PRZEMYSŁAW

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1977.04/06 R.45 Nr2

GABRYEL

AKADEMIA MEDYCZNA GOSPODARCE NARODOWEJ W LATACH 1971-1975

"N a uka powinna być jednym z głównych czynników kształtujących oblicze kraju.

J ej rozwój musi odpowiadać dzisiejszym i przyszłym potrzebom społeczeństwa socjalistycznego w dziedzinie gospodarki, kultury, oświaty i warunków życia człowieka" . Uchwała VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej P artii Robotniczej, zawierająca ogólne hasło "nauka-praktyce" wytyczyła również akademiom medycznym kierunki ich długofalowej działalności. Główne zadanie nauk medycznych polega na ochronie zdrowia i obejmuje takie zagadnienia, jak zmniejszenie stopnia zachorowalności, leczenie chorych, rehabili - tacja, kształtowanie środowiska życia i pracy człowieka, współdziałanie z przemysłem i rolnictwem w eliminowaniu czynników szkodliwych, współudział w wytwarzaniu produktów użytecznych, a równocześnie nieszkodliwych dla producenta i użytkownika. Działalność w tych kierunkach musi mieć charakter stały, jej wyniki trudno ocenić w wartościach wymiernych. Tak więc np. wyniki badań, prowadzonych również przez Akademię Medyczną, a zmierzających do wykrywania i eliminacji związków rakotwórczych z pożywienia, wody pitnej i atmosfery, ujawnią się dopiero w przyszłości, być może w formie zmniejszenia zachorowalności na nowotwory, zwłaszcza złośliwe. Sformułowanie tych marginesowych uwag jest konieczne dla zrozumienia specyfiki nauk medycznych, różniącej te nauki od innych. Formy działalności poznańskiej Akademii Medycznej na rzecz społeczno-gospodarczego rozwoju regionu i kraju w latach 1971 - 1975 były wielorakie, a każda dyscyplina nauk medycznych, wnosząca nowe wartości do wspomnianego zakresu działalności, służyła i służy szeroko pojętej praktyce. Obejmowały one: działalność naukowo-badawczą; działalność wynalazczo-racjonalizatorską; oprekę lekarską nad pracownikami zakładów przemysłowych i rolnictwa; opiekę nad zdrowiem dziecka; udział w organizacji terenowej służby zdrowia; działalność leczniczo-usługową.

DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWO- BADAWCZA

Prowadziły ją jednostki Akademii Medycznej w ramach: długoterminowych umów z zakładami przemysłowymi oraz jednostkami administracyjnymi regionu; jednorazowych zleceń poszczególnych zakładów przemysłowych; prac komisji Polskiej Akademii Nauk; własnych inicjatyw i zobowiązań. Ogółem wykonano dwieście dwadzieścia opracowań nauKowycn, które można ująć w następujące zagadnienia: ochrona naturalnego środowiska człowieka; wpływ warunków pracy na człowieka; synteza oraz ocena leków; intesyfikacja produkcji żywności i ocena jej wartości. W zakresie ochrony naturalnego środowiska człowieka wykonano m. in.: badania zawartości związków rakotwórczych w wodach przeznaczonych do celów konsump

