (kara: wiardunek; p. 2); szewcom nie wojno powziąć uchwały cechowej, któraby szewcom zabraniała zakupu skóry garbowanej u garbarzy (kara 1 grz.; p. 9); z obu cechów ustanawia się po 2..cudzarów", którzy mają badać, czy garbarz. miejscowi lub obcy prLywożą .:łobrze garbowaną skórę na turg; winnemu zabierają towar; kara na niego pół grzywny (p. 11); kupcom obcym wolno mimo praw garbarzy sprzedawać skórę garbowaną na targach i niesprzedany towar odwieźć lub pozostawić na składzie do nastę

") \\. S. !lI'. 1:.H.

K.ł!.ONIK.\ :\11.\:-:'1' \ i'()Z:-1AL\pnego targu (p. 14). Po raz pierwszy występują na wid.ownię handlarze skór. , Do r. 1425 uporali się garbarze z zewnętrzną; konkurencją i statut ten jest ostatnim. jaki znamy w średniowi.czu o ich cechu. W r. 1436 był cech garbarski już tak wielki, że pedzielil się na dwa. Fakt podziału zapisano w księgach radzieckich 4}. Podziału dokonała rada na wniosek cechu. Samodzi.£lny cech stanowią odtąd garbarze czerwoni; do cechu białoskórników dołączono rękawiczników, pegamenistów i miechowników. Nauka była prawdopodobnie tr.!yletnia, bo zachowala się wzmianka o ugodzie tego rodzilju z r. 1435 między białoskórnikiem Mikołajem Hack£ntewflem i Mikołajem Sprungiem, który tamtemu od.dał syna w naukę "). Rada miejska wykonywała prawa nadzorcze nad cechami; w tym charakterze rehabilitowała w r. 1414 garbarza .Jana Oswalda i przywróciła mu prawa cechowe 0). Wy.-oby swoje sprzedawali garbarze w l'C'.tkach, od których płacili czynsz miastu; o jatkach tycb brak ściśl.£jszych wiadomości; że czynsze garbarze płacili, stwierdza rada w r. 1456. gdy kuśnierze żądają zniżenia opłat czynszowych 7). Rzemiosło swe wykonywali garbarze w osobnej dzielnicy położonej między Wartą a fosą miejską po wschodniej stronie miasta. Dzielnica ta zwała się Garbarami (pl. Cerdon11m, Gerbirgasse). Tam też była stara rzeżnia i garbuz szewski w 15 w. Pierwsza wzmianka o dzielnicy tej tak nazwanej poehodzi z r. 1431. Jest to wszystl{o, co wiemy o ustroju garbarstwa poznań kiego w średniowieczu. Dodamy tylko, że iodlarze me mieli prawa garbowania skór na włame potrzeby, mieli zaś prawo to prawdopodobnie rymarze, Być może. że garbarze brali pewien udział w wielkiej wojnie krzyżacki.ej, w roku bowiem 1413 zeol) l\:aczmal'czyk. Akta Harlziedde Pozllalu;kie (h.. .\. n.) II)'. 7a. a) l\:. A. H. IJI'. 36. .;) Tamże 111'. ;ZBIJ.

7) \Yal'schauer przypuszcza, że byl to CZ}IlSZ za gal'lJUz; ponieważ stawiollo tu na równi sukienników, kupców, szewców, piekarzy, gal'_ harzy i I'zeźników, sądzę, że chodziło o miejsca sprzedaży; nie wyklucza. to innych czylIszów. Czynsz gHl'barzy lIotowany Jest rzadko i nieI'Ó\HIO: lW : 1 gT, H9:: fi, \\'ianl. dwa rl\zL H9i : kOJlY hp/.

(j gl', itp.

znaje Jan Muth, że zapłacili mu za konia "l. Konie kup0wały cechy zwykle tyl,ko na wyprawy wojenne. Garbarzy uważa .się ogólnie za rzemieślników zamożnych.

Na tle materjałów średniowiecznych trudno o tem sąd wydać.

