HENRYK BIERŁA

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1980.10/12 R.48 Nr4

POZNAŃSKIE PRZEDSIĘBIORSTWO ROBÓT INŻYNIERYJNYCH BUDOWNICTWA PRZEMYSŁOWEGO "HYDROBUDOWA" W LATACH 1952 - 1977

P OZNAŃSKIE Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych "Hydrobudowa" jako samodzielne przedsiębiorstwo zostało powołane Zarządzeniem z dnia l XII 1952 r. Ministra Budownictwa Miast i Osiedli jako Zjednoczenie Robót Inżynieryjnych Budownictwa Miejskiego - Poznań. Rozpoczęło ono działalność z dniem l I 1953 r., a jednostką nadrzędną był Centralny Zarząd Robót Inżynieryjnych Budownictwa Miejskiego w Warszawie.

Zanim to jednak nastąpiło, istniała już w Poznaniu placówka robót inżynieryjnych, której początki sięgają 1948 r. pod nazwą Państwowe Przedsiębiorstwo Budowlane, Oddział 4, Kierownictwo Robót Studniarskich z siedzibą iprzy ul. Gnieźnieńskiej 13. Z dniem l IX 1948 r. wewnętrznym zarządzeniem dyrektora Państwowego Przedsiębiorstwa Budowlanego Kierownictwo Robót Studniarskich podniesiono do rangi Oddziału pod nazwą Państwowe Przedsiębiorstwo Budowlane, Oddział 8, Wierhniczo-Fundamentowy. Z dniem l I 1950 r. nazwa brzmiała: Państwowe Przedsiębiorstwo Budowlane, Oddział 8, Budowlano-Fundamentowy. W związku z utworzeniem z dniem l I 1951 r. dwóch resortów budownictwa, tj. Ministerstwa Budownictwa Miast i Osiedli oraz Ministerstwa Budownictwa Przemysłowego nastąpiły zmiany strukturalne jednostek budowlanych. Państwowe Przedsiębiorstwo Budowlane, Oddział 8 Budowlano-Fundamentowy zmienił nazwę na Zarząd Budowlano-Montażowy Nr 3 z siedzibą przy ul. Swiętosławskiej 12 i został podporządkowany Zjednoczeniu Budownictwa Miejskiego - Roboty Inżynierskie w Warszawie, pozostając nadal na wewnętrznym rozrachunku gospodarczym. Powołane z dniem l I 1953 r. Zjednoczenie Robót Inżynieryjnych Budownictwa Miejskiego w Poznaniu z siedzibą przy ul. Swiętosławskiej 12 przejęło załogę i majątek b. Zarządu Budowlano-Montażowego Nr 3. Podczas ponownej reorganizacji resortu budownictwa w 1958 r. *, zmieniono nazwę Zjednoczenia Robót Inżynieryjnych Budownictwa Miejskiego w Poznaniu na Poznańskie Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych podporządkowane Zarządowi Budownictwa Wodno-Inżynieryjnego w Warszawie 2 . Następnie dodano do nazwy Przedsiębiorstwa skrót telegraficzny "Hydrobudowa 9 "s. Pełna nazwa przedsiębiorstwa brzmiała więc: Poznańskie Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych "Hy1 Zarządzenie Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych Nr 341 z dnia 27 VI 1958 r. w sprawie zmiany nazwy przedmiotu działania i podporządkowania oraz nadania sta tu tu. «W 1959 r. jednostka nadrzędna zmieniła nazwę na Zjednoczenie Budownictwa Wodno- Inżynieryjnego.

· Zarządzenie Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych Nr 271 z dnia l V 1962 r. z mocą od l VII 1961 r.

Henryk Bierla

drobudowa 9". Ostatnia zmiana nazwy nastąpiła w 1976 r. na Poznańskie Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych Budownictwa Przemysłowego "Hydrobudowa"4 Podporządkowano je Pomorskiemu Zjednoczeniu Budownictwa Przemysłowego w Bydgoszczy.

STRUKTURA WEWNĘTRZNA

W latach 1948 -1953, a więc w chwili usamodzielnienia, na czele Oddziału a później Zarządu stał dyrektor, któremu podlegały komórki administracyjne, a za ich pośrednictwem - wszystkie budowy. W praktyce Przedsiębiorstwo dzieliło się na pion techniczny i administracyjny podlegający głównemu księgowemu (kierownikowi finansowemu). Z chwilą powołania samodzielnego Przedsiębiorstwa (1953) kompetencje kierownictwa zostały uregulowane odpowiednimi zarządzeniami. Dyrektorowi Przedsiębiorstwa podlegały bezpośrednio komórki: planowania, księgowości finansowej, kadr, organizacji i radca prawny. Pierwszemu zastępcy dyrektora - naczelnemu inżynierowi podlegały komórki techniczne, a poprzez nie place budowy zgrupowane w odcinkach budowlano-montażowycih. Zastępcy dyrektora do spraw administracji i zaopatrzenia podlegały komórki: zaopatrzenia, zatrudnienia i płac, finansowa, transportu i socjalna. Z dniem l II 1966 r. utworzone zostało stanowisko zastępcy dyrektora do spraw zaplecza. Z dniem 16 VII 1974 r. utworzono stanowisko zastępcy dyrektora do spraw przygotowania produkcji. Odtąd Przedsiębiorstwo posiadało kierownictwo według schematu przyjętego w budownictwie polskim. Siedziby Przedsiębiorstwa mieściły się: w 1950 r. przy ul. Gnieźnieńskiej 13; w latach 1950 -1968 przy ul. Swiętosławskiej 12 i częściowo (działy finansowo- księgowe) Stary Rynek 80/82; od 1968 r. przy ul. Sienkiewicza 22, w wieżowcu zbudowanym wspólnie z Przedsiębiorstwem Budownictwa Hydrotechnicznego i Rurociągów Energetycznych "Energopol" .

OBSZAR DZIAŁALNOŚCI

Do chwili usamodzielnienia, do końca 1952 r., a częściowo jeszcze w 1953 r.

Przedsiębiorstwo prowadziło roboty na obszarze całego kraju. W 1953 r. Centralny Zarząd Robót Inżyinieryj-nych dokonał rejonizacji działalności podległych mu jednostek, w wyniku której Przedsiębiorstwu przydzielono rejony działania dla

« Zarządzenie Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych Nr 22/0R z dnia l II 1976 r. z mocą od l I 1976 r.

realizacji zadań ogólno-inżyiniersfcich (w starym układzie administracyjnym) obejmującym województwa: bydgoskie, gdańskie, koszalińskie, olsztyńskie, poznańskie, szczecińskie, zielonogórskie. Dla pozostałych robót (palowych, studniarskich i wiertniczych) obszarem działania pozostał praktycznie nadal cały kraj. W 1955 r. z rejonizacji usunięto woj. olsztyńskie, a dodano woj. wrocławskie. Układ taki został w zasadzie utrzymany do końca 1971 r., w którym po wyodrębnieniu się Kierownictwa Grupy Robót 4 w Sopocie rejonem działania Przedsiębiorstwa przestały być województwa gdańskie i wrocławskie. Po przejściu Przedsiębiorstwa w gestię Pomorskiego Zjednoczenia Budownictwa Przemysłowego (1976) zasadniczym rejonem działania Przedsiębiorstwa winny być województwa (według nowego podziału administracyjnego): konińskie, pilskie, poiznańskie, a w xazie potrzeby dalsze województwa objęte działalnością Pomorskiego Zjednoczenia Budownictwa Przemysłowego: bydgoskie, toruńskie, włocławskie. Do końca 1979 r. Przedsiębiorstwo na polecenie resortu prowadziło jednak nadal działalność w województwach: gorzowskim, szczecińskim, opolskim, zielonogórskim oraiz kontynuowało rozpoczęte roboty w województwie kaliskim i leszczyńskim. Największą część swoich zadań Przedsiębiorstwo wykonywało w regionie poznańskim i Poznaniu. Od dnia l lipca 1976 r. Przedsiębiorstwo współuczestniczy w budowie kombinatu paliwowo-energetycznego w J aenschwalde k. Cottbus (Niemiecka Republika Demokratyczna).

