MAGDALENA

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1980.01/03 R.48 Nr1

Czas czytania: ok. 16 min.

W ARKOCZEWSKA

MUZEUM HISTORII MIASTA POZNANIA (1954 -1979)

G DY W LUTYM 1945 r. padła Cytadela i Poznań wkroczył w nowy etap dziejów, serce miasta - Rynek, wypalony i zniszczony leżał w gruzach, a Ratusz był poważnie okaleczony, bez wieży, ze zniszczonymi dachami, wypalonymi salami drugiego piętra. Uniknął jednak szczęśliwie zupełnej ruiny a piękne sale pierwszego piętra zachowały się niemal nietknięte. Dla wszystkich poznaniaków było oczywiste, że budowlę trzeba przywrócić do dawnej świetności. Pierwszy etap prac objął odbudowę wieży, na którą po zamontowaniu stalowej konstrukcji w dniu 27 grudnia 1947 r. mógł powrócić orzeł - symbol wolności i polskości Poznania. Odbudowa Ratusza jako poważny problem konserwatorski musiała być poprzedzona licznymi studiami i pracami dokumentacyjnymi. W 1953 r. postanowiono jednak przyśpieszyć tempo robót budowlanych i ukończyć odbudowę na dzień 22 lipca 1954 r. Zapadła bowiem decyzja o urządzeniu w Ratuszu Muzeum Miasta Poznania ł . Od tego momentu równolegle z pracami konserwatorskimi trwały wytężone prace nad koncepcją i scenariuszem muzeum 2 . Dnia 22 lipca 1954 r. odbudowany, przywrócony do dawnej świetności Ratusz otworzył podwoje dla publiczności, tłumnie zgromadzonej na Rynku. Tysiące poznaniaków zwiedziło ekspozycje zorganizowanego w nim Muzeum Historii Miasta. Muzeum w Ratuszu miało swego poprzednika w utworzonym w 1930 r. Muzeum Miejskim mieszczącym się przy ul. Głogowskiej 14, w kilku salach budynku położonego na terenach Międzynarodowych Targów Poznańskich. Myśl powołania Muzeum Historii Miasta nie była więc nowa, co więcej sięgała dziewiętnastego stulecia - mianowicie muzeum organizowanego od 1857 r. przy Towarzystwie Przyjaciół Nauk, które gromadziło m. in. pamiątki i obiekty zabytkowe związane z dawnym Poznaniem. Nowa placówka otrzymała jednak nie tylko odmienny od poprzedzającego ją Muzeum Miejskiego status organizacyjno-prawny (iako jeden z oddziałów Muzeum Narodowego), ale przede wszystkim od podstaw kierowano się nowoczesną koncepcją działania. Odmienność koncepcji zarysowała się już w pracach nad scenariuszem Muzeum, kiedy to po rozważeniu kilku alternatyw wybrano typ ekspozycji historycznej, two

1 "Prezydium Miejskiej Rady Narodowe] postanawia cenny zabytek kultury naszego kraju [...] Ratusz w Poznaniu przekazać z dniem 21 grudnia 1953 roku [...] w użytkowanie Muzeum Narodowemu w Poznaniu [...] Muzeum Narodowe w Poznaniu zgodnie z glosami spo'eczsnstwa przeznaczy obiekt ten na zorganizowanie Muzeum Historvcznego miasta Poznanis" . Uchwała Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Poznaniu Nr 69/432/53 z dnia 18 XII 1953 r.

l Stary Ratusz, Muzeum Mlarta Poznania W dziesięciolecie Polski Ludowej, Poznań 1954 (Jednodniówka z okazji otwarcia Muzeum), zawiera nazwiska ludzi, którzy pracowali nad odbudową Ratusza i organizacją Muzeum.

