JQA

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1977.01/03 R.45 Nr1

Laurea N agrod

Górze (1973); Wystawa indywidualna w Poznani u (1973). Za swoje prace zdobył ok. osiemdziesięciu nagród i wyróżnień, wśród nich pierwsze nagrody za plakat na Dzień Górnika (Katowice 1969); Dzień Hutnika (Katowice 1970); Zespół Pieśni i Tańca "Śląsk" (Katowice 1970); Międzynarodowe Konkursy Skrzypcowe 1970); nań 1972); Góraim. Henryka Wieniawskiego (Poznań l Maja (Poznań 1971), Rok Filmu (Poz1971); Chóry Wielkopolskie (Poznań Festiwal Piosenki Radzieckiej (Zielona 1973); Dni Morza (Gdańsk 1974).

Zebrał: Tadeusz Orlik

STANISŁAW TEISSEYRE

U rodził się dnia 7 czerwca 19)5 r. we Lwowie. Ojciec, Wawrzyniec Teisseyre, z "wykształcenia geolog, był profesorem Uniwersytetu im. Jana Kazimierza i Politechniki Lwowskiej; matka - Janina z domu Polityńska, była siostrą malarza lwowskiego Kazimierza Polityńskiego. Po ukończeniu gimnazjum studiował historię sztuki i rolnictwo, lecz już wtedy uświadomił sobie, że jego zainteresowania skupiają się na malarstwie, i że w tej dziedzinie pragnie zdobyć wykształcenie. Stanisław Teisseyre - po nieudanej próbie dostania się do pracowni Kazimierza Sichulskiego - rozpoczął studia u Pawła Gajewskiego, który po powrocie z Paryża otworzył we Lwowie prywatną pracownię malarską, będąc równocześnie profesorem w Szkole Zdobniczej (później Instytucie Sztuk Plastycznych). Dalsze studia malarskie odbywał w tzw. Grupie rysunkowej przy Wydziale Ogólnym Politechniki Lwowskiej pod kierunkiem Jana Henryka Rosena, utworzonej z inicjatywy Kazimierza Bartla, znanego badacza zagadnień perspektywy malarskiej i geometrii wykreślnej. Na trzecim roku studiów Teisseyre został asystentem (1931 - 1933) profesora Jana H. Rosena, który objął Katedrę Rysunku na Politechnice Lwowskiej, Twórczość Rosena, doskonała pod względem warsztatowym, ale oparta na tradycyjnych wzorach, nie stanowiła źródła inspiracji dla młodych. Jako pedagog pozostawiał on jednak studentom swobodę wyboru własnej drogi. N ajwcześniejsze obrazy Teisseyra posiadały swoisty ekspresjonizm z wyraźnymi wpływami kubizmu, wkrótce jednak malarstwo jego zaczęło ujawniać wyraźną skłonność do surrealizmu, co pozostało najbardziej istotną cechą jego twórczości do obecnej chwili. Przyjacielem Teisseyre'a we Lwowie był jego kuzyn Tadeusz Wojciechowski, student aichitektury, asystent przy Katedrze Rysunku, zajmujący się malarstwem i współzałożyciel Artesu (1929). Artystów zgrupowanych w Artesie, uprawiających sztukę o wyraźnych tendencjach surrealistycznych, łączyły także lewicowe zapatrywania. Teisseyre, któremu bliskie były poglądy artesowców, pozostawał z nimi w stałym kontakcie, brał udział w ich wystawach. Stopniowe rozpadanie się Artesu następowało od 1933 r. Powody tego faktu były złożone, lecz niewątpliwie przyczyniło się tu też coraz szersze oddziaływanie kapistów, lansujących swój jasno określony program, poparty wysokim poziomem warsztatu malarskiego. Teisseyre odnosił się przez kilka lat z rezerwą do założeń kapistów, czemu dał wyraz jeszcze w 1936 r., kiedy opublikował w czasopiśmie .. Sygnały" artykuł Światopogląd a styl w Analarstwie. Teisseyre współpracował również z "Kuźnicą", publikował w tym czasopiśmie artykuły z dziedziny sztuki. Pierwsza indywidualna, wystawa jego malarstwa odbyła się we Lwowie (1935). W tym samym roku brał udział w ogólnopolskiejwystawie związkowej w Łodzi, na której obraz Otwarte drvvi zwrócił uwagą recenzentów. W 1937 r. otrzymał stypendium Funduszu Kultury Narodowej na sześciomiesięczny pobyt we Francji, a w roku następnym we Włoszech. Powstało w tym czasie szereg jego pejzaży. Teisseyre wspomina, że bardzo niechętnie odnosił się do malowania martwej natury zaaranżowanej w pracowni, a dopiero przy bezpośrednim zetknięciu się z malarstwem Piotra Bonnarda w Paryżu uświadomił sobie, że ten wielki malarz maluje po prostu otaczającą go rzeczywistość, fragmenty wnętrz, sceny z życia codziennego w domach francuskich, oddając ich atmosferę i styl. Zwrócił też szczególną uwagę na strukturę kompozycyjną obrazów Bonnarda. Odtąd datuje się pewne zbliżenie Teisseyre'a do nurtu kolorystycznego.

W 1937 r. miała miejsce druga wystawa indywidualna artysty, na której wystawiony był obraz Otwarte ćrvvi - Taormina - jeden z nielicznych obrazów przedwojennych, zachowanych do Ania dzisiejszego. N a wystawie prac środowiska lwowskiego w Instytucie Propagandy Sztuki w Warszawie (1939) wystawił kilkanaście obrazów. W tym samym roku otrzymał N agrodę Plastyczną Miasta Lwowa.

Lata II wojny światowej Stanisław Teisseyre spędził we Lwowie. W latach 1939 - 1941 by! członkiem lwowskiego oddziału 'związku Radzieckich Artystów Plastyków Ukrainy.

Od połowy 1942 r. wykonywał polichromię zabytkowej części kościoła w Wyżmianach. W 1944 r. udał się do Lublina i tam aktywnie uczestniczył w organizowaniu życia artystycznego na pierwszym skrawku wyzwolonej ojczyzny. Był przewodniczącym Tymczasowego Zarządu Głównego Związku Plastyków i jako reprezentant środowiska nlastycznego, wraz z Jerzym Wolffem, udał się z Grupą Pełnomocnika Rządu, Karola Wende, do Krakowa w celu reaktywowania Związku Na I Walnym Zjeździe Delegatów Związku Polskich Artystów Plastyków w Krakowie (1945) wybrano Stanisbawa Teisseyre'a prezesem Zarządu Głównego. Pracował w tym czasie jako scenograf Teatru Wojska Polskiego, a także w Teatrze im. Juliusza Słowackiego (1945 - 1946). W 1946 r. Teisseyre przebywał w Wielkiej Brytanii. Wrażenia z tego nobytu, m. in. ze spotkania z Piotrem Potworowskim w jego londyńskiej pracowni, onisał w "Przeglądzie Artystycznym", którego redaktorem był przez dwa lata (1945 - 1946).

Kiedy w 1947 t. Wacław Taranczewski przeniósł się z Poznania do Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, Stanisław Teisseyre, cieszący się już sławą w całym kraju, przyjął propozycję objęcia stanowiska dyrektora, a nastęDnie rektora poznańskiej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych (1947 -1950). Z

właściwą sobie energią i umiejętnością przystąpił do ułożenia programu nauczania i doboru zespołu pedagogicznego, w skład którego wchodzili za jego kadencji m. in. Eustachy Wasilkowski, Stanisław Szczepański, Hipolit Polański (późniejszy rektor), Bazyli Woytowicz, Rudolf Krzywiec, Jan Piasecki, Alfred Wiśniewski; utworzoną Pracownię Kompozycji Malarstwa dla studentów wszystkich wydziałów objął Zdzisław Kępiński (1948). Przyjęcie w skład kadry znanego architekta Jana Cieślińskiego związane było z włączeniem do programu nauczania także sztuki użytkowej. Frorektorem od 1949 r. został rzeźbiarz Alfred Wiśniewski. Podjęta została akcja plenerów międzyuczelnianych (w Skokach i Łagowie), wspólnie z krakowska i warszawską Akademią Sztuk Pięknych; w Łagowie powstał również ośrodek plenerowo-wakacyjny dla wyróżniających się studentów. Zainicjowane wystawy sztuki współczesnej w Muzeum Wielkopolskim w latach 1947-1948 były wielkimi prezentacjami malarstwa twórców związanych z koloryzmem. Reforma szkolnictwa artystycznego mająca na celu ukierunkowanie szkól na specjalizację w jednej dziedzinie sztuk plastycznych, pociągnęła za sobą likwidacje wydzia1u malarstwa na uczelni poznańskiej (na rzecz architektury wnętrz); zachowany natomiast został wydział malarstwa w szkole w Sopocie; wówczas Stanisław Teisseyre tam sit; przeniósł (1950). Przez dalsze piętnaście iit był profesorem, a także rektorem Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych <;:j Sopocie, przeniesionej wkrótce do Gdańska. Teisseyre uczestniczył też w pracach związanych z odbudową Gdańska. W 1965 r. Teisseyre przyjął zaproszenie do ponownego objęcia stanowiska rektora poznańskiej Wyższej Szkoły Sztuk elastycznych. Powrót do naszego miasta wiązał się z przeprowadzeniem zasadniczej reformy struktury uczelni, proeramu i zespołu wykładowców. Szereg wybitnych artystów z różnych dyscyplin zaproszono z innych środowisk do grona pedagogów: Magdalenę Abakanowicz, Tadeusza Brzozowskiego, Zbigniewa Makowskiego, Andrzeja Pietscha, Magdalenę Więcek- Wnukową, Stanisława Zamecznika i in. Począwszy od lat pięćdziesiątych w malarstwie Teisseyre'a dominował krajobraz. Znalazły w nim odbicie liczne podróże artystyczne odbywane przez artystę: Pejzaż orecki, Morze Egejskie, Port w Eginie, Przypływ morza w Bretanii, a także poszukiwania nowych rozwiązań problemu nrzestrzeni w obrazie (m. in. Roztopy, Odpływ). W latach 196) - 1967 powstały pierwsze obrazy z cyklu "Ziemia", nie zakończonego do dziś, w którym coraz pełniej zaznacza się powracający nurt poetyckiej metafory (nawiązującej do surrealizmu Artesu), która da

Laureaci

je wyraz refleksji autora nad losem człowieka i Jego miejscem w świecie. Tytuły obrazów naprowadzają na zainteresowania artysty: Idol XX wieku, Wojna, Miejsca i sprawy opuszczone przez ludzi, W zgiełku nie słychać wołania. "Szukając formuły dla malarstwa Stanisława Teisseyre'a - pisze Teresa Kostyrko - uznałam je kiedyś za malarstwo metaforyczne, trochę przeciw istniejącym kwalifikacjom, włączającym je w krąg surrealizmu, a także, być może, przeciw opinii artysty o sobie samym. Argumentem za taką formułą był jednak dla mnie sposób konstruowania rzeczywistości przedstawionej obrazu, w którym odnaleźć można analogie do zasady budowy literackiej metafory, a zarazem dbałość artysty o poetycką wartość malarskiego komunikatu. Wizualna struktura jego obrazów utworzona z przenikających się wzajem elementów, należących jakby do różnych rzeczywistości, stanowi całość o określonym znaczeniu, podobnie jak znaczącą jest metafora powstająca przez zestawienie (oparte o określoną zasadę) terminów o różnych, pozornie odległych od siebie znaczeniach. Oczywiście trudno byłoby objąć taką charakterystyką wszystkie prace Stanisława Teisseyre'a, niemniej sądzę, że to, co o metaforyczności ich stanowi, jest zasadniczą cechą twórczości tego artysty, a nawet, pozwólmy sobie na wyrażenie oceny - istotnym walorem. ,,[. ..] Artyście nie jest obojętny zakres znaczeń zawartych w jego obrazach, powiedziałabym nawet - staje się dlań coraz bardziej ważny. Świadczy o tym cykl «Ziemia», który artysta prowadzi już od szeregu lat i który jest wyrazem, jak sam stwierdził: określonej koncepcji i stosunku człowieka do świata, do istniejących między nimi współzależnościami oraz naszych ziemskich uwarunkowań. "Rozpiętość problemowa obrazów tego cyklu jest bardzo duża, od Wojny poprzez Entreprenerów pr:zy Ablowym ognisku, Odloty, Ogień do Spotkania i Metamorfoz, a więc od wielkich społecznych dramatów do osobistych niemal zwierzeń. Podobny zakres komunikowanych wartości jest jednak 'właściwy pracom nie tylko tego cyklu. ..W twórczości Stanisława Teisseyre'a problemem takim była zapewne konstrukcja obrazu w oparciu o kolor. W kilku zachowanych z okresu lwowskiego pracach widoczne są jednak także inne charakterystyczne dla całej twórczości tego artysty cechy. N atomiast realizacja kolorystycznej zasady budowy obrazu w dalszych pracach ulega nrzeroianom [. ..1 Sposób używania koloru, ronzal światła w obrazach powstałych w ciągu r-ierwszych lat trwania tego cyklu (tj. «Ziemia») jest właściwością malarstwa - w całym tego słowa znaczeniu - współczesnego.

