GERTRUDA OLSZEWSKA

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1978.01/03 R.46 Nr1

AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO W LATACH 1971-1975 W SŁUŻBIE KULTURY FIZYCZNEJ

D l A poznańskiej Akademii Wychowania Fizycznego lata 1971-1975 były okresem intensywnej realizacji zadań postawionych przed szkolnictwem wyższym przez VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W okresie tym, najogólniej biorąc, wyodrębniają się trzy zasadnicze kierunki: kształcenie jakościowo lepszych kadr dla potrzeb polskiej kultury fizycznej, dynamiczny udział w rozwiązywaniu jej teoretycznych i praktycznych problemów oraz popularyzacja wiedzy o kulturze fizycznej. Priorytet przyznano przygotowaniu znacznie liczniejszej i doskonalszej jakościowo kadry absolwentów. Zamierzenia te wymagały od U czelni nie tylko większej bazy lokalowej i doskonalszej aparatury dydaktyczno-naukowej, lecz przede wszystkim pełnej mobilizacji pracowników naukowych i pomocniczych. W tym celu uruchomiono filię w Gorzowie Wlkp., w której pierwsza uroczystość inauguracyjna odbyła się w dniu 28 października 1971 r. Drugim znaczącym faktem było powołanie do życia Zarządzeniem Nr 39 Przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki z dnia 24 lipca 1974 r. Wydziału Turystyki i Rekreacji. Głównym zadaniem Wydziału stało się kształcenie wysoko kwalifikowanych kadr w zakresie programowania, zarządzania

Siedziba Akademii Wychowania Fizycznego. Widok od strony południowej z ul. Bema

Gertruda

Olszewskai organizacji obsługi ruchu turystycznego, hotelarstwa oraz rekreacji. Nowy Wydział zobowiązany został również do przygotowania nauczycieli turystyki dla szkół turystyczno- hotelarskich. Program studiów o charakterze interdyscyplinarnym objął szeroki zakres wiedzy społeczno-politycznej, organizacyjno-ekonomicznej, przyrodniczej i technicznej. Z utworzeniem nowego wydziału Uczelnia poznańska stała się pierwszą dwuwydziałową uczelnią tego typu w kraju. W dniu 9 lutego 1973 r. Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego przemianowana została na Akademię Wychowania Fizycznego. W ten sposób zakończone zostały wieloletnie starania o zrównanie w naz: je z Akademią warszawską. Przemianowana uczelnia rozpoczęła działalność w nowej siedzibie przy Marchlewskiego 27/39. Nowy gmach dydaktyczno-administracyjny stworzył doskonalsze warunki pracy dydaktycznej i naukowej. Powstały nowe pracownie i laboratoria, sale do ćwiczeń. Wyposażenia wielu pracowni i laboratoriów Uczelnia nie musi się już odtąd wstydzić, a pracownicy i studenci uzyskali do realizacji swych planów badawczo-naukowych warunki, których nigdy przedtem nie posiadali. Znalazły się także pomieszczenia dla Biblioteki Głównej i dla bibliotek zakładów (Tabela 1).

Tabela 1

ZASOBY BIBLIOTECZNE

Wyszczególnienie 1971 1972 1973 1974 1975 woluminy książek 37 989 40 053 41404 43 871 47 206 czasopisma kraj owe 377 349 342 344 424 czasopisma zagraniczne 214 199 204 :42 251

W latach 1971 -1975 Akademia kształciła nauczycieli wychowania fizycznego w trybie stacjonarnym, zaocznym oraz trenerów II klasy w liczbie nigdy przedtem nie osiąganej (Tabela 2). Tak znaczna liczba studentów wymagała nie tylko wyso

Tabela 2

ABSOLWENCI W LATACH 1971 - 1975

Wyszczególnienie 1971 i'» 7: 1973 1974 1975 absolwenci studiów stacjonarnych 116 100 ,55 103 131 absolwenci studiów zaocznych i eksternistycznych 91 128 .51 259 110 trenerzy 11 ki. 117 85 I3S 75 167 z tego: piłka nożna 6 12 20 12 16 lekka atletyka 20 16 53 27 46 pływanie 15 7 18 17 23 piłka koszykowa 13 7 20 7 11

ko kwalifikowanej kadry nauczającej, ale i dobrej organizacji procesu dydaktycznego oraz pomieszczeń na laboratoria, sale ćwiczeń, sale gimnastyczne i boiska. Potrzeby w tej dziedzinie są ciągle jeszcze większe niż możliwości, mimo pozyskania budynku przy ul. Rybaki. Od absolwentów uczelni typu wychowania fizycznego wymaga się na równi sprawności umysłowej i fizycznej. Jednym z czynników wzmacniających motywację studentów do uprawiania sportu są przyznawane przez Akademię złote, srebrne i brązo

4?

