STANISŁAW

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1983.07/09 R.51 Nr3

NAWROCKI

NA SZEŚĆDZIESIĘCIOLECIE TOWARZYSTWA MIŁOŚNIKÓW MIASTA POZNANIA

CZŁOWIEK jest związany nierozerwalnie ze środowiskiem, w którym zYJe, w którym realizuje swoje zamierzenia zawodowe i społeczne oraz swoje cele życiowe. Kontakt jego ze środowiskiem ma charakter sprzężenia zwrotnego, oddziaływania są bowiem obustronne. Człowiek czerpie ze środowiska, w którym żyje i działa, korzyści dla siebie, a równocześnie dzięki swojej pracy i zaangażowaniu daje temu środowisku wartości przez siebie stworzone. Przez środowisko rozumiemy tu zarówno warunki przyrodnicze, a więc naturalne, jak też ukształtowane przez człowieka, a także - a może przede wszystkim - środowisko ludzkie, w którym człowiek się obraca. Wzajemne powiązania są tu wielorakie, można powiedzieć - niezliczone, a wszystkie one składają się na obraz więzi ludzi z ich otoczeniem. W zależności od stopnia uświadomienia sobie tych powiązań, ludzie w mniejszym lub większym zakresie ze sobą współdziałają, aby im się lepiej żyło i pełniej mogU wpływać na warunki, w jakich przypadło im bytować. Specyficznym środowiskiem, w jakim współżyją ludzie, jest miasto, a zwłaszczamiasto duże. Jego specyfika zewnętrzna polega na obejmowaniu stosunkowo niewielkiej przestrzeni, na której skomasowana jest gęsta zabudowa, i na której żyje znaczna liczba mieszkańców. Stwarza to rozliczne problemy zarówno w zakresie rozwoju przestrzennego miasta, jak też kształtowania zabudowy i wykorzystywania przestrzeni oraz układania stosunków międzyludzkich. Miasto spełnia przede wszystkim istotne funkcje gospodarcze w zakresie produkcji, wymiany towarowej i obrotu pieniężnego, ale również funkcje w zakresie zaspokajania potrzeb socjalnych oraz kulturalno-oświatowych. W wielkich miastach występują też silne środowiska naukowe oraz artystyczne. Z wyłożonej tu charakterystyki wynikają różnorodne problemy, które trzeba rozwiązywać, aby ułatwić mieszkańcom życie, stwarzać im jak najlepsze warunki w zakresie zaspokajania codziennych potrzeb zarówno w sensie znośnych warunków mieszkaniowych, zaopatrywania w środki do życia, jak też troski o rozwój kulturalny. W tym celu mieszkańcy łączą swe siły, tworząc organizacje społeczne, które pomagają władzom miejskim w ich pracy administracyjnej, do której są powołane z urzędu. Kolektywy społeczne bezpośrednio stykają się z codziennymi problemami życiowymi, z różnymi sprawami trudnymi, zaniedbaniami lub niedopatrzeniami. Pomoc społeczeństwa jest władzom miejskim bardzo potrzebna dla lepszego wywiązywania się z podstawowego zadania, jakim jest sprostanie wymogom w zakresie pełnego i zgodnego z oczekiwaniami społeczeństwa rozwoju organizmu miejskiego.

Stanislaw Nawrocki

Kazimierz Kuciński prezes w Jatach 1922 -1936

Z takich potrzeb już w pierwszej połowie XIX w. narodziła się myśl tworzenia towarzystw upiększania miast. Ich zadaniem było skupianie obywateli, którym na sercu leżał wygląd swego miasta. Stąd też towarzystwa te zajmowały się tworzeniem parków, urządzaniem promenad, organizowaniem miejsc wypoczynku przez ustawianie ławek na placach lub w parkach, zakładaniem kwietników, uprzątaniem zaułków lub zaniedbanych zakątków itp. Przyczyniały się też one czynnie do zazieleniania miast przez sadzenie drzew wzdłuż ulic oraz okolicznych dróg. Towarzystwa upiększania miast odgrywały zatem ważną rolę, przyczyniając się do poprawy środowiska przyrodniczego i wyglądu zewnętrznego miast.

