WOJCIECH WEISS

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1978.04/06 R.46 Nr2

STOWARZYSZENIE ELEKTRYKÓW POLSKICH W POZNANIU (1928 - 1978)

POCZĄTKÓW organizacji elektryków polskich szukać należy u schyłku XIX w.

Pierwsze koła powstały w Warszawie, Lwowie, Krakowie, Zagłębiu Dąbrowskim, Łodzi i Poznaniu jako sekcje lub oddziały istniejących już wtedy organizacji ogó1

Dora przy ul. Gaj owej 5, w którym mieściła się siedziba koła Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich od 1923 r.

Wojciech Weiss

notechnicznych. Elektrycy poznańscy skupiali się w Wydziale Przyrodników i Techników utworzonym w 1896 r. przy Poznańskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk*. Wydział ten został w 1911 r. podzielony na: Techniczny i Przyrodniczy.

W 1907 r. powstało w Poznaniu Towarzystwo Techników Polskich - przemianowane w 1911 r. na Stowarzyszenie Techników Polskich, obejmujące zasięgiem obszar Księstwa Poznańskiego. Do aktywnych działaczy zalicza się zasłużonych dla elektrotechniki poznańskiej Stanisława DomagaIskiego i Stanisława Hedingera którzy reprezentowali Poznań na Zjazdach Techników Polskich we Lwowie (1910) i Krakowie (1912). Po odzyskaniu niepodległości państwowej w 1918 r. Polacy przemianowali swoje organizacje techniczne na Stowarzyszenie Techników w Poznaniu. Obejmowało ono osiem wydziałów, w tym również Wydział Elektrotechników liczący dwudziestu pięciu członków. Zebranie inauguracyjne Wydziału odbyło się w dniu 4 grudnia 1918 r. N a czele Wydziału stanął jako przewodniczący Kazimierz Gaertig.

Jednym z pierwszych, i być może najistotniejszych dla gospodarki państwa polskiego zadań podjętych przez Wydział Elektrotechników było opracowanie "Kwestionariusza elektryfikacji kraju", przedłożonego następnie władzom państwowym. Ważnym wydarzeniem w historii elektrotechniki polskiej stał się Ogólnopolski Zjazd w Warszawie (7 VI 1919), na którym powołano Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich. Uczestniczyło w tym doniosłym akcie pięciu przedstawicieli środowiska poznańskiego. Opracowany przez komisję regulaminową Statut Stowarzyszenia zawierał katalog zadań, z których większość zawarta jest w obecnym Statucie, co świadczy o dalekowzroczności autorów sprzed pół wieku. Były to: działalność obejmująca całokształt zagadnień elektrotechniki i współpracę z pokrewnymi instytucjami zagranicznymi: krzewienie wiedzy elektrotechnicznej przez czynny udział w tworzeniu uczelni elektrotechnicznych oraz popieranie i rozpowszechnianie piśmiennictwa elektrotechnicznego: organizowanie laboratoriów, księgozbiorów, wycieczek naukowych, odczytów, wystaw i zjazdów oraz powoływanie biur zajmujących się poradą fachową i pośrednictwem pracy; wszelkie prace w dziedzinie słownictwa elektrotechnicznego i ustalanie przepisów i norm z zakresu elektrotechniki: współdziałanie w rozwoju krajowego przemysłu elektrotechnicznego; rejestracja polskich fachowców-elektryków. Pierwszym przewodniczącym Stowarzyszenia Elek trotechników Polskich został Mieczysław Pożaryski, profesor Politechniki Warszaws ki ej . W lipcu 1919 r. Wydział Elektrotechników powziął uchwałę o przystąpieniu do Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich. Po załatwieniu formalności pierwsze zebranie organizacyjne poznańskiego koła Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich odbyło się w dniu 26 lutego 1921 r., a jego założycielami byli m. in.: Franciszek Biskupski. Kazimierz Gaertig, Ewaryst Namysł (sekretarz), Paweł N estrypke (wiceprezes), Witold Piński, Franciszek Rychter, Marcin Sroczyński (prezes), Karol Trompeteur i Bronisław Waligórski (skarbnik). W 1923 r. prezesem koła został kaliszanin z urodzenia, Paweł N estrypke, dyrektor Poznańskiej Kolei Elektrycznej (tam też, przy Gaj owej 5, była pierwsza siedziba Stowarzyszenia), a sekretarzem Julian Dybizbański - inżynier ruchu w Elektrowni Miejskiej. W skład Koła wchodzili przede wszystkim pracownicy techniczni zarządu miejskiego, personel techniczny elektrowni, teletechnicy i radiotechnicy, personel przedstawicielstw firm technicznych oraz prywatni przedsiębiorcy branży elektrotechnicznej. Lata poprzedzające Powszechną Wystawę Krajową (1929) należały do okresu intensywnego rozwoju miasta i jego zaplecza technicznego. Powstały nowe gmachy, hotele, obiekty techniczne, rozbudowywane były tereny targowe. W początkach 1927 r. zakończone zostały roboty budowlane przy nowej radiostacji przy ul. Buków

Kazimierz Gaertig przewodniczący Wydziału Elektrotechników w Stowarzyszeniu Techników w Poznaniu w 1918 f., współzałożyciel koła poznańskiego Stowarzyszenia Elektrotechników Polskichskiej (Świerczewskiego); rozpoczęła ona w dniu 24 kwietnia 1927 r. pracę na fali 270,3 m. Polepszenie warunków odbioru programu radiowego pociągnęło za sobą gwałtowny wzrost abonentów. N a dzień 1 stycznia 1927 r. było ich 826, a już w maju tegoż roku liczba ta przekroczyła 3000. W 1929 r., po długim okresie prac przygotowawczych i żmudnych próbach, uruchomiono pierwszą w Polsce stację krótkofalową dużej mocy. Wybudowano pierwszą w mieście automatyczną centralę telefoniczną na Łazarzu o pojemności 2000 numerów.

Marcin Sroczyński pierwszy przewodniczący koła poznańskiego Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w 1921 r.

Wojciech

Maszt antenowy poznańskiej rozgłośni Polskiego Radia zbudowany na przełomie lat 1926/1927 przy ul. Swierczewskiego (dawniej Bukowska). Zdjęcie wykonane w dniu 26 stycznia 1927 r. Od tej anteny, która emitowała w dniu 24 kwietnia 1927 r. pierwszy sygnał, zaczyna się prawdziwa historia poznańskiego radia

Weiss

Paweł N estrypke dyrektor Poznańskiej Kolei Elektrycznej, prezes zarządu koła Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w latach 1923 - 1926

W 1927 r. zapadła decyzja o budowie dużej i nowoczesnej jak na owe czasy elektrowni na Garbarach oraz związanej z tym rozbudowie i przebudowie z prądu stałego na zmienny sieci elektrycznej w mieście. Zakończenie pierwszego etapu budowy elektrowni obejmującego dwie jednostki kotłowe i dwa turbozespoły o mocy 10 MW każdy oraz uroczystość oddania obiektu do użytku odbyły się w dniu 23 listopada 1929 r. Rozwój miasta nie pozostawał bez wpływu na rozwój Stowarzyszenia. Napływ licznych fachowców z różnych stron Polski, również z branży elektrotechnicznej, wzmocni! liczebnie Koło poznańskie, ale z drugiej strony postawił nowe zadania wykraczające poza dotychczasowe skromne ramy działalności. Toteż środowisko poznańskie w pełni akceptowało zmiany organizacyjne, jakie miały miejsce n:i Zjeździe Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w Toruniu (1 VI 1928 r.), na którym zmieniono nazwę na Stowarzyszenie Elektryków Polskich, a w miejsce kóf terenowych powstały oddziały o szerokiej autonomii. Dzień 1 czerwca 1928 r. przyjęty został jako data powstania oddziału poznań skiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich. Prezesem zarządu został Karol Trompeteur - rzeczoznawca Sądu Okręgowego, wiceprezesem Stanisław Stanowski, sekretarzem Władysław Rogacki, a skarbnikiem Teodor Sauter.