Nagród

Nieco inaczej funkcjonuje, mym zdaniem, kolor w niektórych obrazach z kilku ostatnich lat, w takich jak Dzień ósmy, czy Nagłe przebudzenie o świcie, w których zdaje się dominować dbałość o poetycki, czy nawet filozoficzno-społeczny sens obrazu. Czasem nawet powstaje wrażenie, że artysta zafrapowany jest tym sensem użycia koloru jedynie dla odnotowania elementów kreowanej rzeczywistości, zdając się na żywiołowy efekt jego działania. Wyróżnia się w tym zestawie ostatnich prac najnowsza replika Otwartych drzwi, która świadczy o wyraźnym zaangażowaniu artysty w problem malarskiej materii, prowadząc do wyszukanych efektów światła i koloru. "Nurt poetycki nie jest jedynym w twórczości Stanisława Teisseyre'a. Pojawiają się obok niego pejzaże - notatki z podróży zagranicznych; te z lat trzydziestych przywodzą na myśl kompozycje Taranczewskiego, późniejsze z pierwszego dziesięciolecia powojennego utrzymują się w konwencji tradycyjnego realizmu. Niezależnie od ich wartości malarskich wydają się bocznym nurtem w twórczości tego artysty. Wiodącym natomiast okazuje się ten, który zapoczątkowany został wspomniany już obrazem otwarte drzwi, wywodzi się więc także z intelektualnego klimatu lwowskiego środowiska. "Obrazy z cyklu «Ziemia» z pozycji współczesności rozliczają się ze światem wartości, w którym zostaliśmy ukształtowani, ale którego odchodzenia jesteśmy już świadkami. Ocalony zostaje wśród tego świat własnych emocji i przeżyć. Obrazy Stanisława Teisseyre'a stają się więc refleksyjnym komentarzem do rzeczywistości, w której istniejemy, mimo tego że każdy z nich stanowi odrębny i zamknięty w sobie świat. Możliwość odkrywania coraz to szerszych warstw znaczeniowych tych obrazów natomiast jest jeszcze jednym miernikiem ich wartości i sprawdzianem trafności malarskiej formuły. Konsekwentne rozwijanie tej zasady od początków drogi twórczej świadczy o sile własnej, indywidualnej koncepcji malarskiej i świadomym jej wyborze. Wykorzystywanie nowych środków wyrazu czy nowej techniki zawsze bowiem podporządkowane było w tej twórczości pierwotnei koncepcji wzbogacając jej sens i prowadząc do niepodważalnych artystycznych rezultatów". Artysta wystawiał swoje dzieła od roku 1926. Wystawa zbiorowa malarstwa (Lwów 1926); Lwowski Salon Wiosenny (1930); Stanisław Teisseyre (Lwów 1935); "Sport w sztuce" (Warszawa 1936); Stanisław Teisseyre (Lwów 1937); Wystawa Grupy Malarzy Lwowskich (Szwecja- Malm6 1938); Stanisław Teisseyre, malarstwo (Warszawa 1939); Wystawa Współczesnych Artystów Lwowskich (Warszawa 1939); Wystawa malarzy lwówskich (Moskwa 1940); Wystawa Malarstwa (Lublin 1944); Salon Wiosenny (Warszawa 1946); Iii Ogólnopolski Salon, Malarstwo, Rzeźba, Grafika (Poznań 1947); Wystawa Plastyków Poznańskich, Malarstwo, Rzeźba (Olsztyn 1948); Wystawa grupy poznańskich artystów plastyków (Poznań 1949); Łagów (1948); Wystawa obrazów, gwaszów, akwarel i rysunków (Poznań 1949); Ogólnopolska Wystawa Malarstwa Współczesnego, II Festiwal Plastyki (Sopot 1949); I Ogólnopolska Wystawa Plastyki (Warszawa 1950); Wystawa "W walce o pokój" (Warszawa 1951); II Ogólnopolska Wystawa Plastyki (Warszawa 1951); Wystawa Plastyki polskiej (Moskwa 1952); l-majowa wystawa plastyków Okręgu Gdańskiego (Sopot 1952); XXVI Biennale Sztuki (Wenecja 1952); I I I Ogólnopolska Wystawa Plastyki (Warszawa 1952); 10 lat Ludowego Wojska Polskiego w plastyce (Warszawa 1953); IV Ogólnopolska Wystawa Plastyki (Warszawa 1953); Wystawa Sztuki Polskiej (Moskwa 1954); Wystawa Sztuki Polskiej (Mińsk-Kijów 1955); Wystawa Sztuki Polskiej (Indie 1956); Stanisław Teisseyre (Sopot 1957); Stanisław Teisseyre (Poznań 1958); Wystawa Sztuki Polskiej (Egipt, Syria, Irak 1958); Stanisław Teisseyre (Berlin 1958); Stanisław Teisseyre (Budapeszt 1958); Stanisław Teisseyre (Praga 1958); Wystawa 27 malarzy Wybrzeża, Festiwal Sztuk Plastycznych (Sopot 1959); Wystawa Malarstwa Drobnych Form (Rzym 1960); Wystawa 50-lecia ZPAP Okręgu Krakowskiego (Kraków 1961); Wystawa Malarstwa z cyklu "Polskie Dzieło Plastyczne w XV -leciu" (Warszawa 1961); Salon Jesienny (Poznań 1962); Wystawa Malarstwa p.n. "Metafory", Festiwal Sztuk Plastycznych (Sopot 1962); I Festiwal Malarstwa Współczesnego (Szczecin 1962); Wystawa Sztuki Polskiej (RFN 1963); Stanisław Teisseyre (Łódź 1963); Stanisław Teisseyre, Wystawa Malarstwa (Sopot 1963); Stanisław Teisseyre (Kraków 1964); Stanisław Teisseyre, Malarstwo (Wrocław 1P64); Stanisław Teisseyre, Malarstwo (Warszawa 1964); Grand Prix International d'Art Contemporain de la Principante de Monaco (Monte Carlo 1964); Wystawa Malarstwa z cyklu "Polskie Dzieło Plastyczne w XX-leciu" (Warszawa 1964); Wystawa Sztuki Polskiej (Bułgaria 1965); Wystawa Sztuki Polskiej (Czechosłowacja 1965); Wystawa Sztuki Polskiej (NRD 1965); Wystawa Sztuki Polskiej (Związek Radziecki 1965); Wystawa Malarstwa p.n. "Porównania", Festiwal Sztuk Plastycznych (Sopot 1965); Festiwal Warszawski (Warszawa 1966); Wystawa Laureatów Nagród Państwowych i Nagród Ministra Kultury i Sztuki (Warszawa 1966); Stanisław Teisseyre (Bydgoszcz 1967): Stanisław Teisseyre. TMalarstwo (Poznań 1967); Wystawa p.n. "Porównania", Festiwal Sztuk Plastycznych (Sopot 1967); Ogólnopolska Wystawa Malarstwa. 1 Jesienne Konfrontacje (Rzeszów 1967): II

\ Q9

Jesienne Konfrontacje (Rzeszów 1968); Festiwal Polskiego Malarstwa Współczesnego (Szczecin 1968); Ogólnopolska Wystawa Malarstwa, III Jesienne Konfrontacje (Rzeszów 1969); Wystawa p.n. "Jesień Krakowska" (Kraków 1969); Wystawa p.n. "Porównania", Festiwal Sztuk Plastycznych (Sopot 1969); Wystawa Poznańskich Artystów Plastyków, wykładowców PWS SP (Poznań 1970); Malarstwo w Polsce Ludowej (Warszawa 1970); 25 lat Malarstwa Polskiego (Poznań 1971); Stanisław Teisseyre. Malarstwo, XXIV Festiwal Sztuk Plastycznych (Sopot 1971); VI Festiwal Polskiego Malarstwa Współczesnego (Szczecin 1972); Kolekcja Ewy Garzteckiej (Poznań 1973); Metafora i Fantastyka, Klub "Pod Lipami" (Poznań 1973); Motywy wojskowe w sztuce (Poznań 1973); Nauka inspiracją twórczości (Poznań 1973); I Triennale Malarstwa i Grafiki (Łódź 1973); 25 lat malarstwa Wybrzeża Gdańskiego (Sopot 1974); Wystawa pokonkursowa "II Konkursu Malarskiego im. Jana Spychalskiego" (Poznań 1974); Panorama XXX-lecia, Środowisko Poznańskie (Warszawa 1975); Wpływ surrealizmu w polskim malarstwie współczesnym (Londyn 1975); Wpływy surrealizmu w polskim malarstwie współczesnym (Sztokholm 1975); Wpływy surrealizmu w polskim malarstwie współczesnym (Wiedeń 1975); Wystawa Sztuki Polskiej (Baltimore 1975).

Stanisław Teisseyre był wielokrotnie nagradzany i wyróżniany za twórczość artystyczną. Otrzymał m. in.: Nagrodę Plastyczną Miasta Lwowa (1939); Wyróżnienie na wystawie "Plastycy w walce o pokój" (1950); II nagrodę na Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki (1951); III Nagrodę na OWP (1953); Państwową N agrodę Artystyczną II stopnia (zesp.) za obraz Manifestacje 1 Maja w 1905 '1954); Nagrodę Plastyczną Miasta Gdańska (1958); II Nagrodę na wystawie "Polskie Dzieło Plastyczne w XV-lecie PRL" (1961); Nagi odę Okręgu Związku Polskich Artystów Plastyków ZPAP, (Gdańsk 1963); Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki II stopnia (1969); N agrodę Ministra Kultury i Sztuki I stopnia (1971).

Rozwijał też ożywioną działalność polityczną i społeczną. W latach 1952-1956 był posłem na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Od 1%4 r. jest członkiem Komitetu do Spraw UNESCO, delegatem Polski na Kongresach Międzynarodowego Stowarzyszenia Sztuk Plastycznych (AIAP - l'Associatlon International des Arts Plastiques), które miały miejsce m. in. w Wiedniu i N owym Jorku.

W latach 1 -1966 (dwie kadencje) był członkiem Komitetu Wykonawczego AIAP W Paryżu. W 1973 r. przyznano mu zaszczytny dożywotni tytuł Conseiller d'Honneur a vie AIAP - UNESCO, dotąd przyznany tylko nielicznym artystom na świecie.

Laureaci

W 1959 i 1969 r. był Komisarzem Polski na Biennale Młodych w Paryżu, a w 196) i 1962 na Międzynarodowym Biennale Sztuki w Wenecji. Odznaczenia państwowe są dowodem uznania dla jego działalności i twórczości art y

Nagródstycznej. U dekorowany został: Sre brnym i Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1952), Krzyżem Oficerskim (1954), a w roku 1959 Orderem Sztandaru Pracy klasy II, a w 1976 r. Orderem Sztandaru Pracy klasy I.