Przemysław Gabryel

cyjnych Poznania; ocenę wód powierzchniowych i studziennych na obszarze Trzcianki i Jeziorska; analizę zawartości mikroelementów w wodach pitnych Poznania, Leszna, Szamotuł, Obornik, Trzcianki, Czarnkowa; badania zanieczyszczeń wody w Warcie; badania nad obecnością i wirulencją szczepów pełzaków wolnożyjących w otwartych zbiornikach wodnych Poznania. Wyniki tych badań mają znaczenie dla zapobiegania chorobom nowotworowym i próchnicy zębów oraz dla uzdatniania wody pitnej. Przyniosły one również bezpośrednie efekty ekonomiczne, np. w odniesieniu do badań w Trzciance i J eziorsku w związku z planowaną budową wielkiego zbiornika retencyjnego. W rozwijaniu tematyki dotyczącej wpływu warunków pracy na człowieka, jednostki Akademii prowadziły badania w piętnastu wielkich zakładach przemysłowych regionu. Korzystne okazało się tu szczególnie tworzenie zespołów uczelniano-przemysłowych, działających w oparciu o umowy określające szczegółowo plany pracy i cele, dla których zostały powołane oraz obowiązki współpracujących stron. Umowy o współpracy zawarto np. z Zakładami Metalurgicznymi "Pomet" , Zakładami Przemysłu Odzieżowego "Goflan" w Gubinie, Zakładami Przemysłu Jedwabniczego "Silvana" w Gorzowie Wlkp. Cenną i pionierską inicjatywę stanowiło zawarcie w 1973 r!, z inspiracji Komitetu Powiatowego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Obornikach, umowy określającej zasady współpracy Akademii z regionem obornickim. Umowa określiła jako główny cel wspólnego działania doskonalenie ochrony zdrowia ludności, ze szczególnym uwzględnieniem pracowników przemysłu i rolnictwa, a także podnoszenie stanu zdrowotnego środowiska obornickiego oraz krzewienie wiedzy sanitarnej na tym terenie. Uczelnia zobowiązała się do udzielania szerokiej pomocy: przy zwalczaniu chorób odzwierzęcych, w zakresie profilaktyki zatruć środkami chemicznymi stosowanymi w rolnictwie, w poprawie warunków środowiska pracy poprzez stosowanie odpowiednich metod zmniejszania skutków hałasu, zapylenia, za-« truć w zakładach produkcyjnych, przy zwalczaniu chorób pasożytniczych oraz w kształceniu podyplomowym kadry służby zdrowia. Działalność tego zespołu w latach 1973 - 1975 potwierdziła celowość podejmowania tego rodzaju współpracy. Zespół przyczynił się m. in. do poprawy warunków pracy w zakładach przemysłowych, do wykrycia szeregu źródeł zakażeń oraz rozpoznania stanów przedrakowych u kobiet. W ramach prac innych zespołów przeprowadzono następujące badania: ergonomiczne stanowisk pracy; sprawności fizycznej pracowników na różnych stanowiskach pracy; stężenia substancji toksycznych w środowisku pracy; wpływu wysiłków na funkcję ustroju; zapadalności na choroby układu nerwowego pracowników przemysłowych. Działalność jednostek Akademii nie kończyła się na zadaniach badawczych. W oparciu o uzyskane wyniki prowadzono również szkolenie pracowników zakładów przemysłowych i rolnictwa. Przykładem może być np. realizacja umowy Instytutu 'Chorób Wewnętrznych z Wojewódzkim Związkiem Kółek Rolniczych w Poznaniu (1975) oraz z Wojewódzkim Zjednoczeniem Państwowych Gospodarstw Rolnych w Poznaniu (1969). Umowy dotyczyły badań profilaktycznych pracowników rolnictwa, narażonych na działanie środków ochrony roślin i prowadzenia szkolenia i instruktażu pracowników nadzoru zabiegów agrochemicznych oraz pracowników bezpośrednio zatrudnionych przy pestycydach. Naukowe opracowanie tych zagadnień przedstawiono w siedemnastu publikacjach, a zagadnienia instruktażowe zawarto w wydawnictwach Biuletyn informacyjny (1969), Projlaktyka zatruć w rolnictwie (1971) oraz Profilaktyka i pierwsza pomoc w zatruciach pestycydami (1974).