Zygmunt Zaleski prezes w latach 1938 -1939

W Wielkopolsce władze pruskie starały się nadać miastom wygląd niemiecki, rn.in. przez wznoszenie wielkich budowli urzędowych i kulturalnych oraz coraz liczniejszych pomników upamiętniających wydarzenia lub osoby związane z germanizowaniem zagrabionych ziem. Tak było również w Poznaniu. Ludność polska stosowała różne formy obrony, m.in. tworzono towarzystwa pielęgnujące polskość. Jednym z nich było założone w Poznaniu w 1913 r. Towarzystwo Krajoznawcze, krzewiące umiłowanie regionu. Przy nim, wiosną następnego roku, powstała Sekcja Miłośników Miasta Poznania, która troszczyła się o polskie pomniki narodowe, organizowała fachowe oprowadzanie wycieczek po mieście oraz przygotowywała polskie wydawnictwa informacyjne. Wkrótce jednak wybuchła wojna światowa i przerwała działalność Sekcji. W wyniku zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 Poznań odzyskał wolność i znalazł się w czołówce miast polskich. Pojawiły się wtedy nowe elementy w jego rozwoju. Stał się on wielkim i znanym w świecie centrum przemysłowym Polski, zwłaszcza po rozbudowie i zmianie profilu produkcyjnego Zakładów Spółki Akcyjnej "H. Cegielski". Powstały inne wielkie fabryki, jak np. "Stomil" i "Centra". Poznań szybko stał się również miastem liczącym się w świecie międzynarodowych targów. W 1929 r. odbyła się tu ogólnopolska impreza związana z dziesięcioleciem odzyskania niepodległości, czyli Powszechna Wystawa Krajowa. Od 1919 r. Poznań był także miastem uniwersyteckim oraz powstawały w nim inne szkoły wyższe. Rozwijało się życie kulturalne, zwłaszcza teatralne i muzyczne. Ukazywały się liczne czasopisma. Bardzo aktywne było środowisko p lastyków. Wzrastała liczba mieszkańców oraz zmienił się ich skład społeczny. Obok zasiedziałych, pojawili się w większej liczbie robotnicy z bliższych i dalszych okolic oraz reemigranci z Niemiec i studenci. Poszerzono granice miasta, powiększając jego obszar z 34 do 67 km 2 . Przyłączono wtedy znaczne tereny na wschodnim brzegu Warty, zmieniając kierunek przestrzennego rozwoju Poznania. Zmianom i przekształceniom miasta towarzyszyły nowe potrzeby w zakresie organizowania społecznej pomocy dla władz oraz opinii społecznej w sprawach miasta. Sięgnięto do doświadczeń z okresu sprzed pierwszej wojny światowej, tym bardziej że inicjatorem była ta sama osoba - Cyryl Ratajski, działacz społeczny i współtwórca ruchu krajoznawczego, od 1922 r. prezydent miasta. N awiązano do tradycji, powołując w grudniu 1922 r. Towarzystwo Miłośników Miasta Poznania. W statucie sformułowano odpowiadające nowym potrzebom cele i zadania Towarzystwa. Celem tym miało być "szerzenie wiadomości o mieście Poznaniu i pomoc w kulturalnym jego rozwoju" - jak to stwierdzał statut przyjęty na zebraniu konstytucyjnym w dniu 14 grudnia 1922 r. Cel swój Towarzystwo zamierzało realizować głównie poprzez wykłady i odczyty na temat dziejów Poznania, jego potrzeb aktualnych oraz perspektyw rozwoju. Podkreślono konieczność wspierania wydawnictwo mieście i jego problemach, zamierzano założyć własne czasopismo, a także wydawać przewodniki po mieście i inne publikacje propagujące znajomość dziejów miasta i jego roli w życiu kraju. Towarzystwo pragnęło także opiekować się zabytkami i wartościowymi urządzeniami. Zakładano też w statucie wypowiadanie opinii w sprawach związanych z kulturalnym rozwojem miasta. Z założeń statutowych wynikało, że w warunkach odzyskanej niepodległości i nowej roli Poznania Towarzystwo widziało przede wszystkim swoją rolę w popieraniu rozwoju życia kulturalnego. Przez pojęcie "kultury" rozumiano jednak w praktycznej działalności szeroki zakres spraw. Przede wszystkim popu1aryzo