Opracowano na p odstawie artykułów Ireny M o d e r s k i e i i Teresy K o s t Y i ko zawartych w Ę-atalo-Ku Wystawy Stanisław Teisseyre - Malarstwo. Poznań 1975 (Muzeum Narodowe w PoznanIU 1975).

DR JERZY ZIÓŁEK

Urodził się w dniu 22 czerwca 1927 r. w Poznaniu, z ojca Jana i matki Leokadii z domu Andrzejewskiej. W roku 1939 został wraz z rodzicami wysiedlony przez hitlerowców do tzw. Generalnej Guberni, skąd powrócił do Poznania w roku 1945. Po ukończeniu nauki w szkole średniej podjął studia na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Poznańskiego, które ukończył w roku 1951 uzyskując dyplom magistra socjologii. W roku 1966 po obronie pracy doktorskiej na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu otrzymał tytuł doktora nauk humanistycznych. Od roku 1945 aktywny działacz w organizacjach młodzieżowych i społecznych. W latach 1965 - 1969 radny Dzielnicowej Rady N arodowej Stare Miasto. Działa społecznie w

Wielkopolskim Towarzystwie Kulturalnym, w Instytucie Zachodnim, w kolegium redakcyjnym Biblioteki "Kroniki Miasta Poznania" i w Polskim Towarzystwie Wydawców Książek. W roku 1953 przyjęty został w szeregi Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.

W roku 1950 rozpoczął pracę w Oddziale Poznańskim Państwowych Zakładów Wydawnictw Szkolnych. Równocześnie podjął energiczne starania o powołanie samodzielnej placówki edytorskiej w Poznaniu - Wydawnictwa Poznańskiego, którego jest założycielem i organizatorem. Utworzenie Wydawnictwa Foznańskiego stało się ważnym momentem w rozwoju życia umysłowego i kulturalnego Poznania; przyczyniło się m. in. do aktywizacji środowiska naukowego i literackiego Wielkopolski oraz ziem północnych i zachodnich kraju poprzez stworzenie nowych możliwości popularyzowania ich osiągnięć badawczych i twórczych. Od chwili utworzenia Wydawnictwa Poznańskiego dr Jerzy Ziółek jest jego dyrektorem i redaktorem naczelnym. W wyniku szerokiej inspiracji i dzięki inicjatywie kierowanej przez niego instytucji powstały liczne dzieła poświęcone historii i życiu współczesnemu Wielkopolski i ziem przywróconych Macierzy, opracowania o stosunkach polsko-niemieckich i dziejach II wojny światowej, powstały książki podejmujące aktualne problemy polityczne i społeczne, a także nowe serie wydawnicze, jak np. znana ..Seria Dzieł Pisarzy Skandynawskich". Dr Jerzy Ziółek posiada duży, osobisty wkład pracy w wykształcenie i przygotowanie do zawodu nowej, wysoko kwalifikowanej kadry edytorów. Aktywnie współdziała w rozwoju życia kulturalnego środowisk naukowych i literackich Szczecina, Koszalina i Zielonej Góry. Od ponad dwudziestu pięciu lat związany jest z ruchem wydawniczym Polski Ludowej, którego jest czynnym działaczem. Posiada dorobek autorsko-publicystyczny związany tematycznie z ruchem wydawniczym. Jest autorem, współautorem i redaktorem publikacji książkowych, m in. Wspomnienia powstańców wielkopolskicli, Ziemie Zachód

nie w granicach Macierzy, Dzieje Wielkopolski, Park Pomnik Braterstwa Broni. Jest laureatem nagrody województwa poznańskiego w dziedzinie upowszechnienia kultury (1960), nagrody wojewody szczecińskiego za wybi tne osiągnięcia i zasługi w dziedzinie nauki i kultury na Pomorzu Zachodnim (1974) oraz nagrody Zarządu Głównego Towarzystwa Społeczno- Kulturalnego "Pobrzeże" za działalność edytorską i duży wkład w rozwój kultury regionu słupskiego (1976).

W uznaniu zasług w pracy zawodowej i społecznej Rada Państwa nadała drowi Jerzemu Ziołkowi Złoty Krzyż Zasługi, Krzyże: Kawalerski, Oficerski oraz Komandorski Orderu Odrodzenia Polski. Posiada m. in.

Medale X-lecia i XXX-lecia PRL, odznaczenia "Zasłużonego działacza kultury", Odznakę Honorową Miasta Poznania, Oznakę Honorową "Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego".

Zebrał: Alfred Laboga

FRANCISZEK BURKIEWICZ

I\. mgUli

- . r% *l "śśmllttlMF pfHH

Urodził się dnia 17 grudnia 1910 r. w Berlinie, jako syn robotnika kolejowego Ludwika Burkiewicza i jego małżonki, Józef y z domu Wilczek. Rodzina Burkiewiczów wróciła do ojczyzny w roku lm i zamieszkała w Poznaniu, w proletariackiej dzielnicy Wilda. Ojciec pracował jako robotnik ekspedycji kolejowej. W latach 1925 - 191) Franciszek Burkiewicz studiował pedagogikę w Państwowym Seminarium Nauczycielskim im. Ewarysta Estkowskiego, następnie zapisał się na studia w Państwowej Szkole Sztuk Zdobniczych

8 Kronika Miasta Poznania

- 555 .'i Przemysłu Artystycznego, które ukończył w 1£35 r. uzyskując absolutorium na Wydziale Grafiki. J ego profesorami byli Karol Monclral i Jan Wroniecki. Stypendium otrzymane z Funduszu Kultury Narodowej (1936) umożliwiło mu studia w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych: malarstwa u Tadeusza Pruszkowskiego, rysunku u Aleksandra Raka, grafiki artystycznej u Stanisława Ostoi-Chrostowskiego, a grafiki ubytkowej u Edmunda Bartłomiejczyka. Tam też po trzech latach uzyskał absolutorium na Wydziale Grafiki (1939) z ogólnym wy

Jubileusze

nikłem dobrym, natomiast dyplom po przerwie wojenne] (1947). Specjalizował się w drzeworytnictwie. Jako absolwent Akademii Sztuk Pięknych wszedł w skład dziesięcioosobowe] grupy młodych, która pod opieką Stanisława Ostoi-Chrostowskiego wykonywała dokumentalne rysunki zabytków architektury, pejzażu, folkloru itp. (1939). W latach okupacji (1939 -1945) Franciszek Burkiewicz pracował w Poznaniu jako kreślarz, biuralista, telefonista, odprawiacz pociągów i goniec w kolejowym odcinku drogowym nr 2 w Poznaniu oraz na dworcu rozrządowym we Franowie. Już podczas studiów brał udział w konkursach szkolnych, zdobył pięć odznaczeń za rysunki l grafikę użytkową oraz nagrodę za drzeworyt. Debiutował na wystawie "Sztuka, kwiaty i wnętrze" w Poznaniu (1936). N astępnie eksponował swoje prace na Międzynarodowej Wystawie Drzeworytów w Warszawie (1936) oraz w Ogólnopolskim Salonie Sztuk w Poznaniu (1937). W latach 1935 -1936 stworzył ponad trzydzieści drzeworytów, które eksponowane były na różnych wystawach w kraju i zagranicą po roku 1945. Pięknie zapowiadającą się karierę artystyczną przerwał wybuch wojny światowej. Właściwa twórczość Franciszka Burkiewicza rozpoczęła się więc po wyzwoleniu Poznania w 1945 r. W nie długim czasie dał się poznać jako świetny grafik i drzeworytnik. Miarą poziomu artystycznego jego prac jest udział w ponad trzystu wystawach okręgowych, ogólnopolskich i zagranicznych; uzysskanie wielu nagród, medali i wyróżnień na wystawach i w konkursach krajowych. W latach 1946 -1947 stworzył cykl drzeworytów o tematyce hitlerowskich obozów koncentracyjnych i martyrologii Polaków; później szereg kompozycji rodzajowych oraz pejzaży. Kilka lat pracy poświęcił tematyce odbudowy Poznania, ofiarował swemu miastu prace, które do dnia dzisiejszego nie tracą na aktualności i są często reprodukowane. W tym czasie powstały również portrety Ireny Joliot-Curie (rysunek wyróżniony na ogólnopolskiej wystawie), Aleksandra Zelwerowicza (drzeworyt zakupiony do zbiorów jednego z muzeów w Indiach), Ryszarda Berwińskiego i Henryka Wieniawskiego. Ten ostatni jest niezmiernie popularny, reprodukowany był w dziesiątkach tysięcy egzemplarzy w materiałach informacyjno-propagandowych Międzynarodowych Konkursów Muzycznych im. Henryka Wieniawskiego.

Godny uwagi jest także Autoportret, rysunek znajdujący się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie. W 1969 r. artysta wykonał dla poznańskiego Muzeum Historii Ruchu Robotniczego portret Marcina Kasprzaka (drzeworyt). Poza wspaniałym rysunkiem, świetną technikądrzeworytnicza, zwraca uwagę dobrze uchwycone podobieństwo oraz wyraz twarzy Marcina Kasprzaka, sportretowanego na podstawie zatartych przekazów fotograficznych. Reprodukcję tego dzieła dyrekcja Muzeum im. Marcina Kasprzaka wręcza wybitnym {'ościom.

N astępny cykl prac Burkiewicza podejmował temat burzliwego rozwoju techniki. Powstało kilkadziesiąt drzeworytów, linorytów i rysunków ukazujących różne przejawy postępu technicznego; są to: Anteny, Sygnały, Radary, RadIolokatory, RadIoInterferometry, Akumulator energii słonecznej, Stacja rozdzielcza energii elektrycznej, Induktor, Budowa elektrociepłowni, Elektryczny piec i inne. W okresie między pracą nad poszczególnymi cyklami, artysta wracał do tematów związanych z zabytkami architektury Poznania i Wielkopolski. Wiele tych prac (drzeworyty i linoryty) rozpowszechniano w tysiącach egzemplarzy w kraju i zagranicą. Szczególną aktywność twórczą przejawia Fianciszek Burkiewicz od 1%5 r.; pracuje do dziś nad rysunkami i linorytami dużych formatów. Włożył w nie cały swój wielki talent oraz doskonałość techniczno-graficzną. Wykonał sto dwadzieścia pięć rysunków i trzydzieści pięć linorytów i drzeworytów. Artystę zafascynował świat na tury (Góry, Jaskinie, Człowiek l góry), a szczególnie Kosmos: Pole meteorów, Przestrzenie międrygwiezdne, Powstają nowe planety; Niebo nad górami, Odkrywamy nowe złoża kruszcu, Wytrysk ropy naftowej i Budujemy szklane domy, wyróżniony w konkursie "Człowiek i praca w Polsce Ludowej" (1966).