LAT A 1928 - 1939

Przed oddziałem poznańskim stanęło zadanie zwołania w 1929 r. walnego zgromadzenia Stowarzyszenia według nowych zasad organizacyjnych. Obrady zgromadzenia toczące się podczas Powszechnej Wystawy Krajowej przyczyniły się do zacieśnienia współpracy z władzami Stowarzyszenia w Warszawie i zapoczątkowały akcję konsolidacji środowiska polskich elektrotechników. W trzydniowym zjeździe, którego organizację oceniono jako nadzwyczaj dobrą, uczestniczyło ok. czterystu członków Stowarzyszenia z całej Polski. Powołano Sekretariat Generalny Stowarzyszenia z Józefem Podoskim jako sekretarzem generalnym na czele. Przed objęciem tej funkcji Józef Podoski pracował w Poznaniu jako kierownik jednego z wydziałów Powszechnej Wystawy Krajowej. We władzach centralnych oddział poznański reprezentowany był przez Józefa Koźniewskiego i Ewarysta Namysła. W 1930 r. prezesem oddziału poznańskiego wybrany został Kazimierz Pude1ewicz, kierownik referatu elektrycznego w Urzędzie Wojewódzkim Poznańskim. Po roku sprawowania tej funkcji przekazał ją inżynierowi Konstantemu Massalskiemu wicedyrektorowi Poznańskiej Kolei Elektrycznej. W okresie tym kontynuowała działalność Komisja Słownictwa Elektrycznego, w której duże zasługi położył Bronisław Przybylski. Pod jego kierunkiem opracowany został pierwszy słownik elektrotechniczny dla monterów i uczniów, mający na celu wyeliminowanie z języka polskiego nazw niemieckich. Działająca przy oddziale poznańskim Komisja Przepisów tłumaczyła na język polski normy i przepisy zagraniczne uzupełniając w ten sposób luki w tej dziedzinie oraz opiniowała dla Polskiego Komitetu Elektrotechnicznego projekty przepisów budowy i ruchu urządzeń elektrycznych. W latach 1932 - 193? craz 1937 r. funkcje prezesa zarządu oddziału pełnił Wojciech Buławski, kierownik oddziału Zakładów Akumulatorowych "Tudor'. Funkcje prezesów pełnili także: Stanisław Stanowski (1934), Henryk Weker (1935), Józef Koźniewski, dyrektor Elektrowni Poznańskiej (1936) i Marian Jarkowski (1938 - 1939). W latach 1932 - 1939 oddział nawiązał współpracę z Korporacją Przemysłu Elektrotechnicznego oraz Związkiem Przedsiębiorstw Elektrotechnicznych; posiadał przedstawiciela w Izbie Przemysłowo- Handlowej w osobie radcy Izby Witolda Pińskiego.

Wojciech

Karol Trompeteur pierwszy prezes zarządu oddziału poznańskiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich od l czerwca 1928 r.

"tJt.-U A

Weiss

Fotokopia podziękowania wyrażonego w imieniu Polskiego Komitetu Elektrotechnicznego lnz. Karolowi Trompeteurowi za jego uwagi do projektu przepisów "o budowie i ruchu urządzeń elektrycznych prądu silnego"

Zebrania dyskusyjne i odczytowe, na które zapraszano prelegentów miejscowych oraz z kraju i zagranicy, odbywały się w stałym lokalu Stowarzyszenia w Pałacu Działyńskich. Powstała biblioteka oddziału, organizowane były wycieczki do zakładów przemysłowych i elektrowni. Z inicjatywy oddziału powołany został komitet opiekuńczy nad studentami Państwowej Wyższej Szkoły Budowy Maszyn i Elektrotechniki, a jego członkiem z ramienia Stowarzyszenia został mianowany Karol Trompeteur. Członkowie oddziału byli wykładowcami na kursach dla elektromonterów, organizowanych na zlecenie Korporacji Przemysłu Elektrotechnicznego oraz Poznańskiego Towarzystwa Kurdów Technicznych. Stowarzyszenie podjęło pionierską, jak na owe czasy, działalność w dziedzinie statystyki porażeń prądem elektrycznym w województwie poznańskim wraz z analizą przyczyn wypadków, dając podstawy do przygotowania nowoczesnych przepisów higieny i bezpieczeństwa pracy. Do głównych osiągnięć organizacji w latach 1933 - 1939 zaliczyć należy działalność komisji dla opracowania ramowego projektu elektryfikacji województwa poznańskiego pod przewodnictwem Mariana Jarkowskiego. wykładowcy w Państwowe; Wyższej Szkole Budowy Maszyn i Elektrotechniki. Projekt ten został w 1936 r, przedstawiony przez Kazimierza Pude1ewicza władzom wojewódzkim i zaakceptowany po uporczywych (często dramatycznych) apelach działaczy Stowarzyszenia. Powołane zostało Towarzystwo Elektryfikacji Okręgu Poznańskiego.

Ważną akcją podjętą przez środowisko poznańskich radiotechników była wa1k-.

7 zakłóceniami odbioru radiowego. W wyniku inicjatyw Kazimierza Okoniewskiego - dyrektora, Mariana Rajewskiego - kierownika technicznego oraz Zygmunta Bresińskiego - sekretarza Rozgłośni Poznańskiej Polskiego Radia ukazało się w 1936 r. zarządzenie wojewody poznańskiego ograniczające w znacznej mierze bezkarne zakłócenia w odbiorze programów radia. Działalność ta wiąże się z uruchomieniem w 1937 r. dużej nowoczesnej stacji nadawczej o mocy 60 kW na wzgórzu Cytadeli, której trzy 85-metrowej wysokości maszty, oświetlone w nocy czerwonymi lampami ostrzegawczymi, stanowiły jeden z charakterystycznych elementów Poznania.

N a dzień 2 czerwca 1939 r. oddział poznański liczył pięćdziesięciu sześciu członków. Znaczenie Stowarzyszenia w okresie międzywojennym, jako jednego z najpoważniejszych stowarzyszeń technicznych w Polsce, uzasadnił w 1959 r. w swych wspomnieniach Józef Podoski Wynikało ono z korzyści, jakie dawała działalność Stowarzyszenia: 1. państwu - w postaci przepisów bezpieczeństwa pracy i budowy urządzeń elektrycznych i normalizacji wyrobów przemysłu elektrotechnicznego; 2. przemysłowi krajowemu, który mógł skuteczniej walczyć z zalewem zagranicznych towarów dając lepszy produkt krajowy oparty na normach Stowarzyszenia i kontrolowany pod względem jakości przez Biuro Znaku Przepisowego Stowarzyszenia. Zorganizowanie przez Stowarzyszenie trzech Komitetów reprezentujących odpowiednie organizacje międzynarodowe, tj. Polskiego Komitetu Elektrotechnicznego współpracującego z Międzynarodową Komisją Elektrotechniczną (International E1ectrica1 Commission), Polskiego Komitetu Oświetleniowego współpracującego .. Międzynarodowym Komitetem Oświetleniowym oraz Polskiego Komitetu Wielkich Sieci Elektrycznych współpracującego z Międzynarodową Konferencją Wielkich Sieci Elektrycznych (Conference Internationa1e des Grands Reseaux E1ectriques) również przyniosło wielkie korzyści nauce i przemysłowi polskiemu; 3. indywidualnie członkom Stowarzyszenia przez zaspakajanie ich potrzeb naukowych i technicznych, przez wydawnictwa techniczne, wykłady dokształcające, odczyty, czasopisma, biblioteki, zjazdy, wystawy i inne usługi.

3 Kronika Miasta Poznar.ła Elektryków Polskich (27 - 28 VI 1929). Za stołem prezydialnym pierwszy prezes, założyciel Stowarzyszenia, prof. Mieczysław Pożaryski. U dołu, na pierwszym planie, inż. Karol Trompeteur. Po lewej stronie pierwszy w grupie stojących - Paweł N estrypke,

W 1939 r. rozpoczęły się w Poznaniu przygotowania do XII Walnego Zgromadzenia Stowarzyszenia, które miało się odbyć w 1940 r. Napaść hitlerowskich Niemiec na Polskę w 1939 r. przekreśliła te plany i zamknęła pierwszy okres historii oddziału poznańskiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich.

Lata okupacji hitlerowskiej i dla tego środowiska były bardzo ciężkie. Członkowie oddziału poznańskiego rozproszeni zostali po świecie bądź też ten trudny czas przeżyli w obozach jenieckich, koncentracyjnych lub w więzieniach. W obozie koncentracyjnym w Stutthofie zginął z rąk hitlerowców Marian Jarkowski, ostatni przedwojenny prezes zarządu oddziału. Zmarli przedwcześnie: w Poznaniu w 1940 r. Kazimierz Pude1ewiicz, a w 1944 r. na wygnaniu w Starachowicach pierwszy prezes Oddziału Karol Trompeteur. Uo1egł w Powstaniu Warszawskim Konstanty Massalski.

Szereg członków oddziału brało udział w ruchu oporu. Jednym z nich jest Władysław Napierała, obecnie dyrektor techniczny poznańskiej rozgłośni Polskiego Radia i Telewizji, który za działalność w podziemnej organizacji w Poznaniu więziony był w Forcie VII i w obozach koncentracyjnych. Działalność Stowarzyszenia starano się prowadzić w konspiracji. Janusz Gniewiewski w swej pracy Elektrycy polscy w jenieckich obozach niemieckich w latach 1939 - 1945 wspomina zorganizowane, liczące 50 - 70 jeńców-oficerów ośrodki elektryków w obozach II C i II D oraz VII A. N a szkolenie składały się wykłady i odczyty popularne, traktujące o stanie i zamierzeniach energetyki i teletechniki polskiej, kursy i seminaria, a nawet pracownie techniczne, np. kreślarnie. Interesujące były prace specjalnych grup na wybrane tematy jak np. "Elektryfikacja wsi i rolnictwa w Polsce". Prowadzone były również studia przygotowawcze do objęcia, uruchomienia i prowadzenia ruchu elektrowni i sieci na obszarze energetycznym

Kazimierz Pudelewicz prezes zarządu oddziału poznańskiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich w 1930 r.