Stanisław

Nawrocki

wano dzieje miasta i ukazywano jego piękno i specyfikę oraz zabytki, aby wywołać uczucie dumy, lokalnego patriotyzmu i potrzebę bliższej więzi wśród mieszkańców. W tym celu organizowano rocznie po kilka odczytów. Sprawy miasta popularyzowane były jednak przede wszystkim w czasopiśmie "Kronika Miasta Poznania" - organie Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania, wydawanym od 1923 roku.

Początkowo, przez kilka lat, był to miesięcznik, a następnie kwartalnik. Było to czasopismo popularnonaukowe, a funkcję jego redaktora pełnił do 1939 r. Zygmunt Zaleski, początkowo dyrektor Miejskiego Urzędu Statystycznego, a później wiceprezydent Poznania, zarazem sekretarz i rzeczywisty kierownik Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania. Czasopismo miało obszerny dział artykułów o różnej problematyce miejskiej, pisanych przez przedstawiceli różnych środowisk zawodowych. Wysiłek to był znaczny, gdyż około 100 autorów w ciągu kilkunastu lat (do 1939 r.) opublikowało w "Kronice" około 450 pozycji. Poza tym czasopismo zawierało kronikę wydarzeń w mieście, recenzje prac na temat dziejów miasta i ich Bibliografie, jak też informacje z życia Towarzystwa. W 1925 r. zapoczątkowano także wydawanie "Biblioteki Kroniki Miasta Poznania", w ramach której ukazało się kilkanaście pozycji. Poza tym wydano w 1925 r. przewodnik po Ratuszu Poznańskim oraz biografię zasłużonego dla miasta Edwarda Raczyńskiego. O szerszym rozumieniu działalności kulturalnej świadczyło zajmowanie się przez Towarzystwo także środowiskiem naturalnym, jak np. utrzymaniem naturalnego krajobrazu w Dębinie, na Go1ęcinie i na Malcie. W ramach Towarzystwa dojrzewała też propozycja, a potem realizacja Wielkopolskiego Parku Narodowego w rejonie Puszczykowa. Inieresowano się również sprawami zieleni i zadrzewiania na obszarze miasta. Wyrazem tego była m.in. konferencja w maju 1930 r. w sprawie zieleni w Poznaniu. Referaty wygłosili znawcy tej problematyki prof. dr Paweł Gantkowski, prof. dr Adam Wodziczko, radca inż. Stanisław Cybichowski oraz dyr. Wacław Zembal. W a933 r. odbył się odczyt na temat środków upiększania miasta i troski o zdrowie mieszkańców. O skali zainteresowań Towarzystwaw okresie przed 1939 r. dobrze świadczy także odczyt inż. Piotra PękaIskiego na temat planowania regionalnego z uwzględnieniem potrzeb miasta Poznania, wygłoszony jesienią 1934 roku. Liczba członków Towarzystwa wzrosła z 36 założycieli w 1922 r. do około 300 w 1939 r. Z licznych znanych i zasłużonych dla miasta obywateli - aktywnych członków Towarzystwa - wymienić trzeba dra Nikodema Pajzderskiego - dyrektora Muzeum Wielkopolskiego, prof. dra Andrzeja Wojtkowskiego - dyrektora Biblioteki Raczyńskich, inż. Ignacego Kaczmarka - pracownika miejskiego oraz dra Kazimierza Kaczmarczyka - dyrektora Archiwum Państwowego. Trzeba dodać, że za wzorem poznańskim, analogiczne towarzystwa zaczęto tworzyć w innych miastach. Wybuch drugiej wojny światowej we wrześniu 1939 r. przerwał działalność Towarzystwa na lata okupacji.