Hala warsztatowa Zakładu Rehabilitacji Przemysłowej Instytutu Ortopedii i Rehabilitacji Akademii Medycznej

Badania nad syntezą i oceną leków prowadziło dwanaście jednostek Akademii na zlecenie osiemnastu różnych zakładów przemysłu farmaceutycznego, instytutów naukowych i w ramach badań Polskiej Akademii Nauk. Ogółem opracowano osiemdziesiąt tematów. Tematykę badań można ująć w następujące grupy: badania kliniczne, farmakodynamiczne i bakteriologiczne leków przeciwzakrzepowych, nasercowych, przeciwgrzybicznych, przeciwpasożytniczych, psychotropowych; przydatność środków do mycia rąk przed zabiegiem operacyjnym oraz nici chirurgicznych; przydatność kliniczna leków odchudzających, leków stosowanych w dermatologii, hematologii, nefroiogii oraz antybiotyków; wpływ leków na gojenie ran; przydatność materiałów stosowanych w produkcji protez stomatologicznych; działanie past do zębów; przydatność i wartość środków kosmetycznych; poszukiwanie związków radiouczulających oraz chroniących przed skutkami napromieniowania; opracowanie standardowych technik oznaczania antygenów rakowoembrionalnych i alfa-fetoproteiny. Efekty uzyskane w tej dziedzinie działalności Akademii są już bardziej wymierne, polegają one mianowicie na dopuszczeniu nowych leków do produkcji; udoskonaleniu produkcji eksportowej leków; zgłoszeniu licznych patentów. Spośród wielu osiągnięć w badaniach nad lekami za szczególnie cenne dla gospodarki narodowej uznać należy następujące: Synteza preparatów jodoforowych i myjąco-dezynfekcyjnych prowadzona przez Instytut Biologiczno- Farmaceutyczny. Według oceny weterynaryjnej służby zdrowia, zastosowanie do dezynfekcji hodowli wielkostadnej bydła preparatu "Incodyna" daje miliony złotych oszczędności. Przewiduje się produkcję dwóch preparatów z grupy "Incodyny" oraz eksport tych preparatów. Opracowanie przez ten sam Instytut technologii otrzymywania digitoniny z nasion Digitalis purpurea L oraz oznaczenie jej zawartości w materiale roślinnym. Opracowanie ma poważne znaczenie dla uruchomienia produkcji przemysłowej

Przemysław Gabryel

Stanowiska pracy w Warsztatach Doświadczalnych Zakładu Rehabilitacji Przemysłoweji przyniesie efekty ekonomiczne w granicach kilku milionów złotych oszczędności rocznie. Opracowanie przez Instytut Chemii i Analityki technologii otrzymywania stabilizowanej zawiesiny siarczanu barowego, przeznaczonej do diagnostyki rentgenowskiej przewodu pokarmowego. Poznańskie Zakłady Farmaceutyczne "Polfa" uzyskały zezwolenie na produkcję tej zawiesiny (1977). Pozwoli ona na całkowite pokrycie zapotrzebowania krajowego preparatem wytwarzanym w Poznaniu. Kliniczna ocena leków blokujących receptory betaadrenergiczne (Propranolol, trasicor, praktolol) oraz leków wieńcowych (efloxatum, incotencordin, nitrocard, bicordin, nitrozell, retarol). Przeprowadzone przez Instytut Chorób Wewnętrznych opracowanie ma znaczenie dla zapobiegania zachorowalności na chorobę niedokrwienną serca i wpisane zostało do Złotej Księgi Czynów i Osiągnięć Nauki Polskiej. W 1975 r. działalność Akademii Medycznej na rzecz przemysłu farmaceutycznego przybrała formy zorganizowane. Utworzono Zespół Uc?elniano-Przemysłowy pn. "Akademia Medyczna - Polfa" z zadaniami: rozwijanie prac naukowo-badawczych szczególnie ważnych dla przemysłu farmaceutycznego; ustalenia zasad wieloletniej współpracy w dziedzinie unowocześnienia i rozszerzenia programu produkcyjnego Poznańskich Zakładów Farmaceutycznych "Polfa"; stworzenie warunków dla pełnego wykorzystania inicjatywy i myśli twórczej środowiska naukowego Poznania. Zespół opracował szczegółowy program działania.