Konstanty Massalski prezes zarządu oddziału poznańskiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich w 1931 r.

Wojciech

Weiss

-4% **, * .... *dTs-H?* W&S&fe

Wojciech Buławski prezes zarządu oddziału poznańskiego Stowarzyszenia Elektryków Polskfch w latach 1932 -1933 oraz w 1937 r.

Omk Swjje illIlIllv>yy

.- >11£ś

. w, A .

wąm M.s I

.f i < ;fjj I t' ?% "'fkf i<

.*,...<»»-.*:;-, - - lipHpIA»*5" ,

S' AAA

Sk

I\. P I\. I\. I\. .

, ;

Pomorza Zachodniego po przeJSClU frontu. Z członków Stowarzyszenia z Poznania szczególną aktywność wykazywali Józef Węglarz i Konrad Szukaiski, po wyzwoleniu zasłużeni profesorowie Politechniki Poznańskiej.

LAT A 1945 - 195a

W roku 1945 wracali do repatrianci. Jednocześnie aby je zagospodarować.

Poznania uchodźcy i więźniowie polityczni; wielu poznaniaków wyjeżdżało na Ziemieprzybywali Odzyskane,

Stanisław Stanowski prezes zarządu oddziału poznańskiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich w latach 1934 i w 1947

Paiac W j W d e h. «t o «* Stowarzyszenia Elektryków Polskich do 1939 r. Fotografia wykonana przed rokiem 1929

Wojciech Weiss

-*tliSIl

-

Ig:,'.:

Główne wejście na Międzynarodowe Targi Poznańskie przed rokiem 1929, w oświetleniu wieczornym

N acze1nym zadaniem stojącym w owe czasy przed polskimi inżynierami i techni karni było podźwignięcie kraju z ruin i zniszczeń wywołanych działaniami wojennymi i rabunkową gospodarką okupanta. W czasie, kiedy o Poznań toczyły się walki, energetycy poznańscy już byli na posterunku. Najwcześniej uruchomiono elektrownię w Zakładach Przemysłu Metalowego "H. Cegielski", która już 21 lutego 1945 r. oddawać zaczęła energię elektryczną na potrzeby miasta. Dzień później ruszył w starej elektrowni przy ul. Grobla pierwszy turbozespół o mocy 1000 kW, a uruchomienie elektrowni Garbary , najbardziej zniszczonej z uwagi na bezpośrednie sąsiedztwo Cytadeli, nastąpiło już 25 czerwca 1945 r. Nie mniej ofiarnie przystąpili do uruchamiania zniszczonych obiektów poznańscy radiowcy. W dniu 2 marca 1945 r. rozległy się na ulicach Poznania dźwięki hymn u narodowego nadawanego przez prowizoryczną sieć z głośnikami, a 3 czerwca odbyło się uroczyste otwarcie radiostacji pizy ul. Bukowskiej 53 (Świerczewskiego) oraz studia radiowego przy Berwińskiego 5. Nie oszczędzając sił poznańscy łącznościowcy do końca 1945 r. uruchomili centra1ę automatyczną na 4000 numerów oraz podłączyli 2205 abonentów. Równolegle uruchomiono siedemnaście central automatycznych i dwieście central ręcznych na obszarze województwa poznańska co. Jesienią 1945 r. reaktywowali działalność członkowie oddziału poznańskiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich. Na ich czele stanął Henryk Weker, dyrektor techniczny Zjednoczenia Energetycznego Okręgu Poznańskiego, po którym w 1946 r. funkcję piezesa objął Kazimierz Bieroński, dyrektor naczelny tegoż Zjednoczenia. W 1947 r. prezesem był Stanisław Stanowski, a w 1948 r. ostatni przedwojenny wiceprezes oddziału Józef Węglarz. Wraz z nimi tworzyli podstawy organizacyjne Stowarzyszenia w Polsce Ludowej: Marian Rajewski, ówczesny dyrektor Poznań skiej Rozgłośni Polskiego Radia, Jan Rybarski - wicedyrektor Okręgu Poczt i Telegrafów oraz Wiktor Otlewski, Witold Piński, Stefan Seide1, Stanisław Stanowski, Konrad SzukaIski, Edward Zołubak.

Henryk Weker prezes zarządu oddziału poznańskiego Stowarzyszenia EUektlyków Polskich w latach 1935 i 1945

Wojciech Weiss

Józef Koźniewski prezes zarządu oddzfaki poznańskiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich w roku 1936

Wobec bardzo trudnej sytuacji lokalowej oddział poznański Stowarzyszenia korzystał z sal Zjednoczenia Energetycznego Okręgu Poznańskiego oraz Dyrekcji Okręgowej Poczt i Telegrafów, gdzie organizował odczyty i comiesięczne prelekcje. Szczególnym zainteresowaniem cieszyły się tematy związane z Planem Trzyletnim (1947 - 1949) i zagadnieniami odbudowy kraju ze zniszczeń wojennych. Oddział liczył 47 członków. Wydane w maju 1945 r. przepisy o stowarzyszeniach wymagały od organizacji przedwojennych - dla wznowienia ich działalności - ponownego zarejestrowania. Na podstawie zgłoszonego Statutu z 1929 r. Stowarzyszenie uzyskało wpis do reiestru w dniu 28 sierpnia 1945 r. W skład tymczasowego Zarządu Głównego wszedł działacz poznański Jerzy Bijasiewicz.

Dom przy ul. Mierzyńskiego 19: w oficynie na pierwszym piętrze miała siedzibę Korporacja Budowniczych .. Strzecha", a po wyzwoleniu Poznania N aczelna Organizacja Techniczna. Tam miało swą siedzibę Stowarzyszenie w latach 1947 - 1959

Kazimierz Bieroński prezes oddziaiu poznańskiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich w 1946 r. i pierwszy przewodniczący oddziału wojewódzkiego N aczelnej Organizacji Technicznej (1947)

Głębokie przemiany struktury politycznej i gospodarczej kraju zmieniły w sposób , 'asadniczy społeczną pozycję inżyniera, jego rolę w życiu gospodarczym kraju, a także zadania stawiane przed całą kadrą inżynieryjno-techniczną. Reaktywowana bądź nowo powstające stowarzyszenia inżynierów i techników, w tym również Stowarzyszenie Elektryków Polskich, zrzeszające kadrę o wyższym i średnim wykształceniu technicznym oraz mistrzów - wybitnych racjonalizatorów, nowatorów produkcji - traciły cechy elitarne, stawały się organizacjami masowymi, których formy i środki działania należało przystosować do aktualnych zamierzeń i potrze b gospodarki kraju. Rysowała się konieczność powołania organizacji federującej wszystkie ugrupowania tak zróżnicowanego w okresie międzywojennym środowiska technicznego w Polsce i reprezentującej jego interesy wobec w'adz państwowych. Pod kierownictwem Bolesława Rumińskiego powstał na przełomie lat 1945 - 1946 Komitet Organizacyjny Naczelnej Organizacji Technicznej, do której akces zgłosiło również Stowarzyszenie Elektryków Polskich. Przyspieszenie prac integracyjnych nastąpiło po I Kongresie Techników, który odbył się w grudniu 1947 r. w Katowicach, a którego tematem przewodnim było stanowisko polskiego świata technicznego wobec projektu Planu Trzyletniego (1947 - - 1949).

W dniu 10 kwietnia 1947 r. powstał w Poznaniu oddział Naczelnej Organizacji Technicznej, z którym będą się odtąd ściśle wiązać losy oddziału poznańskiego Stowarzyszenia. Przewodniczącym Komitetu Organizacyjnego Naczelnej Organizacji Technicznej został działacz społeczny, ekonomista, literat i artysta-malarz w jednej osobie, ówczesny prezes oddziału poznańskiego Stowarzyszenia Kazimierz Bieroń