Magdalena

Warkoczewskarżącej swego rodzaju dokumentację plastyczną dziejów miasta. "Muzeum miasta Poznania - pisała dr Hanna Ziółkowska, autorka pierwszego scenariusza - pragnie ukazać dzieje miasta od strony wytworów ludzi, którzy je tworzyli, artystów, którzy w nim działali. Elementem dominującym jest obiekt muzealny, zabytek kultury materialnej czy artystycznej i dokument"s. A więc nie był to już w istocie dziewiętnastowieczny zbiór różnorakich pamiątek z dziejów miasta, lecz pokaz podporządkowany uogólniającej refleksji historycznej, zgodnej z aktualną historiografią. Tej koncepcji, mimo meandrów dziejowych dwudziestopięciolecia i przemian, jakie dokonały się w nauce historycznej, Muzeum pozostało wierne. Przyjęte na wstępie założenia wywarły wpływ nie tylko na ekspozycję, ale także na charakter zbiorów i prowadzonych w placówce badań naukowych. W 1954 r. ekspozycję oparto na wypożyczeniach z działów malarstwa, rzeźby i rzemiosła Muzeum Narodowego, zaś podstawę zbioru ówczesnego działu Historii Miasta Poznania stanowił przypadkowy zestaw "pamiątek historycznych" i druków, przejęty z rozproszonej w latach okupacji kolekcji Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk oraz wyłoniony z biblioteki Muzeum cenny zbiór starych fotografii miasta z przełomu XIX i XX w. Od początku zarysowano jednak program zbieractwa na przyszłość i zaczęto planowo powiększać zbiory drogą zakupów i darów, kładąc nacisk głównie na uzupełnienie materiałów dokumentujących dwa ważne w dziejach miasta okresy historyczne - wiek XVI i XIX. Równolegle napływały do Muzeum w postaci przekazów z urzędu Konserwatora Zabytków Miasta eksponaty uzyskiwane w trakcie prac nad odbudową Rynku, wśród nich cenne obiekty kamieniarki i kraty stanowiące niegdyś wyposażenie mieszczańskich kamienic. Zaprogramowany na początku działalności Muzeum profil zbieractwa zachowano do dnia dzisiejszego, modyfikując go nieznacznie i rozszerzając zasięg zainteresowań na całą ikonografię miasta: widoki w postaci obrazów, grafiki, starych fotografii i pocztówek, plany oraz na ikonografię osób. Z biegiem czasu zaczęto też bardziej konsekwentnie gromadzić materiały, dokumenty i pamiątki dla okresu dwudziestolecia międzywojennego, okupacji hitlerowskiej i lat powojennych. W ostatnim czasie położono nacisk na wiedzę o obyczajach i tzw. życiu codziennym mieszkańców w różnych epokach, zbierając obiekty muzealne umożliwiające w przyszłości zorganizowanie pokazu tej problematyki. Przedmiotem badań naukowych pracowników muzealnictwa są przede wszystkim zgromadzone w muzeach obiekty zabytkowe i dzieła sztuki. W muzeach historycznych sprawa jednak komplikuje się, ponieważ obiekty muzealne gromadzi się nie tylko dla ich walorów artystycznych, ale przede wszystkim ze względu na to, że są wynikiem określonych procesów dziejowych, że wyjaśniają je lub ilustrują. Ważny jest nie tyle sam obiekt, ile kontekst historyczny, z jakim się wiązał.

Tak więc prace badawcze zespołu pracowników Muzeum musiały wyjść od ogólnej problematyki miejskiej i różnych szczegółowych zagadnień z nią związanych, natomiast zbiory posłużyły jako materiał źródłowy, na którym częściowo przynajmniej opierano ciężar dowodu naukowego. Problematykę główną prac badawczych Muzeum stanowi kultura artystyczna i życie społeczno-gospodarcze miasta. Taki wybór podyktowały z jednej strony potrzeby ekspozycyjne, z drugiej zaś zasób zgromadzonych źródeł - obiektów muzealnych. Podejmowano więc w ciągu dwudziestopipciolecia tematy dotyczące rozwoju urbanistycznego miasta i przemian zachodzących w architekturze, kulturze

« Jw. s. 17.

artystycznej epoki renesansu i manieryzmu oraz XIX w. Istotne są również badania nad życiem społeczno-gospodarczym, a zwłaszcza nad handlem Poznania od XV do XVIII w. Kartoteka ikonografii miasta stała się np. podstawą publikacji pełnego katalogu przekazów ikonograficznych od XVII do XX w. Kartoteka planów Poznania ze zbiorów Muzeum stała się impulsem do przygotowania cennego katalogu wystawy Źródła kartograficzne do dziejów Poznania. Studia nad kulturą renesansu i manieryzmu dały rezultat w postaci monografii Pałacu Górków w Poznaniu, publikacji Renesansowe i manierystyczne rezydencje w Wielkopolsce oraz w przygotowanej do druku syntezie sztuki renesansu i manieryzmu w Poznaniu, umożliwiały też przystąpienie do opracowania pełnej, udokumentowanej monografii Ratusza 4. Realizacja szeroko zakrojonego planu badawczego nie byłaby możliwa bez ścisłej współpracy ze środowiskiem naukowym historyków i historyków sztuki. Przez pewien czas miały one charakter zinstytucjonalizowany w postaci Sekcji Historii Miasta Poznania przy Polskim Towarzystwie Historycznym, powołanej z inicjatywy pierwszego kierownika Muzeum dr Hanny Ziółkowskiej, w późniejszych latach natomiast polegały głównie na włączaniu się pracowników Muzeum w zespołowe prace badawcze nad dziejami miasta i regionu 5. Szczególnie bliskie naukowe związki wyrażające się m. in. we wspólnych wystawach łączą Muzeum ze środowiskiem historyków skupionych w Wojewódzkim Archiwum Państwowym w Poznaniu, Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Edwarda Raczyńskiego, Bibliotece Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk i Bibliotece Kórnickiej. Działalność naukowa pracowników Muzeum w ciągu dwudziestopięciolecia znalazła wyraz nie tylko w publikacjach, ale przede wszystkim w wystawach stałych i czasowych oraz w towarzyszących im katalogach e. Ekspozycja stała ulegała kilkakrotnie zmianom, które powodowane były z jednej strony koniecznością aktualizacji scenariusza zgodnie z naj nowszymi badaniami nad dziejami miasta, z drugiej zmieniającymi się tendencjami w wystawiennictwie. Utrzymany jednak został tok narracji narzucony przez zabytkową architekturę Ratusza - w najstarszych gotyckich partiach gmachu eksponuje się najdawniejsze dzieje miasta, zwłaszcza gród na Ostrowiu Tumskim; w salach parteru - w zasadzie miasto lokacyjne - średniowieczne i związaną z tym problematykę cechów rzemieślniczych; renesansowe piano nobile zawiera dzieje Poznania