Doceniając znaczenie regionu w zakresie produkcji żywności, Akademia Medyczna za jeden z głównych kierunków działań uznała badania związane z produkcją żywności w zakresie intensyfikacji i podniesienia jakości, a także ustalanie odpowiednich norm żywnościowych dla ludzi zdrowych i chorych. Badania te obejmują coraz szerszy zasięg. W 1973 r. osiem jednostek Akademii prowadziło badania w następujących dziedzinach: jakość produktów żywnościowych; zanieczyszczenie produktów pozostałościami pestycydów i możliwości ich usuwania; poszukiwania nowych metod oznaczania substancji szkodliwych w żywności; produktywność roślin w warunkach naturalnych; wpływ patogennych czynników dietetycznych i toksycznych w powstawaniu miażdżycy; żywienie ludności zdrowej i człowieka chorego; zwalczanie brucelozy. Łącznie opracowano sześćdziesiąt pięć tematów, a zleceniodawcami były m. in.: Instytut Przemysłu Mleczarskiego w Warszawie, Kaliskie Zakłady Koncentratów Spożywczych w Winiarach, Zjednoczone Zespoły Gospodarcze "Inco" w Górze Kalwarii, Instytut Ciężkiej Syntezy Organicznej "Blachownia" w Kędzierzynie, Instytut Przemysłu Mięsnego, Zjednoczenie Przemysłu Koncentratów Spożywczych w Poznaniu, Instytut Zootechniki w Krakowie, Zjednoczenie Przemysłu Odzieżowego "Golfan" w Gubinie i Gnieźnie, Zootechniczny Zakład Doświadczalny w Kłudzie Wielkiej k. Inowrocławia, Poznańskie Zakłady Farmaceutyczne "Polfa". Szereg prac, zwłaszcza w zakresie żywienia i dietetyki, wykonano w ramach planów badawczych Polskiej Akademii Nauk. Efektami badań były m. in. wdrożenia do produkcji dwunastu preparatów dietetycznych; opracowanie topografii zanieczyszczeń mleka oraz metod oznaczania zanieczyszczeń produktów żywnościowych i tabel wartości odżywczych.

DZIAŁALNOŚĆ WYNALAZCZA I RACJONALIZATORSKA

Ważnym ogniwem w realizacji hasła "Nauka-praktyce" było inicjowanie i wdrażanie innowacji technicznych. Całością tych spraw zajmuje się Uczelniana Komisja Postępu Technicznego w Medycynie i Farmacji. O osiągnięciach w latach 1971 - 1975 świadczą liczby projektów wynalazczych zgłoszonych w Akademii (Tabela 1). Spo

Tabela l

PROJEKTY WYNALAZCZE W LATACH 1971 - 1975w tym: Lata Ogółem projekty zgłoszenia wynalazki wzory u ytkowe racj onalizatorskie w Urzędzie l Patentowym 1971 6 5 1972 94 l 7 86 1973 109 9 7 91 2 1974 76 l 4 68 3 1975 361 2 8 312 39 Razem 646 18 27 557 44śród wielu projektów godnych wzmianki, które znalazły zastosowanie w ważnych dziedzinach służby zdrowia, na szczególną uwagę zasługują: Audiometr typu przenośnego do masowych eliminacyjnych badań słuchu tonem prostym w drodze powietrznej i kostnej (1972), określa odpowiednie kwalifikacje do pracy w hałasie; metoda określania transferu płynu przez błonę biologiczną in vitro (1974), która pozwoliła na otwarcie nowego kierunku badań o dużym znaczeniu naukowym i praktycznej przydatności dla lecznictwa. Opracowanie uzyskało I nagrodę w Turnieju Młodych Mistrzów Techniki; aparat do krążenia pozaustrojowego typu sztuczne płuco-serce (1973) będący efektem współpracy robotników i inżjmierów "Wie"ofamy" i lekarzy Akademii Me

Przemysław Gabryeldycznej, Dzięki zastosowaniu tego aparatu przeprowadzono do końca 1975 r. ponad sto operacji serca u dzieci z pomyślnym skutkiem. Uczelnia od kilku lat zgłasza największą liczbę projektów w resorcie zdrowia.