RODZAJE DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA I ICH WEWNĘTRZNA ORGANIZACJA

Od samego początku Przedsiębiorstwo prowadziło następujące rodzaje działalności: produkcja podstawowa, usługi sprzętowe i transportowe, produkcja pomocnicza, działalność poza produkcyjna: Oddział Zaopatrzenia Robotniczego. Produkcja podstawowa realizowana była przez kierownictwa robót i budów, które podporządkowane były odcinkom budowlano-montażowym. W pierwszym roku istnienia Przedsiębiorstwa odcinków tych było siedem, później (1954) liczbę ich ograniczono do pięciu, w tym trzy specjalistyczne i dwa ogólno-inżyniarskie. Taka forma organizacyjna została w zasadzie utrzymana do końca 1975 r., z tym że od 1965 r. celem ujednolicenia nazewnictwa we wszystkich przedsiębiorstwach Zjednoczenia zmieniono nazwę "odcinki budowlano-montażowe" na "kierownictwa grup robót". W początkowej fazie działalności Przedsiębiorstwa były one jednostkami o dużej samodzielności w zakresie koordynacji i nadzoru, zatrudnienia, rachuby płac oraz zaopatrzenia. Od 1960 r. służby te scentralizowano w zarządzie Przedsiębiorstwa. ·

STRUKTURA ORGANIZACYJNA PRZEDSIĘBIORSTWA Z PODZIAŁEM NA KIEROWNICTWA GRUP ROBOT

Kierownictwo Grupy Robót l z siedzibą najpierw przy Gnieźnieńskiej 13, a od 1955 r. przy Starym Rynku 80/82 wykonywało wyłącznie roboty studniarskie na obszarze całego kraju. Posiadało cztery kierownictwa robót w Poznaniu, Ostrowie Wlkp., Łodzi i Myszkowie. W 1956 r. kierownictwa robót w Łodzi i Myszkowie zostały przekazane do innych przedsiębiorstw, zaś z dniem l VII 1960 r. całe Kierownictwo Grupy Robót l zositało wyłączone z Przedsiębiorstwa. Na jego bazie utworzono Przedsiębiorstwo Hydrogeologiczne "Hydropod 4" z siedzibą w Poznaniu przy ul. Wilczak 45/47. Na czele Kierownictwa Grupy Robót l stali:

Mgr Inż. Henryk Durzyński dyrektor Przedsiębiorstwa 5 N 1%1 - 30 XI 1974lnz. Kazimierz Tysiąc (w latach 1950 - 1956) i inż. Henryk Kłyszewski (1956 - 1960). Przy Kierownictwie Grupy Robót l istniał Odcinek Geologiczno-Geotechniczny, który z dniem 31 V 1961 r. został przekazany do Przedsiębiorstwa Robót Hydrogeologicznych "Hydropol" . Kierownikami Odcinka byli: mgr Marian Iwanowski, prof. mgr inż. Jerzy Orzechowski, mgr inż. Teodor Silski, mgr inż. Marian Pękala. J ego siedziba, łącznie z laboratoriami geologicznymi, mechaniki gruntów oraz betonów, mieściła się przy ul. * Swiętosławskiej 12. Kierownictwo Grupy Robót 2 z siedzibą przy ul. Gnieźnieńskiej 63, następnie przy Starym Rynku 80/82, a ostatnio przy ul. Rolnej 9 wykonywało roboty palowe, elektropetryfikacyjne, ścianki szczelne, odwodnienia i częściowo roboty ogólno-inżynierskie. W 1978 r. włączono je do Kierownictwa Grupy Robót l jako Kierownictwo robót palowych i pozostałych inżynieryjnych. Było to skutkiem ograniczenia zakresu robót palowych i przekazania prawie całego potencjału kadrowego i sprzętowego dla tego rodzaju robót do Przedsiębiorstwa Budownictwa Hydrotechnicznego i Robót Fundamentowych "Energopol 3". Na czele Kierownictwa Grupy Robót 2 stali: inż. Stanisław Pudelski (1953 - 1960), mgr inż. Alojzy Łuczak (1960 -1961), mgr inż. Włodzimierz Marciniak (1962 -1966), inż. Adam Tomczak (1966 - 1970), inż. Bonifacy J ankojć (1970 - 1976).

Kierownictwo Grupy Robót 3 z siedzibą przy ul. Wierzbowej, a później przy Starym Rynku 80/82, przy ul. Pstrowskiego i obecnie przy ul. Rataje 142, wykonywało roboty ogólno-inżynierskie, głównie na obszarze województwa poznańskiego (przed nowym podziałem administracyjnym), a także w innych województwach stanowiących statutowy obszar działalności Przedsiębiorstwa. Przeszło ono największą ewolucję w zakresie wykonania robót. Kierownictwo to utworzono w 1953 r. na bazie budowy kolektorów "starołęekiego" i kolektora "Wschód". Wkrótce rozszerzano jego działalność o wykonanie robót drogowych (głównie dróg wewnętrzosiedlowych) , bocznic kolejowych i mostów drogowych. Nowy zakres robót dominował w działalności Grupy do połowy lat sześćdziesiątych, kiedy nastąpił nawrót do wykonywania uzbrojenia podziemnego wodno-kanalizacyjnego, budowy oczyszczalni ścieków oraz ujęć wody. W latach siedemdziesiątych wykonuje drobniejsze roboty elektryczne dla potrzeb własnych Przedsiębiorstwa i inwestoróworaz drobniejsze roboty ogólno-inżynierskie. N a czele Kierownictwa Grupy Robót stali: Stanisław Kordus (1953 - 1965), inż. Tomasz Libiszowski (1965- 1976), Roman Kubaozyk (od 1976 r.).

Kierownictwo Grupy Robót 4 z siedzibą w Sopocie przy ul. 20 Października 531 wykonywało roboty ogólno-inżynierskie w północnych województwach kraju. Z dnieim l I 1971 r. zostało wyłączone z Przedsiębiorstwa i na jego bazie utworzono Gdańskie Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych z siedzibą w Oliwie przy