* Magdalena War k o c z e w s k a, Widoki starego Poznania; źródła Ikonograficzne do zabudowy miasta Z luiełcóu) XVII - XIX, Poznań 1960; taż sama, Poznań na starej fotografii, Pozna4 1967; taż sama, Dawny Poznań, Widoki i fotografie miasta Z lat 1618 -1939, Poznań 1974; Zródła kartograficzne do dziejów Poznania. Wstęp i katalog opr. Anna Rogalanka l Teresa Ruszczyńska przy pomocy Urszuli Puckalanki, Poznań 1978; Teresa Jak i m o w i c z , Pałac Górków w Poznaniu, Poznań 1971; taż sama, Renesansowe l manierystyczne rezydencje w Wielkorolsce, Poznań 1971. , Teresa Jak i m o w i c z, Sztuka renesansu i manieryzmu. Architektura W: Dzieje Wielkopolski, t. I s. 615 - 634, Poznań 1969; Magdalena War k o c z e w s k a, Malarstwo l grafika, tamże, t. II s. 61-63, 296-316, Poznań 1973; Teresa Jak i m o w i c z, Sztuka renesansu i manieryzmu, Dzieje Poznania, w druku; Magdalena War k o c z e w s k a, Malarstwo t grafika w XIX w., Dzieje Poznania, w druku; Teresa R u s z c z y ń s k a, Aniela S ł a w s k a , Architektura, rzeźba i malarstwo do końca XVIII w. oraz Architektura l budownictwo w latach 1793 - 1914, W: Dziej? Kalisza, Poznań 1977, s. 247 - 265, 492 - 500; Tadeusz A. Jak ub i ak, S poteczeństtuo Ziemi Gnieźnieńskiej w walce Z naporem germańskim; te nże. Ziemią Gnieźnieńska w przededniu wvbuchu Powstania Wielkopolskiego, W. Gniezno i ziemie gnieźnieńskie. Walka o wolność narodową i społeczną 1918 -1945, Gniezno 1978; Hasła do Wielkopolskiego Słownika Biograficznego.

· J. D u r k o, Muzea historyczne jako wvktad historii, W: "Biblioteka, Muzealnictwo, Ochrony Zabytków", Seria B. T. X. Warszawa 1965, s. 119 -136. Spis wystaw w aneksie.

Magdalena

Warkoczewska

Sala przyziemia - ekspozycja poświęcona dziejom handlu w Poznaniu

Sala Sądowa - ekspozycja dziejów Poznania w XVII i XVIII wiekulA. v.

Fragment wystawy "Józef Wybicki 1747-1822" (1972)od renesansu po upadek starej Rzeczypospolitej; drugie piętro - dzieje miasta w okresie zaborów, dwudziestolecia międzywojennego i Polski Ludowej. Ten układ był w ciągu dwudziestopięciolecia nieznacznie tylko zmieniany. Natomiast zasadnicze różnice zachodziły w kształcie plastycznym wystawy. Pierwsza ekspozycja opracowana z dużym nakładem pracy koncepcyjnej i plastycznej (liczne mapy, wykresy itp.) przypominała jednak na skutek wielkiej liczby napisów i dłuższych tekstów raczej książkę o historii miasta niż muzeum. Szczególnie widoczne stało się to po kilku miesiącach, gdy Muzeum zmuszone było zwrócić wiele cennych eksponatów wypożyczonych na otwarcie (m. in. dyplomy pergaminowe, starodruki itp.). Zmiany, do których wkrótce przystąpiono, zmierzały przede wszystkim do ograniczenia materiału pomocniczego na rzecz większego nasycenia ekspozycji autentykami 7. Dzięki znacznemu powiększeniu zbiorów, przewagę uzyskał stopniowo autentyczny eksponat: obraz, grafika, dzieło rzemiosła, dokument i książka, chociaż ze względów konserwatorskich niektóre najcenniejsze dokumenty i starodruki musiano zastąpić idealnie wykonanymi facsimilami. Zmiany wpłynęły na uatrakcyjnienie ekspozycji, a także na lepsze jej przystosowanie do zabytkowych wnętrz, które same przez swój kształt plastyczny są najcenniejszym eksponatem. Największe trudności napotykano przy wyeksponowaniu dziejów Poznania od roku 1945. Z problemem tym borykaią się zresztą także inne muzea historyczne, m. in. Muzeum Historii Warszawy. Trudności występują na ogół już w fazie opra

'H. Z i ó ł k o w s k a, Muzeum Miasta Poznania, V.': "Muzealnictwo", R. 1957, Nr 6, s.