Ważną rolę w ruchu racjonalizacji i wynalazczości zajmuje doroczny Turniej Młodych Mistrzów Techniki. Również i tutaj poznańska Akademia Medyczna zajmuje od kilku lat czołowe miejsce wśród akademii medycznych w Polsce. W eliminacjach centralnych Akademia Medyczna zajęła ex aequo II miejsce w kraju wspólnie z Politechniką Poznańską i Szkołą Inżynierską w Zielonej Górze.

OPIEKA ZDROWOTNA NAD PRACOWNIKAMI ZAKŁADÓW PRZEMYSŁOWYCH I ROLNICTWA

Przedmiotem badań byli w większości pracownicy zakładów przemysłowych, a uzyskane wyniki wykorzystane zostały w działalności profilaktycznej. Stanowiły one również podstawę do objęcia opieką lekarską wielu zagrożonych pracowników. Kontakty nawiązane podczas prowadzenia wspólnych badań przybrały również inną formę, polegającą na przeprowadzeniu okresowych ukierunkowanych badań lekarskich załóg wielu zakładów przez samodzielnych pracowników nauki. Wymienić tu można: badania układu naczyniowego u pracowników odlewni Zakładów Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" i wykrycie przypadków choroby wibracyjnej; specjalistyczna opieka urologiczna nad pracownikami Fabryki Samochodów Rolniczych "Tarpan"; objęcie osób z ryzykiem choroby wieńcowej systematyczną opieką lekarską w ramach umowy Kliniki Kardiologii z Kombinatem Cementowo-Wapienniczym "Kujawy" w Bielawach (1974).

Tabela 2

DZIAŁALNOŚĆ USŁUGOWA PRZYCHODNI REHABILITACYJNEJ AKADEMII MEDYCZNEJ W LATACH 1971 - 1975

Lata: Rodzaj usług 1971 1972 1973 1974 1975 Porady lekarskie 2 772 3 357 3 738 I 4 501 I 4432 Zabiegi fizykoterapeutyczne 19 391 21 542 23 215 36 173 43 634 Zabiegi kinezyterapeutyczne 16814 17 386 I 18 259 22 354 27 354

Tabela 3

DZIAŁALNOŚĆ

WARSZTATÓW DOŚWIADCZALNYCH REHABILITACJI PRZEMYSŁOWEJ AKADEMII MEDYCZNEJ W LATACH 1971 - 1975

Liczba pacjentów w atach: Wyszczególnienie 1971 1972 I 1973 1974 1975 Ogółem 158 155 I 192 204 150 Powrót do pracy na poprzednie stanowisko 112 111 114 137 118 Powrót do pracy na zmienione stanowisko 18 20 i 45 31 19 Dalsze leczenie ambulatoryjne 6 7 16 » 7 Dalsze leczenie szpitalne * 8 7 6 l Renta 13 9 I 10 13 5

Cenne wyniki uzyskał Zakład Rehabilitacji Instytutu Ortopedii i Rehabilitacji, noszący charakter międzyzakładowego ośrodka rehabilitacji przemysłowej, który otacza opieką pracowników poznańskich przedsiębiorstw. W zależności od potrzeb prowadzi rehabilitację kompleksową w warsztatach doświadczalnych rehabilitacjiprzemysłowej, bądź też lecznicze usprawnienie w Przychodni Rehabilitacyjnej. Działalność Zakładów zmierzającą do udzielenia pomocy pracownikom poszkodowanym przy pracy i przywrócenie im pełnej sprawności obrazują Tabele 2 i 3. Jest to przykład współdziałania myśli naukowej Akademii z przemysłem. Dzięki takiemu współdziałaniu ponad dwie trzecie ciężko poszkodowanych przy pracy pracowników powraca na swoje dawne miejsca pracy.