Rysunek Człowiek i góry wyróżniony został na II Triennale Rysunku we Wrocławiu (1%8) nagrodą II stopnia. Jakość artystyczna tych prac, duża wyobraźnia artysty i umiejętność transponowania elementów otaczającego nas świata na język sztuki dalą podstawę do twierdzenia, że mamy do czynienia z twórcą o wielkim talencie. Franciszek Burkiewicz jest także autorem około pięćdziesięciu exlibrisaw eksponowanych w kraju i zagranicą oraz cyklu linorytów pt. Rzym, będącego plonem podróży art> stycznej w 1959 r. Zainteresowania teatralne i muzyczne (szczególnie te ostatnie) znalazły wyraz w licznych pracach graficznych, rysunkach i exlibrisaeh. Dorobek artystyczny Franciszka Burkiewicza jest ogromny - liczy blisko tysiąc dzieł. Setki artykułów krytycznych o swojej pracy twórczej i reprodukcje prac w czasopismach, wydawnictwach i katalogach w kialu i zagranicą zgromadził on w swoim archiwum. Oto niektóre z nich: "W sali grafiki uderza' Burkiewicz drzeworytami pełnymi dobrego smaku i deko

Widok na Cytadelą w Poznaniu. Rysunek Franciszka Burkiewicza (1945), nagrodzony przez Ministerstwo Kultury i Sztuki. W zbiorach Muzeum Wyzwolenia Poznaniaratywnego spokoju kompozycji, nie bez przymieszki akcentu Van Goghowskiego czy nawet groteski a la Hieronim Bosch". (M. N o w o w i e j s ki, "Głos Wielkopolski" 20 XII 1945). "Pod względem technicznym wysuwają się na pierwszy plan, jako specjalność Burkiewicza, drzeworyty. Cechuje je ciekawa, pełna dynamizmu gra rytmicznie kontrastowo stosowanych linii i plam biało-czarnych oraz ogromne bogactwo fakturalne wynikające z wielostronnego użycia różnych narzędzi graficznych [...] Franciszek Burkiewicz jako grafik-drzeworytnik kontynuuje chlubną tradycję Skoczylasa i Ostoi-Chrostowskiego". (E. Kur z y ń s ki, "G'os Wielkopolski" l XII 1948). "Jego kukiełkowe drzeworyty mają coś z kontynuacji kompozycji średniowiecznych. N abardziej frapujące jest w nich [...] niesłychanie bogata i świetna technicznie faktura". (K. J 6 z ef o w i c z ó w n a, "Arkona" czerwiec-lipiec 1948). "Franciszek Burkiewicz jest znanym, ciekawym grafikiem. Zdradza skłonność do ekspresj onistycznej groteski [... ] , groteska staje się dominującym pierwiastkiem kompozycji". (J. Lenica, "Trybuna Ludu" 11 II 1954). "Rysunki Burkiewicza świadczą o wytrwałym i świadomym poszukiwaniu własnej

8*koncepcji opartej na zasadzie realistycznego widzenia otaczającej rzeczywistości". (J. M r oz i ń s k i, "Gazeta Poznańska" 13 V 1952). "Artysta ten stara się przy zachowaniu oszczędności środków wyrazu [...] zwięźle oddać całą bogatą i różnorodną prawdę rzeczywistości. Stąd pewna obfitość szczegółów widoczna w niektórych wcześniejszych pracach została podporządkowana bardziej syntetycznemu, skrótowemu widzeniu. Ta świadoma selekcja i dążenie do konsekwentnego rrdowania formy, szczególnie widoczna w ostatnich pracach, jest bezsprzecznym dowodem twórczego rozwoju artysty, wynikiem wielu lat pracy" . (K. Ł u b i e ń s ki, Wstęp do katalogu wystawy. Poznań, listopad 1954). "Burkiewicz wychodzi w swej twórczości z założeń realistycznych i nawet tam. gdzie wena ponosi go w świat fantazji i pewnej rowoczesności, nie odbiega zbyt daleko od form zrozumiałych i czytelnych". (T. Pasikowski, "Gazeta Poznańska" 15 IX 1958). "Prace jego rzetelne i arcytrudne technicznie mają ten bardzo dziś jeszcze rzadki walor, ze posługują się jakimś własnym kluczem do transponowania współczesności". (O. B ł a że - w i c z, "Głos Wielkopolski" 28 VI 1964). "Twórczość Burkiewicza cechuje duża kul

Jubileusze

Amn* . *$£. < * f i 1\ n 1\ # X > 1\ 1\ * Y k i A U 5#

tura warsztatowa, pełne opanowanie niełatwych umiejętności technicznych i swoboda w operowaniu formą, oszczędność środków wyrazu oddających jednocześnie całą bogatą i różnorodną prawdę rzeczywistość". (K. K ai i n o w s k i, Wstęp do katalogu wystawy. Poznań, wrzesień 1965). "Drzeworyty Burkiewicza, w których pogłębia temat związany z cywilizacją [...] - to już nowa jakość w tej dziedzinie techniki graficznej" J. J u s z c z y k, "Gazeta Poznańska" 19 XII 1964). "Jest w tych pracach coś z lęku człowieka XX wieku przed inwazją robotów. Ale jednocześnie bardzo ekspresyjne formy przemysłowe posłużyły artyście jako tworzywo do rozwiązań czysto kompozycyjnych". (M. B a c c i a r e 11 i, "Gazeta Poznańska" 25 IX 1965). "Osobną pozycję wśród drzeworytników zajmuje [...] Franciszek Burkiewicz ze swoją ekspresyjną groteską, którą ostatnio porzuca na rzecz interesującej pejzażowej metafory". (I. Jak i m o w i c z ,

Franciszek Burkiewicz: N aciek. Rysunek tuszem, pędzel i piórko (1%5)

Wstęp do katalogu wystawy. Warszawa, październik 1971). "Skłonność do kształtów formułujących nastroje baśniowo-romantyczne w podłożu nadrealnym widać we frapujących rysunkach Franciszka Burkiewicża: Kwiat, Człowiek i góry, Tarcza". (R. Cz.

J a s koł a, "Pomorze" 15 VI 1972). "Franciszek Burkiewicz kontynuuje starą technikę drzeworytu, która działa jak kontrapunkt, zwłaszcza w połączeniu z pracami - jak zawsze oszczędnymi, spokojnymi i pełnymi formalnej elegancji". (J. J u s z c z y k , "Gazeta Poznańska" 2 V 1973). "I nagrodę, i medal zdobył Franciszek Burkiewicz za piękną w wymowie, doskonale zakomponowaną i technicznie bez zarzutu wykonaną, walorowo i precyzyjnie narysowaną pracę pt. Odszedł wielki artysta (Picasso). Ten sam autor zdobył jeszcze dwie nagrody, w tym główną nagrodę Wielkopolskiego Towarzystwa Kulturalnego, fundatora dla najlepszych prac w tematyce «Rok Nauki w Polsce», a nade Rom,antyzm i współczesność (Henryk Wieniawski). Rysunek tuszem, pędzel (1972)

Jubileuszesłane dwie prace zostały zakwalifikowane na wystawę. Piękny sukces poznańskiego grafika". (W. M a k o w i e c ki, Katalog XI Pokonkursowej Wystawy Grafiki i Rysunku. Styczeń 1974). "W grafice Burkiewicza przy całej jednorodności jest więc dwuwątkowość. Można by ją określić jako realizację pewnego zespołu cech i reguł w zakresie realistycznego pejzażu przedstawiającego oraz wykraczające poza te reguły syntezy pejzażowe, manifestujące się w konkretnych wytworach jako rodzaj pejzażowego światopoglądu. Rzecz w tym, że oba te wątki są sobie ściśle podporządkowane, a ów porządek związany jest z drogą twórczą Burkiewicza i można go śledzić w retrospektywnej prezentacji jego dzieł". (A. M a c i e - j e w s k a - J a m r o z i ak, "Nurt" , R. 1976, nr 2). Franciszek Burkiewicz prowadzi szeroką działalność społeczną, którą zapoczątkował w okresie studiów w Państwowej Szkole Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego. W 1945 r. wybrany został sekretarzem Zarządu Okręgu Związku Polskich Artystów Plastyków i pełnił tę funkcję w ciągu kilku lat. Od 1948 r. jest konikarzem. Pracę w Prezydium Związku kontynuuje do dziś z krótką przerwą, pełnił na zmianę funkcje sekretarza i skarbnika, a od 1959 r. funkcje wiceprezesa. Był także przewodniczącym Sekcji Grafiki.

Był ponadto członkiem komisji artystycznych przy Związku Polskich Artystów Plastyków, Wojewódzkiej Radzie Narodowej, Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych, Międzynarodowych Targach Poznańskich; członkiem wielu sądów konkursowych oraz Rady Artystycznej Zarządu Głównego Związku Polskich Artystów Plastyków. W latach 1950-1972 był członkiem Komisji Rzeczoznawców przy Ministrze Kultury i Sztuki. Miarą pozytywnej postawy społecznej Franciszka Burkiewicza są setki grafik ofiarowanych na cele społeczne. Franciszek Burkiewicz rozpoczął działalność pedagogiczną w 1945 r. jako nauczyciel w Państwowej Szkole Sztuk Zdobniczych, przemianowanej następnie na Państwowy Instytut Sztuk Plastycznych. Wykładał kompozycję brył i płaszczyzn oraz liternictwo. Z chwilą powstania Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych (1946/1947) zaangażowany został jako starszy asystent, a od początku roku akademickiego 1947/1948 do końca 1951/1952 pracował jako adiunkt. Wykładał liternictwo na kursie ogólnym; na Wydziale Grafiki i Malarstwa - drzeworyt, grafikę użytkową i kompozycję graficzną. W roku akademickim 1958/1959 wykładał drzeworyt na TI roku studiów. W latach 1964 -1965 był dyrektorem Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych im. Franciszka Bartoszka.

Przez wiele lat pełnił funkcje opiekuna (? ramienia Związku Polskich Artystów Plastyków) Społecznego Ogniska Kultury Plastycznej w Poznaniu. W celach studyjnych często wyjeżdżał zagranicę. Jako stypendysta Ministerstwa Kultury i Sztuki - do Włoch i Austrii (1959); na Węgry (1965); do Republiki Federalnej Niemiec (1966); Czechosłowacji (1970); kilkakrotnie do Niemieckiej Republiki Demokratycznej (1%2 - 1975). Jest laureatem Nagrody Artystycznej Miasta Poznania (1958) i Wojewódzkiej Rady Narodowej za rok 1965; Nagrody Ministra Kultury i Sztuki za rysunek (1945) oraz za działalność organizacyjną w Roku Plastyki (1971). Za działalność artystyczną i twórczą otrzymał: nagrodę Okręgu Poznańskiego Związku Polskich Artystów Plastyków na Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki w Radomiu (1945); wyróżnienie na Ogólnopolskiej Wystawie "Walka o Pokój" w Warszawie za portret Ireny Juliot-Curie (1950); wyróżnienie na II Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki w Warszawie za grafikę (1951); wyróżnienie Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu za rysunek (1954 -1955); Medal Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Radomiu (1959); wyróżnienie poznańskiego okręgu Związku Polskich Artystów Plastyków za grafikę (1962); wyróżnienie w IV Salonie Bosio Monte Carlo w Monaco (1963); nagrodę na wystawie XX-leeia PRL w Poznaniu (1964); wyróżnienie na Ogólnopolskiej Wystawie Flastyki w Radomiu (1965); wyróżnienie w Ogólnopolskich Konkursach "Człowiek i praca w Polsce Ludowej" (1967-1969); nagrodę na II Triennale Rysunku we Wrocławiu (1968); wyróżnienie ł nagrodę w Konkursie na Grafikę i Rysunek im. Jana Wronieckiego (1970, 1971, 1973); Nagrodę Wojewody Radomskiego (1975). Posiada Odznakę Honorową Miasta Poznania; Medal XXX-lecia Polski Ludowej; Odznakę Zasłużonego Działacza Kultury i Złotą Odznakę Związku Polskich Artystów Plastyków. Za zasługi w pracy zawodowej i społecznej udekorowany został Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1976). U roczystość jubileuszowa czterdziestolecia pracy artystycznej Franciszka Burkiewicza odbyła się dnia 20 grudnia 1975 r. w salonach wystawowych Biura Wystaw Artystycznych i związana była z otwarciem jego retrospektywnej wystawy, prezentującej około dwustu pięćdziesięciu prac graficznych, rysunków, malarstwa i monotypii z lat 1935- 1975.

Obecni na otwarciu wystawy przedstawiciele Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Wydziałów Kultury i Sztuki Urzędu Miejskiego i Urzędu Wojewódzkiego, Zarządu Okręgu Związku Polskich Artystów' Plastyków, prasy, instytucji kulturalnych złożyli jubilatowi serdeczne gratulacje. Odczytano telegramy z życzeniami, zwiedzono wystawę . Uroczystość zakończyła się lampką wina w klubie Związku.