Rozleglejsze stosunki mieli Wit garbarz (1424 z Maciej'em Czarnym z Opoczna) i Langhannus. który tkwi w wielkim handlu skórami z Norymbergą (1459). Syn Wita był księdzem (1450 ks. Stanisław bakałarz). W sprawach publicznych występują garbarze rzadko. W patrycjacie radzieckim mieli, o il.£ to stwierdzić można, je,dneg,o przed$ta'Wiocieb. Był nim Piotr Sołtys czerwony garbarz (ławnik 1444 i 1450 "). Dla szczuołego materjału znamy imiennie niewi.elką ilość garb:uzy. Długoletn;mi starszymi cechu czerwonych garbarzy w latach 1440--1470 (najstarsze materjały w tym względzie) byli: Jurga Gumprecht, Langhannu s, Piotr Sołtys (Scholtis) i Niklos Wapner, chwilowymi Kammer, Rotnickcl, Konrad, Andrzej Hynko i Mikołaj Jesz. U białoskórników byli starszymi Michał Czigler (długi czas), Michał Morose, Jakub pergamenista. Jurga, Mikołaj Hackentcwfi1, Hanusz Lichtenberg, Jurgehannus , Hannus Michael, Kleyn Nik.£!, Jeż, Jan Reynold, Hanusz Brezemer. Ponadto znani 5ą nam: czerwony garbarz Jan Oswald. białoskórnik Jakub Tobolnik i .z lat wcześniejszych (,1400) Lorincz Hering. Bez ściślejszego określenia występują garbarze (140(1-1470) Franczko, J:musz. Konrad (starszy), Wit, Marcin. Maci.j: Kasper Hakentewfil, Bertold. M)ichał TyJasz. Pragnąc ushlić liczbę garbarzy w pewnym okresie, stwierdzamy, że ok. r. 1450 żyło imiennie znanych 9 c.zerwonoskórników, 8 białoskórników, 3 garbarzy nie. określonych ściślej, razem 20 garbarzy. Faktyczna liczba garbarzy była oczywiście większa. Z z.estawienia nazwisk można poczynić ostrożne wnioski co do narodowości garbarzy. Jakkolwiek nazwiska takie jak Langhannus, Kleyn Nikel nie dowodzą narodowości niemieckiej, to jcdnakże sądzić należy. że większość garbarzy wywodziła się z Ni.£1IlCów. Mimo to żywioł polski był godzien uwagi. Jedyną osobą magistracką był Piotr Soło tys, którego zaliczyć wypada do narodowości polskiej. Garbarze nietylko pracowali na wyspie garbarskiej, ale posiadali tamże swe domy. albo w niewielkiej odległości (Sołtys

B) "'. S. m. t;J.

!t) \Yal'schauel' Iwierdził. że z !Jośl'ód :-;kóJ'lIjkó iell'nje kuśnierze należeJi do magiglratur miehkich.

KIWIKA ML\.STA I'OZNnIA.

przy bramie Tumskiej na ul. Wielkiej). Janusz garbarz jest w r. 1405 sołtysem Piasków. (Czy może wówczas zaliczano teren Garbar do Piasków?). W ogólności stwi.erdzamy. że garbarstwo poznaliskie miało w wieku 15 .stare już tradycje. że zorganizowalo się w cechu w w. 14 i że do r. 1425 przeszło stadjum walki organizacyjnej na zewnątrz, to znaczy wcześniej od wielu inny dl starych rzemiosł. że było ni.ewątpliwic w 15. wieku w Poznaniu wybitnie silne; wpływami nie wysuwali się g\rbarze ponad ogół rzemiosł. Specjalizacja przemysłu skórzanego dokon'lna była już w 14 wieku, a podział organizacyjny nastąpił do połowy 15 wieku. 2. R y m a r z e i s i o d l a r z e.