Wojciech Weiss

ski. W skład Komitetu wszedł m. in. Stefan Seide1, wicedyrektor Elektrowni Poznańskiej, późniejszy wielce zasłużony profesor Politechniki Poznańskiej. W oddziale poznańskim Stowarzyszenia zaczęły polaryzować się dwa zasadnicze kierunki działalności naukowo - technicznej: silnoprądowy, a ściślej biorąc energoelektryczny reprezentowany przez pracowników energetyki zawodowej, i drugi -. teleelektryczny, znajdujący swą bazę w Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów oraz w placówce radiowej. Więzy S towarzyszenia z energetyką zawodową zacieśniły się w 1950 r.. kiedy prezesem zarządu oddziału wybrany został Czesław Rukszto, dyrektor naczelny Zjednoczenia Energetycznego Okręgu Poznańskiego, które w 1951 r. przekształcone zostało w Zakłady Energetyczne Okręgu Zachodniego, obejmujące w owym czasie swym zasięgiem część województwa poznańskiego i województwa: zielonogórskie, szczecińskie oraz koszalińskie. Członkami ówczesnego zarządu oddziału byli m. in. energetycy: Zbigniew Łożyński, Edmund Mularczyk i Grzegorz Zakrzewski, zaś teleelektryków reprezentowali: Olgierd Baczyzma1ski, Kazimierz Linke, Władysław Napierała i Józef Skrukwa. Powołana przy oddziale poznańskim Komisja Racjonalizatorska scalona po niedługim czasie z podobną komisją zorganizowaną przy Zakładach Energetycznych Okręgu Zachodniego stała się zaczątkiem Międzyzakładowego Klubu Techniki i Racjonalizacji przy Zakładach Energetycznych Okręgu Zachodniego, który w późniejszym okresie swej działalności zdobywał kilkakrotnie pierwsze miejsce w kraju. Jednym z pierwszych konkretnych zadań postawionych przed oddziałem poznańskim Stowarzyszenia w ramach Naczelnej Organizacji Technicznej było zorganizo wanie Wydziału Elektrycznego w Wieczorowej Szkole Inżynierskiej. Po podporządkowaniu szkoły w 1951 r. na równi ze studiami dziennymi Ministerstwu Szkół Wyższych i Nauki, Stowarzyszenie objęło patronat nad Wydziałem Elektrycznym tej uczelni, co stało się zalążkiem długoletniej współpracy oddziału Stowarzyszenia z przyszłą Politechniką Poznańską. O znaczeniu i aktywności elektryków poznańskich w ówczesnym środowisku technicznym Poznania może świadczyć fakt, że na siedmiu członków zasiadających w prezydium oddziału Naczelnej Organizacji Technicznej w 1951 r. trzech było aktywnymi działaczami Stowarzyszenia: Stanisław Olejnik, Czesław Rukszto i Józef Skrukwa. W 1952 r. przewodniczącym Oddziału Naczelnej Organizacji Techi.icznej wybrano działacza Stowarzyszenia Edmunda Mularczyka, zastępcę dyrektora Zakładów Energetycznych Okręgu Zachodniego. Związanie się z Naczelną Organizacją Techniczną przynosi m. in. poprawę warunków lokalowych Stowarzyszenia. Oddział poznański znalazł siedzibę w pomieszczeniach Naczelnej Organizacji Technicznej przy ul. Lampego 25 (Mie1żyńskiego), przej ętych po Korporacji Budowniczych "Strzecha ". Wyznaczenie stałego pracownika dla obsługi agend oddziału, którym została Barbara Henger, umożliwiło fachowe prowadzenie sekretariatu oraz włączenie się Stowarzyszenia do prowadzonej w owym czasie akcji rejestracji inżynierów i techników. Innym ważnym zadaniem powierzonym Stowarzyszeniu Elektryków Polskich przez władze państwowe było prowadzenie komisji do spraw ustawy o stopniu inżyniera (Ustawa z dnia 28. 1. 1948). Komisja ta wydała opinie o praktykach technicznych kandydatów ubiegających się o tytuł inżyniera bez ukończenia studiów wyższych. Działający przy oddziale poznańskim zespół dla wstępnego opiniowania praktyk kandydatów pod kierunkiem Edwarda Miedzińskiego, ówczesnego kierownika ekspozytury Biura Studiów i Projektów Energetycznych "Energoprojekt" , włożył w tę akcję, zakończoną w 1957 r., wiele wysiłku i pracy społecznej. Stowarzyszenie Elektryków Polskich stało się tym samym ważnym organem opiniującym i doradczym władz państwowych.

LATA 1951 - 1956. NOWA STRUKTURA ORGANIZACYJNA

W 1951 r. prezesem zarządu oddziału wybrany został Józef Kołowrotkiewicz, ówczesny dyrektor rozbudowy Elektrowni Poznańskiej, po którym funkcję tę przejął w 1952 r. Teodor Antowski, dyrektor Zakładów Produkcji Pomocniczej Łączności. Jako główne kierunki działania Stowarzyszenia dla rozwoju gospodarki narodowej na ówczesny okres przyjęto: dokształcanie kadr technicznych; pomoc Stowarzyszenia w rozwiązywaniu zagadnień technicznych przy realizacji Planu Sześcioletniego (1950 - 1956) oraz programowanie postępu technicznego.

Tak wytyczone kierunki nie mogły być realizowane w dotychczasowym układzie organizacyjnym, wymagały bowiem silniejszego powiązania władz Stowarzyszenia z jego członkami, a także zbliżenia Stowarzyszenia do problematyki produkcyjnej poszczególnych zakładów pracy. Oddziały obejmujące obszary o większych skupiskach miejskich (Zagłębie Węglowe, Poznańskie, Bydgoskie, Krakowskie) rozpoczęły już w 1950 r. organizację kół terenowych, jednak bez większych rezultatów. Dopiero podjęta w 1951 r. organizacja kół zakładowych, jako podstawowych ogniw Stowarzyszenia, potrafiła wciągnąć do pracy społecznej liczne rzesze członków. Ramowy regulamin koła zakładowego stowarzyszenia naukowo-technicznego opracowany w owym czasie przez Naczelną Organizację Techniczną zawierał następujące cele i środki działania: " 1. zrzeszenie w kole wszystkich inżynierów, techników i pełniących ich obowiązki na terenie swego zakładu pracy; 2. inicjowanie i realizowanie postępu technicznego; 3. rozwój działalności naukowo-technicznej przez organizowanie kursów, odczytów, referatów, wystaw itp., zarówno dla członków koła jak i dla całej załogi: 4. pobudzanie wynalazczości i racjonalizatorstwa wśród członków koła i całej załogi; 5. pomoc przy organizowaniu klubów racjonalizatorskich; 6. współpraca z radą zakładową przy propagowaniu i rozwoju ruchu współzawodnictwa wśród załogi; 7. zwalczanie marnotrawstwa w gospodarce materiałowej i energetycznej w swoim zakładzie pracy, wskazywanie przyczyn jego powstawania i sposobów jego usuwania; 8. pobudzanie do podejmowania konkretnych zobowiązań produkcyjnych i współpraca z radą zakładową przy kontroli ich

CT' ·

Józef Węglarz prezes oddziału poznańskiego Stowarzyszenia w latach 1948-1949

Wojciech Weiss

W latach 1959-1%2, do momentu przerueslenia się do Domu Technika (r. 1%2) oddzfał Stowarzyszenia miał siedzibę w oddziale wojewódzkim Naczelnej Organizacji Technicznej przy pi. Wolności 3 na V piętrze

*.

· · r**W"

I!wykonania". Regulamin warunkował utworzenie koła minimalną liczbą pięciu członków stowarzyszenia na terenie danego zakładu. N a podkreślenie zasługuje fakt, że te ustalone ponad dwadzieścia pięć lat temu kierunki są podstawą działania kół zakładowych do chwili obecnej. Pierwsze koła zakładowe powstały w roku 1951 w wyniku zabiegów organizacyjnych mężów zaufania Stowarzyszenia w zakładach pracy. Warto przypomnieć nazwiska tych, którzy je organizowali: Zakład Sieci Elektrycznych Poznań - Józef Strugarek; Biuro Studiów i Projektów Energetycznych "Energoprojekt" - Edward Miedziński; poznańska rozgłośnia Polskiego Radia - Zygmunt Szwaja; Szkoła Inżynierska - Janusz Ryd1ewicz; Dyrekcja Okręgowa Poczt i Telegrafów - Maksymilian Skrzypczak; Zespół Elektrowni - Jerzy Mikołajewski; Poznańskie Przedsiębiorstwo Elektryfikacji Rolnictwa - Wacław Szarzyński; Poznańskie Przedsiębiorstwo Robót Telekomunikacyjnych - Olgierd Baczyżma1ski; Zakłady Energetyczne Okręgu Zachodniego i Zakład Zbytu Energii - Zbigniew Łożyński.

Chociaż pierwsze efekty działania kół zakładowych były skromne, to jednak we współzawodnictwie między oddziałami zorganizowanym w latach 1950-1951 prze'. Zarząd Główny Stowarzyszenia oddział poznański zajął trzecie miejsce za oddziałami: krakowskim i Zagłębia Węglowego. Rok 1952 przyniósł ożywienie akcji odczytowej. Popularyzacja prasy technicznej wyrażała się m. in. organizowaniem przez Naczelną Organizację Techniczną konkursów na najlepszą recenzję książki technicznej. Były to początki szeroko rozwiniętej w latach następnych działalności popularyzacyjnej techniki, w której Naczelna Organizacja Techniczna i zrzeszone w niej stowarzyszenia naukowo-techniczne dominują po dziś dzień. Niewątpliwie istotne znaczenie dla rozwoju czytelnictwa

prasy technicznej miało ustalenie ulgowych opłat dla członków stowarzyszeń naukowo-technicznych za prenumeratę czasopism technicznych. Do 1952 r. zasięg działania oddziału poznańskiego obejmował ówczesne województwo poznańskie z miastem Poznaniem oraz Ziemię Lubuską z Zieloną Górą i Gorzowem. W 1952 r. powstał oddział Stowarzyszenia w Zielonej Górze. Zasięg terytorialny ograniczony do obszaru ówczesnego województwa poznańskiego przetrwał w zasadzie do roku 1976, tj. do czasu powstania oddziału kaliskiego Stowarzyszenia (luty 1976). Dalsze zmiany nastąpiły w 1977 r. po powstaniu oddziału konińskiego.