OPIEKA NAD ZDROWIEM DZIECKA

Na wyróżnienie zasługują zwłaszcza dwie akcje: pierwsza trwająca od 1 października 1971 do 20 lutego 1972 przeprowadzona została zgodnie z uchwałą Prezydium Rady Narodowej m. Poznania (27 VIII 1971) i dotyczyła badań stanu zdrowia uczniów szkół podstawowych. Badania te, oprócz podstawowego, obejmowały również badania stomatologiczne, okulistyczne, laryngologiczne, ortopedyczne. Przebadano 50 550 dzieci. Dokonano również oceny oświetlenia sztucznego; sposobu żywienia i dożywiania dzieci oraz stanu sanitarno- higienicznego szkół podstawowych. Akademia skierowała do tej akcji dwudziestu dziewięciu lekarzy-specjalistów.

Druga akcja przeprowadzona została pod hasłem "Zdrowie dziecka wiejskiego" w ramach umowy Akademii z powiatem obornickim. Zespół pediatrów opracował "Raport o stanie zdrowia dzieci i młodzieży szkół podstawowych i średnich powiatu obornickiego". W szeroko zakrojonych badaniach wzięli udział lekarze Instytutu Pediatrii, studenci oraz uczennice Państwowego Liceum Medycznego. Przebadano ok. 8000 dzieci szkolnych. Wyniki badań posłużą władzom terenowym oraz Ministerstwu Zdrowia i Opieki Społecznej do wytyczenia należnych kierunków opieki zdrowotnej nad dzieckiem na lata 1975 - 1990.

UDZIAŁ AKADEMII W ORGANIZACJI TERENOWEJ SŁUŻBY ZDROWIA I DZIAŁALNOŚĆ LECZNICZO-USŁUGOWA

Lata 1971 -1975 zaznaczyły się wyraźnym wzmożeniem działalności Akademii w organizacji terenowej służby zdrowia. Zorganizowano m.in. ponad dziewięćset kursów doskonalących, z tego ok. dwieście pięćdziesiąt na zlecenie Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego. Przygotowano do uzyskania specjalizacji pierwszego i drugiego stopnia z różnych dziedzin medycyny i farmacji ponad tysiąc pięćset osób. Przygotowania takie łączą się z prowadzeniem długofalowego szkolenia w klinikach i zakładach oraz konsultacji, a kończą się przeprowadzeniem egzaminów specjalistycznych. Prowadzono doraźne szkolenia personelu niemedycznego np. w zakresie udzielania pomocy doraźnej. Szkoleniem takim objęto kilka tysięcy pracowników Milicji Obywatelskiej, Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego i młodzieży szkolnej. Sprawowano nadzór specjalistyczny we wszystkich specjalnościach medycznych i farmaceutycznych na obszarze kilku województw zachodnich oraz nadzór krajowy w kilku specjalnościach. Funkcje te pełniło czterdziestu profesorów i docentów Akademii.

Rozmiary usług leczniczych obrazują następujące liczby (w skali rocznej): leczono w klinikach ok. 35 000 chorych; odbyło się ponad 6000 porodów; wykonano 15 000 zabiegów operacyjnych; udzielono ponad 140 000 specjalistycznych porad ambulatoryjnych; wykonano 30 000 diagnostycznych badań histopatologicznych i 1200 ekspertyz sądowo-lekarskich, 8000 badań bakteriologicznych. Działalność leczniczo-usługowa prowadzona przez Akademię obejmowała nie tylko

Przemysław Gabryelnajbliższe środowisko poznańskie, ale w równej mierze województwa zachodnie. 50% wszystkich chorych leczonych w klinikach Akademii stanowili chorzy spoza Poznania.