I Ź ród ł a: Brak statutów średniowiecznych. W mierze mają znaczenie statutowe wilkierz z r. 1457 i rady z r. 1466, określające różnice między rymarzamipewnej uchwała i siodlarzarni. Wy)'oby ryrnar.,kie i siocNar5kie rychło wprowadziły się w Polsce. Rz.emiosłą te ogólnie należały do liczniejszych. Na początku wieku 15 były zespoJy rymarzy i siodlarzy w większych ośrodkach miejskich. Rymarze mieli zwykle prawo garbowania skóry na rzemienie i sprzed.'łży rzemienb. :Rychłe oddzi.denie rymarstwa od siodkrstwa jest dowodem starożytności tych kunsztów, samodzielnl.ści ich, znaczenia gospodaraego i wartości wyrobów. Rymalze i siodlarze złączeni byli w Poznaniu, jak lo było normą ogólną, w jeden cech. W katalogach cechowych z r. 1440 i z r. 1456 zajmuje cech rymarzy i siodlarzy 14 miejsce. C£ch ten założony został w 14 wieku, i to prawdopodobnie jako ostatni w tym wieku, to znaczy przy tegoż końcu. Statut z r. 145710) (29 grudnia) j-est khsycznym dowcden\ specj::t1izacji rzemiosł skórz:l11ych. Nadały go wszystkie trzy porządki mi.ejskie za zgodą stron. (,.Concordja inter corrigiatores et sella'toresj tekst niemiecki). Oba rzemiosła w j'ednem bractwie skupione walczyły o ustalenie granic między sobą. Z niesły!:hanie ścisłych postanowień statutu wynika, że siodIanom nie przysługiwało prawo garbowania skór. mogli je natorr.iast swobodnie nabywać w handlu; na ogół należały rzemienic małe oraz pośledniejsze do zakresu pracy siodlarzy. rzemieni.s [") h. A. H. nl'. 748.

większe, uprzęże cudzoziemskie oraz lep:;:!:ej roboty do rzemio_ sła rymarski£go. Na jarmarkach jednakże mogly oba rzemiosła sprzedawać wszystek wyprodukowany towar bez względu na ograniczenia normalnie obowiązujące. Dod:tć należy. że wkładanie strzemion zarezerwowane było (statutem ślusarzy 1441 I i 1498) dla ślusarzy. Dalsze spory rymarzy i siodlarzy doprowadziły do wyroku rozjemczego "pełnej rady" z 10 października 1466 11 ), mocą którego rymarze zobowiązani byli "garować" siodlarzom, co im było potrzebnem do wykonywania rzemiosła. bez nadmiernego obciążania opłatami, które miały p.:>zo<;tawać w dawnych granicach. J.£st to wszy.!>tko, co o org.1nizacji cecha rymarzy i siudlarzy wiemy z średniowiecza. W uzupełnieniu dodamy, że do cechu tego należeli także kaletnicv. (Wymienieni są oni równi.eż w cechu białoskórników: czyżby tam chudziło o miechOtwnrków?). Kaletnicy utworzyli ok. r. 1456 osobny cech z innemi, ml1ie j sze- 1 mi grupa.mi przemysłu s.kórzan.ego. Większość w cechu rvmarsko-siodlarskim stanowili rymarze, godność starszych piastowali pr.ledstawicielc OQU rzemiosł równocześnie, w starszych zaś czasach rywalizowali jeszcze kaletnicy. Rymarze posiadali w groni. swem kilka wpływowych osobistości. Rymarz Klemens ma stosunki z Lwowem (1438), Wawrzyn Rymarek alias Rymarz handlował z Klausem Rudigerem i WaIterem ze Szczecina (1456). Szczególnie wybitną jednostką był patrycjusz Jan Czeuchner czyli Hanusz rymarz, trudno tylko określić jego stosunki, ponieważ równocześni.e występuje drugi ,Jan Czcuchner hrat jego. J:ln rymar7po'Siada dom w rYI1Jku i ma liczne kOIleksje z wybitnymi duchownymi, być może w związku z dostawami dla biskupa pozn3.ńskieg.;). Syn Klemensa rymarza jest Dominikaninem. Szereg rymarzy występuje w sądach rozjemczych, są opiekunami i sprawl1.ją t. ,p. pra'ce honorowe. W urzędzie miejskim z<łsiadało conajmniej dwóch rymarzy: Jan Czeuchner rymarz (radny 1432, ławnik 1433, 1435. 1436. 1442) i Mikolaj rymarz (ławnik 1436). Starszymi cechu byli: w r. 1425 .Mikołaj, w latach 1440 do 1470: najdłużej Mikohj (Scholz). Jan rymarz, Piotr rymarz, Grzegorz Wederka, Jan Węgrzyn (= Jan?). Znani imienni£>l J ) Ji. j\. B. III'. 107i.