Pomyślny rozwój działalności oddziału poznańskiego w tym okresie jest rezultatem pracy licznej grupy aktywu m.in.: Alfonsa Prymki - najpierw zastępcy sekretarza, a później długoletniego członka zarządu oraz Walentego Marcinkowskiego, Te1esfora Matuszaka, Krzysztofa Minczykowskiego, Zbigniewa Pęczalskiego, Alfreda Szczęsnego, Tadeusza Szymanowskiego, Jana Wołoszyka, Romana Żórawskiego.

Liczba członków oddziału na koniec 1953 r. wynosi 423.

W 1954 r. przewodnictwo oddziału obejmuje Jerzy Kostecki. Będzie on pełnił tA funkcję nieprzerwanie przez siedem lat do roku 1961. Sekretarzem został Antoni Niedospał, dyrektor Miejskiego Urzędu Telekomunikacyjnego. Na skarbnika oddziału powołano Leona Dorabiałę. Nowy zarząd wprowadził szereg innowacji organizacyjnych, m.in. zasadę, że każdy z jego członków zostaje opiekunem jednego lub dwóch kół zakładowych. Liczba kół stale wzrastała, a ich działalność wyrażała się m.in. organizacją narad dyskusyjnych nad projektem Planu Pięcioletniego (1956-1960): przeprowadzaniem przeglądów stanu techniki oraz bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach; organizowaniem odczytów i wycieczek technicznych, konkursów i wystaw okolicznościowych. Koła zakładowe stawały się partnerami dyrekcji w rozwiązywaniu aktualnych problemów technicznych. W tym okresie rozpoczęła się w oddziale poznańskim zorganizowana akcja szkolenia pod kierunkiem Zygmunta Bresińskiego i Stanisława Przybyła. N owe kierunki kształcenia objęły przede wszystkim stacjonarne i zaoczne kursy dla energetyków przemysłowych, kandydatów na czeladników, elektromechaników oraz tzw. szkolenie bezpieczeństwa i higieny pracy dla monterów i średniego oraz wyższego dozoru technicznego w branży energoe1ektrycznej. Organizowane były kursy przygotowawcze do egzaminu na stopień inżyniera, a nieco później do egzaminu konkursowego na wieczorowe studia magisterskie oraz kursy języków obcych. Rozwijając nadal nowe formy organizacyjne, Stowarzyszenie wkroczyło na Międzynarodowe Targi Poznańskie, obsadzając wysokiej klasy fachowcami służbę informacji technicznej. Wszechstronna, datująca się z owych czasów współpraca Stówa

Prezesi oddziału poznańskiego Stowarzyszenia w latach 19j) - 1953

Czesław Rukszto ( 1950)

Józef ICołovvrotkievvicz (1951)

Teodor Antowski (1952 - 1953)

Wojciech Weissrzyszenia z tą instytucją, przekształconą w 1957 r. w Biuro Informacji Technicznej, istnieje po dziś dzień. * Na dzień 31 grudnia 1956 r. oddział poznański Stowarzyszenia liczył 968 członków zrzeszonych w trzydziestu kołach zakładowych. VIII Zjazd Stowarzyszenia Elektryków Polskich obradował w Poznaniu w dniach 11 - 12 lipca 1955 r. 335 delegatów z całej Polski podsumowało w auli Collegium Maius dorobek dziesięciolecia Stowarzyszenia w Polsce Ludowej. Dyskutowano również nad tezami projektu Planu Pięcioletniego 1956 - 1960, a sprawność organizatorów-gospodarzy spotkała się z wysokim uznaniem uczestników. Swego rodzaju signum tempons stało się rozprowadzanie przez Stowarzyszenie Elektryków Polskich w roku 1955 wśród jego członków suwaków logarytmicznych z importu, tak bardzo poszukiwanych wówczas przez inżynierów i techników.

LATA 1957 - 1969. WSZECHSTRONNY ROZWÓJ DZIAŁALNOŚCI

Duże znaczenie dla rozwoju Stowarzyszenia miał IX Zjazd Delegatów, którego obrady rozpoczęły się w dniu 21 września 1956 r. w Krakowie. W obliczu ważnych wydarzeń politycznych, dyskusja zjazdowa toczyła się nad modelem i kierunkami rozwoju Stowarzyszenia. Zjazd zobowiązał władze Stowarzyszenia do opracowania nowego Statutu oraz aktywnego włączenia się do prac nad Statutem Naczelne] Organizacji Technicznej. Zjazd zalecił reaktywowanie kontroli społecznej wyrobów elektrotechnicznych powszechnego użytku przez reaktywowanie Biura Znaku Przepisowego Stowarzyszenia Elektryków Polskich oraz powołanie Izby Rzeczoznawców. Nowy Statut uchwalony został na X Zjeździe Stowarzyszenia w Katowicach (13 -15 IX 1957). N a mocy tegoż Statutu, oprócz form pracy już stosowanych jak: kursy, odczyty, konferencje naukowo-techniczne, wprowadzono działalność w zakresie normalizacji, słownictwa, historii techniki i popularyzacji zagadnień technicznych. Rok 1957 upłynął pod znakiem 111 Kongresu Techniki. Już w roku 1956 powołana została przy oddziale poznańskim Stowarzyszenia Komisja Kongresowa, której zadaniem było opracowanie wytycznych przedkongresowych dla poznańskiego środowiska elektrotechnicznego. Wywarło to korzystny wpływ na powiązania działalności zarządu z kołami zakładowymi. Pod kierownictwem członka zarządu do spraw szkoleniowych Czesława Królikowskiego organizowane były punkty konsultacyjne kursów dla energetyków przemysłowych, obejmujące swym zasięgiem także Szczecin i Zieloną Górę. Stały rozwój różnych specjalności w ramach szeroko pojętej elektrotechniki wywołał konieczność grupowania się członków Stowarzyszenia o podobnych zainteresowaniach zawodowych w sekcje naukowo-techniczne zwane również sekcjami branżowymi. Podstawowym zadaniem sekcji stało się odtąd rozwijanie nowoczesnej myśli technicznej . Na przełomie lat 1958 -1959 powstała Sekcja Energetyczna, której pierwszym przewodniczącym był Edward Miedziński, a działali w niej czynnie m.in.: Bolesław Czajka, Władysław Daktera, Andrzej Duchowski, Marian Glapiński, Stanisław Góra, Stanisław Grzybowski, Romuald Jachowski, Zbigniew Kaniewski, Mieczysław Kowalak, Zbigniew Lechowski, Zbigniew Łożyński, Walenty Marcinkowski - późniejszy długoletni przewodniczący, Stanisław Pełczyński, Cezary Przyjemski, Wiktor Rajewicz, Witold Rosiński, Janusz Ryd1ewicz, Tadeusz Sokołowski, Zdzisława Stecka, Jerzy Wtorkowski, Jan Zeyd1er-Zborowski, Zygmunt Ziętek i Alfred Ziętkowiak. Wywodzą się oni z kół zakładowych przy Zakładach Energetycznych Okręgu Zachodniego, Zakładzie Sieci Elektrycznych Poznań; Biurze Studiów i Projektów Energetycznych "Energoprojekt" i Politechnice Poznańskiej.

Edmund Mularczyk przewodniczący Wojewódzkiego Zarządu Naczelnej Organizacji Technicznej w latach 1952 - 1953

Z inicjatywy Józefa Janickiego i Zbigniewa Kierzkowskiego powstała Sekcja Insta1acji i Urządzeń Elektrycznych. Jej aktywnymi działaczami byli wówczas i w przyszłości Mieczysław Adamczak, Stefan Brodnicki, Wiktor Budynkiewicz, Czesław Czwojdrak, Marian Karcz, Janusz Kotlarski, Janusz Kotliński, Stanisław Koraszewski, Witold Łaski, Janusz Nowak, Czesław Piechota, Jerzy Przybylski, Bernard Przydryga, Zbigniew Siudowski, Jerzy Skowroński, Władysław Wo1niak i Michał Wyszogrodzki. Główne oparcie znalazła Sekcja w kołach zakładowych przy Przedsiębiorstwie Robót Elektrycznych "E1ektromontaż", Biurze Projektowo-Badawczym Budownictwa Ogólnego "Miastoprojekt" oraz Poznańskim Biurze Projektów Budownictwa Przemysłowego. Nawiązując do tradycji, reaktywowano w Stowarzyszeniu instytucję członka zbiorowego. W 1958 r. oddział poznański zyskał pierwszych członków zbiorowych: Poznańskie Przedsiębiorstwo Robót Telekomunikacyjnych i Biuro Studiów i Projektów Energetycznych "Energoprojekf. Trzeba tu wspomnieć, że pierwszym w historii członkiem zbiorowym oddziału poznańskiego były Zakłady Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" już w roku 1930.