Sala-basen do zajęć teoretycznych i praktycznych z dziedziny wioślarstwa. Zajęcia prowadzi dr Zdzisława Okupniak

we Medale im. Bronisława Szwarca. W latach 1971 - 1975 przyznano piętnaście złotych, sześć srebrnych i osiem brązowych medali. Wśród wyróżnionych studentów znaleźli się: Barbara Bakulin, Jan Balachowski, Grzegorz Cybulski, Ryszard Katus, Władysław Komar, Andrzej Kupczyk, Elżbieta Skowrońska, Zenon Tomyślak, Roman Twardowski i in.

N a Olimpiadzie w Monachium (5972) wśród reprezentantów Polski było jedenastu wychowanków naszej Uczelni. Byli to: Jan Balachowski, Barbara Bakulin, Grzegorz Cybulski, Jerzy Hewelt, Ryszard Katus, Władysław Komar, Bronisław Malinowski.

Kazimierz Maranda, Feliks Ślusarski, Zenon Tomyślak i Roman Twardowski.

W oparciu o perspektywiczne plany rozwoju Akademii ustalone zostały główne kierunki działalności naukowo-badawczej na lata 1971 - 1975. Spośród dziesięciu problemów resortowych, zaplanowanych przez Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki, Akademia poznańska przyjęła rolę wiodącą - koordynatora I stopnia następujących problemów resortowych: ..Podłoże i mechanizmy występowania stressu w sporcie"; "Efektywność treningu i walki sportowej", a także problemów resorto

Gertruda Olszewska

Zakład Pomocy N aukowo- Dydaktycznycłi Pracownia Analizy Instrumentalnej. Przy spektrofotometrze Maria Langnerwych: "Struktura i rozwój sprawności fizycznej oraz metody jej kształtowania"; "System naboru i selekcji dzieci i młodzieży do różnych dyscyplin sportowych"; "System kształcenia kadr kultury fizycznej - koncepcje modelowe, struktura i funkcje społeczno-pedagogiczne". O roli pracowników Akademii w rozwiązywaniu problemu resortowego "Efektywność treningu i walki sportowej" świadczy fakt, że podsumowanie wyników badań pierwszego stopnia w tym problemie powierzono przedstawicielom aż trzech dyscyplin naukowych: antropologii, biochemii i psychologii. Zgodnie z Zarządzeniem Przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki w Akademii powołano zespoły naukowo-badawcze w zakresie takich dyscyplin sportowych jak: wioślarstwo, hokej na trawie, lekka atletyka (biegi średnie i długie) oraz jeździectwo. Rezultatem współpracy różnych specjalistów są opracowania monograficzne obrazujące dorobek badawczy tych dyscyplin. W celu zapewnienia spiesznego dopływu informacji o wynikach badań, prowadzonych przez poszczególne zespoły, organizowano w Uczelni okresowe konferencje z trenerami i zawodnikami, na których udostępniono wyniki badań poszczególnych etapów do wykorzystania w praktyce. Taki system organizacji działalności naukowo-badawczej Uczelni zapewniał możliwość podejmowania prac kompleksowych, długoterminowych, obejmujących pełen cykl rozwojowy od badań podstawowych do ich wdrożenia włącznie. Znaczny potencjał badawczy U czelni skupiono na jednym znaczącym dla praktyki zadaniu, o charakterze podstawowym: "Adaptacja organizmu ludzkiego do pracy". Związano z nim także tematykę prac magisterskich i doktorskich oraz prace konkursowe studentów nagradzane Medalem im. Jędrzeja Śniadeckiego. Pod koniec lat 1971 - 1975 Uczelnia po raz pierwszy podjęła zobowiązania realizacji prac badawczych dla gospodarki narodowej i regionu. Wartość tych prac w ciągu jednego roku 1975 wyniosła 481 tys. zł. Dokumentacja wyników badań zawarta została m. in. w pięciu rocznikach naukowych, w których w latach 1971 - 1975 ukazało się ponad siedemset artykułów oraz w czternastu różnych monografiach. Podsumowanie pięcioletniego dorobku pracowników Akademii oraz jej wkład w rozwój teoretycznych podstaw kultury fizycz