uL Olsztyńskiej 3. Na czele stali: inż. Czesław Gołębiowski (1953 -1954), Mieczysław Cisłak (1954 -1956), inż. Zbigniew Fojud (1956 -1957), mgr lnz. Henryk Chwalba (1957 - 1970). Numerację ,,4" po organizacji gdańskiej (sopockiej) przejęło I utworzone w 1971 r. Kierownictwo Grupy Robót w Szczecinie-Zdrojach przy ul. Łozowej l. Kierownikami byli: inż. Adam Flizikowski, inż. Jerzy Izdebski, mgr inż. Lech Gratunik, Jerzy Filipiak. W związku ze skierowaniem Przedsiębiorstwa z dniem l IX 1978 r. na budowę obiektów gospodarki wodno-ściekowej dla Zakładów Police II Kierownictwo Grupy Robót podniesiono do rangi Oddziału, którego dyrektorem został mianowany mgr inż. Jerzy Skrzypczak (od 1978 r.). W tym przypadku dyrektor Przedsiębiorstwa skorzystał po raz pierwszy z uprawnień nadanych Zarządzeniem Nr 178 z dnia 20 X 1973 r. upoważniającym "Hydrobudowę" do tworzenia oddziałów terenowych za zgodą Zjednoczenia. Kierownictwo Grupy Robót 5 z siedzibą we Wrocławiu przy ul. Kołłątaja 24 zostało powołane w 1955 r. w związku ze zmianą obszaru działalności Przedsiębiorstwa i zmianą województwa olsztyńskiego na wrocławskie. Kierownikami byli: Jan Tymoszezuk (1953 - 1955), Marian Sawalla (1955 - 1956), mgr inż. Tadeusz Strzódka (1956 -1961). W 1961 r. Kierownictwo Grupy Robót 5 uległo likwidacji, a jego zakres robót przejęło nowo utworzone w Poznaniu Kierownictwo Grupy Robót l w miejsce Kierownictwa Grupy Robót (Studniarskich). Na czele tego stali: inż. Stanisław Sielicki (1961 - 1970), inż. Adam Tomczak (1070 - 1976), mgr'inz. Jerzy Skrzypczak (1976 - 1978), Ireneusz Lekiar (od 1978 r.). Siedziba mieściła się przy ul. Swiętosławskiej 12, Sienkiewicza 22 i obecnie przy ul. Pstrowskiego 12/14. Numerację ,,5" (po organizacji wrocławskiego Kierownictwa Grupy Robót) otrzymało Kierownictwo Grupy Robót utworzone w 1966 r. w Poznaniu w oparciu o kadry z budowy wody w Mosinie z wyłącznym zadaniem obsługi Poznania w zakresie robót inżynierskich. Na czele Kierownictwa stali: mgr inż. Michał Stanek (1967 - 1974), Leszek Bruk (1974 - 1976), inż. Czesław Mielnik {1976 - 1978), mgr inż.

Hieronim Tomczak (od 1978).

Kierownictwo Grupy Robót 6 o profilu ogólno-inżynierskim zostało utworzone w 1976 r. z przejściową siedzibą w Gorzowie Wlkp. i aktualną w Poznaniu przy ul. Pstrowskiego. Pierwszym kierownikiem był Longin Jachtimski (1976), a aktualnym kierownikiem jest Eugeniusz Szymański (od 1976). Kierownictwo Grupy Robót 7 z siedzibą w Pile utworzone w 1976 r. dla obsługi tego regionu w zakresie robót ogólno4nżynierskich. Kierownikiem był Kazimierz Gromadecki (1977 - 1978), a obecnym jest Mieczysław Piłat (od 1978).

Henryk Bierła

Kuerowiniicitwo Grupy Robót 8 utworzone w 1976 r. z siedzibą w Kaliszu przy ul. Młynarskiej wykonuje roboty ogólno-inżynierskie w Kalistau i Opolu. Kierownikiem jego jest mgr kiż. Roman Mazur (od 1975). Z przeglądu wynika, że Przedsiębiorstwo w ciągu dwudziestu pięciu lat istnienia kilkakrotnie oddawało swoje jednostki podstawowe innym przedsiębiorstwom. Na baaie b. Kierowiotw Grupy Robót l i 4 powstały dwa duże samodzielne przedsiębiorstwa w Poznaniu i Oliwie. Oznaczało to ok. 60% straty w potencjale produkcji podstawowej, a także produkcji pomocniczej i usług sprzętowo-transportowych Przedsiębiorstwa, ponieważ jednostki odchodziły z załogami, kadrą inżynieryjno-techniczną, wyposażeniem warsztatowym i sprzętowo-transportowym. Okoliczności te zmuszały do ciągłej odbudowy potencjału produkcyjnego Przedsiębiorstwa.

Poza jednostkami działalności zasadniczej (bezpośrednio produkcyjnej) istniały jednostki usługowe i pomocnicze. Zaliczały się do nich: baza transportowa i baza sprzętowa z warsztatami remontowymi. Obie posiadały w latach 1953 - 1967 odrębne kierownictwa. W 1967 nastąpiło połączenie pod jednym kierownictwem. Bazy mieściły się przy ul. Gnieźnieńskiej 63. Kierownikami bazy sprzętu byli: Jan Szymański i Adam Gwoździk, a bazy transportu: Witalis Leporowsiki i inż. Kazimierz Bąkowski. Funkcję kierowników połączonej bazy sprzętowo-transportowej pełnili: inż. Kazimierz Eąkowski, mgr inż. Mieczysław Hasse, mgr Czesław Duda, mgr inż. Ryszard Widurski.

Produkcję pomocniczą spełniał warsztat ślusarsko-kawalsiki. W 1954 r. rozszerzono jej działalność o eksploatację dwóch kamieniołomów w Rogoźnicy i Białym Kościele (Dolny Śląsk) oraz o produkcję poligonową prefabrykatów betonowych na placu ul. Gdyńskiej 10. Kamieniołomy zostały przekazane do innych jednostek w 1959 r., a produkcję prefabrykatów zlikwidowano w 1961 r. Kierownikami produkcji pomocniczej byli: Edmund Hanzewniak, mgr Stanisław Konieczny, Leon Rychter. Plac i zabudowania po produkcji betonów przejęła baza materiałowa' spełniająca funkcję magazynów centralnych oraz interwencyjnych poprzednio mieszcząca się przy ul. Gnieźnieńskiej 63. Kierownikami tej bazy byli: Roman Kozak i Kazimierz Kostrzewski. W 1953 r. utworzony został Oddział Zaopatrzenia Robotniczego 5 . Posiadał on dwa gospodarstwa rolne w Głuszynie k. Poznania i N amysłakach k. Ostrowa Wlkp. Prowadził dwa punkty, usługowe: szewski i krawiecki, dwa kioski spożywcze przy ul. Gnieźnieńskiej 63 i Świętojańskiej 12; sklep artykułów przemysłowych przy Starym Rynku 80/82 i stołówkę przy ul. Czerwonej Armii 64. Oddział uległ zlikwidowaniu w 1959 r. Kierownikiem Oddziału był mgr Tadeusz Tabaka.

EWOLUCJA PROFILU PRODUKCJI PODSTAWOWEJ

Przedsiębiorstwo powstało w oparciu o Kierownictwa Robót Studniarskich.

Do 1948 r. włącznie zajmowano się głównie wierceniem studni głębinowych i wierceniami poszukiwawczymi złóż żwiru i gliny dla potrzeb budownictwa i zakładów ceramiki budowlanej. W miarę jak podnosiły się kwalifikacje załogi w zakresie wiertnictwa, rozszerzano profil produkcji pneumatycznych, żelbetonowych pali fundamentowych formowanych w. gruncie według nie stosowanego w Polsce systemu Wolfsholza. W tym celu nawiązanano kontakt z prof. Bogdanem Wiłłunem, kierownikiem Instytutu Budownictwa w Warszawie, gdzie w zimie 1948/1949 na specjalnie zor

, Zarządzenie Ministra Budownictwa Miast i Osiedli Nr 263 z dnia 31 VIII 1953 r.