Z e b r a ł : Tadeusz Świtała

ANEKS

WYSTAWY INDYWIDUALNE

1946 - Poznań; 1947 - Poznań; 1948 - Poznań; 1953 - Poznań; 1954 - Poznań; 1935 - Kalisz, Leszno, Międzyrzecz, Września; 1958 - Kalisz, Koszalin, Leszno, Poznań; 1959 - Gorzów W1kp., Kościan, Środa, Śrem, Szamotuły, Zielona Góra; 1961 - Poznań; 1962 - Leszno, Poznań; 1963 - Koszalin, Poznań; 1964 - Poznań; 1966 - Poznań, Szczecin; 1968 - Gdynia, Poznań; 1969 - Poznań, Piła; 1970 - Koszalin; 1971 - Gołańcz, Ostrów W1kp., Wapno; 1972 - Turek, Wapno; 1975 - Poznań (Wystawa jubileuszowa); 1976 - Poznań.

UDZIAŁ W WYSTAWACH W KRAJU

Ogólnopolska Wystawa Plastyki "Sztuka, Kwiaty, Wnętrze" (Poznań) Międzynarodowa Wystawa Drzeworytów (Warszawa) Ogólnopolski Salon Sztuki (Poznań) Ogólnopolski Salon Wiosenny (Warszawa); II Ogólnopolski Salon (Radom) Ogólnopolski Salon Zimowy (Kraków) Ogólnopolska Wystawa Grafiki TUR (Warszawa); III Ogólnopolska Wystawa Zimowa (Radom); IV Ogólnopolska Wystawa Zimowa (Radom) 1949 - Festiwal Sztuk Plastycznych (Sopot); Wystawa Plastyki o Tematyce Morskiej (Katowice); V Ogólnopolska Wystawa Zimowa (Radom) 1950 - I Ogólnopolska Wystawa Plastyki (Warszawa); Wystawa Marynistyczna (Sopot); Ogólnopolska Wystawa "Walka o Pokój" (Warszawa); VI Ogólnopolska Wystawa Zimowa (Radom) Wystawa "Sztuka Graficzna j ej rola sp ołeczna" (Poznań); II Ogólnopolska Wystawa Plastyki (Warszawa); VII Ogólnopolska Wystawa Zimowa (Radom) 1952 III Ogólnopolska Wystawa Plastyki (Warszawa) 1953 - IX Ogólnopolska Wystawa zimowa (Radom) 1954 - Wystawa "Sport i Turystyka w Plastyce" (Zakopane); IV Ogólnopolska Wystawa Plastyki (Warszawa); Wystawa "Szlakiem Chopina" (Duszniki); X Ogólnopolska Wystawa Zimowa (Radom) 1955 - XI Ogólnopolska Wystawa Plastyki (Radom) 1956 - XII Ogólnopolska Wystawa Zimowa (Radom); Ogólnopolska Wystawa Grafiki ku (Warszawa) 1957 - XII Ogólnopolska Wystawa Zimowa (Radom) 1958 - XIV Ogólnopolska Wystawa Zimowa (Radom) 1959 - II Ogólnopolska Wystawa Grafiki (Warszawa); XV Ogólnopolska Wystawa Zimowa (Radom) i960 - Wystawa Marynistyczna (Warszawa); I Biennale Grafiki (Kraków); Wystawa Polskiej Grafiki Współczesnej (Warszawa); XVI Ogólnopolska Wystawa Zimowa (Radom) 1961 - Ogólnopolska Wystawa Grafiki Rysunku (Warszawa); XVII Ogólnopolska Wystawa Plastyki (Radom) 1962 - Ogólnopolska Wystawa Plastyki (Bie1sko- Biała); II Biennale Grafiki (Kraków); XVIII Ogólnopolska Wystawa Plastyki (Radom) 1963 - W y s t a w a P 1 a s t y ki" Z ł o t e G r o n o" ( Z i e 1 o n a Gór a ) 1964 - III Biennale Grafiki (Kraków) 1965 - Jubileuszowa Wystawa Plastyki (Radom); Ogólnopolska Wystawa Grafiki Rzeźby w XX-leciu PRL (Warszawa); Wystawa Grafiki Subskrypcyjnej (Warszawa); Ogólnopolska Wystawa Rysunku (Wrocław) 1966 - II W y s t a w a P 1 a s t y ki" Z ł o t e G r o n o " ( Z i e lon a Gór a ) ; O gól n o p o 1 s k a W y s t a w a " T e m a t Muzyczny w Polskiej Plastyce Współczesnej" (Bydgoszcz); Ogólnopolska Wystawa "Mo

1935 - 1936 - 1937 - 1946 - 1947 - 1948 -

Rysun -

Jubileuszetyw Muzyczny w Exlibrisie Polskim" (Poznań); Ogólnopolska Wystawa "J esień 66" (Bielsko-Biała); IV Międzynarodowe Biennale Grafiki (Kraków) 1967 - Wystawa Prac Konkursowych "Człowiek i Praca w Polsce Ludowej" (Warszawa); Ogólnopolska Wystawa Plastyki ,,50-1eeie wielkiej Rewolucji Październikowej" (Radom) 1968 - V Wiosna Opolska (Opole); Wystawa Grafiki Poznańskiej (Gdańsk); "Konin w plastyce" (Konin); "K.P.P., P.P.R., P.Z.P.R. w Wielkopolsce" (Poznań); "P1astyka Poznańska w 25-1ecie L WP i 50-lecie Powstania Wielkopolskiego" (Poznań); "Sa1on Jesienny" (Poznań); V Międzynarodowe Biennale Grafiki (Kraków) 1969 - Wystawa Plastyki Poznańskiej (Koszalin); Wystawa Grafiki Poznańskiej (Zielona Góra); "P1astyka Poznańska w 25-1ecie PRL" (Poznań); Wystawa pokonkursowa "Człowiek i praca w Polsce Ludowej" (Warszawa); Wystawa III Ogólnopolskiej Subskrypcji Grafiki Artystycznej (Warszawa); IV Ogólnopolska Wystawa Grafiki Artystycznej (Warszawa) 1970 - Zwycięstwo "W 25-rocznicę Wyzwolenia Wielkopolski i Poznania" (Poznań); VI Międzynarodowe Biennale Grafiki (Kraków); VI Wiosna Opolska (Opole); Wystawa "Wojna i Pokój w Twórczości Plastycznej" (Słupsk); "Sa1on 70" (Poznań) 1971 - I - IV Wystawa prac z Konkursu im. Jana Wronieckiego na Grafikę i Rysunek (Poznań); VI Wystawa Polskiej Grafiki Marynistycznej (Gdańsk, Szczecin); Wystawa Grafiki (Poznań); "Grafika w Polsce Ludowej" (Warszawa); XXVI Ogólnopolska Wystawa Plastyki (Radom) 1972 - "Ma1arstwo, Grafika i Rzeźba Poznańska" (Poznań); wystawa Plastyki Poznańskiej z okazji XIII Zjazdu Delegatów Związku Polskich Artystów Plastyków (Poznań); Wystawa Grafiki Poznańskiej (Bydgoszcz); I Ogólnopolska Wystawa - Kiermasz Grafiki (Wrocław); V, VI Wystawa Prac z Konkursu na Grafikę i Rysunek im: Jana Wronieckiego (Poznań); II Ogólnopolska Wystawa Malarstwa i Grafiki (Tarnów); I Ogólnopolskie Targi Polskiej Plastyki Współczesnej (Warszawa); Wystawa Grafiki Poznańskiej (Toruń) "Sa1on 1972'" (Poznań); XXVII Ogólnopolska Wystawa Plastyki (Radom) 1973 - Wystawa Poplenerowa "Paczków 1972" (Opole); Wystawa Ogólnopolska ,,30 lat Ludowego Wojska Polskiego w Plastyce" (Warszawa); "Sa1on 1973" (Poznań); II Krajowe Targi Polskiej Plastyki Współczesnej (Warszawa); V Ogólnopolska Wystawa Grafiki (Warszawa); "N auka inspiracją twórczości" (Poznań) 1974 - IX Wystawa Prac z Konkursu na Grafikę i Rysunek im. Jana Wronieckiego (Poznań); III Ogólnopolska Wystawa "Człowiek, Praca, Sztuka" (Tarnów); II Wystawa Poplenerowa Pleneru Marynistycznego (Świnoujście); "Sa1on 1974" (Poznań); XXIX Ogólnopolska Wystawa Plastyki (Radom) 1975 - Wystawa Plastyki Poznańskiej w ramach "Panoramy XXX-1eeia" wa sprzedaż (Poznań); Wystawa "XXX Rocznica Zwycięstwa Twórczości Plastycznej" (Warszawa); XXX Ogólnopolska Wystawa 1976 - XII Wystawa pokonkursowa grafiki (Poznań); IV ogólnopolska 1 grafiki (Tarnów).

(Warszawa); Wystanad Faszyzmem w Plastyki (Radom) wystawa malarstwa

UDZIAŁ W WYSTAWACH ZAGRANICZNYCH

1947 - Belgia (Bruksela); Niemiecka Republika Demokratyczna (Berlin) 1948 - Belgia (Bruksela); Czechosłowacja (Praga); Francja (Paryż); Holandia (Haga) 1949 Austria (Wiedeń); Włochy (Rzym) 1955 Indie (objazdowa); Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka (objazdowa) 1960 Chińska Republika Ludowa; Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna, Mongolia (objazdowa); Niemiecka Republika Demokratyczna (Rostock) Republika Federalna Niemiec (Miih1hausen) Hiszpania (Malaga, Madryt); Monte Carlo; Sudan (Chartum); Tenerifa (Wyspy Kanaryj skie) 1965 - Czechosłowacja (Bratysława, sławia (objazdowa); Związek 1966 - Republika Federalna Niemiec 1967 - Czechosłowacja (Brno) 1969 - Dania, Norwegia (objazdowa) 1970 - Wielka Brytania (Bradford) 1971 - Włochy (Biella); Kanada (Montreal), Meksyk (Meksyk) 1972 - Czechosłowacja (Brno); Niemiecka Republika Demokratyczna (Berlin, Cottbus, Frankfurt n. Odrą); Węgry (Budapeszt) 1974 - Bułgaria (P1owdiw); Czechosłowacja (Brno) 1976 - Republika Federalna Niemiec (Getynga); Włochy (Bolonia) 1963

Praga); Republika Federalna Niemiec (Hamburg) i JugoSocjalistycznych Republik Radzieckich (Charków) (Hamburg, Monachium); Włochy (Regio Emilia)

PROFESOR DR JÓZEF WIZA

(1905-1976)

Dnia 14 maja 1976 r. zmarł w Poznaniu w wieku siedemdziesięciu jeden lat emerytowany profesor nadzwyczajny Akademii Medycznej, dr habilitowany medycyny Józef Wiza.

Józef Wiza urodził się dnia 25 lutego 19)5 r. w Kcyni, w rodzinie kupca Józefa Wizy i jego żony, Joanny z J askólskich.

Krótko potem rodzice przenieśli się do Gniezna; tam Józef Wiza zaczął chodzić do szkoły powszechnej, a następnie do gimnazjum w którym ukończył sześć klas. Ostatnie lata nauki spędził już w Poznaniu, gdzie w 1925 r. zdał egzamin dojrzałości w Gimnazjum im. Bergera. Zaraz też rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim U niwersytetu Poznańskiego, które ukończył w 1933 f., uzyskując dyplom lekarza. W roku 1934 zawarł związek małżeński z Teresą z domu Guczy-Gudzańską. Z małżeństwa tego przyszło na świat troj e dzieci: Krzysztof, Grażyna i Ewa.