35 - 48.

3 Kronika m. Poznania V80

Magdalena

Warkoczewska

Fragment wystawy "Romantycy i Pozytywiści, w stulecie śmierci Karola Libelta" (1975)cowania koncepcji ekspozycji, która ma ukazać żywy, podlegający nieustannym przemianom organizm miasta i żywych ludzi, w momencie zaś realizacji pogłębiają się na skutek tego, że materiał ekspozycyjny (fotografie, dokument pisany na maszynie, jakich setki przewijają się przez nasze ręce) jest mało atrakcyjny wizualnie. Kilka kolejnych wersji tej partii ekspozycji wydawało się chybionych. Z tych względów stała wystawa dziejów miasta w Polsce Ludowej przygotowana w 1974 r. odeszła od tradycyjnych metod wystawienniczych stosowanych w muzealnictwie, sięgnęła po nowoczesne środki wyrazu - film, światło i dźwięk. W latach 1954 - 1979 Muzeum przygotowało pięćdziesiąt dwie wystawy, czasowe upowszechniając swoje zbiory i prezentując dorobek naukowy. Niektóre z nich były podsumowaniem dłuższych badań i przedstawiały aktualny stan wiedzy. Np. wystawa Herb miasta Poznania po raz pierwszy ukazała dzieje miejskiego godła i jego przekształcenia; ekspozycja Józef Struś - lekarz i uczony doby Odrodzenia była podsumowaniem badań nad postacią wybitnego humanisty; Ochrona zabytków Poznania w PRL (urządzona wspólnie z U rzędem Konserwatora Zabytków Miasta) podsumowywała osiągnięcia w odbudowie i rewaloryzacji zabytków. Po raz pierwszy w formie wystawy ukazano życie, działalność i związki z Wielkopolską Józefa Wybickiego w sto pięćdziesiątą rocznicę jego śmierci (1972). Przygotowana w setną rocznicę śmierci Karola Libelta wystawa Romantycy i Pozytywiści w nowatorski sposób ukazywała na kanwie dziejów iednego pokolenia bogatą historię Poznania w XTX stuleciu. Rezultatem długoletnich badań nad planami miasta była wystawa Źródła kartograficzne do dziejów Poznania, a wystawa Kurkowe Bractwa Strzeleckie w Wielkopolsce po raz pierwszy zaprezentowała liczne pamiątki i dokumen - ty po organizacji, której początki sięgają czasów średniowiecza. Wszystkie wystawy czasowe cieszyły się dużym powodzeniem, a rekordy frekwencji pobił przez kilka dni zaledwie eksponowany pokaz dokumentów zawartych w orle z wieży ratuszowej, a wyjętych z niego podczas prac konserwatorskich w 1977 r. Mieszkańcy Poznania i turyści niezmiennie darzą Muzeum wielkim zainteresowaniem. W 1954 r., po otwarciu przez sale ekspozycyjne przewijało się codziennie ok. 10 000 osób (przy dziesięciogodzinnym dniu otwarcia). W drugim półroczu 1954 r. odwiedziło Muzeum ogółem 105 834 osoby, a w 1955 r. - 112 969. W latach następnych frekwencja nieco spadła. W ciągu całego ćwierćwiecza przeciętna roczna zwiedzających wynosiła ok. 50 000 osób, co daje liczbę ok. 1 300 000 zwiedzających. W latach 1956 - 1960 najwyższa frekwencja przypadała na miesiąc czerwiec i wiązała się z napływem turystów na Międzynarodowe Targi Poznańskie. W czerwcu 1956 r. zwiedziło Ratusz ponad 50 000 osób, w następnych latach do 1960 r. analogicznie 44 000, 38 000, 27 000, 31000 przy przeciętnej miesięcznej ok. 2500. Ten ogromny napływ przypadający na stosunkowo krótki okres był zjawiskiem raczej niekorzystnym ze względu na niedogodności w przepustowości gmachu i bezpieczeństwo zbiorów. I choć nadal notujemy w okresie Targów i Jarmarku Świętojańskiego wzmożony napływ zwiedzających, nie osiąga on już rozmiarów tak wysokich, a frekwencja rozkłada się bardziej równomiernie na wszystkie miesiące roku. Tabela 1 przedstawia frekwencję w latach 1975 - 1978 i potwierdza utrzymującą się stale acz niezbyt znaczną przewagę widza zwiedzającego Muzeum w grupach zorganizowanych. Goście indywidualni stanowią od 36 do 43 % ogółu. Spośród nich ok. 40% w czasie badań ankietowych zadeklarowało wcześniejszą znajomość ekspozycji Muzeum, można więc domniemywać, że jest to naj cenniejsza stała publiczność, nie poprzestająca na jednorazowej wizycie, lecz zwiedzająca Ratusz częś. . 8 Cle] .