Przepompownia wody rzeczne] w Dębinie zbudowana w roku 19j)

Wnętrze hali filtrów przy ul. Wiśniowej, po rozbudowie ujęcia w roku 1%1

«awizowanych kursach przeszkolono kadrę techniczną Przedsiębiorstwa, a następnie, już na kursach wewnętrznych, pozostałą załogę w zawodach betoniarza, formowacza pali, tzw. "zegarmistrza" itd. Poligonem szkoleniowym były tereny nad rzeczką Główną przy ul. Gnieźnieńskiej 13. Pierwsze tego typu pale (systemu Straussa, ale jeszcze nie Wolfsholza) wykonane zostały przy "podcbwycaniu" zapadających się murów fundamentów Zamku w Kórniku. Zamek został posadowiony na palach drewnianych, które na skutek obniżenia poziomu wód gruntowych zaczęły gnić, a mury zamku zaczęły się ry

Henryk Bierła

sować i osiadać. Grodziło to ruiną bezcennego zabytku kultury polskiej. Wzmocnienie fundamentów zamku palami zapobiegło katastrofie. Wykonanie tych pali było trudnym egzaminem dla ich wykonawców, bowiem placem budowy były piwnice zamku, a technologia wykonania miała po raz pierwszy zastosowanie w Polsce. Budową kierował mgr inż. Bogumił Swuliński. W 1949 r. przystąpiono do wykonywania pali systemu Wolfsholza na szeroką skalę. Pierwszymi obiektami w Polsce, które stanęły na tego typu palach były obiekty rozbudowywanych wówczas Rzeźni Miejskiej i Elektrowni w Poznaniu. Odtąd rozpoczął się szybki rozwój lego rodzaju robót, które wykonywano m. in.

w Warszawie, Olsztynie, Rzeszowie, Łodzi, Krakowie, Wrocławiu, Zgorzelcu, na Górnym Śląsku. Najwięcej wykonano ich w zespołach pomtowych Gdyni, Gdańska, Szczecina i Świnoujścia. Na tych palach stoją budynki mieszkalne (np. cała Starówka w Gdańsku), gmachy użyteczności publicznej, hale sportowe i widowiskowe, obiekty fabryczne, portowe, kopalniane, a także mosty przez Bug i Nysę. W Poznaniu na palach wykonanych przez załogę Przedsiębiorstwa posadowiony jest pierwszy w mieście wieżowiec przy ul. Marchlewskiego 128, obiekty Liceum Odzieżowego przy ul. Kazimierza Wielkiego," Instytut Obróbki Plastycznej przy ul. Podwale, Fabryka Łożysk Tocznych przy ul. Krańcowej, mleczarnia i piekarnia na Dębcu, hala sportowo-dydaktyczna Akademii Wychowania Fizycznego przy ul. Marchlewskiego i szereg budynków mieszkalnych. Od 1968 r. przystąpiono do wykonywania nowego systemu pali fundamentowych formowanych w gruncie typu Franki. Pale te wbijano przy pomocy polskich kafarów, których prototyp wyprodukował Zakład Mechanizacji Budownictwa "Zremb" w Solcu Kujawskim. W Poznaniu na tego typu palach wykonanych przez Przedsiębiorstwo posadowiony jest hotel "Polonez", bloki mieszkalne przy ul. Norwida, wiadukt Trasy Katowickiej oraz fundamenty pod nowe obiekty Akademii Ekonomicznej i Muzeum Narodowego.

Wykorzystując technologię tego systemu pali, w 1971 r. wykonano w Kiekrzu k/Poznania pod obwodnicę kolejową pierwsze w Polsce pale żwirowe, które spełnlaJą dwojaką funkcję: komprymacji gruntu i drenów pionowych. Ten typ pali nie wymaga od pracowników tak ciężkiego wysiłku fizycznego jaki konieczny jest przy palach Wolfsholza. Zakres robót palowych systemu Wolfuolza izaczął się stopniowo zmniejszać na rzecz systemu Franki. Jednak ipale Wolfsholza wciąż jeszcze mają zastosowanie na gruntach słabonośinych. Po reorganizacji w 1976 r., tzn. po przejściu Przedsiębiorstwa w gestię Pomorskiego Zjednoczenia Budownictwa Przemysłowego przekazano prawie cały potencjał sprzętowy, załogowy i zaplecze administracyjno-magazynowe do Przedsiębiorstwa Budownictwa Hydrotechnicznego i Rurociągów "Energopol 3"". N a dzień l stycznia 1978 r. wielkość robót palowych w Przedsiębiorstwie wynosi zaledwie /o ogólnego przerobu.

Osiągnięciem Przedsiębiorstwa było wdrożenie wynalazku polskiego uczonego Romualda Cebertowicza z Politechniki Gdańskiej elektrochemicznej metody zeskalania gruntów zwanej elektropetryfikacją, a często od nazwiska wynalazcy cebertyzacją. Metoda ta służy stabilizacji gruntów, szczególnie silnie nawodnionych i polega na wprowadzeniu do ziemi odpowiednich chemikalii przy wykorzystaniu zjawiska elektroosmozy. Po raz pierwszy metoda ta została zastosowana przy wykonaniu dodatkowego zabezpieczenia fundamentów Zamku kórnickiego w 1957 r. Poza tym tego typu roboty wykonano w innych częściach Polski, m. in. dla Fabryki Samochodów Osobowych - Żerań i Huty l Maja w Gliwicach. Ze względu na sporadyczne zapotrzebowanie na cebertyzację sprzęt do jej wykonywania wyprodukowany we własnych warsztatach i według pomysłów Edmunda Hanzewniaka i Stanisława Stanisławskiego przekazano Politechnice Gdańskiej.

W?

Model kompletnego sprzętu do pall Wolfsholza produkowanego we własnych warsztatach

· Zarządzenie Ministra Budownictwa Nr 22/0R op. cit.

Henryk BierłaaHBBHHBp

'''* · Stanisław Pudelski dyrektor Przedsiębiorstwa l XII 1974 - 30 IV 1976

W latach 1951 - 1952 przystąpiono do budowy sieci wodno-kanaldzacyjnej, dróg wewnątrzosiedlowych, bocznic i mostów drogowych. Rozpoczęto w tym okresie uzbrajanie Osiedla Mieszkaniowego "Dębieć" i budowę mostu drogowego (Lecha) przez Wantę w Poznaniu. Roboty wodno-ikanalizacyjne stale się rozszerzały, zmniejszały zaś pozostałe roboty za wyjątkiem palowych, studniarskich i wierceń geologicznych. Po zakończeni u budowy Mostu Lecha (1954) i trzech mostów w okolicy Piły, zaprzestano budowy tego rodzaju obiektów. Pod koniec 1956 r. zaniechano budowy bocznic kolejowych, a w kilka lat później robót drogowych. Naitomiasit stale rozszerzał się zakres robót o coraz poważniejszym stopniu trudności technologicznych i rozmiarach wykonawczych: duże ujęcia wody, magistrale wodociągowe, oczyszczalnie ścieków i kolektory. Ostatecznie w latach 1971 -1975 wykształcił się profil Przedsiębiorstwa: budowa dużych ujęć wody wraz z magistralami dosyłowymi; budowa dużych oczyszczalni ścieków wraz z kolektorami doprowadzającymi ścieki i odprowadzającymi ścieki oczyszczone; pale formowane w gruncie; różne drobne inżynierskie torkrety 7, odwodnienia, ścianki szczelne). W latach 1953 -1977 Przedsiębiorstwo poza wymienionymi już robotami patowymi i Mostem Lecha wykonało dla miasta: w zakresie gospodarki koimuinalnej: uzbrojenie w sieć wodno-kanalizacyjną Osiedla Mieszkaniowego Dębieć; Grunwald I i II; Świerczewskiego; Kopernika; szereg osiedli w N owej Dzielnicy Mieszkaniowej "Rataje". Kompletne uzbrojenie w kolektory Poznania prawobrzeżnego (m. in. kolektor "Wschód", starołęeki, Dolna Zawadka, swarzędzki i in.). Kolektory Dolna Wilda; kolektory przy Trasie E-8 (wylot zachodni); kolektor junikowski, dwie magistrale wodociągowe O 1000 iram. Rozbudowa starego ujęcia wody w Dębinie do wydajności 100 000 im 3 ma dobę "'założoną wydajność ujęcie to już dawno przekroczyło). Budowa nowego ujęcia w Mosinie wiraż z magisibralą dosyłową do Poznania o wydajności 50 000 im 3 /d (dównież już przekroczona). W trakcie budowy znajduje się centralna oczyszczalnia ścieków w Czerwonaku. Wykonano roboty wodno-kanalizacyjne dla Fabryki Łożysk Tocznych, Fabryki Maszyn Żniwnych, Zakładów Metalurgicznych "Pomet" , Zakładów Przemysłu Gumowego "Stomil", Zjednoczonych Zakładów Elektrochemicznych "Centra", Fabryki Samochodów Rolniczych. "Bolmo" i Zakładów Drobiarskich w Koziegłowach.