W roku 1930, jeszcze będąc studentem medycyny, rozpoczął pracę zawodową i naukową jako młodszy asystent w Zakładzie Mikrobiologii Lekarskiej Uniwersytetu Poznańskiego pod kierunkiem prof. dra Leona Padlewskiego . Tej specjalności mikrobiologii, pozostał wierny przez całe życie. W czasie swoich prac badawczych zakaził się w laboratorium durem brzusznym; choroba miała ciężki przebieg kliniczny. W roku 1936 doktoryzował się w U niwersytecie Poznańskim u prof. dra Leona Padlewskiego; uzyskał stopień doktora medycyny na podstawie pracy pt. O różnych metodach Wyosabniania pałeczek grupy durowo-paradurowej Z katu. W 1935 r. został mianowany starszym asystentem i na tym stanowisku pozostał w Zakładzie aż do wybuchu II wojny światowej (1939). Oprócz pracy naukowo-dydaktycznej w Zakładzie, Józef Wiza był wykładowcą mikrobiologii w Szkole Pielęgniarstwa Polskiego Czerwonego Krzyża, na Wyższych Kursach N auczyciel

skich, lekarzem i wykładowcą w Państwowym Pedagogium N auczycielskim, nadto pracował w firmie "Catgut Polski" jako lekarz bakteriolog, odpowiedzialny za jalowość nici chirurgicznych. Jeszcze jako chłopiec w mundurku harcerskim Józef Wiza brał udział w Powstaniu Wielkopolskim 1918/1919 na terenie Gniezna; pełnił tam funkcje łącznika. Następnie działał w Poznaniu w harcerstwie. Uzyskał stopień harcmistrza, przez pewien czas był też komendantem Chorągwi Wielkopolskiej. Harcerstwo było w młodości jego pasją, z któ

Z zatobneJ karty

rej wyrosła z czasem dojrzała, ofiarna działalność dla ojczyzny. Wybuch II wojny światowej przerwał pięknie zapowiadającą się pracę naukową, dydaktyczną i społeczną Józefa Wizy. W 1939 r. został zmobilizowany z przydziałem do Szpitala im. Józefa Piłsudskiego w Warszawie. Szpital ten został ewakuowany do Kowla; stamtąd po klęsce wrześniowej dr Wiza powrócił do Poznania w październiku 1939 r. Mimo terroru i prześladowań ze strony okupanta, podjął trudne zadanie tworzenia organizacji ruchu oporu. Wokół harcmistrza Józefa Wizy - "Siwego", skupiła się grupa działaczy okupacyjnego podziemia. Kierownictwo tej organizacji miało siedzibę w lokalach dawnej firmy "Catgut Polski" przy ul. Sw. Marcina. Za staraniem Józefa Wizy powstał Wydział Zachodni "Szarych Szeregów", którego jednym z kierowników był "Siwy". W kwietniu 1940 r. .Tozef Wiza, poszukiwany przez Gestapo, opuścił Poznań i udał się do Warszawy. Tam pracował w faDryce farmaceutycznej "Klawe-Asid", w dziale produkcji surowic i szczepionek. Natychmiast po przyjeździe do Warszawy Józef Wiza nawiązał kontakty z Wydziałem Zachodnim, organizując wsparcie dla poznańskiej organizacji podziemnej. Po rocznej pracy w fabryce otrzymał stanowisko kierownika Centralnego Laboratorium Ubezpieczalni Społecznej w Warszawie, gdzie pracował aż do wybuchu Powstania Warszawskiego (1944), w którym brał czynny udział. Na terenie Centralnego Laboratorium Ubezpieczalni Społecznej żywo rozwinęło się zarówno tajne nauczanie, jak i inne formy konspiracji. Odbywały się m. in. zajęcia z mikrobiologii dla studentów Wydziału Farmaceutycznego Tajnego Uniwersytetu Ziem Zachodnich, prowadzone przez dra Józefa Wizę. Personel Laboratorium, za wiedzą i aprobatą dra Wizy, fałszował wyniki analiz lekarskich, aby chronić Polaków przed wywiezieniem na roboty do Niemiec. Kiedy wybuchło Powstanie Warszawskie, Józef Wiza uczestniczył w nim jako lekarz w punkcie opatrunkowym przy ul. Marszałkowskiej. W lutym 1945 r., tuż za Armią Radziecką wyzwalającą nasz kraj, dr Józef Wiza wrócił do Poznania, delegowany przez ministra Opieki Społecznej i Zdrowia Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego w celu uruchomienia filii Państwowego Zakładu Higieny oraz Zakładu Mikrobiologii Lekarskiej Uniwersytetu Poznańskiego. Zastał oba Zakłady zrujnowane i częściowo spalone. U chronił pozostały majątek od zniszczenia i wraz z kilkoma dawnymi pracownikami urządził w Collegium Medicum przy ul. Fredry tymczasowy Zakład Mikrobiologii

Lekarskiej łącznie z Zakładem Higieny. Podobnie dźwignął ze zniszczeń filię Państwowego Zakładu Higieny przy ul. Noskowskiego. Oba Zakłady dla potrzeb dydaktycznych i usługowych zostały uruchomione już w kwietniu 1945 r. Były to jedyne czynne wówczas laboratoria w Poznaniu. Kierował nimi do 1946 r., tj. do powrotu doc. dra med. Jana Adamskiego, który objął ich kierownictwo. Dr Wiza pozostał na stanowiskach adiunkta w Zakładzie Mikrobiologii Lekarskiej U niwersytetu Poznańskiego oraz kierownika Oddziału Bakteriologii filii Państwowego Zakładu Higieny. Zaczął się w życiu dra Józefa Wizy okres wytężonej pracy naukowej i dydaktycznej. Prowadził w tym czasie zlecone wykłady i ćwiczenia z zakresu mikrobiologii dla studentów Oddziału Stomatologii, wykłady w zakresie surowic i szczepionek dla medyków i stomatologów, wykłady z epidemiologii, wykłady i ćwiczenia z mikrobiologii dla studentów Wydziału Farmacji. W 1952 r. dr Wiza habilitował się w Akademii Medycznej na podstawie pracy pt. Zatrucia pokarmowe wywołane salmonellami ze szczególnym uwzględnieniem potraw roślinnych jako źródła zakażenia. Tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego otrzymał w dniu 27 listopada 1953 r., a z dniem l października 1959 r. objął po odchodzącym na emeryturę prof. drze Janie Adamskim kierownictwo Zakładu Mikrobiologii Lekarskiej Akademii Medycznej, który od l listopada 1970 r. zmienił nazwę na Zakład Bakteriologii i Wirusologii Klinicznej. Z dniem 30 września 1975 r. prof. dr Józef Wiza przeszedł na emeryturę. Nie wycofał się jednak z pracy w Zakładzie. Do ostatnich dni życia kontynuował pracę dydaktyczną, służąc swoim uczniom doświadczeniem i radą. Działalność naukowa Profesora obejmuje blisko sześćdziesiąt publikacji, z których czterdzieści jeden to prace doświadczalne. Tematyka ich dotyczy głównie badań nad zatruwaczami pokarmowymi, epidemiologią ostrych schorzeń jelitowych, etiologią biegunek niemowlęcych oraz zapobieganiu temu schorzeniu za pomocą szczepień ochronnych. Inne prace badawcze dotyczą wirusologii; były to badania nad wirusem żółtaczki zakaźnej. Szczególnie wiele czasu poświęcił prof. Wiza badaniom diagnostycznym i serologicznym nad etiologią i epidemiologią wirusa polio, który w 1968 r. spowodował epidemię w Poznaniu i woj. poznańskim. Osobną grupę badań stanowią jego prace z zakresu gruźlicy eksperymentalnej oraz leków prątkostatycznych. Obok pracy naukowobadawczej wiele wysiłku prof. Wiza poświęcił dla opracowania podręczników dla studentów i lekarzy. Napisai podręcznik Mikrobiologia lekarska oraz skrypty i materiały dydaktyczne dla studentów medycyny i stomatologii. Wśród drukowanych publikacji znajdują się również prace popularnonaukowe i monograficzne. Te ostatnie poświęcone były życiu i działalności zmarłych profesorów-mikrobiologów. Wspominając całokształt działalności Profesora należy podkreślić, że był on zamiłowanym, pełnym poświęcenia dydaktykiem Sprawy nauczania były mu zawsze bardzo bliskie. Do końca życia z młodzieńczym zapałem angażował się w dydaktykę, nie szczędząc sił ani czasu. Był nauczycielem nie tylko młodzieży akademickiej, lecz również wychowawcą młodej kadry bakteriologów i analityków, których uczył specjalności oraz etyki lekarskiej, stosunku do młodzieży akademickiej, do chorego człowieka, do nauki. Mimo dużego zaangażowania naukowego i dydaktycznego t prof. Józef Wiza zawsze znajdował czas na pracę organizacyjną i społeczną. Na terenie uczelni, jeszcze jako adiunkt, był przez wiele lat delegatem pomocniczych pracowników nauki do Rady Wydziału Lekarskiego i Senatu, przewodniczącym Komisji Dyscypliny Nauki, opiekunem grup i lat studenckich. Już jako docent był członkiem Senackiej Komisji Bytowej oraz Kulturalno-oświatowej, jak również przewodniczącym Komisji Rekrutacyjnej. Przez trzy kadencje (1955 -1960) pełnił funkcję prodziekana Wydziału Lekarskiego. Poza uczelnią działał w latach 1957 -1964 jako konsultant w zakresie analityki lekarskiej na województwo poznańskie i miasto Poznań. Nadto był współtwórcą otwartej w 1959 r. w Poznaniu dwuletniej pomaturalnej Szkoły Laborantów Medycznych, która do dziś kształci dyplomowanych techników medycyny, tak bardzo potrzebnych dla społecznej Służby Zdrowia. Był również wieloletnim wykładowcą w Szkołach Pielęgniarstwai na kursach dla kontrolerów sanitarnych. W latach 1958 -1963 sprawował fachowy nadzór nad badaniami bakteriologicznymi pracowni Wojewódzkiej Przychodni Przeciwgruźliczej w Poznaniu. Pod kierownictwem Profesora urządzono laboratorium tej placówki i wyszkolono fachowy personel. Prof, dr Józef Wiza udzielał się również przez, wiele lat w Polskim Towarzystwie Mikrobiologów, w którym w latach 1951- 1975 pełnił funkcję sekretarza oraz przez wiele lat przewodniczącego oddziału poznańskiego. Eył członkiem Komisji i Wydziału Medycyny Doświadczalnej Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Posiadał specjalizację II stopnia z zakresu mikrobiologii, epidemiologii i analityki lekarskiej. Za zasługi na polu naukowym, dydaktycznym i społecznym prof. dr Wiza udekorowany został Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1974), Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi oraz odznaką" Za wzorową pracę w służbie zdrowia". Po wojnie Józef Wiza wycofał się z czynnej działalności w Związku Harcerstwa Polskiego, nie przyjął stanowiska komendanta Chorągwi, jednakże pozostał do końca życia w bliskim kontakcie z działaczami ruchu harcerskiego. Dowodem bliskiej więzi było harcerskie pożegnanie harcmistrza Józefa Wizy w czasie jego pogrzebu.

Przez czterdzieści pięć lat pracy w Zakładzie Mikrobiologii Lekarskiej prof. Józef Wiza dał się poznać dwom pokoleniom swoich współpracowników jako człowiek wielkiego serca, niezwykłej szlachetności i bezinteresowności. Był gorącym patriotą, człowiekiem energii i czynu, doskonałym organizatorem. Pozostał wierny do końca swoim ideałom, wzbudzając szacunek u wszystkich, którzy się z nim zetknęli. Takim pozostanie w naszej pamięci.