Interesujące byłoby przeprowadzenie analizy składu wiekowego i społecznego gości odwiedzających Muzeum. Badania socjologiczne prowadzone w Muzeum w ciągu czterech kwartałów na przełomie lat 1975 - 1976 udzieliły na te pytania * tylko częściowej odpowiedzi, ponieważ dotyczyły wyłącznie widzów dorosłjcb, zwiedzających Muzeum indywidualnie (z wyłączeniem cudzoziemców). Pod względem wieku przeważali ludzie młodzi, między osiemnastym a trzydziestym piątym rokiem życia (w 60%), a więc wychowani już w Polsce Ludowej 9. Jest to ziawisko bardzo korzystne, świadczy bowiem o zainteresowaniu młodego pokolenia historią miasta i historią w ogóle i zapewnia międzypokoleniową ciągłość świadomości historycznej. Ciekawe są analizy struktury publiczności pod względem zawodu i wykształcenia. Procentowo największą grupę wśród zwiedzaiących stanowili pracownicy umysłowi z wyższym wykształceniem (28%) i studenci (19%). Natomiast niewielki odsetek przypadł na robotników wykwalifikowanych (13%). W Muzeum zwiedzający mają stałą możliwość nabywania różnorakich materiałów informacyjnych przygotowanych w kilku wersjach w zależności od poziomu i potrzeb, od popularnych, krótkich składanek po przewodniki także w obcych językach (rosyjskim, niemieckim, francuskim i angielskim). W sieni parteru zainstalowano automatyczny informator z krótkim komentarzem nagranym w pięcius K. Z Y g li l s ki, Publiczność muzeów historycznych w Polsce. Studium socjologiczne; Polski Ko»m+et Narodowy ICOM, Poznań-Warszawa 1977. Na temat wyników badań w Muzeum His+o'-ii Miasta Poznania nor. s. 10-27. 'Wnioski te zeodne są także z sondażowymi badpniami ,socjologicznymi prowadzonymi w M"zeum w czerwcu r68 r. Badania prowadzono wśród OFOJU publiczności rtakż-> wycieczek), ludzie m'odzi od sied"mnasteeo do trzydziestego roku życia stanowili 4P,3% ankietowanych. Por. P. Ł ą c z k o w s ki, J. Z i e m b i ń s ki, Bodun'a socjologiczne w Muzeum Narodowym w Poznaniu (czerwiec 1988 r.) W: "Studia Muzealne", t. VII, Poznań 1969, s. 119 - 131.

3*

Magdalena

Warkoczewskajęzykach o Ratuszu i zbiorach Muzeum. Do dyspozycji zwiedzających oddajemy także magnetofony z tekstem oprowadzania po całej ekspozycji. W celach popularyzatorskich Muzeum urządzało w latach 1954 - 1979 liczne wykłady, konkursy itp. dla różnych kręgów odbiorców. Szczególnie ważne były imprezy organizowane dla młodzieży, zmierzające do wychowania kręgu przyszłych, stałych odbiorców. Organizowano więc dla szkolnych kół zainteresowań różne, cieszące się dużym powodzeniem wykłady, jak np. "Życie codzienne miasta w dawnych wiekach", "Z dziejów technik artystycznych", a wspólnie z Towarzystwem Miłośników Miasta Poznania i Kuratorium Okręgu Szkolnego konkursy na temat "Czy znasz zabytki swojego miasta". Dla średniego i starszego pokolenia natomiast urządzono np. wspólnie z redakcją "Expressu Poznańskiego" wieczór wspomnień z 1945 r. pod hasłem "Czy byliście wśród nich". Impreza spotkała się z dużym zainteresowaniem, a jej plonem jest zbiór nagranych na taśmę magnetofonową wspomnień z pierwszych dni wolności Poznania w 1945 r. Ogromnym powodzeniem cieszyły się imprezy urządzane w sali Renesansowej wspólnie z Poznańskim Towarzystwem Muzycznym im. Henryka Wieniawskiego "Spotkania Ratuszowe - Muzyka, Poezja, Gawęda". Potencjalnie największe, a nie w pełni wykorzystane możliwości pracy popularyzatorskiej istnieją w środowiskach robotniczych i w fabrycznych środowiskach inteligencji technicznej. Dotychczas udało się pracownikom Muzeum nawiązać współpracę jedynie z klubem fabrycznym Zakładów Przemysłu Metalowego "H. Cegielski". Wielostronne formy działania na polu zbieractwa, opracowań naukowych i pracy popularyzatorskiej w ciągu dwudziestopięciolecia realizował niewielki zespół pracowników merytorycznych, składający się z czterech, maksymalnie pięciu osób - historyków i historyków sztuki stanowiących obsadę pięciu statutowych działów Muzeum: Historii Miasta od X w. do 1450; Historii Miasta 1450 -1793; Historii Miasta 1793 - 1918; Historii Miasta od 1918 do czasów współczesnych i Działu Dokumentacji 10. Przez pierwsze dziesięciolecie (1954 -1964) placówką kierowała dr Hanna Ziółkowska (do 31 XII 1964 r.), której ogromną zasługą było przede wszystkim nadanie właściwego kierunku pracom badawczym Muzeum. Po niej, od dnia 1 I 1965 r. do 28 II 1979 r. pełniła tę funkcję mgr Teresa Ruszczyńska, związana z Muzeum N arodowym od 1945 r., piastująca zarazem przez szereg lat urząd Konserwatora Zabytków i nadzorująca od 1949 r. także prace nad odbudową Ratusza. Pracował w Muzeum w latach 1960 - 1968 mgr inż. arch. Zbigniew Zieliński, niestrudzony, zasłużony badacz architektury i urbanistyki starego Poznania, który w 1945 r. jako