, Nazwa techniczna technologii wykonywania tynków wodoszczelnych na mokro w zbiornikach wody zamiast poprzednio ręcznie wykonywanych tynków wypalanych. Urządzenie mechaniczne nazywa się torkretnicą.

Do ciekawszych należała budowa Kolektora Junikowskiego, który przechodzi pod trzema drogami wylotowymi z Poznania (do Mosiny, Wrocławia i ul. Grunwaldzką) oraz pod torami kolejowymi Poznań-Wrocław i linii Poznań-Frankfurt. Przejścia te wykonano metodą "prizeoisfcu".

Interesującą była budowa ujęcia wody w Mosinie, a to ze względu na zastosowanie przez zespół projektantów pod kierunkiem mgra inż. Adama Maruniewicza szeiregu nowatorskich rozwiązań. Całość procesu produkcyjnego wody od momentu poboru ze studni do chwili odbioru przez konsumenta jest zautomatyzowana. Istotną nowość stanowią nowego typu lewary samoodpowietrzające się. Zwiększyło to ich wydajność do 30% w stosunku do tradycyjnego systemu Lindley'a. Inną nowością jest cyklonowa komora reakcji typu poznańskiego, której współdziałanie z aeratorami haskimi i filtrami pospiesznymi powoduje wytrącanie z wody związków żelaza i manganu, co eliminuje takie urządzenia jak chloratory i odzielaziacze. Projektanci wykorzystali także ukształtowanie terenu; uzdatniona woda tłoczona jest do dwunastu zbiorników wyrównawczych, każdy o pojemności 4000 m\ usytuowanych na wzgórzu wysokości 137 m n.p.m. Wykonane zostały metodą betonu sprężonego. Stąd już grawitacyjnie woda spływa rurocią

KM

30 ·

Rok 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 KM 12.8 13.0 1eA 170 172 19,4 21,4 21,4 26.4 1968 r = 12 KM

Techniczne uzbrojenie pracy w koniach mechanicznych na jednego pracownika produkcji podstawowej w latach 1 -1977

Henryk Bierlawoj

50j

4J

30j

20 jr

Rok 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 % 20,9 21,6 21,3 22,9 19,7 20,7 21J5 30,2 35,0 49,3

U dział przerobu na rzecz miasta Poznania w globalnym przerobie produkcji podstawowej w latach 1 - 1977

giem O 1000 mm do odległego o 18 km miasta. Budowa trwała w cyklu skróconym jako efekt zobowiązania załogi Przedsiębiorstwa od maja 1963 r. do lipca 1967. Jest ona aktualnym wciąż wzorem organizacji i koordynacji robót. Kierownikiem budowy był mgr inż. Michał Stanek. Duże ujęcia wody zbudowano dla Kołobrzegu, Koszalina, Szczecina, Trójmiasta, Gorzowa, Zielonej Góry, Wrocławia, Wałbrzycha, Legnicy i innych miast.

USŁUGI SPRZĘTOWO-TRANSPORTOWE I PRODUKCJA POMOCNICZA

Jako pierwsza z jednostek usługowych (chociaż dopiero w połowie 1953 r.) powstała baza transportowa przy ul. Gnieźnieńskiej 63. Jej zadaniem było dokonywanie za i wyładunków materiałów masowych, ekspedycja i przyjmowanie przesyłek drobnicowych, zapewnienie obsługi transportowej budowom itp. Do 1956 r. posiadała tylko kilka własnych pojazdów mechanicznych, dlatego musiano korzystać z usług prywatnych posiadaczy samochodów ciężarowych. Posługiwano się także transportem konnym. W 1958 r. Przedsiębiorstwo miało już wystarczającą "'liczbę samochodowych jednostek transportowych; można było zrezygnować z-usług

Y]prywatnych przewoźników. Część usług transportowych pokrywali przewoznlCY uspołecznieni, jak przede wszystkim Przedsiębiorstwo Transportowo-Sprzętowe Budownictwa "Transbud" , Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej, Spółdzielnia Transportu i Spedycji "Transpol" itd. Posługiwanie się nimi należy uznać za korzystne ze względu na duże rozproszenie placów budów dochodzące nawet do 300 km. Rozwój bazy sprzętu przebiegał podobnie jak bazy transportowej, tzn. że w początkach działalności Przedsiębiorstwo dysponowało b. znikomą liczbą jednostek sprzętowych. Co za tym idzie, niewielki był postęp techniczny w najbardziej pracochłonnych robotach Przedsiębiorstwa. Przełom nastąpił dopiero w 1958 r., w którym Przedsiębiorstwo podporządkowane zostało Zjednoczeniu Budownictwa Wodno-Inżynieryjnego w Warszawie. Zaczęły wzrastać dostawy sprzętu ciężkiego odpowiedniego do rozmiarów robót inżynieryjnych. Wywołało to konieczność szybkiej rozbudowy bazy zarówno pod względem kadrowym (operatorzy, mechanicy itp.) jak i pomieszczeń. Przy ul. Gnieźnieńskiej 63 wybudowano halę warsztatową do przeglądów i napraw jednostek sprzętowych i transportowych. W niespełna dziesięć lat po jej wybudowaniu hala warsztatowa okazała się nie wystarczająca i rozpoczęto starania o fundusze i limity na rozbudowę i modernizację całej bazy sprzętowo-transportowej przy ul. Gnieźnieńskiej 63, gdzie od 1967 r. obie bazy znalazły się pod jednym kierownictwem. Do rozbudowy i modernizacji bazy sprzętowo-transportowej przystąpiono w 1971 r., a zakończono w 1974 r. Specyficzną rolę w rozwoju Przedsiębiorstwa odegrał warsztat ślusarsko-kowalski produkcji pomocniczej, który do 1954 r. faktycznie zajmował się produkcją pomocniczą dla Przedsiębiorstwa. Mieścił się najpierw w ciasnych pomieszczeniach przy ul. Gnieźnieńskiej 13. W 1950 r. jako pierwszy obiekt przy ul. Gnieźnieńskiej 63 wybudowano nowe pomieszczenie dla warsztatu (drugim była świetlica), dokąd przeniesiono jego produkcję wymagającą dużej przestrzeni, a po rozbudowie w 1958 r. przeniesiono tam resztę urządzeń i produkcji z Gnieźnieńskiej 13. Osobliwością tego warsztatu była tokarnia o dużej długości toczenia (bo taka