Maria Rudnicka

KRONIKA BUDOWY ZESPOŁU OSIEDLI MIESZKANIOWYCH WINOGRADY

ROK 1974

Działalność inwestycyjną, eksploatacyjną i społeczno-wychowawczą Poznańska Spółdzielnia Mieszkaniowa prowadziła od początku 1974 r. już wyłącznie w Zespole Osiedli Mieszkaniowych "Winogrady". W okresie tym budowa domów mieszkalnych przebiegała szerokim frontem na Osiedlach Kosmonautów i Kraju Rad. Stan posiadania na koniec 1974 r. wzrósł do 352 830 m 2 powierzchni użytkowej mieszkań, około 19 (XX) m 2 powierzchni użytkowej niemieszkalnej , a osiedla zamieszkiwało 28 (XX) mieszkańców. Kronikę budowy w roku 1974 opracowano na podstawie rocznych sprawozdań inwestora budownictwa mieszkaniowego oraz sprawozdań inwestorów budownictwa miejskiego i towarzyszącego, w

szczególności na sprawozdaniach Zarządu Poznańskiej Spółdzielni Mieszkaniowej. Z dniem l stycznia 1974 r. Poznańska Spółdzielnia Mieszkaniowa zaliczona została na podstawie decyzji Zarządu Centralnego Związku Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego w Warszawie do nowo utworzonej IV. kategorii największych spółdzielni mieszkaniowych. W związku z tym nastąpiły zmiany organizacyjne polegające na utworzeniu trzyosobowego Zarządu, który tworzą: dyrektor mgr Antoni Radajewski; zastępca dyrektora do spraw ekonomicznych mgr Stanisław Witecki; zastępca dyrektora do spraw technicznych inż. Jan Lubik.

I. INWESTYCJE MIEJSKIE

A. W o d o c i ą g i . Ukończono budowę sieci wodociągowej w ul. Lechickiej oraz wodociągów w ul. Połabskiej i N aramowicki ej łącznymi nakładami inwestycyjnymi 3926 tys. zł. Inwestycje te w całości zapewniają wodę dla Osiedla Kosmonautów i Kraju Rad. Kontynuowano roboty budowlane i instalacyjne w przepompowni wody II strefy w której nakłady poniesione w 1974 r. wyniosły 3 8 tys. zł.

B. K a n a l i z a c ja. Ze względu na dobry postęp robót w roku 1973 w zakresie kanali - zacji sanitarnej, ograniczono roboty do ukończenia kanalizacji w ul. N aramowickiej o łącznym koszcie inwestycyjnym 8327 tys. zł. C. U l i c e m i e j s k i e. Wysokie nakłady finansowe objęły ukończenie budowy ul. Murawa na odcinku Serbska- Lechicka oraz ukończeniu budowy ul. Serbskiej na odcinku Naramowicka-Murawa (jezdnia północna).

Prowadzono poza tym drobne roboty uzupełniające w ul. Słowiańskiej. Łączne nakłady inwestycyjne wyniosły 5227 tys. zł. D. Inwestycje Dyrekcji Inwestyc J 1 M i e j s k i c h . Osiedla wzbogaciły się o cztery obiekty oświaty i zdrowia. Oddany został do użytku na Osiedlu Wielkiego Października Żłobek Nr 103 na 75 miejsc, wybudowany kosztem 6 milionów zł; na Osiedlu Przyjaźni pracę rozpoczęły: Żłobek Nr 118 na 75 miejsc; Przedszkole Nr 117 na 120 miejsc wybudowane kosztem 6100 tys. zł i Szkoła Podstawowa Nr 136 na 96) miejsc o dwudziestu czterech pomieszczeniach do nauki, wzniesiona kosztem prawie 12 milionów zł. Łączne nakłady inwestycyjne ponIeSIone w Zespole Osiedli Mieszkaniowych Winogrady przez Dyrekcję Inwestycji Miejskich w 1974 r. zamknęły się sumą 20 883 tys. zł.

j25

Tabela 1

WYKONANIE PLANU NAKŁADÓW INWESTYCYJNYCH W 1974 R.

(W TYS. ZŁOTYCH)

Plan nakładów Wykonanie Procent wykonania W tym W tym W tym roboty roboty Nakłady roboty Zadanie inwestycyjne Nakłady Nakłady budow1abudow1a- budowla- ogółem ogółem ogółem no-montano-monta- no-montażowe żowe żowe Obiekty mieszkaniowe ogółem 302 176 274 535 307 374 290 892 101,7 105,9 w tym Osiedla: Wielkiego Października 1093 351 Przyj aźni 97 252 84 412 92 800 85 103 95,4 100,8 Kosmonautów 175 056 163 039 136 249 128 914 77,8 79, l Kraju Rad 29 868 27 084 77 232 76 524 258,6 282,5 Obiekty oświaty.i zdrowia 2 152 1000 944 486 43,9 48,6 Inne obiekty niemieszkaniowe 24 333 21284 12 157 11 657 50,0 54,8 Dodatkowe wyposażenie mieszkań w meble kuchenne 795 -- l 272 160,0 - Poza planem - i - 1093 351 I - - Ogółem: 329 456 296 819 ] 322 840 303 386 I 98,0 102,2

Tabela 2

WYKONANIE PLANU BUDOWNICTWA W ROKU 1974

Plan Wykonanie Powierz- Liczba Powierz- Liczba Termin Nazwa obiektu chnia chnia oddania użytkowa mieszkań izb użytkowa mieszkań izb do użytku m 2 m 2 Ogółem 79 596 l 830 I 5 628 80 523 1781 5 804 Osiedle Przyjaźni w tym budynki: nr 14 6 144 169 364 6 144 169 364 7 IV nr 15 6 144 169 364 6 144 169 364 7 VI nr 16 6 144 169 364 6 144 , 169 364 31 VIII nr 17 6 144 169 364 6 144 i 169 364 31 X nr 19a 6 144 169 364 - - ogółem: 30 720 845 l 820 24 576 676 l 456 Osiedle Kosmonautów I f w tym budynki: nr 9 3 535 60 270 3 535 60 270 23 II nr 10 3 681 78 312 3 681 78 312 31 V nr 11 3 535 60 270 3 535 60 270 29 VI nr 12 3 535 60 270 3 535 60 270 6 VII nr 13 7 554 160 640 7 554 160 640 30 III nr 19 5 665 120 480 5 666 120 480 17 IX nr 20 5 302 90 405 5 302 j 90 405 7X1 nr 21 5 302 90 405 5 302 90 405 31 XII nr 22 4 623 98 392 4623 98 392 30 IX nr 3 6 144 169 364 6 144 169 364 31 XII ogółem: 48 876 985 3 808 48 877 985 3 808 Osiedle Kraju Rad w tym budynek nr 9 - - - 5 303 90 405 31 XII i segment budynku nr 11 - 1 - - 1 767 30 I 135 31 XII ogółem: - - - 7 070 j 120 I 540

Sprawozdania

Osiedle Kosmonautów. Brygadzista Poznańskiego Frzedsięoiorstwa Budowlanego Nr 3 Stanisław Wasilewski pracuje przy wykańczaniu wejścia do piwnicy blok"u nr 20. (druga połowa września 1974 roku)

II. INWESTYCJE ZAKŁADÓW ENERGETYCZNYCH

Zakłady Energetyczne Poznań-Miasto kontynuowały inwestycje wyposażenia stacji transformatorowych i budowy sieci kabli energetycznych na Osiedlach: Przyjaźni, Kosmonautów oraz Kraju Rad. Wyposażone zostały w transformatory kolejno na tych osie

dlach dwie, dwie i trzy stacje transformatorowe przy łącznym nakładzie inwestycyjnym 1750 tys. zł. Ułożono osiem odcinków kabli podziemnych o łącznej długości ok. 2400 m i nakładach finansowych 960 tys. zł.

III. INWESTYCJE WIELKOPOLSKICH ZAKŁADÓW GAZOWNICTWA Zgodnie z potrzebami nowych mieszkań, gazowych w ulicach: Serbska (odcinek N abudowę gazociągów w ulicach miejskich kon- ramowicka-Murawa), Połabska, Lechicka na centrowano w sąsiedztwie Osiedli Kosmonau- odcinku Naramowicka-Murawa. tów i Kraju Rad. Ukończono układanie sieci IV. INWESTYCJE DYREKCJI OKRĘGOWEJ POCZT I TELEGRAFÓW

Koncentrowały się przede wszystkim na układaniu telefonicznej sieci kablowej rozdzIelczej na Osiedlu Przyjaźni; nakłady inwestycyjne wyniosły tam 9200 tys. zł. Nastąpił znaczny postęp w budowie telefonicznej centrali automatycznej, która pochłonęła w 1974 r. aż 144 tys. zł.

\2J

Osiedle Kosmonautów, druga połowa września 1974 r. Bracia Andrzej (z lewej) i Ryszard Modzelewscy, spawacze z Poznańskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego Nr 3 spawają jarzma i poręcze klatki schodowej w bloku Nr 21

INWESTYCJE MIEJSKIEGO PRZEDSIĘBIORSTWA KOMUNIKACYJNEGO

Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne przekazało do użytku w dniu 17 marca 1974 r. odcinek torów tramwajowych w ul. Murawa od ul. Winogrady do nowej Serbskiej, o łącznej długości 3308 m, skierowując jednocześnie na ten odcinek tramwaj nr 15 z końcowym przystankiem w rejonie projektowanej ul. Serbskiej. Inwestycja ta, zrealizowana w ciągu trzech lat kosztem 15 418 tys. zł, umo

żliwiła zorganizowanie ważnego połączenia komunikacyjnego osiedli winogradzkich z centrum miasta. W tym czasie Osiedla łączyły z miastem dwie linie autobusowe: nr 71 z końcowym przystankiem przy ul. Serbskiej oraz nr 69, otwarta w 1974 r., z końcowym przystankiem na Osiedlu Kraju Rad w pobliżu ul. Lechickiej.

VI. INWESTYCJE BUDOWNICTWA MIESZKANIOWEGO

A. D o k u m e n t a c j a p r a w n a . Dział prawny Poznańskiej Spółdzielni Mieszkaniowej przygotował i przekazał generalnemu wykonawcy resztę terenów pod budowę Osiedla Kraju Rad, mianowicie część zachodnią osiedla, przyległą do ul. Fołabskiej. wramach porządkowania stanu prawnego na Osiedlu Wielkiego Października i dalszych odtworzono sieć punktów osnowy geodezyjnej, zniszczonych lub wymagających przesunięcia w związku z prowadzeniem robót budowlanych. Dla Osiedla Zwycięstwa opraco

Sprawozdania

wano harmonogram wykwaterowania mieszkańców z domów przeznaczonych do rozbiórki. B Dokumentacja techniczno- p r o j e k t o w a. Pracownia projektowa TP-1 w Zakładzie Proj ektowania i Usług Inwestycyjnych "Inwestprojekt" przygotowująca dokumentację projektową, skoncentrowała swoje prace na Osiedlu Kraju Rad w celu dokumentacyjnego przygotowania zadań przytowawczych na 1975 r. Wykonano projekt uzbrojeń podziemnych dla ostatniej ćwiartki osiedla oraz opracowano adaptacje - składanie z segmentów powtarzalnych wszystkich budynków mieszkalnych pięciokondygnacyjnych dla lewej, zachodniej części osiedla. Dla budownictwa oświaty i zdrowia na Osiedlach Przyjaźni i Kosmonautów opracowano projekty adaptacji trzech przedszkoli i dwóch żłobków. Poza tym zaprojektowany

Osiedle Kosmonautów, budowa pawilonu nr 118. Brygadzista zespołu monterów konstrukcji stalowych Poznańskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego Nr 3 Stanisław Kokociński (druga połowa września 1974 r.)

I t II

o rok wcześniej megasam na Osiedlu Kosmonautów przepracowano na nową technologię budowy (tzw. system lekkiej konstrukcji stalowej) według opracowania wykonanego w Centralnym Ośrodku Badawczo-projektowym Budownictwa Ogólnego w Warszawie, z przeznaczeniem do stosowania powszechnego w kraju dla dużych obiektów handlowych. C. Przebieg robót budowlanych.