Tabela 1

FREKWENCJA W MUZEUM HISTORII MIASTA POZNANIA (1975- 1978)

Odsetek zwiedzaRok Liczba zwiedzają- Liczba uczestni- Liczba zwiedzają- jących indywidu - cych ków wycieczek cych indywidualnie alnie 1975 45 305 25 452 19 853 43,82 1976 42 911 27 284 15 627 36.42 1977 45 425 25 893 19 532 43,00 1978 52 618 33 196 19 422 36,91

w Statut Muzeum Narodowego w Poznaniu, załącznik do Zarządzenia Ministerstwa Kultury i Sztuki z dnia 26 lutego 1975 r.

Mgr Teresa Ruszczyńska, kurator l kierownik Muzeum Historii Miasta Poznania (l I 1%5 - 28 I 1979)

*m

Dr Hanna Ziółkowska, kustosz i kierownik Muzeum Historii Miasta Poznania (22 VII 1954-31 XII 1964)

jeden z pierwszych podjął trud dokumentacji zniszczeń wojennych i prace nad odbudową zabytków Poznania. Ostatnie lata życia, jako kustosz Muzeum Narodowego w Oddziale Historii Miasta Poznania, poświęcił pracy naukowej nad historyczną urbanistyką miasta. O kształcie i wartościach ekspozycji Muzeum decyduje jak wiadomo nie tylko muzealnik-praktyk, lecz również artysta plastyk projektujący sprzęt i wystrój, aranżujący wnętrza. Z Muzeum współpracowało wielu znanych artystów. Autorem oprawy plastycznej pierwszej ekspozycji był Józef Skoracki i jego zespół. W latach późniejszych nad aranżacją wystaw pracowali m. in. Julian Gosławski, Józef Kopczyński, Mieczysław Skrobacki, Andrzej Jeziorkowski i Czesław Kowalski, Zdzisław Łosiński i Rajmund Hałas, Antoni i Gabriela Rzyscy. Przez całe ćwierćwiecze współpracowała z Muzeum Irena Jarzyńska, znakomicie wykonując trudne prace liternicze i aranżując wiele wystaw czasowych.

ANEKS

WYKAZ OFIARODAWCÓW W LATACH 1954 - 1979

A. Osoby, Jadwiga Anders, T. Andrzejewski, R. Antczak (Bydgoszcz), Kazimierz Eajerlein, Marek Bochan (Sopot), Zbigniew Chodyła, Bolesław Chrzanowski, Barbara Chylewska, Ciesielski, Nina Domaradzka-Antkowiakowa, Jerzy Drwęski, Ryszard Dubilis, Duchoń, Joanna Eckhardt, Foerster, Jerzy Gawarecki (Gdańsk), Zenon Grausch, Maria Gurtat, Jan Haber, Eugeniusz Iwanoyko, Zbigniew Janikowski, Zbigniew Jankowski, Zygmunt Jankowski, Maria Jakubek, Maria Jaraczewska, Andrzej Jędrzejewski (Płock), Stanisława Jordan, Kania (Legnica), Tomasz Karwowski, Henryk Kawaleryjski, Aleksandra Kodurowa (Warszawa), Elżbieta Kolassa, Jadwiga Konieczna, Dorota Kozik (Rybnik), Władysław Kozłowicz, Ludmiła

Magdalena Warkoczewska

WYSTA WY ORGANIZO WANE W MUZEUM (1956 - 1979)

Tytuł wystawy l Poznań w grafice plastyków poznańskich Chrońmy zabytki Powstanie Wielkopolskie 1918/1919