Pale Franki i kafary Przedsiębiorstwa na budowle hotelu Orbis "Polonez" w roku 1972

2 Kronika m. Poznania z. 4/ID

Henryk Bierlabyła potrzebna do obróbki produkowanych tam elementów) pochodząca z 1871 r. Tokarnię tę marki Vrall-Ewell Paris z numerem fabrycznym 971 Niemcy otrzymały w ramach kontrybucji od Francji za wojnę 1870. Swoją rolę spełniała doskonale do 1960 r., kiedy to została przekazana do innego przedsiębiorstwa, gdzie spisuje się nadal znakomicie. Warsztat ten spełniał także funkcję protatypowni urządzeń unikalnych potrzebnych Przedsiębiorstwu; pokrywał całkowicie zapotrzebowanie na sprzęt do wierceń studziennych, badawczych i palowych. Wykonywano w nim także prototypowy sprzęt do betonowania pali fundamentowych, sprzęt pracujący pod ciśnieniem do ośmiu atmosfer. Produkowany przez warsztaty sprzęt na podstawie własnych oryginalnych rozwiązań, zdawał na budowach egzamin. Nie zanotowano żadnej awarii tego sprzętu. To samo dotyczy sprzętu do odwodnień wykopów i do poziomych przecisków dla przejść rurociągami pod drogami, torami kolejowymi itp. Niezależnie od tej produkcji warsztaty produkowały różne nietypowe kształtki, elementy stalowe, drobne konstrukcje itp., elementy niedostępne dla rynku w drodze normalnego zaopatrzenia, dla potrzeb produkcji podstawowej jako uzupełnienie dostaw materiałowych dla budów.

POSTĘP TECHNICZNY I RACJONALIZACJA

N a początku cała "technika" na robotach studniarskich to były dwa motory spalinowe od napędu wind udarowych do wierceń głębinowych. Dla robót palowych, do których konieczna była sprężarka i betoniarka mechaniczna, z reguły musiał je zapewnić (wraz z obsługą) zaleceniodawca robót. Roboty za- i wyładunkowe wykonywane były tylko ręcznie. Podobnie wykopy, układanie i zasypywanie rurociągów znały tylko ręctzną technologię wykonawstwa. W latach 1955 -1960 po wyprodukowaniu we własnych warsztatach wiertnic mechanicznych typu Schaeffer zdecydowanej poprawie uległa mechanizacja wierceń głębokich. Do transportu pionowego urobku z wykopów wprowadzono - ręczne wprawdzie - oszczędzające żmudnej i wytężonej pracy fizycznej tzwpionierki. Te same pionierki (również wyprodukowane we własnych warsztatach produkcji pomocniczej) służyły w odwrotnym kierunku - do opuszczania rur na dno wykopu. Ciężki wysiłek fizyczny przy wykonywaniu pali Wolfsholza wyeliminowano wprowadzając pale Franki i pale dużych średnic {do 1200 mm) wykonywane wyłącznie mechanicznie. W miarę wzrostu dostaw koparek, spycharek, różnego rodzaju dźwigów, zastępowano żywą pracę ludzką pracą maszyn. W 1977 r. stan technicznego uzbrojenia w Przedsiębiorstwie wynosił 26,4 KM na jednego pracownika produkcji podstawowej. Oznacza to, że roboty ziemne zmechanizowano w stu procentach. Opuszczanie rur do wykopu odbywało się wyłącznie mechanicznie. To samo dotyczy szalowania wykopów, transportu betonu i samego betonowania oraz całego szeregu innych robót zasadniczych towarzyszących. Znacznej poprawie uległy również dostawy elektronarzędzi. Poważny udział w rozwoju postępu technicznego mieli racjonalizatorzy. Ruch racjonalizatorski odznaczał się zawsze dużą żywotnością. Sekcja Międzyzakładowego Klubu Techniki i Racjonalizacji zajmowała czołowe miejsce w klasyfikacji sekcji członkowskich, o czym decydowały ilości zgłoszonych i zastosowanych* wniosków oraz uzyskane efekty ekonomiczne. Szczególną aktywność wykazał ruch racjonalizatorski w latach 1973-1977, w którym uzyskane korzyści gospodarcze przekraczały wymienne efekty z dwudziestolecia 1953 -1972. Racjonalizatorzy Przedsiębiorstwa uzyskali pięć patentów i dwa świadectwa ochronne na swoje pomysły. Za wyniki lat 1951 - 1952 Przedsiębiorstwo zdobyło na własność proporzec przechodni i sztandar przechodni Centralnego Zarządu Robót Inżynieryjnych Budownictwa Miejskiego za I miejsce w latach 1953 - 1955 oraz sztandar przechodni Prezesa Rady Ministrów i Centralnej Rady Związków Zawodowych za rok 1962.

Za aktywność w racjonalizatorstwie siedmiu pracowników Przedsiębiorstwa zostało wyróżnionych Odznakami "Zasłużonego Racjonalizatora Produkcji", a dwudziestu pięciu - "Racjonalizatora Produkcji".

SPRAWY SOCJALNO-BYTOWE

Praca w budownictwie inżynieryjnym zmusza do długotrwałego przebywania poza miejscem stałego zamieszkania, do rozłąki z rodziną, musi być wykonywana niezależnie od wairunków atmosferycznych. Z tych względów nie uchodzi ona za atrakcyjną. Uciążliwościom tym kierownictwo Przedsiębiorstwa usiłowało przeciwdziałać. Podejmowane były starania o zmechanizowanie robót najbardziej uciążliwych i wymagających największego wysiłku fizycznego. Innym zadaniem, niemniej ważnym, było postawienie spraw socjalno-bytowych załogi na możliwie najwyższym poziomie. I to również udało się osiągnąć. Pomyślnie rozwiązano sprawy zakwaterowania i wyżywienia pracowników na budowach. Kwatery prywatne, ich stan, kontrolowano przed zakwaterowaniem i w trakcie zamieszkiwania. Wyżywienie zapewniają stołówki inwestorów, względnie zakłady zbiorowego żywienia. Średnio miesięcznie koszty Przedsiębiorstwa z tego tytułu wynosiły w latach 1970 - 1975 ok. 800 000 zł. W Poznaniu, w największym stkupisku załogi (dwie trzecie stanu) wybudowano w 1975 r. hotel robotniczy przy ul. Brzask na dwieście miejsc. Pracownikom [zapewniono opiekę lekarską w przychodniach przemysłowej służby zdrowia, a także we własnej przychodni zdrowia przy ul. Sienkiewicza 22. Lekarze tej przychodni oprócz normalnej działalności przeprowadzają okresowe badania pracowników bezpośrednio na budowach. Również sprawy mieszkaniowe pracowników rozwiązano prawidłowo. Od chwili

2«

Henryk Bierła

otrzymania pierwszego funduszu zakładowego za 1957 r. Przedsiębiorstwo przeznaczało poważne kwoty na budownictwo mieszkaniowe. W latach 1958 -1968 wybudowano w Poznaniu trzy zakładowe bloki mieszkalne przy ulicach Jarochowskiego, Kasprzaka i Bułgarskiej. Pomoc finansową na uzupełnienie wkładu własnego do spółdzielni mieszkaniowej, na budownictwo indywidualne i remonty mieszkań praktycznie otrzymywali i otrzymują wszyscy, którzy się o nią zwracają. Wysokość udzielonej na ten cel pomocy osiągnęła pięć milionów zł w roku 1976 i na tym poziomie się utrzymuje.