O wzrastającej randze i znaczeniu poznańskiego środowiska elektryków świadczy fakt przeniesienia w 1958 r. do Poznania Komisji Oświetlenia Przemysłowego przy Polskim Komitecie Oświetleniowym. Komisją tą kierowali Henryk Weker i Mieczysław Banach. Warto także odnotować, że od 1959 r. działała Komisja Opiniująca projekty w budownictwie poza sektorem państwowym. Opinie wystawiane przez te. Komisję były warunkiem do uzyskania przez osoby fizyczne zezwoleń na działalność projektową prywatną lub w ramach spółdzielni. Stowarzyszenie przejęło pod koniec lat pięćdziesiątych od Państwowej Inspekcji Energetycznej prowadzenie szkolenia i egzaminów kwalifikacyjnych dla elektryków pracujących przy czynnych urządzeniach elektrycznych. Akcja ta prowadzona na zasadzie wyłączności od 1958 r. jest w pełni doceniana przez władze państwowe i stanowi jedno ze źródeł autorytetu Stowarzyszenia. Organizatorem prac Komisji Egzaminacyjnych był Zenon Grzegorzewski. Pierwszymi przewodniczącymi oddziałowych komisji byli: Adam God1ewski i Witold Nowacki, pełniący te funkcje nieprzerwanie po dziś dzień. W okresie bez mała dwudziestu lat pracy trzynaście Komisji przeegzaminowało około 88 000 osób z wyższego i średniego nadzoru te ch - nicznego oraz elektromonterów różnych specjalności, przy czym większość z nich została przeszkolona uprzednio na kursach Stowarzyszenia. Do naj dłużej działających członków Komisji Egzaminacyjnych należą: Aleksander Bober, Zygmunt Fry

Wojciech Weiss

deI, Maciej Jagodziński, Bogusław Kasprzak, Grzegorz Osztynowicz, Stanisław Przybył i Franciszek Woźniak. W 1959 r. biura Naczelnej Organizacji Technicznej, a wraz z nimi agendy oddeiału Stowarzyszenia, zostały przeniesione do pomieszczeń przy placu Wolności 3. Kierownictwo sekretariatu przejęła Maria Malińska, a sprawy finansowe i księgowość prowadziła Łucja Derowa. Jednocześnie jednak oddział poznański, podobnie jak i inne w kraju, przeżywa! kryzys organizacyjny. Pod koniec 1959 r. liczba kół zakładowych zmalała z dwudziestu siedmiu do piętnastu, a liczba członków z 661 do 273. Pewien wpływ na ten stan rzeczy miało podwyższenie na X Zjeździe składki członkowskiej z 3 zł do 6 zl miesięcznie, jednak zasadniczą przyczyną było skostnienie form działania i w odczuciu członków - niepełne efekty ich działalności, a także brak konkretnych korzyści wynikających z przynależności do Stowarzyszenia. N ad przezwyciężeniem sytuacji kryzysowej pracował usilnie zarząd oddziału pod kierownictwem Jerzego Kosteckiego. Wiceprzewodniczącymi oddziału zostali w 1959 r. Janusz Ryd1ewicz oraz Antoni Niedospał, a sekretarzem Wojciech Weiss.

Lata 1960 - 1962 stały się przełomowymi w historii oddziału poznańskiego. Uchwały dwóch kolejnych posiedzeń plenarnych Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej wyznaczyły kadrze zrzeszonej w stowarzyszeniach naukowo- technicznych odpowiedzialną rolę w rozwoju myśli technicznej . Na XIV Zjeździe Delegatów w Szczecinie prezesem Zarządu Głównego wybrany został zasłużony działacz państwowy i społeczny Tadeusz Dryzek, pod którego kierownictwem Stowarzyszenie rozwija się pomyślnie do chwili obecnej. Zwołany do Wrocławia w 1961 r. IV Kongres Techników Polskich, w przygotowaniu którego środowisko poznańskie brało czynny udział, wytworzył atmosferę dyskusji i żywego zainteresowania problematyką podnoszenia kwalifikacji, zwiększenia wydajności pracy i ulepszania organizacji przedsiębiorstw i zakładów przemysłowych. Bardzo aktywna była sekcja IX Wojewódzkiego Komitetu Organizacyjnego Kongresu pod kierownictwem Lechosława Gruszczyńskiego. Po reaktywowaniu Izby Rzeczoznawców powstał w Poznaniu (1960) terenowy Zespół Rzeczoznawców pod kierownictwem Kazimierza Szymańskiego, profesora Politechniki Poznańskiej. Po nim funkcję tę kolejno pełnili: Janusz Ryd1ewicz, Bogusław Kasprzak i Aleksy Korytowski. Do końca 1977 r. rzeczoznawcy z zespołu poznańskiego wykonali ponad siedemset ekspertyz na zlecenie instytucji i przedsiębiorstw państwowych oraz spółdzielczych. Do połowy lat pięćdziesiątych działalność oddziału poznańskiego koncentrowała się przede wszystkim w Poznaniu. Wyjątek stanowiło środowisko kaliskie skupione w kole zakładowym przy Kaliskim Przedsiębiorstwie Budowlanym, bowiem Koło przy Zakładzie Energetycznym Kalisz należało w owym czasie do oddziału łódzkiego. Koła Stowarzyszenia działały również w Rejonie Energetycznym Wo1sztyn (rozwiązane w 1960 r.), Zakładach Wytwórczych Głośników ,.Tonsil" we Wrześni i Fabryce Żarówek "Lumen" w Pile.

Dopiero 1958 r. przyniósł zasadniczą zmianę w tym układzie. W roku tym oddana j.ostała do ruchu Elektrownia Konin na węglu brunatnym o mocy instalowane i 583 MW. W roku 1964 ruszyła Elektrownia Adamów - 625 MW mocy instalowanej, a w 1967 r. Elektrownia Pątnów w pierwszym etapie 1200 MW, a następnie 1600 MW. W oparciu o zespół elektrowni Pątnów-Adamów- Konin powstały trzy silne koła zakładowe, których działalność skupiała się w Klubie Stowarzyszenia w Koninie. Do aktywnych członków tych kół zaliczyć należy Bolesława Bednarka, Kazimierza Cichomskiego, Eugeniusza Cyprysiaka, Jerzego Danielaka, Józefa Harasymczuka, Piotra Kobiaka, Piotra Łobacza, Eugenię Mazurek, Władysława Romaniszy

na, Jana Zbora1skiego i Mirosława Wybierę. Owocna działalność środowiska konińsko-tureckiego w ramach oddziału poznańskiego trwała do marca roku 1977, kiedy to w województwie konińskim powstał samodzielny oddział Stowarzyszenia. W 1961 r. nastąpiły zmiany w zarządzie oddziału poznańskiego. Prezesem został Janusz Ryd1ewicz. Do prezydium zarządu wybrani zostali: Jan Kołodziejczak, Aleksander Szaflarski, Wojciech Weiss i Grzegorz Zakrzewski; we władzach oddziału działali m.in.: Mieczysław Banach, Lechosław Gruszczyński, Czesław Królikowski, Adolf Jurek, Stanisław Kóraszewski. Wśród aktywistów w kołach zakładowych wyróżniali się inicjatywą i zaangażowaniem: Konrad Aksamski, Edward Borowiak, Gwidon Budzyński, Arkadiusz Chojnacki, Feliks Gaffling, Zygmunt Hauke, Marian Karcz, Stanisław Kar1ewicz, Julian Konarski, Henryk Konopiński, Aleksy Korytowski, Antoni Koszewski, Stanisław Krzyżaniak, Jerzy Litwiński, Zdzisław Mann, Te1esfor Matuszak, Henryk N owaczyk, Edward N owak, Bogdan Olejniczak, Józef Piński, Karol Postek, Lucjan Pyzik, Alfred Smolczyński, Zenon Wiatr, Zofia Zalewska i mni. Zacieśniły się więzy między Stowarzyszeniem a Politechniką Poznańską. Koło zakładowe przy Politechnice wespół z Wydziałem Elektrycznym tej uczelni zorganizowało w latach 1960 - 1961 dwie udane konferencje naukowo-techniczne z cyklu ,.Nauka w służbie przemysłu". Program każdej z nich był prezentacją osiągnięć Wydziału Elektrycznego. O kontynuacji współpracy naukowców i techników poznańskich świadczy fakt, że takich wspólnych konferencji zorganizowano dotąd osiem. Spośród szerokiej rzeszy naukowców szczególną aktywność w Stowarzyszeniu wykazują: Julian Babij, Mieczysław Banach, Jan Dobrogowski, Stanisław Grzybowski, Stanisław Góra, Zdzisław Kachlicki, Zbigniew Kierzkowski, Jan Klinger, Danuta Konieczna, Aleksander Kordus, Czesław Królikowski, Janusz Kutzner, Aleksander Szaflarski, Zbigniew Stein, Zygmunt Szwaja, Antoni Wożniak, Zdzisław Załucki, Bolesław Zaporowski.