Wraz z zakończeniem wojny zmienił się obraz miasta. W wyniku długotrwałych walk ulicznych w styczniu i lutym 1945 r., Poznań uległ wielkiemu zniszczeniu. Uszkodzone zostały 5832 budynki, czyli 55% ich ogólnej liczby, przy czym 30% w ogóle nie nadawało się do zamieszkania. Stary Rynek wraz z Ratuszem legł w gruzach, podobnie wyglądało Chwaliszewo. Znaczne szkody były w innych częściach miasta. Spłonęła Biblioteka Raczyńskich, ze znaczną częścią zbiorów, uszkodzone były budynki uniwersyteckie, szkolne oraz urzędowe i należące do instytucji oraz przedsiębiorstw. Palącymi sprawami stały się takie problemy, jak odgruzowanie miasta, odbudowanie zniszczonych obiektów, zorganizowanie życia polskiego i różnych instytucji potrzebnych miastu i społeczeństwu. Podjęto gigantyczny wysiłek odbudowy i rekonstrukcji Poznania, wykorzystując możliwości, jakie niosła ze sobą zmiana systemu społeczno-ekonomicznego i rozpoczęcie budownictwa socjalistycznego. W dzieło to wciągnięto szerokie rzesze społeczeństwa, mobilizując jego aktywność.

Władza ludowa dawała możliwość przebudowania Poznania, stwarzając z niego ośrodek miejski nowego typu. Po 1945 r. Poznań stał się wielkim centrum gospo