Przedsiębiorstwo wybudowało trzy własne ośrodki wczasowe z pełnym utrzymaniem. Najstarszy ośrodek istniał w Sopocie. W 1970 r. wybudowano dwa ośrodki w Kołobrzegu i Świnoujściu. Ośrodek w Skorzęcinie wybudowano w 1960 r., a w 1965 r. rozbudowano go potrajając liczbę miejsc. Kolonie organizowane były w ośrodkach dzierżawionych, a obozy i zimowiska łącznie z innymi przedsiębiorstwami, najczęściej z Przedsiębiorstwem Produlkcji i Montażu Urządzeń Elektrycznych Budownictwa "Elektromontaż", w ich ośrodkach.

ORGANIZACJE POLITYCZNE I SPOŁECZNE

Do 1954 r. isitniała jedna podstawowa organizacja partyjna Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej skupiająca wszystkich członków partii w Przedsiębiorstwie. W 1961 r. ze względów organizacyjnych wyodrębniła się podstawowa organizacja, jako samodzielnie działająca w Bazie Sprzętowo- Transportowej. W 1968 r. utworzony został Komitet Zakładowy Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, W skład którego weszły trzy oddziałowe organizacje partyjne: Nr l przy zarządzie Przedsiębiorstwa skupiająca członków partii zatrudnionych w zarządzie i na budowach z wyłączeniem budów wchodzących w skład Kierownictwa Grupy Robót 5; Nr 2 przy Bazie Sprzętowo- Transportowej i Nr 3 przy Kierownictwie J Grupy Robót 5 działających w Poznaniu. Organizacja osiągnęła stan ponad dwustu członków i kandydatów. Zakładowa organizacja partyjna była inspiratorką podejmowania czynów społecznych i produkcyjnych przez załogę Przedsiębiorstwa. O wysokiej ocenie pracy organizacji wśród załogi świadczą dwa dyplomy uznania od Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i list Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Parti Robotniczej do załogi Przedsiębiorstwa. Sama załoga darzyła swoją organizację partyjną, jej aktyw dużym szacunkiem i uznaniem. Uwidoczniło się to m. in. we fakcie i sposobie przeprowadzania wyborów do pierwszej instytucji samorządu robotniczego - do Rady Robotniczej. Załoga jako pierwsza wśród przedsiębiorstw budowlanych miasta Poznania (a jako druga po Zakładach Przemysłu Metalowego "H. Cegielski") dokonała wyboru Rady Robotniczej. W dniu 20 listopada 1956 r., a więc w dniu opublikowania ustawy o radach robotniczych, odbyło się już pierwsze zebranie konstytucyjne nowo wybranej Rady Robotniczej. Zarząd Zakładowy Związku Socjalistycznej Młodzieży Polskiej jest kontynuatorem kół Związku Młodzieży Polskiej i Związku Młodzieży Socjalistycznej. Szczególną aktywnością organizacja młodzieżowa wyróżniała się w pierwszym okresie istnienia Przedsiębiorstwa. Z działaczy tego okresu wyrośli aktywiści partyjni i związkowi. Organizacja młodzieżowa szczególną uwagę zwracała na podnoszenie kwalifikacji ogólnych i zawodowych młodzieży. Dzięki tej inspiratorskiej działalności wielu spośród jej członków zdobyło kwalifikacje mistrzów, ukończyło szkoły średnie i studia -wyższe. Dużą aktywność wykazywała młodzież zrzeszona w orga

Inż. Kazimierz Skorża dyrektor Przedsiębiorstwa odnizacji w dziedzinie sportu, której patronowała Rada Zakładowa. Liczba członków zrzeszanych w organizacji młodzieżowej przekroczyła sto osób. Rada Zakładowa do 1954 r. była jedna dla całego Przedsiębiorstwa. Od 1954 r.

każde Kierownictwo Grupy Robót i baza sprzętowo-transipoirtowa oraz zarząd Przedsiębiorstwa posiadały własne Rady Zakładowe. Powrót do jednolitej organizacji nastąpił w 1959 r. Przy Radzie Zakładowej powołano komisje problemowe. Zawsze najważniejsza była działalność komisji mieszkaniowej i socjalno-bytowej. Zakładowa Rada Kultury Fizycznej i Turystyki posiadała kilka sekcji. Do najaktywniejszych należały sekcje: piłki nożnej, strzelecka, wędkarska i turystyki. Sekcja piłki nożnej jest organizatorem corocznego Turnieju Piłki Nożnej o Puchar Dyrektora "Hydrobudowy". Turniej ten stał się popularną imprezą wŚ¥o"d przedsiębiorstw budowlanych Poznania. Sukces odniosła drużyna piłki nożnej w 1977 r. zajmując IV miejsce w IV Spartakiadzie Pomorskiego Zjednoczenia Budownictwa Przemysłowego. Poważne skucesy odnosili nasi sportowcy także w spartakiadach Poznańskiego Zjednoczenia Budownictwa. W 1976 r. zdobyli oni cztery złote, trzy srebrne i dwa brązowe medale. W latach pięćdziesiątych bardzo popularne były wewnętrzne spartakiady oraz mecze piłki nożnej między drużyną składającą się z pracowników zarządu a drużyną pracowników bazy sprzętowo-transportowej. W tych samych latach również popularne wśród załogi "Hydrobudowy" były rozgrywki tenisa stołowego i szachowe. W latach 1954 - 1973 sukcesy odnosiła sekcja brydża sportowego. W 1970 r. sekcja ta zdobyła pierwsze miejsce w rozgrywkach Poznańskiego Związku Brydża Sportowego okręgu poznańskiego, a w rok później tytuł II wicemistrza okręgu. N ajstarszych i na j wy trwalszy eh członków miała sekcja wędkarska. Organizowała ona, a także uczestniczyła w imprezach wędkarskich o charakterze sportowym. Skupiała głównie pracowników bazy sprzętowej. Do naj atrakcyjniejszych, a tym samym do naj aktywniej szych zawsze była zaliczana sekcja strzelecka - organizator częstych imprez strzeleckich. Jednak najliczniejszych zwolenników posiadała sekcja turystyczna. Dużą popularnością i frekwencją cieszyły się rajdy piesze szlakami turystycznymi w bliższych i dalszych okolicach Poznania (Lednogóra, Wielkopolski Park Narodowy, Puszcza Zielonka, Buk itd.) oraz wycieczki krajoznawcze do Bieszczad, Zakopanego, Szlakiem Piastowskim itd. Była też działalność zespołów o charakterze epizodycznym; dwukrotnie tworzony zespół muzyczny. W latach 1963 -1968 działało kółko fotograficzne. Pod patronatem Rady Zakładowej ukazywał się w 1954 r. zakładowy dwutygodnik "Budujemy". Posiadał kwartalny dodatek propagandowo-informacyjny "Racjo