W latach 1976 - 1980 Akademia zamierza rozwijać działalność na rzecz gospodarki narodowej w kierunkach wypracowanych w latach 1971 - 1975. Jednym z ważnych zadań będzie maksymalne zwiększenie udziału jednostek Akademii w rozwiązywaniu problemów szczególnie ważnych dla gospodarki narodowej w ramach programu rządowego i problemów węzłowych, międzyresortowych i resortowych. Potencjał naukowy Akademii niezaangażowany w rozwiązywaniu tych problemów zostanie również ukierunkowany na prowadzenie badań ważnych dla praktyki i gospodarki narodowej. Nowy podział administracyjny kraju, przydzielenie poznańskiej Akademii Medycznej funkcji nadzoru regionalnego nad sześcioma województwami (kaliskie, konińskie, leszczyńskie, pilskie, poznańskie, zielonogórskie), zwiększenie przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej zadań w zakresie szkolenia przed- i podyplomowego, wymagać będzie szczególnie dużego wysiłku organizacyjnego w ścisłej współpracy z władzami terenowymi służby zdrowia.

ANEKS

INSTYTUTY I JEDNOSTKI POZAINSTYTUTOWE AKADEMII MEDYCZNEJ (NA DZIEŃ 31 XII 1976 R.)

I. WYDZIAŁ LEKARSKI

Instytut Biostruktury dyrektor: prof. dr Przemysław Gabryel Instytut Nauk Fizjologicznych dyrektor: doc. dr Jerzy Patelski Instytut Medycyny Społecznej dyrektor: doc. dr Mieczysław J eszke Instytut Chorób Wewnętrznych dyrektor: prof. dr Kazimierz Jasiński Instytu t Chirurgii dyrektor: prof. dr Roman Góral Instytut Pediatrii dyrektor: prof. dr Ole ch Szczepski Instytu t Ginekologii i Położnictwa dyrektor: prof. dr Witold Michałkiewicz Instytut Chorób Układu Nerwowego l N arządów Zmysłów dyrektor: prof. dr Mieczysław Wender Instytut Ortopedii i Rehabilitacji dyrektor: prof. dr Alfons Senger Instytu t Stomatologii dyrektor: doc. dr Stefan Włoch Zakład Anestezjologii kierownik: prof. dr Witold Jurczyk Katedra i Zakład Medycyny Sądowej kierownik: prof. dr Edmund Chróścielewski

Katedra i Zakład Radiologii z Ośrodkiem Onkologii kierownik: prof. dr Jerzy Wojtowicz kierownik ośrodka: prof. dr Szczęsny Simm Katedra i Klinika Psychiatryczna kierownik: doc. dr Włodzimierz Strzyżewski Katedra Nauk Społecznych kierownik: prof. dr Mieczysław Stański

II. WYDZIAŁ FARMACEUTYCZNY

Instytut Biologiczno- Farmaceutyczny dyrektor: prof. dr Zdzisław Kowalewski Instytut Chemii i Analityki dyrektor: prof. dr Ewaryst Pawelczyk

III. WYDZIAŁ PIELĘGNIARSKI

Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego i Rehabilitacji kierownik: doc. dr Marcin Sarnowski Zakład Psychologii Klinicznej kierownik: dr Lechosław Gapik Zakład Pedagogiki kierownik: doc. dr Czesław Siwiński

Zakład Organizacji Pracy Pielęgniarskiej kierownik: mgr Anna Nowicka Zakład Pielęgniarstwa Społecznego kierownik: mgr Barbara J anus

IV. JEDNOSTKI MIĘDZYWYDZIAŁOWE Biblioteka Główna dyrektor: mgr Jan Waliński Pracownia Informatyki i Statystykikierownik: mgr Bogumir Grala Studium Praktycznej Nauki Języków Obcych kierownik: mgr Mieczysław Pomiń Studium Wychowania Fizycznego i Sportu kierownik: dr Bernard Kobielski Studium Wojskowe kierownik: płk dr Stanisław GóraaStf

irttUU

Wojciech Kubasik z Poznańskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego Nr l spawa stalową balustradę tunelu drogowego przy al. Polskiej. Zdjęcie wykonane pod koniec października 1975 r.