Stanisław

Nawrockidarczym i kulturalnym, a także naukowym dla całej północno-zachodniej części kraju, sięgając na ziemie, które po wiekach wróciły do Macierzy. Był też centrum administracyjnym jednego z największych województw, obejmującego przez kilka lat również Ziemię Lubuską. Przestrzenna rozbudowa Poznania odbywała się od 1945 r. w ramach wieloletnich planów, modyfikowanych w miarę ewolucji stosunków gospodarczych oraz społecznych. Rozszerzono granice miasta w kierunku wschodnim, widząc na prawym brzegu Warty najkorzystniejsze dla przyszłości miasta tereny. Drugi kierunek rozwoju, zwłaszcza w ostatnich kilkunastu latach, to północ - wzdłuż lewego brzegu rzeki. Wchłoniętych tu zostało przez miasto wiele wsi, w odległości do kilkunastu kilometrów od centrum. Obszar miasta w porównaniu z okresem przed 1939 r. (poszerzony też w okresie okupacji) powiększył się trzykrotnie, obejmując 228 km 2 (w 1981 r.). Utworzono pięć wielkich dzielnic, powstało wiele osiedli mieszkaniowych. Szybko rosła liczba ludności. W 1946 r. mieszkało tu 268 000 ludzi, a w 1981 r. - już 558 000, czyli dwa razy więcej. Przyrost ludności w części tylko miał charakter naturalny, w znacznej liczbie bowiem osiedlali się tu przybysze z mniejszych miast, a zwłaszcza ze wsi, których przyciągała praca w przemyśle. Poznań rozwinął się również w silny ośrodek naukowy - jest siedzibą oddziału Polskiej Akademii Nauk i jej instytutów oraz ośmiu szkół wyższych. Działalnością oświatową zajmują się dziesiątki szkół podstawowych, ogólnokształcących, zawodowych i techników. Poznań pogłębił i zarazem poszerzył też swoją rolę ośrodka życia kulturalnego, o czym świadczy rozwój teatrów, zespołów muzycznych i śpiewaczych, środowiska literackiego, artystycznego, plastycznego itp. Znaczną rolę odgrywają też muzea, zwłaszcza Muzeum N arodowe. Powstała rozległa sieć bibliotek naukowych i publicznych. Ukazują się liczne czasopisma. W zakresie środków masowego przekazu upowszechniło się radio i telewizja. Działają także liczne towarzystwa i organizacje naukowe oraz społeczne. W wyniku tych wszystkich zmian wystąpiło nowe zapotrzebowanie na towarzystwo zrzeszające ludzi rozmiłowanych w swoim mieście, pragnących mieć wpływ na kształtowanie jego profilu, we współdziałaniu w tym zakresie z władzami i innymi czynnikami oraz organizacjami społecznymi. Potrzeba taka pojawiła się zaraz po wojnie, w okresie rozpoczynania odbudowy miasta i jego zabytków. W tej sytuacji, nawiązując do tradycji, członkowie przedwojennego Towarzystwa po prostu je reaktywowali w końcu maja 1945 r., utrzymując również tę samą nazwę. Obecne Towarzystwo Miłośników Miasta Poznania jest kontynuacją organizacji z poprzedniego okresu historycznego. W nowych powojennych warunkach nie można jednak było utrzymać ówczesnych celów i zadań. Musiały one być na nowo sformułowane, a potem dostosowywane do narastających potrzeb. Ostatnio przyjęty statut, obowiązujący od 1979 r., określa jako cel Towarzystwa współdziałanie z władzami w zakresie wszechstronnego rozwoju miasta, pobudzanie inicjatyw społecznych w tym kierunku, szerzenie i pogłębianie wiedzy o Poznaniu, oddziaływanie na społeczeństwo w duchu patriotyzmu i umiłowania miasta oraz socjalistyczne wychowanie młodzieży i wdrażanie jej do przyszłej pracy dla dobra miasta. Oprócz dotychczasowych form - jak odczyty, zwiedzanie zabytków itp. - wprowadzono nowe metody działalności, a mianowicie wystawy organizowane w nowej (od 1960 r.) siedzibie Towarzystwa na Starym Rynku, konkursy dla młodzieży szkolnej o tematyce poznańskiej, współdziałanie w zakresie ochrony środowiska naturalnego, organizowanie spotkań i dyskusji na tematy związane z rozwojem miasta, współpraca z wyższymi uczelniami, związkami twórczymi i orga

Ignacy Kaczmarek prezes w latach 1948 - 1 prezes honorowy od 1970 f.

nizacjami społecznymi, a wśród nich zwłaszcza z pokrewnym Wielkopolskim Towarzystwem Kulturalnym. Z celów i środków działania Towarzystwa wynika, iż wachlarz spraw, którymi się zajmuje, znacznie się poszerzył i można bez przesady powiedzieć, że obecnie nic co poznańskie nie jest Towarzystwu obce. W ten sposób prowadzi się działalność w kierunku możliwie pełnej integracja społeczności poznańskiej - poprzez próbę zainteresowania wszystkich środowisk sprawami miasta, a zwłaszcza bezpośredniego otoczenia, a więc ich miejsca pracy i zamieszkania. W tym celu przystąpiono do tworzenia kół Towarzystwa w dzielnicach mieszkaniowych, zakładach