Henryk Bierla

Dyrektor naczelny Przedsiębiorstwa inż. Kazimierz Skorża otwiera akademią z okazji jubileuszu dwudziestopięciolecia "Hydrobudowy" w sali Poznańskiego Teatru Muzycznego w dniu 18 IX 1978 rnalizacja i wynalazczość". Autorami artykułów byli pracownlCJ Przedsiębiorstwa, a Ich treścią sprawy załogi i Przedsiębiorstwa. Gazeta cieszył« się dużą popularnością. W 1976 r. zawiązało się Koło Emerytów, które od początku wykazuje dużą aktywność w organizowaniu wycieczek krajoznawczych, teatralnych 1 spotkań łącznościowych z kierownictwem i przedstawicielami załogi Przedsiębiorstwa. Do aktywnych organizacji pozytywnie ocenianych przez swoją instancję należy zaliczyć również Zakładowe Koło Towarzystwa Przyjaźni Polsko- Radzieckiej istniejące od 1955 r. Organizacją Naczelnej Organizacji Technicznej naj starszą, bo działającą od początku istnienia Przedsiębiorstwa, było Koło Nr 11 Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budownictwa. Na skutek spadku aktywności oraz liczby członków Koło z dniem l I 1977 r. zostało rozwiązane, a członkowie przeszli do Koła Nr 33 Polskiego Związku Inżynierów i Techników Sanitarnycn. Stan członków Koła Nr 33 osiągnął 92 osoby, a więc praktycznie zrzesza cały aktyw techniczny Przedsiębiorstwa. Koło prowadzi ożywioną działalność odczytową, której dobór tematyczny uwzględnia przede wszystkim konieczność ustawicznego dokształcania się. Drugi kierunek działalności Koła to zagadnienie racjonalizacji i wynalazczości. Członkom Koła podaje się tematy wymagające ziacjonalizowania, organizowano konkursy racjonalizatorskie. Przedstawiciele Koła uczestniczyli w sympozjach i naradach problemowych organizowanych przez Okręg Polskiego Zwiąż

ku Inżynierów i Techników Sanitarnych. Koła uczestnicząc we współzawodnictwie o najlepsze Koło w okręgu wyróżnione zostało kilkakrotnie dyplomami i nagrodami pieniężnymi.

ANEKS

DYREKCJA PRZEDSIĘBIORSTWA (Od 1948 r.)

D Y rek t o r z y: mgr inż. Bogumił Swuliński (l IX 1948 - 31 III 1961); inż. Henryk Durzyński (5 IV 1%1 - 30 XI 1974); inż. Stanisław Pudelski (1 XII 1974 - 30 IV 1976); inż. Kazimierz Skorża (od l V 1976).

Naczelni inżynierowie i pierwsi zastępcy dyrektora do spraw t e c h n i c z n y c h: Antoni Stronka (l IX 1948 - 31 XII 1950); inż. Stanisław Stanisławski (l I 1951 - 31 XII 1952); inż. Henryk Durzyński (l I 1953 - 5 IV 1961); inż. Alojzy Łuczak (20 V 1%1 - 31 I 1970); dr inż. Alfred Batura (16 II 1970 - 15 V 1976); mgr inż. Jerzy Wojczyński (od l V 1976).

Z a s t ę P c y d o s p r a wad m i n i s t r a c y j n o - z a o p a t r z e n i o w y c h (finansowych).

G łów n i e k o n o m i ś c i . Z a s t ę P c y d o s p r a w p r a c o w n i c z y c h : mgr Stefan Sablik (1 I 1951 - 31 I 1953); Michał Bąk (1 II - 15 VI 1953); mgr Edmund Hahn (15 VI - 15 IX 1953); Tadeusz Prus (15 IX 1953 - 31 XII 1953); mgr Marian Kowalczyk (8 I 1954 - 31 VIII 1963); mgr Remigiusz Książek (l IX 1%3 - 30 IX 1976); mgr Stefan Wożniak (1 IX 1976 - 31 X 1977); mgr Zygmunt Rajewski (od l IV 1978).

Z a s t ę P c y do s p r a w z a p l e c z a: inż. Edmund Andrzejewski (l II 1976 - l VII 1975); mgr inż. Bronisław Walicki (l IX 1975 - 31 XII 1976); inż. Zdzisław Gendera (od l III 1977).

Z a s t ę P c y d o s p r a w p r z y g o t o w a n i a p r o d u k c j i! r o z woj u : mgr inż.

Andrzej Jakubowski (16 VII 1974 - 31 X 1976); mgr inż. Marek Karłowski (od l XII 19767.

G łów n i k s i ę g o w i: mgr Jerzy Zabłocki (l IX 1948 - 31 XII 1951); Sylwester Stachowiak (1 I - 31 XII 1952); mgr Edmund Górski (1 I 1953 - 31 XII 1954); Florian Kobielski (1 I 1955 - 31 XII 1956); mgr Mikołaj Karpiński (1 VIII 1956 - 28 II 1977); Stefan Sobczak < l III - 16 X 1977); Mieczysław Trenkiewicz (od 17 X 1977).

DZIAŁACZE SPOŁECZNI PRZEDSIĘBIORSTWA

P o l s k a Z j e d n o c z o n a P a r t i a R o b o t n i c z a . Sekretarze: Leon Plewczynski (1948 -1954), Jan Kostrzewa (1954 -1961). Organizacja partyjna przy Zarządzie Przedsiębiorstwa: Ludwik Szymański (1961 -1966), Bronisław Dachtera (1966 -1968), Henryk Bierła (1%8-1977); Organizacja partyjna przy Bazie Sprzętowo-Transportowej: Leon Plewczynski (1961-1975), Tadeusz Tyli (od 1975). Organizacja partyjna przy Kierownictwie Grupy Robót Nr 5: Mieczysław Wojciechowski (1%8 -1976), Paweł Hofmański (od 1976). Organizacja partyjna przy Kierownictwie Grupy Robót Nr 4 (Sopot): Aleksander Plewicki (1953-1956), Tadeusz Królak (1956 -1964), Rita Ociepko (1964 -1970). Komitet Zakładowy Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej: Bronisław Dachtera (1968-1976), Tadeusz J ackowski (od 1976).

R a d a R o b o t n i c z a i S a m o r z ą d R o b o t n i c z y. Przewodniczący: Henryk Bierła (1956 - 1968), Władysław Grusznic (1968 -1975), Bronisław Dachtera (1975 -1976), Tadeusz J ackowski (od 1976).

R a d a Z ak ł a d o w a. Przewodniczący: Stefan Banaszak (1948 -1950), - Andrzej Ratajczak (1950 - 1951), Antoni Issmer (1951 - 1953), Kazimierz Kostrzewski (1953 - 1954). Kierownictwa Grupy Robót w latach 1954 -1959: Nr l - Władysław Ewaid; Nr 2 - Ludwik Chudziński; Nr 3 - Ludwik Hartman; Baza Sprzętowo-Transportowa - Wawrzyn Kużnik (1954 -1959).

Henryk Bierła

Zarząd. Stanisław Konieczny (1954 -1959). Kierownictwa Grupy Robót: Nr 4 (Sopot) - Piotr Snakowski (1956 -1957), Leszek Dukland (1957 - 1963), Gerard Hryniewicz (1963 - 1968), Tadeusz Królak (1%8 -1970); Nr 5 (Wrocław) - Adolf Makaruk (1955 -1960), Roman Stąpor (1960 -1961).

Wspólna Rada Zakładowa (od 1959): Władysław Ewald (1959-1960), Wawrzyn Kużnik (1960- 1976), Jerzy Wilczek (od 1976).

o r g a n i z a c j a m ł o d z i e ż o w a. Przewodniczący zarządu: Andrzej Ratajczak (1952-1952), Kazimierz Kostrzewski (1952 - 1953), Bronisław Gąsiorowski (1953 -1956), Aleksander Hain (1961- 1965), Emil Wożniak (1%5 - 1976), Eugenia Okoń (1970 -1973), Czesław Trinschek (1973 - 1974), Andrzej Mucha (1974 -1976), Piotr Dybysławski (od 1976).