KHOXJKA JIL\.B'L\. POZXAL\.

są z lat 1400--1470 następujący rymarze: (Agnes Rymerynne), Cleyne Petrus, Jan Cz.euchner, Mikoła.j 1starszy), Wawrzyniec (starszy), Tomasz, Klemens (Clament), Georgius, Jorge (inny), Jakub, Piotr. Nikcl Scholz, Piolr Rymarek, Paszek, Grzegorz Wederka, Jan Węgrzyn, nieco później Jam Rote i Marcin. W r.

1450 żyło imiennie znanych 14 rymarzy. Większość domów sta.. nowiących własność rymarzy mieścih się - o ile mamy o domach wiadomości - przy ulicy Wi'lkiej, zachodzą ponadto . rynek, ulica Wroclawska, Phski. Sąd.ząc podług znaczenia poszczególnych osobistości odnosimy wrażenie, że rymarz.e mIleżeli do rzemieślników za.możnych 1 stosunkowo wpływowych. Mniej liczni siodlarze żyli. w warunkach podobnych, ale występuj"!. rzadziej. Siodlarz Cuno \Sellator był ławnikiem miasta już w r. 1380, w ciągu 15 w. jednakże nie możemy wykazać żadnej magistratury w ręku siodlarza. W urzędach honorowych spotyk3.my ich częściej (Michał Łukasz). Aż dwóh siodlarzy w połowie 15 wieku nosiło przydome.k "B o g:.lt y" (Dives; pewnie Michał i Marcin, żony Katarzyna. 1449 i Nola 1455). Obydwaj byli długoletnimi starszymi cechu, po nIch zaś - naj/dłużej - Łukasz siodlarz. Imiennie znani są z lat 1400-1470 następujący siodlarze: Szymon; Henrich, Stefan: Jan. Paw.d, (Anna Sattelerin), Tomasz, Michał, Marcin, Łukasz, Stanisław Laszek. Rzemiosło rymarskie. było pewnie w 'przewadze polskie w owym czasie. rzemiosło ...iodlarskie zaś be'Z'względnie polskie. Domy siodlarzy znamy w tym okre8ie dwa: oba przy ul. Wielkiej. Rzemieślnicy skórzani koncentrowali się bezsprzecznie na wschodzie miasta, garbarze pozostawali za m.trami lub wchodzili w ul. Wielką, w tejże ulicy mieszkali w przewadze rymarze i siodlarze. a przy ulicy Szewskiej było zgęszczenie rzemiosła obuwniczego.

3. G a l a n t e r i a s k ó r z a n a.

Specjalizacja rzemiosł skórzanych dokonała się w Poznaniu przed wiekiem 15, a w wieku tym nastąpiło przegrupowanie organizacyjne wskutek znaczn.£go rozr.:>stu rzemiosł. Już statut garbarski z r. 1403 wymienia wyraźnie paśników, siodlarzy, rymarzy i kaletników oraz "inne rzemiosła", które obrabiały skórę. F akt ich istnienia świadczy o wysokim poziomie przemysłu skórzanego w Poznaniu. Do galanteryjników zaliczyć należy kaJ.tników, miechowników, paśników rękawicznil{ówi pergamenistów. ie zaliczamy do nich czapników. którzy w średniowieczu posiadali własną dzielnicę w Poznaniu, podo.. bnie jak garbarze. Zawód ten pomijamy w ogóle, ponieważ nie należy on wyłączni.£ do przemysłu skórzanego. Przy daleko posuniętym podziale rzemiosł nie mogło każde z nich stanowić odrębnej jednostki cechowej. Skórnicy galan_ ) teryj'ni złączeni byli w większości s,wej od r. 1456 w cechu kaletników. Poprzednio należeli oni w części do cechu rymarskiego, w części do cechu białoskórników. W cechu rymarskim kilkakrotnie wśród starszych widnieje nazwisko "t.eschnera", a Jakub Iier-gameni'sta by,ł s,tCJrszym w cechu białoskórników w latach 1443, 1444, a może i w r. 1451, później' zaś starszym w cechu kaletników (1460, 146j). Poza cechami skórniczemi pozostawali paśnicy, którzy należeli do c.echu ślusarskiego. Czy obok ,kaletników istnieli miechownicy, trudne) dociec, określenia bowiem "bewtler" i .,teschner" mieszają się. Zdaj.£ się, że w średniowieczu jedynie w t.j dziedzinie nie byb rozgraniczeni::!. prawn.£go (rzeczywiste mogło istnieć). Z całego średniowiecza nie I posiadamy nie<;tetv żadnego statutu rzemiosł galC1.nteryjnych. Najmniejszą gupę stanowili rękawicznicy i pergameniści.