Barok Wielkopolski Sto lat Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk

40 rocznica Powstania Wielkopolskiego

Rzeźby i medale Jana Wysockiego Ruch robotniczy w Wielkopolsce

Prace konkursowe Stowarzyszenia Architektów Polskich na rozwiązanie urbanistyczne Placu Wiosny Ludów Akwafory Rembrandta i jego uczniów w zbiorach Muzeum Narodowego wspólnie ze Stowarzyszeniem Historyków Sztuki

Rysunki pejzażystów tlamanckich i holenderskich (wspólnie z Muzeum Pomorskim w Gdańsku) 300-lecie prasy polskiej Widoki starego Poznania w grafice Prace konkursowe Stowarzyszenia Architektów Polskich "A-6l" Ekslibrisy Ryszarda Krzywki i Wojciecha Jakubowskiego Ekslibrisy z widokami Wielkopolski Konkurs Stowarzyszenia Architektów Polskich Nr 329

Moneta Polski przedrozbiorowej Inwentarze mieszczańskie Szpitale poznańskie w dokumentach XVIII wieku Powstanie Wielkopolskie 1918/1919 Ikonografia Wielkopolski

Złotnicy poznańscy w XVI w. i pierwszej połowie XVII w. Poznański portret trumienny Rzemiosło Wielkopolskie w dokumencie archiwalnym (wspólnie z Wojewódzkim Archiwum Państwowym) Rachunkowość miasta Poznania

Miniatury ze zbiorów Muzeum Narodowego w Poznaniu Rzemiosło artystyczne Indii Z tradycji teatralnych Poznania

Miejsce * 1956 Sala IX » u Sala Królewska Sale VIII-IX Muzeum Narodowe 1959 Sala IX Sala Wielka II p.

Sala Renesansowa Sala Renesansowa

Sala I p.

Sala IX Sala Południowa II p.

Sala parteru

Podest II p.

Sala parteru Sala parteru Sala Sądowa Sala Wielka Sala parteru 1963 Sala Sądowa

Sala parteru Sala Wielka II p.

Sala Sądowa 1954 Sala parteru

't

I Katalog, opracowanie naukowe, toldery

100 lat Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk i jego zbiorów. Przewodnik po wystawie jubileuszowej, opI. Michał Witkowski, Poznań 1957

Medycyna Wielkopolska na przestrzeni wieków Sala Wielka Polski portret królewski w malarstwie, grafice, Sala Wielka II p.

numizmatyce

Herb miasta Poznania

Wiosna Ludów w Wielkopolsce (wspólnie z Muzeum Historii Ruchu Robotniczego)

Józef Struś

Poznań w 25-leciu Polski Ludowej

25-lecie Muzeum Narodowego w Poznaniu Ochrona Zabytków Poznania w Polsce Ludowej Rachunkowość miasta Poznania

Komuna Paryska (wspólnie z Muzeum Historii Ruchu Robotniczego)

Najcenniejsze dary i nabytki Muzeum Historii miasta Poznania Józef Wybicki w 150 rocznicę śmierci Polskie Bractwa Kurkowe we Francji

Komisja Edukacji Narodowej i szkolnictwo poznańskie w latach 1773 - 1939 (wspólnie z Wojewódzkim Archiwum Państwowym) Prognostyka z biegów niebieskich Sala Królewska Odwach

Sala Wielka II p.

Sala Wielka II p.

Muzeum Narodowe Sala Sądowa 1971 Odwach Sala parteru

Sala Południowa Sala parteru 1973 Sala parteru

Sale I p.

Kopernikana Wielkopolskie. Wystawa oko- Pałac Działyńskich licznościowa z okazji sesji Kopernikowskiej organizowanej przez Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk i Towarzystwo Astronomiczne

Poznan w trzydziestoleciu Polski Ludowej Sala Wielka

Medycyna Wielkopolska na przestrzeni wieków; Przewodnik po wystawie zorganizowanej w stulecie Wydziału Lekarskiego Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 1965

Herb miasta Poznania. Publikacja z okazji wystawy zorganizowanej w Starym Ratuszu. Opf. Julian Olejniczak, Poznań 1967

Wiosna Ludów w Wielkopolsce w 120 rocznicę. Katalog wystawy Opf. Maria Szczepaniak i Magdalena Warkoczewska. Wstęp Lech Trzeciakowski, Poznań 1968 Józef Struś z Poznania w 400 rocznicę śmierci lekarza i uczonego epoki Odrodzenia. Przewodnik po wystawie Opf. Bożena Bujałowska, przedmowa Gerwazy Świderski, Poznań 1968

Poznań w Polsce Ludowej. Przewodnik po wystawie. Opf. Jerzy Kułtuniak, wstęp Jerzy Kusiak, Poznań 1969

"Prognostyka z biegów niebieskich". Popularne wyobrażenia i wierzenia o kosmosie w epoce Mikołaja Kopernika. Przewodnik po wystawie zorganizowanej dla uczczenia 500 rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika. Tekst Ewa Chojecka, Spis eksponatów Ewa Chojecka, Teresa Jakimowicz. Przedmowa Kazimierz Malinowski, Poznań 1973