Lata 1960 -1963 przyniosły pełen rozkwit działalności oddziału. Już w 1960 r.

przezwyciężono kryzys organizacyjny. Po weryfikacji liczba członków wzrosła do 607, a liczba kół zakładowych z piętnastu do dwudziestu jeden. Na koniec 1962 r.

oddział liczył 889 członków indywidualnych i trzydzieści jeden kół zakładowych oraz dziewięciu członków zbiorowych. Powstała Sekcja Telekomunikacyjna pod kierownictwem Alfreda Szczęsnego, po którym przejął tę funkcję na siedem lat Mieczysław Roh10ff. Aktywistami tej sekcji byli m.in.: Łucja Andrzejewska, Arkadiusz Chojnacki, Stanisław Cierniewski, Czesław Hryniewiecki, Józef Kędzierski, Rafał Kłaczyński, Jan Kołodziejczak, Joachim Kwiatkowski, Irena Marcinkowska, Stefan Pawełczak, Kazimierz Piaskowski, Kazimierz Popławski, Antoni Stan, Eugeniusz Scłiimanda, Bolesław Stawarz, Henryk Storczyk, Mieczysław Szałapieta, Stefan Wiatr, Adam Ziemski.

Dynamiczny rozwój oddziału pociągnął za sobą konieczność doskonalenia form organizacyjnych poprzez planowanie długofalowe. Powstało pierwsze Koło zrzeszające członków pracujących w różnych instytucjach, w których nie można było utworzyć kół zakładowych. Przewodniczącym tego Koła został niestrudzony członek-założyciel Stowarzyszenia w Poznaniu, nestor elektryków poznańskich Witold Piński.

Funkcję kontrolno-nadzorczą nad działalnością Oddziału sprawuje Komisja Rewizyjna, w której działali wówczas m.in.: Olgierd Baczyżma1ski, Jerzy Kostecki, Jerzy Kuligowski, Czesław Piechota i Zygmunt Ziętek, a w latach następnych także Stanisław Cierniewski, Zbigniew Kaniewski, Stefan Mie1cuszny, Henryk Storczyk.

W rsfmach Zarządu Oddziału ustanowiona zostaje funkcja referenta d/s członkowskich, którego zadaniem jest opieka nad kartoteką oraz analizowanie zmian iloś

4 Kronika Miasta Poznania

Wojciech Weiss

Delegaci poznańscy na XIV Walny Zjazd w Szczecinie (1961). Stoją od lewej: Czesław Piechota, Aleksander Szaflarski, Janusz Margowski, Janusz Rydlewicz, Wojciech Weiss, Antoni Niedospał, Władysław Napierała, Jan Kołodziejczak, Zbigniew Stein

ciowych i kwalifikacyjnych wśród członków. Funkcje te pełnić będą kolejno Stanisław Pełczyński i Henryk Borowski, a od roku 1975 Antoni Koszewski. Dla pełnienia roli mediatora w sprawach spornych między członkami powołany zostaje zgodnie ze Statutem Oddziałowy Sąd Koleżeński, którego przewodniczącym został Lechosław Gruszczyński, a członkami są Leon Dorabiała, Czesław Królikowski i Stefan Seidel. W latach 1960 - 1961 powstały dalsze sekcje branżowe: Energetyki Przemysłowej pod kierownictwem Stanisława Koraszewskiego i Mariana Antczaka oraz Przemysłu Elektrotechnicznego, której współorganizatorami byli Andrzej Czyżak, Witold Jaworski, Jerzy Kwaśnik, Stanisław Kostka, Mieczysław Knapski, Jerzy Owczarzak, Ewaryst Zandecki i Bogdan Ziołecki.

W Sekcji Energetyki Przemysłowej, której bazą stały się koła zakładowe przy Zakładach Metalurgicznych "Pornet" , Zakładach Przemysłu Metalowego "H. Cegielski", Poznańskiej Fabryce Łożysk Tocznych, Fabryce Obrabiarek Specjalnych "Ponar- Wiepofama" oraz Okręgowym Inspektoracie Gospodarki Paliwowo- Energetycznej działają m.in. Eugeniusz Antkowak, Hubert Cysewski, Romuald Konopka, Edmund Klimaszewski, Szczepan Kosmatka, Janusz Mączyński, Tadeusz Męc1ewicz, Witold N owacki, Grzegorz Osztynowicz, Andrzej Rynkiewicz, Jan Skawiński, Marian Słoma, Aleksander Szaflarski, Ryszard Weichbrodt. Wydarzeniem o dużym znaczeniu w tamtych czasach była budowa Domu Technika przy ul. Stalingradzkiej. Od momentu opracowania założeń wstępnych poprzez projekt techniczno-roboczy aż do zakończenia robót budowlanych członkowie oddziału poznańskiego biorąc udział w komisjach weryfikacyjnych i oceny projektów oraz w zespole odbioru technicznego budynku, wydatnie przyczynili się do terminowej i prawidłowej realizacji budowy. W pierwszym okresie eksploatacji Sekcja Instalacji i Urządzeń Elektrycznych, działająca podówczas pod kierunkiem Zbigniewa Kierzkowskiego, objęła patronat nad prawidłowym funkcjonowaniem instalacji elektrycznej. Warto podkreślić, że z inicjatywy działaczy Stowarzyszenia zainsta10wano w kawiarni .. Technicznej" pierwsze w Polsce wysokonapięciowe oświetlenie neonowe. W 1964 r. przy zarządzie oddziału powstała Komisja Młodzieżowa, którą kierują kolejno: Adolf Jurek oraz Aleksander Kordus, Zbigniew Stein, Ryszard Dobroszewski, Jan Dobrogowski i Bolesław Zaporowski, naukowcy z Politechniki Poznańskiej, a obecnie Jerzy Napierała. W centrum zainteresowania Komisji znalazły się takie sprawy, jak np. opieka kół zakładowych nad praktykantami, stażystami i młodymi inżynierami po stażu. W roku szkolnym 1964/1965 Komisja zorganizowała konkurs na najlepszą pracę magisterską na Wydziale Elektrycznym Politechniki Poznańskiej. Konkurs taki stał się regułą i organizowany jest corocznie. Powstało również Koło Studenckie Stowarzyszenia zrzeszające studentów ostatnich lat Wydziału Elektrycznego, przekształcone w 1969 r. w Sekcję Studencką Koła nr 5 przy Politechnice Poznańskiej. Wzrastająca z roku na rok liczba kursów szkoleniowych zarówno na poziomie średnim, jak i wyższym, organizowanych przez oddział na zlecenie zakładów pracy (np. 1963 r. - 15 kursów dla blisko siedmiuset słuchaczy) nasunęła pomysł powołania w 1963 r. Ośrodka Szkoleniowego. Na czele Ośrodka stanął Alojzy Lewandowski. a sprawy administracyjne objęła Barbara Królikowska. Przewodniczącym Rady Programowo-Szkoleniowej Ośrodka został Stanisław Kulak. W 1964 r. obejmuje on również przewodnictwo Komisji Weryfikacyjnej Wykładowców. Ważną akcją tamtego okresu, w której Stowarzyszenie działało jako rzeczywisty doradca administracji państwowej, było przejęcie przez Stowarzyszenie opiniowania wniosków dotyczących uzyskania uprawnień budowlanych. Zespół powołany w 1963 r. pod kierownictwem Czesława Piechoty wydał blisko sześćset opinii, które stanowiły podstawę do nadania przez Głównego Architekta m. Poznania uprawnień budowlanych na prowadzenie robót i projektowanie instalacji elektrycznej w budownictwie powszechnym. Działający od 1951 r. referat do spraw postępu technicznego, przekształcony później w Komisję Racjonalizacji i Wynalazczości, kierowany jest przez Mariana Madelskiego. Pomocą racjonalizatorom i wynalazcom -energetykom służy uruchomiona w 1963 r. Poradnia Energetyczna, udzielająca bezpłatnych porad z dziedziny energoelektryki. Porad udzielają Grzegorz Osztynowicz i Eugeniusz Antkowiak. W 1964 r. powstały dwie dalsze Sekcje Branżowe: Automatyki i Pomiarów oraz Elektryfikacji Rolnictwa. Pierwsza z nich znalazła oparcie w kole zakładowym przy Biurze Studiów i Projektów Przemysłowych Urządzeń Elektrycznych "E1ektroprojekt"; jej działalność organizują Mirosław Ciemniecki, Stanisław Leśnik, Grzegorz Przybecki, Janusz Margowski, Zdzisław Pawlak, Karol Rumatowski i Zygmunt Szwaja. Druga - w kołach przy Poznańskim Przedsiębiorstwie Elektryfikacji Rolnictwa, Wojewódzkim Biurze Projektów Budownictwa Wiejskiego i Politechnice Poznańskiej, a jej aktywistami są m. in.: Jerzy Kwiatkowski - pierwszy przewodniczący kolegium Sekcji, Jan Babel, Stefan Biedroń, Henryk Fieske, Zenon Fręśko, Stanisław Matuszczak, Zdzisław Niżyński, Zbigniew Pieszak, Kazimierz U rbaniak Ryszard U stasiak i Leszek Wełniak.