Wychowania

Fizycznegonej zawarte zostało w zbiorowym wydawnictwie opublikowanym przez Państwowe Wydawnictwo Naukowe w Poznaniu (1975).

Polityka wydawnicza Uczelni preferowała podręczniki i skrypty specjalistyczne, ukierunkowane na potrzeby studiujących w uczelniach typu wychowania fizycznego. W latach 1971 - 1975 ukazało się dziewięć podręczników i trzynaście skryptów z następujących przedmiotów: biochemia, higiena, lekkoatletyka, logika, biologia, metodyka, fizjologia, metodologia badań naukowych, tańce, praktyki pedagogiczne, teoria wyniku sportowego, antropologia sportowa, terminologia sportu wychowania fizycznego w szkołach specjalnych. Monografie obejmowały m. in. takie zagadnienia: Biometenrologia sportu; Turystyczne formy wypoczYnku po pracy w Poznaniu, Rola rytmów biologicznych w wychowaniu fizYcznym i sporcie; Rozwój wyników lekkoatletycznych; Wyniki badań w wioślarstwie; Biochemia stanów emocjonalnych; Wychowanie fizYczne a rekreacja inwalidów; Rozwój fizyczny i sprawność fizYczna młodzieży akademickiej Poznania. Praca naukowo-badawczą Akademii miała charakter wielokierunkowy, obejmowała bowiem współpracę nie tylko z uczelniami w kraju, ale i zagranicą (Uniwersytet w Halle w Niemieckiej Republice Demokratycznej), zajmującymi się kształceniem kadr kultury fizycznej, a także z innymi jednostkami organizacyjnymi związanymi z wychowaniem fizycznym i sportem (m. in. Wojewódzką Federacją Sportu) oraz niektórymi klubami sportowymi, szkołami podstawowymi o profilu sportowym. Instytutem Fizyki Polskiej Akademii N auk. Najczęściej stosowaną formą przekazywania wyników pracy odbiorcom były ekspertyzy, informacje o wynikach badań, publikacje. Łączna wartość różnych prac wykonywanych przez Akademię dla Poznania i regionu w latach 1971 - 1975 wyniosła ponad 3 min zł i obejmowała takie instytucje i zakłady pracy jak: Zakłady Graficzne im. Marcina Kasprzaka (Badania zagrożenia środowiska człowieka), Wydział Zdrowia (Oznaczenie fluoru w płynach

Zakład Teorii Wychowania Fizycznego i Sportu. Doc. dr Eugeniusz Wachowski prowadzi zajęcia przy stanowisku pomiarowym mocy. Służy ono do pomiaru mocy w ćwiczeniu wyciskania sztangI lezącii trtru da