Z rzemiosł tych znamy imiennie po:> jednym przedstawicielu.

Mało wiadl.mo o Niklosi.c Hanczkemccher (rękawiczni.k), który występuj'e w r. 1430. Znaczną OSJbistością był Jakub Kyer_ masch pergamenisła. c.lłowiek zamożny i wpływowy, sprawujący urząd starszego w cechach, powoływany do sądów rozjemczych itp. Jest on jedynym znanym przedstawicielem tego starego prwmyslu w 6redniowiecznym Poznaniu. Mocnym zespołem byli kaletnicy. Stanowili oni podstawę cechu kaletników utworzonego w r. 1-156. W' roku tym bowiem wymienieni są po r::!.z pierwszy w kahlogu cechu (na 20 miejscu, I w końcu 15 wieku na 22 miejscu). Wyrób woreczków (często bardzo dobrej roboty) był przemysłem rzadkim i znanym tylko w najwybitni£jszych miastach polskich. Kaletnictwo poznańskie j'Cst bardzo dawne, i już w połowie 15 wieku było tak silne, że zorg'.mizowało własny cech. dołączając drobni.£jszych galan,teryjników. Przecież nawet 'W wieku rozkwitu gospodarczego (XVI) kaletnictwo należało do rzaddch zawodów, a słynęło jako rzemiosło eksporLlljące wyroby swe na sz.£roki rynek. Nie śmiemy twierdzić. że rzemiosło to istniało w Poznaniu już w 13 wieku, nadmieniamy jednak, że w r. 1288 zasiada w radzie mie;

KROXIK.\ :\1J.\TA l'OZN.\:.\'J.\ski.£j' Petrus Bursator (piotr ,.Kaletnik). Byłby to zresztą jedyny znany nam z średniowiecza kaletnik w urzędzie miejskim. W sądach ł-ozjemczych spotykamy ich częściej (piotr, Jakub).

Jakub Taszner byJ ławnikiem na Piaskach (1405).

O stosunkach handlowych kaletni!<ów informują nas dopiero a.kta początków 16 wieku: Leonard kaletnik handluj.e z Warszawą i Krakowem. kaletnik Stenczel Bozata zajmuie się znaczniejszym handlem (z Janem Plodcm). Urząd star:;zych w cechu rymarskim piastowali kal.etnicy: Petrus teschir, Hannus teschner, Georgius teschnerj w cechu własnym: Jurga, Jakub, Paweł, Niklos, Antoni (do 1470; zresztą także Kycrmasch pergamcnista). Imienni.e znani z lat 1400-1470 są kaletnicy: Jakub (1405), Jan, Piotr, Ha.nusz, Georgius, Jakub (1462-70), Paweł, Antoni. Z tych żyło w r. 1450 napewno 4. Niewątpliwie kaletników było jednak znacznie więcej. Oprócz Jurgi nie nosili oni imion uważanych za niemi.ecki. trudno jednakże czynić wnioski o narodowości z samych imi.Jn. Zdaje się, że skłaoali się w tym względzie podobnie jak rymarze. Paśnicy należeli do rzemiosł rzadkich. Wyroby paśników polskich wychodziły - wiadomo to o 16 w. - np. do Węgier. Należeli w Poznaniu do echu ślusarskiego. Mi£li kramy na rynku (w r. 1493 płaci dwóch paśników czynsz do ratusza). Zawód w Poznaniu dawny. Najznaczniejszym paśnikiem był Bartłomiej Fry, rajca VI k.Jach 1451 i 1452, częsty roz.jemca. opiekun itp. Matys Knobloch ma lozległe stosunki handlowe. Imiennie zmni paśnicy 1400-1470: Michał, Nik.el, Piotr, Bartosz Fry, Matys Knobloch, Grzegorz. W r. 1450 żyło z nich 5. Paśnicy nie mieszkali na ogół w dzielnicy skórników.