Obok narad i odczytów głównym efektem działania sekcji branżowych było organizowanie konferencji naukowo-technicznych o charakterze ogólnopolskim. W latach 1961 - 1977 odbyło się w Poznaniu trzydzieści osiem takich konferencji.

Wyznaczony na 1964 r. XVI Walny Zjazd Delegatów Stowarzyszenia odbył się w Poznaniu w dniach 29 - 30 czerwca i zbiegł się z dwudziestą rocznicą działalności Stowarzyszenia w Polsce Ludowej. W organizacji i obsłudze Zjazdu uczestniczył w siedmiu komisjach roboczych ponad stuosobowy zespół aktywistów pod kierunkiem przewodniczącego Komitetu Organizacyjnego, Janusza Rydlewicza. Szczególnie ak

4*

Wojciech "Weiss

Pamiątkowa fotografia z wizyty delegacji, kola Stowarzyszenia przy Zakładach Energetycznych Okręgu Zachodniego - w Cottbus (Niemiecka Republika Demokratyczna) w 1%5 r., na zaproszenie Kammer der Technik przy , .Energieversorgung" Cottbus. Stoją od lewej: Walenty Marcinkowski (pierwszy), Władysław Nowakowski (czwarty) i dalej: Andrzej Duchowski, Stefan Holzhausentywnie działali w Komitecie Organizacyjnym przewodniczący zespołów roboczych: Alfred Baczyński, Antoni Niedospał , Zbigniew Łożyński, Edward N owak, Stanisław Olejnik, Jerzy Pawlak. W związku z przygotowaniami zjazdowymi powołana została Komisja Historyczna oddziału poznańskiego w składzie: Władysław Daktera, Walenty Marcinkowski, Władysław Napierała, Mieczysław Roh10ff i Wojciech Weiss, która opracowała zarys historyczny poznańskiej elektrotechniki obejmujący rozwój energetyki, radiofonii, telekomunikacji i działalności Stowarzyszenia. W latach 1965 - 1970 zanotowano wiele przykładów aktywności kół zakładowych.

Znaczący wpływ na różnorodność form działania kół miała zmiana w 1967 r. i dalsze znowelizowanie w 1973 r. systemu finansowego Stowarzyszenia. 50% wpływów ze składek członków pozostaje w oddziałach, z czego do bezpośredniej dyspozycji kół przypada 30% wpływów ze składek indywidualnych i 25% ze składek członków zbiorowych. 10% składek członków indywidualnych przeznacza się na Fundusz Pomocy Koleżeńskiej. Dla dysponowania funduszami na zapomogi bezzwrotne powołano przy zarządzie oddziału Komisję Bytową i Pomocy Koleżeńskiej w składzie : Jerzy Kostecki (przewodniczący), Władysław Napierała i Antoni Niedospał. N iektóre z kół zakładowych zaczęły przodować w określonych formach działania.

W akcji odczytowo-filmowej przoduje Koło przy Politechnice Poznańskiej. W akcji wycieczkowej - Koło przy Zakładach Energetycznych Okręgu Zachodniego. Cenna jest inicjatywa tego Koła dotycząca nawiązania kontaktów z organizacją Kamrner der Technik przy przedsiębiorstwie "Energieversorgung" w Cottbus (Niemiecka Republika Demokratyczna). To samo koło w ramach popularyzacji wiedzy technicznej prowadzi cykle wykładów, tzw. Techminium, dla personelu administracyjnego. Jako pierwsze zaczęło wydawać swój "Biuletyn Techniczny" Koło Zakładów Wytwórczych Głośników "Tonsil" we Wrześni. W dziedzinie obsługi wycieczek przodują Koła przy Zakładach Energetycznych Poznań Miasto i Teren. W działalności środowiskowej przodować zaczęły Koła przy Elektrowniach Pątnów i Konin. Dużą aktywność w ruchu racjonalizatorskim wykazują Koła przy Zakładach Metalurgicznych "Pornet" i Dyrekcji Okręgu Poczt i Telekomunikacji. W opiece nad praktykantami i stażystami wyróżniają się koła przy Przedsiębiorstwie Robót Elektrycznych "E1ekro

montaż" oraz Samodzielnym Oddziale Wykonawstwa Inwestycji. W dziedzinie propagowania postępu technicznego i wynalazczości szczególnie aktywne jest Koło przy Dowództwie Wojsk Lotniczych.

Rozszerza się z każdym rokiem liczba działaczy aktywnie uczestniczących w pracach zarządu i jego komisjach. Należą do nich m. in.: Alfred Baczyński, Henryk Borowski, Stanisław Cierniewski, Edmund Czwojdrak, Henryk Dymel, Adam Handke, Bogusław Kasprzak, Henryk Konopka, Stanisław Krzyżaniak, Stanisław Olejnik, Stanisław Pełczyński, Zbigniew Siudowski, Tadeusz Sokołowski, Eugeniusz Świątek.

Stanisław Wo1niewicz, Jerzy Wtorkowski i in.

Rok 1966 przyniósł dwa nader ważne wydarzenia. W lutym odbył się V Kongres Techników w Katowicach, który określił główne zadania inżynierów i techników w realizacji Planu Pięcioletniego 1966 - 1970. Już w marcu 1965 r. powołany został osiemdziesięcioosobowy Wojewódzki Komitet Organizacyjny V Kongresu, na którego czele stanął działacz Stowarzyszenia prof. dr Zbigniew Jasicki. Jednym z wiceprzewodniczących został długoletni aktywista Stowarzyszenia Alfred Ziętkowiak; przewodniczącym VI Sekcji Problemowej "Problemy produkcji i wykorzystania energii oraz paliw" został Lechosław Gruszczyński, a Sekcji XI "Kadry techniczne" Stefan Seidel. Podsumowania całości prac przygotowawczych do V Kongresu dokonano w dniu 11 listopada 1965 r. na Wielkopolskiej Konferencji Przedkongresowej. Drugim wydarzeniem były wybory Zarządu Oddziału Wojewódzkiego Naczelnej Organizacji Technicznej, które odbyły się w dniu 26 listopada 1966 r. Przewodniczącym wybrany został inż. Lechosław Gruszczyński, zasłużony działacz Stowarzyszenia, który funkcję tę piastuje do chwili obecnej. Alfred Ziętkowiak powołany został na przewodniczącego Zespołu Partyjnego . Na przewodniczącego Komisji Rewizyjnej wybrano działacza Stowarzyszenia Stanisława Koraszewskiego. W 1967 r. poznańskie środowisko włączyło się w uroczyste obchody pięćdziesięciolecia Rewolucji Październikowej. 3 listopada odbyło się m.in. spotkanie aktywu, poświęcone zagadnieniom elektroenergetyki radzieckiej. Uczestniczyło w nim trzech inżynierów radzieckich zatrudnionych przy montażu urządzeń w Elektrowni Pątnów.

Witold Piński członek-założyciel koła poznańskiego Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w 1921 r.; pierwszy przewodniczący koła terenowego Stowarzyszenia w latach 1963 - 1964

Wojciech Weiss

Spotkania, odczyty i seminaria poświęcone współpracy Polski i Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich odbyły się w wielu kołach zakładowych. Rok 1969 był rokiem dwudziestopięciolecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i pięćdziesięciolecia istnienia Stowarzyszenia. W związku z tymi dwoma wydarzeniami, na apel prezesa Zarządu Głównego Tadeusza Dryzka, koła zakładowe oddziału poznańskiego włączyły się do akcji zobowiązań na rzecz uczczenia jubileuszu. Obejmowały one organizację spotkań, odczytów, referatów i wystaw; składanie wniosków racjonalizatorskich i wynalazczych; organizowanie bezpłatnych kursów szkoleniowych; prace porządkowe przy upiększaniu miasta, a w szczególności przy budowie Parku- Pomnika Braterstwa Broni i Przyjaźni Po1sko- Radzieckiej na Cytadeli. Prace wykonane społecznie oceniono na ok. 600 000 zł. Zarząd oddziału i sekcje branżowe podjęły zobowiązania' organizacji kilku konferencji naukowo-technicznych. Zostały one wpisane do "Sztafetowej Księgi Jubileuszowej Stowarzyszenia". W maju 1969 r. odbyło się zebranie aktywu, na którym zgłoszono postulaty, wnioski i dezyderaty środowiska poznańskiego na Jubileuszowy Walny Zjazd, który obradowai w dniach 3 - 5 czerwca 1969 r. w Warszawie, połączony z centralną jubileuszową konferencją naukowo-techniczną poświęconą omówieniu zadań związanych z realizacją planów rozwoju energetyki, przemysłu elektrotechnicznego, teletechniki, radiotechniki, elektroniki do roku 2000.