* Józef Górski prezes w latach 1 - 1%1

Stanislaw

Nawrockipracy itp. W 1983 r. działa ich zaledwie kilka, ale jest to obecnie główny kierunek działalności zarządu i widać szanse, że w najbliższym czasie liczba kół znacznie wzrośnie, gdyż mieszkańcy i pracownicy w różnych środowiskach czują potrzebę i przydatność takiego jednoczenia swoich sił dla wspólnego dobra. Przedmiotem szczególnego zainteresowania Towarzystwa była w okresie powojennym młodzież szkolna. Dostrzegało ono konieczność wczesnego kształtowania patriotycznych postaw młodych obywateli oraz zaznajamiania ich z przeszłością Poznania i z jego aktualnymi potrzebami. W dobie kryzysu postaw obywatelskich ta działalność wśród młodzieży ma szczególne znaczenie. Dla pozyskania młodych w celu uczuciowego, ale także intelektualnego, związania ich ze swym miastem, organizuje się przede wszystkim konkursy ze znajomości dziejów miasta, czynów J ego zasłużonych obywateli oraz znaczących dlań wydarzeń, a także obiektów - zwłaszcza zabytkowych -. oraz dzielnic lub części miasta. Ta forma działalności cieszy się dużym powodzeniem, o czym świadczą wystawy, będące uwieńczeniem konkursów. Młodzież uczestniczy też chętnie i licznie w czynach społecznie użytecznych, m. in. wykonuje prace porządkowe w Parku na Cytadeli lub na Cmentarzu Zasłużonych. Młodzi poznaniacy chętnie uczestniczą również w przechadzkach po mieście, zapoznając się z jego zabytkami i dziejami. Ważną dziedziną działalności Towarzystwa stało się utrwalanie pamięci o zasłużonych dla miasta obywatelach i postaciach historycznych. Towarzystwo występuje często z inicjatywą upamiętnienia ich zasług poprzez nadawanie ich imion placom i ulicom miasta. Przedstawiciele Towarzystwa uczestniczą w pracach Miejskiej Komisji do spraw Nazewnictwa, współdziałając w tej ważnej dla miasta dziedzinie w sposób bardzo aktywny. Komisja ta troszczy się m. in. o właściwe zachowanie Cmentarza Zasłużonych. Chodzi o pamięć o grobach zasłużonych poznaniaków już tam się znajdujących, jak też o ekshumację prochów i przeniesienie ich tu z innych cmentarzy. W opiece nad tym miejscem pamięci pomaga też młodzież szkolna.

Stanisław Kubiak prezes w latach 1991 - 1978

Zygmunt Wolntewicz prezes w latach 1978 - 1983

Żywą działalność rozwija Towarzystwo w zakresie opieki nad zabytkami oraz -ochroną środowiska. W pierwszej sprawie blisko współpracuje z konserwatorem miejskim, zwracając uwagę na obiekty wymagające zainteresowania oraz formy zadbania o ich otoczenie. Chodzi również o miejsca ważne dla pamięci narodowej, np. obok kościoła Sw. Marcina, gdzie aż do początków okupacji hitlerowskiej stał pierwszy pomnik Adama Mickiewicza w Polsce, i w ogóle na świecie (1859). Jeśli chodzi o ochronę środowiska, to Towarzystwo interesuje się stanem dbałości o parki, zieleńce, kwietniki i fontanny poznańskie. Szczególnie zależy nam na podtrzymaniu tradycji Poznania jako miasta czystego, o wielkiej estetyce. W tej · dziedzinie powinni współdziałać wszyscy mieszkańcy, wykazując zainteresowanie i troszcząc się o porządek otoczenia w miejscu zamieszkania. Również zakłady pracy i instytucje winny dbać o najbliższe swe sąsiedztwo, aby utrzymane było starannie i świadczyło o poczuciu estetycznym pracowników. Duże znaczenie ma też udział Towarzystwa w pobudzaniu społeczeństwa do prac na rzecz miasta. Okazuje się, że zainteresowanie sprawami miasta jest duże i wielu mieszkańców gotowych jest czynnie włączyć się do prac Towarzystwa. Ostatnio pojawiło się takie zainteresowanie na nowych osiedlach mieszkaniowych. Towarzystwo szczególnie gorąco popiera te inicjatywy, gdyż mają one wyjątkowe znaczenie, jeśli chodzi o integrację mieszkańców osiedli i wytwarzanie poczucia ich łączności z Poznaniem. Mieszkańców nowych osiedli szczególnie ciekawią informacje o dziejach dawnych wsi podmiejskich, na obszarze których wyrastają nowe dzielnice mieszkaniowe. N ada1 aktywna jest działalność odczytowa Towarzystwa z zakresu dziejów miasta i aktualnych jego problemów. Odczyty odbywają się regularnie w sezonie jesienno-zimowym w każdy poniedziałek w wykwintnej Sali Malinowej Pałacu Działyńskich. Prelegentami są specjaliści - naukowcy i praktycy wysokiej klasy.