4. Kuś n i e r z e.

Ź ród ł a: W księgach miej'Skich zachowały się postanowienia o charakterze statutowym z lat 1417, 1440. 1456, 1457, zresztą są prawie wyłącznie drobn.e dane personalne. Poza księgami miejskiemi wchodzą w rachubę księgi grodzkie i niektóre dyplomaty. Kuśnierstwo było rzemiosłem ogromnie w Polsce rozpowszcchnion.em. W wiekach nowszych byli kuśnierze niemal w każdem miasteczku W miastach wielkich stanowili oni bardzo licznc zespoły W wickach da.wnych ubiór futrzany był częstszy niż obecnie. K1,lŚnierze miast wielkich pracowali me

tylko dla miast. ale również dla zamożnej szlachty dużych okręgów. W w. 16 kwitł wielki ek,pr.y.t futer. Import skór szedł masowo z Rosji przez Li{we a także przez GdańsK. Handlarze 'litew- , scy odgrywali w roznaniupewną rolę ,już w 15 wieku. Kuśnie.. rze trudnili się wyprawiani.£m skór futrzanych - robili to oni jedni - skórki. sprzedawali "blech:.imi" czyli "czymrami" (40 zszytych skórek, przy króliczych 120). Tak dalece byli garbarza.mi i handlarzami skór futrzanych. Pozatcm szyli futra, i o tyle wchodzili do przemysłu odzieżowego. Zgodnie z dwojga rodzajem prac posiadali dwi.e kategorie czeladzi, sztukwartników de> garbowania (kur3chnerknecht) i towarzyszy siedzących (geselle) 1). RZE:'mioslo kuśnierskie graniczyło z garbarstwem, krawiectwem i kupiectw.em. Z garbarzami sporów na ogół nie było, były one natomiast z krawcami i kupcami: Kuśnierstwa poznal'iskie miało już w 15 wieku przodujące.

niepospolite znaczenie w Polsce. Konkurent.em był tylko Kra- / ków, gdzie cech kuśnierski powstał w r. 1;377; we Lwowie istniał takiż cech w r. 1425. O Poznaniu nie wypleniło się dotąd mylne mniemanie, .że cech kuśnierski powstał za Jana Olbrac-'hlta l.,). Kuśnierze należą w PozlJ:1.miu do rzemiosł nieja:ko loka-o cyjnych. Byli oni tu już w r. 1280 (e. D. M. P; I 463), i jeszcze w 13 wieku posiadali własne jatki (1298 -- C. D. M. P. II 144 f). W katalogu cechowym z r. 1440 zajmują 6 miejsce. i to po sukiennikach, kupcach, obu cechach rreźnickich i po tkaczach, a przed szewcami i krawcami nawet. W katalogu z r. 1456 są na 7 miejscu (szewcy na 8). Cech kuśnierski był najstarszym skórniczym i: trzecim z kolei starszeństwa cechem rzemieślni. czym w ogóle. Powstał on głęboko w wieku 14, po nim bowiem utworzył się szereg jeszcze cechów w tym wieku. W każdym razie cech poznański nie jest młodszy od krakowskiego. Znaczne wpływy kuśnierzy w mieście jeszcze w 14 wieku są równocześnie dowodem. że oparcie ich stanowił stary. mocny już wówczas własny cech. Statuty z wieku 15 mają znaczenie tylko uzu- , pełniające, gdy cech /. dawna był zorganizowany. Statut z r. 1417 ") nadały trz) porządki miejskie ("Stok der kurzsoh€,ne r"; język niemiecki). Statut tEIIl pos'taJlla.wia, że: ku12) Ignacy llal'anowski, Przemysł polski w W. w. Warszawa 19m.

13) Pierwszy podał to LUlcBszewicz, za nim powtarza to jeszczd Baranowski mimo poprzednich Pl'ac \\'arschauera.

14) W. S. "r. 267.