Poznań w Polsce Ludowej. Wystawa w Starym Ratuszu. Druk oko'1cznosciowy. Wstęp Kazimierz Malinowski, tekst Jadwiga Popowska, Poznań 1974

Magdalena

Warkoczewska

Wizje architektoniczne w rysunkach Stanisława N oakowskiego i Jana Gumowskiego Romantycy i Pozytywiści 1975 Muzeum Narodowe

Muzeum Narodowe Romantycy i Pozytywiści. W stulecie śmierci Karola Libelta (1807-1875). Katalog wystawy. Wstęp Lech Trzeciakowski. Program wystawy i katalog Magdalena Warkoczewska, Poznań 1975

Orzeł z wieży Ratusza Poznańskiego Sala Sądowa 1978 Sala Południowa

Wielkopolskie Pamiątki po Generale Janie Henryku Dąbrowskim. Druk okolicznościowy z okazji wystawy, Opf. Magdalena Warkoczewska, Poznań 1978

Wielkopolskie pamiętniki po Generale Janie Henryku Dąbrowskim

Pokaz dokumentów i pamiątek Bractwa Kupieckiego w Poznaniu Źródła kartograficzne do dziejów Poznania

Sala parteru

Sala Południowa

Źródła kartograficzne do dziejów Poznania.

Wstęp i katalog Opf. Anna Rogalanka i Teresa Ruszczyńska przy współpracy Urszuli Puckalanki, Poznań 1978 Kurkowe Bractwa Strzeleckie w Wielkopolsce. Katalog wystawy. Opf. Tadeusz Adam Jakubiak, Poznań 1978.

Kurkowe Bractwa Strzeleckie w Wielkopolsce

Sala Południowa

Kusztelan, Janusz Lehmann, Antoni Leitgeber, Eugeniusz Linette, Łojewski, Jarosław Łuczak, Stanisław Marcinkowski, Halina Maryańska, Kazimierz Matysek (Kostrzyn), Witold Maisel, Barbara Michałek, Przemysław Michałowski, Irena Mielcarz (Nowa sól), W. Mogilnicki, Irena Murlewska, Jan Nadolny, Nieznany ofiarodawca, więzień Oświęcimia nr 27911, Irena Nitka (Gniezno), J. Nowakowski, Gertruda Nyk, Julian Olejniczak, Paweł Piechowiak, Maurycy Piotrowski, Antoni Płonczynski, Janusz Powidzki, Anna Praska, Zygmunt Reimor, Zbigniew Rewski, Teresa Ruszczyńska, Irena Sawicka, Zofia Scharfowa, Czesław Sibilski, Kazimierz Skibiński, Feliks Skowroński, Mieczysław Skrzypczak, Aniela Sławska, Franciszka Słoma, Aniela Stefańska, Helena Stefańska, Zofia Stolpe, M. Swinarski, Helena Szeptycka, Kazimiera Sznajder, Elżbieta Szypulińska, Helena Święcicka, Ludwik Tomczak (Rakoniewice), Wacław Trzeciak, Uczniowie Liceum Medycznego, Izydora Urbacka (Przylep), Edward Wiza, M. Wnuk (Zawierci e), Seweryn Woyda, Henryka Zalewska, Hanna Ziółkowska, Antoni Zuger (Poniec).

B. Instytucje. Archiwum Państwowe Miasta Poznania i Województwa Poznańskiego, Biuro Geodezji i Kartografii miasta Poznania, Cech Czeladzi Piekarskiej (przekazali Teofil Przedborski i Jan Wawrzyniak), Komitet Obchodów 400-1ecia śmierci Józefa Strusia, Liceum Ogólnokształcące w Toruniu, Muzeum Historii Ruchu Robotniczego im. Marcina Kasprzaka, Państwowa Opera im. Stanisława Moniuszki, Państwowa Szkoła Medyczna, Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, Rada Okręgowa Zrzeszenia Studentów Polskich, Redakcja "Expressu Poznańskiego", Społeczny Fundusz Odbudowy Stolicy, Miejska Poznańska Komisja Pozjazdowa (przekazał Zygmunt Wolniewicz), Społeczny Komitet Budowy Pomnika Powstańców Wielkopolskich, Wielkopolska Chorągiew Harcerzy, Wydział Finansowy Urzędu Powiatowego we Wrześni, Wydział Kultury Prezydium Rady Narodowej m. Poznania, Związek Bractw Kurkowych we Francji (przekazał Witold Nowak), Związek Polskich Artystów Plastyków.

Powyższy artykuł jest częścią publikacji Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1980.01/03 R.48 Nr1 dostępnej w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku. Właścicielem praw jest Wydawnictwo Miejskie w Poznaniu.
Do góry