Odczyty cieszą się też zasłużenie popularnością, chociaż mogłoby z nich korzystać znacznie więcej osób, zwłaszcza młodzież ze szkół średnich oraz akademicka. Powodzeniem cieszy się też salon wystaw w siedzibie Towarzystwa na Starym Rynku. Udostępniany on jest co dwa tygodnie innemu wystawcy. Korzystają z niego także artyści nieprofesjonalni, prezentując swoje dzieła, często wielkiej wartości. Poza tym urządzają tu swoje wystawy różne instytucje, np. Wojewódzkie Archiwum Państwowe, czy też organizacje społeczne, jak np. Związek Harcerstwa Polskiego. Ze względu na dobre położenie w centrum miasta, salon ten jest licznie odwiedzany przez mieszkańców i turystów. Naszkicowane tu formy działania przyczyniają się do popularności Towarzystwa, o czym świadczy wzrost liczby jego członków. Gdy pod koniec lat czterdziestych było ich około 300, to obecnie - licząc także członków zbiorowych, którymi są niektóre instytucje - liczba ich dochodzi do 1000. Jest to już poważna siła, ale zbyt mała jak na ponad półmilionowe miasto. Dlatego każdy, kto wyraża chęć wstąpienia do Towarzystwa, jest mile widziany. Może on przyczynić się do wzrostu jego znaczenia i prestiżu. W Towarzystwie działało wielu wspaniałych ludzi, znawców Poznania i jego problemów oraz wielkich jego miłośników, jak np. jego prezesi: Franciszek J aśkowiak (pierwszy prezes od 1945 r.), red. Stanisław Kubiak i Zygmunt Wo1niewicz. Działał w nim niezapomniany Stanisław Strugarek, jak też Leon Pawlak, inż. Ignacy Kaczmarek, inż. Lucjan Ballenstedt, prof. Roman Kozak i dr Marian Pa1uszkiewicz. Wśród aktualnych działaczy wymienić trzeb« prof. dra Zbigniewa Zakrzewskiego i dra Ludwika Gomo1ca, a zasługują na to również liczni inni członkowie.

Stanislaw

Nawrocki

Towarzystwo Miłośników Miasta Poznania jest zatem organizacją żywotną, zaangażowaną w sprawach swojego miasta, znaną społeczeństwu i cieszącą się jego poparciem. Jest to najlepszą gwarancją, że także w przyszłości będzie dobrze spełniało swoje zadania.

Aneks

PREZESI TOWARZYSTWA W LATACH 1922 - 1983

Kazimierz Ruciński (14 XII 1922 - 18 V 1936) Zygmunt Zaleski (19 V 1936 - 4 IX 1939) Franciszek Jaśkowiak (6 VI 1945-10 VI 1946) Feliks Dropiński (10 VI 1946 - 24 IV 1948) Ignacy Kaczmarek (25 IV 1948 - 7 II 1960) Józef Górski (8 II 1960 -12 II 1961) Stanisław Kubiak (13 II 1961 - 1 VIII 1978) Zygmunt Wo1niewicz (16 X 1978 - 8 II 1983) Stanisław Nawrocki (od 14 III 1983)