Olszewska

biologicznych u wybranych dzieci m. Poznania; Badania nad poziomem fluoru w wybranych produktach spożYwczych oraz racjach żYwieniowych dzieci m. Poznania; Ocena rozwoju siły mięśni u dzieci m. Poznania w wieku 11-14 lat), Centralne Laboratorium Drobiarstwa (Badania nad zawartością arsenu, ołowiu i rtęci w mięsie drobiowym, jajach i przetworach), Wojewódzka Rada Związków Zawodowych (Zarys modelu wypoczynku mieszkańców m. Poznania), Zakłady Przemysłu Skórzanego "Domena" (Ocena siły mięśniowej pracownic wykrawa In i skóry; Ocena wpływu pracy na zmiennosc postawy ciała; Biocliemiczna ocena stanowisk wykrawania skór). Do sterowania realizacją umów i porozumień powołano pełnomocników, którzy kierując odpowiednio dobranymi zespołami specjalistów rozliczali się systematycznie przed kierownictwem Uczelni z wykonania powierzonych im zadań. Byli oni równocześnie kierownikami poszczególnych zespołów naukowo-badawczych pracujących nad rozwiązywaniem określonego zadania. Wśród osiągnięć naukowych na podkreślenie zasługuje ukształtowanie się specyficznego ośrodka podejmującego problematykę wychowania fizycznego specjalnego. Instytut Specjalnego Wychowania Fizycznego jest jedyną tego typu placówką w kraju. Jego zadaniem jest łączenie badań naukowych z kształceniem wyspecjalizowanych kadr wychowania fizycznego dla potrzeb szkolnictwa specjalnego oraz wychowania fizycznego i sportu inwalidów. Instytut ten utrzymuje ścisłe kontakty z wieloma placówkami zagranicznymi w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, Niemieckiej Republice Demokratycznej, Szwecji, Finlandii, Jugosławii, a ostatnio w Republice Federalnej Niemiec. Pracownicy Instytutu torują drogę nowej myśli, prezentują swoje prace na kongresach i konferencjach naukowych, krajowych i międzynarodowych. Popularyzację wiedzy o kulturze fizycznej Akademia realizowała przez organizację konferencji naukowo-metodycznych dla nauczycieli wychowania fizycznego szkół ponadpodstawowych województw północno-zachodnich. O zapotrzebowaniu na tego typu konferencje świadczy liczba ich uczestników - od czterystu do pięciuset osób Każdego roku. Problematyka tych konferencji obejmowała w latach 1971 - 1975 najnowsze zagadnienia teoretyczne i praktyczne, związane z lekcją szkolnego wychowania fizycznego, zajęciami pozalekcyjnymi i pokazami masowymi. Specyficzną formą popularyzacji wiedzy o kulturze fizycznej były organizowane różnorodne konferencje i seminaria naukowo-metodyczne. W latach 1971 - 1975 zorganizowano czterdzieści cztery konferencje, z tego w latach 1974 - 1975 dwadzieścia siedem. Pracownicy naukowi wygłosili na różnych konferencjach i sympozjach zagranicznych trzynaście, a na krajowych ponad siedemset sześćdziesiąt referatów i doniesień naukowych.

ANEKS

INSTYTUTY I JEDNOSTKI POZAINSTYTUTOWE AKADEMII WYCHOWANIA FIZYCZNEGO (na dzień 31 XII 1977 r.)

I. WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO

1. Instytut Wychowania Fizycznego i Sportu dyrektor: prof. dr hab. Zdobysław Stawczyk 2. Instytut Przyrodniczych Podstaw Kultury Fizycznej dyrektor: prof. dr hab. Stefan Bączyk 3. Instytut Humanistycznych Podstaw Kultury Fizycznej p.o. dyrektora: dr Stefan J achnik 4. Instytut Specjalnego Wychowania Fizycznego dyrektor: prof. dr hab. Jan Dziedzic

U. WYDZIAŁ TURYSTYKI

I REKREACJI 1. Instytut Środowiskowych Podstaw Turystyki i Rekreacji dyrektor: doc. dr hab. inż. Jerzy Bogucki 2. Instytut Teoretycznych Podstaw Programowania Turystyki i Rekreacji dyrektor: doc. dr Lech Erdmann 3. Instytut Ekonomiki i Organizacji Turystyki dyrektor: vacat

III. JEDNOSTKI MIĘDZYWYDZIAŁOWE

1. Zakład Medycyny Sportu kierownik: doc. dr med. hab. Witold Kraśnik 2. Zakład Organizacji Obozów Szkoleniowych kierownik: dr Leon Pawlaczyk 3. Studium Nauk Społeczno-Politycznych kierownik: dr Gabriela Gawlak- Kica 4. Studium Wojskowe kierownik: płk dypl. Jerzy Swarowski 5. Studium Języków Obcych kierownik: mgr Danuta Fiłatow-Boch

FILIA W GORZOWIE WLKP.

1. Zespół Pracowni Przyrodniczych Podstaw Kultury Fizycznej kierownik: dr Lucjan Agapow 2. Zespół Pracowni Humanistycznych Podstaw Kultury Fizycznej kierownik: dr Arkadiusz Ogrodowczyk 3. Zespół Pracowni Wychowania Fizycznego i Sportu kierownik: dr Maria K wilecka