Budownictwo mieszkaniowe i towarzyszące realizowane było na trzech Osiedlach: Przyjaźni, Kosmonautów i Kraju Rad. Na Osiedlu Kosmonautów nastąpił główny przyrost mieszkań (985), natomiast na rozpoczętym Osiedlu Kraju Rad przyrost ten wynosił IX) mieszkań w budynku nr 9 i w pierwszym segmencie budynku nr 11. J ak wynika z Tabeli l, ogólne wykonanie planu nakładów inwestycyjnych budownictwa mieszkaniowego w 1974 r. wyniosło '!IJ7 374 o ; --ł.I'I ..J ::>

ODO 10' b_ _ _ .---J - , - '04 9 ,O l' L.[ 103 .c.r oQ 12n 17 0 15 0 U 16 0 1'0 13 0

<t' .',( VI lIJ :3

OSIEDLE ZWYCIĘSTWA

21.

23 118 I d:J\

UL SERBSf(A

OSiEDLE PRZYJAZNI 120 InIg rEJ wc::J129

4; U Z CI uJ

.J ='

U/////hI BUDYNKf

ImrrIlIlJII, BUDYNKI ODDANE 00 UL:YTKU W 1973 R

- 8UDVNKI ODDANE 00 UZYTKU W 197.4 R

ZESPOt OSIEDLI MIESZKANIOWYCH · WINOGRADY ·

I I

Tabela 3

RYTMIKA ODDAWANIA DO UŻYTKU IZB MIESZKALNYCH W 1974 R.

Liczba oddanych do Procent wykonania Kwartał użytku izb planu rocznego I 1274 22,6 II 1216 21,6 III 1236 22,0 IV 2078 35,9 Razem 5804 103, l

Tabela 4

STRUKTURA MIESZKAŃ W BUDYNKACH PRZEKAZYWANYCH DO UŻYTKU W ROKU 1974

Typ mieszkania Osiedle Razem M-2 M-3 M-4 M-5 M-6 Osiedle Przyjaźni Budynek nr 14 26 143 169 nr 15 26 143 169 nr 16 26 143 169 nr 17 26 143 169 Osiedle Kosmonautów Budynek nr 3 26 143 169 nr 9 30 30 60 nr 10 78 78 nr 11 30 30 60 nr 12 30 30 60 nr 13 160 160 nr 19 120 120 nr 20 45 45 90 nr 21 45 45 90 nr 22 98 98 Osiedle Kraju Rad' Budynek nr 9 45 45 90 nr 11 15 15 30 (jeden segment) .J Razem 120 j 715 j 456 v 240 240 j 1781 U dział procentowy 7,3 I 40, l 25,6 I 13,5 13,5 I 100

Tabela 5

WYKONAWSTWO ZAKŁADU BUDOWLANO-REMONTOWEGO POZNAŃSKIEJ SPÓŁDZIELNI MIESZKANIOWEJ W ROKU 1974

Przerób w tys. zł Wyszczególnienie Plan Wykonanie % Remonty i konserwacje 4 986 5 320 106,7 Roboty inwestycyjne 3 795 5 298 139,6 U sługi na rzecz mieszkańców 865 839 97,0 U sługi transportowe 256 206 80,4 Wartość przerobu ogółem: 9 902 11663 117,8

9 Kronika Miasta Poznania

Sprawozdania

I i » «w.: i .. :. -x?

, . *f .

Zespół Osiedli Mieszkaniowych "Winogrady". Fragment Osiedla Kosmonautów. Zdjęcie wykonane w połowie września 1974 r.

Osiedle Kosmonautów. Pamiątkowa fotografia wykonana w połowie września 1974 r. na dachu trzynastopiątrowego punktowca (blok nr 3). Stoją od lewej członkowie brygad montażystów Edmunda Adamczyka i cieśli Józefa Świderka z Poznańskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego Nr 3: Jan Jagodziński, Stanisław Mikołajczak, Józef Świderek, Henryk Dobrzyński, Marian Matysiak, Franciszek Marciniak i Stanisław Wasilewski 1 Hf

&#&?**

Iii 11

. . .

nil I

Szkoła Podstawowa Nr 30 na Osiedlu Przyj aźni oddana do użytku w dniu l września 1974 r. zbudowana przez załogę Poznańskiego Przedsiębiorstwa Nr 3. Zdjęcie wykonane w dni u 7 Xli 1974 roku

Zespół Osiedli Mieszkaniowych "Wino grady". Osiedle Przyjaźni. Spacer w jesiennym słońcu, byłby całkiem przyjemny, gdyby nie schody . . .

Sprawozdania

/'-.. ij i Z /'-..

Sprawozdaniatys. zł. Wykonanie rzeczowe budownictwa mieszkaniowego przedstawia się następująco: oddano do użytku 1781 misezkań (5804 izb mieszkalnych) o powierzchni użytkowej 80 523 m' w następujących budynkach: Osiedle Przyjaźni - budynki trzynastokondygnacyjne nr 14, 15, 16 i 17; Osiedle Kosmonautów: budynki pięciokondygnacyjne nr 9, 10, 11, 12, 13, 19, 20, 21 i 22 oraz jeden budynek trzynastokondygnacyjny nr 3; Osiedle Kraju Rad: budynek pięciokondygnacyjny nr 9 i jeden segment budynku nr 11 (Tabele 2 i 4). Obserwowano dobrą rytmiczność oddawania do użytku mieszkań w ciągu roku (Tabela 3). W zakresie budownictwa towarzyszącego handlu i usług wykonany i oddany do użytku został osiedlowy ośrodek handlowo-usługowy nr 141 A i B na Osiedlu Przyjaźni, składający się z supersamu o powierzchni użytkowej 1137 m"- oraz przychodni denty

stycznej i nowoczesnej apteki. Na tym samym osiedlu oddano do użytku budynek aciministracyjno-remontowy, w którym siedziby otrzymały Zarząd Osiedla i osiedlowa baza konserwacyj no - remontowa. N a podstawie U chwały nr 26 Rady N arodowej Miasta Poznania z marca 1973 r. Poznańska Spółdzielnia Mieszkaniowa objęła swoją działalnością inwestycyjną budownictwo oświaty na osiedlach winogradzkich. w roku 1974 rozpoczęto w ramach tej uchwały budowę Przedszkola Nr 108 i Szkoły Podstawowej Nr 111 na Osiedlu Kosmonautów. D Działalność Zakładu Budowlan o - R e m o n t o w e g o. Dzięki powołaniu kierownictwa robót drogowych wykonanie inwestycyjne Zakładu w 1974 r. objęło urządzenie zieleni oraz budowę osiedlowych dróg, chodników i urządzeń małej architektury. Zwiększony znacznie przerób ogólny Zakładu ilustruje Tabela 5.

VII. GENERALNY WYKONAWCA

W roku 1974 najlepsze wyniki dały nowoczesne zasady organizacji budowy dużego zespołu mieszkaniowego, wypracowane i wdrożone na Winogradach w poprzednich latach przez generalnego wykonawcę - Poznańskie Przedsiębiorstwo Budowlane Nr 3. Ustanowiono w tym okresie trzy kierownictwa grupy robót działające na osiedlach: Przyjaźni, Kosmonautów i Kraju Rad. Z kierownictwami ogólnobudowlanymi współpracowały dwa kierownictwa robót specjalistycznych, wykonujące roboty w zakresie instalacji sanitarnych i instalacji elektrycznych. Z dużą konsekwencją wdrożono na Osiedlach Kosmonautów i Kraju Rad właściwy porządek organizacyjny i czystość układu realizacyjnego, polegającą na: wykonywaniu w pierwszej kolejności robót inwestycyjnych przygotowawczych, głównie niwelacji terenu i sieci uzbrojenia osiedlowego; wprowadzeniu potokowości we wznoszeniu budynków, polegających na równoczesnym wykonywaniu konstrukcji stanu zerowego, montażu prefabrykatów nadziemia oraz prowadzeniu robót wykończeniowych w określonych grupach budynków; ustaleniu takiej kolejności wznoszenia bundynków na osiedlach, aby zapewniona im została dostawa energii elektrycznej, wody i cieplika dla potrzeb budowy i następnie do eksploatacji budynków (budowa stacji transformatorowych, hydroforni, itp.); wyprzedzającej budowie wybranych obiektów oświaty i zdrowia oraz przejściowe ich wykorzystanie dla potrzeb zaplecza budowy poprzez odpowiednie przystosowanie wnętrza na ten cel - efektem dodatkowym poza oszczędnością jest tu przyspie

szenie efektów rzeczowych w zakresie budownictwa towarzyszącego; wprowadzeniu kompleksowości wznoszenia osiedli, polegającej na jednoczesnym z oddawaniem do użytku budynków mieszkalnych zagospodarowaniem terenu w otoczeniu tych bundynków (drogi, zieleń, urządzenia zabawowe, placyki gospodarcze itp.); wprowadzeniu w wytwórni prefabrykatów (z wykorzystaniem elektrycznej techniki obliczeniowej) zasady liczenia wydajności montażowej prefabrykatów zamiast objętości w metrach sześciennych produkowanego betonu, co znacznie dokładniej odpowiada zapotrzebowaniu na montaż budynków. Wdrożenie opisanych tu zasad organizacyjnych było wynikiem ścisłej współpracy te ch - ników i ekonomistów już na etapie opracowań założeń techniczno-ekonomicznych budowy osiedli, trzeba wszakże niniejszą relację uzupełnić stwierdzeniem, że wypracowana metoda uległa poważnemu załamaniu w okresie 1974 r. wskutek nadmiernych obciążeń priorytetowych przedsiębiorstw budujących Winogrady. Zebrane doświadczenia okazały się wszakże cenne i z powodzeniem wykorzystane zostały przy sprawnym wybudowaniu hotelu "Polonez" w znacznie skróconym cyklu inwestycyjnym. Sprawy organizacji budowy uzupełnić trzeba przypomnieniem faktu, że w miarę upływu lat budowy następowało tworzenie się specyficznej "winogradzkiej" załogi budowlanej, liczącej w 1974 r. około sześciuset robotników i pracowników technicznych. Wielu robotników, majstrów, brygadzistów - to pracownicy Poznańskiego Przedsiębior

Zespól Osiedli Mieszkaniowych "Winogrady". Biolioteka dziecięcia w Osiedlowym Domu Kultury "Pod Lipami". Grudzień 1974 r.

stwa Budowlanego Nr 3 z kilkunastoletnim stażem pracy, budujący tę dzielnicę mieszkaniową od pierwszego Osiedla Wielkiego Października. Warto tu odnotować nazwiska brygadzistów: Edmunda Adamczyka, Stanisława Kokocińskiego, Józefa Świderka, Stanisława Wasilewskiego oraz spawaczy: braci Ryszarda i Andrzeja Modrzelewskich. Niektórzy z robotników zdobywali kwalifikacje, właśnie na placu budowy Winograd, uzupełniając je nauką w wieczorowych szkołach zawodowych.

VIII. ZAGADNIENIA ORGANIZAC YJNO-INWESTYCYJNE SPÓŁDZIELNI

Przeprowadzone w 1974 r. zmiany organizacyjno-inwestycyjne dotyczyły własnego Zakładu Budowlano-Remontowego. Zarząd Poznańskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, widząc znaczne opóźnienia generalnego wykonawcy w budowie dróg i małej architektury (co znacznie pogarszało kompleksowość oddawania do użytku budynków mieszkalnych), powołał z dniem 15 maja 1974 r. Kierownictwo Robót Drogowych i Małej Architektury i podporządkował je Zakładowi Budowlano- Remontowemu. Zakład, który jeszcze w okresie 1973 r. w zasadzie zajmował się konserwacją budynków mieszkalnych spółdzielni w dzielnicach Grunwald, J eżyce i Wilda, w 1974 r. skoncentrował swoją działalność usługową, remontową i inwestycyjną wyłącznie

na osiedlach winogradzkich. z dniem l stycznia 1975 r. kierownictwo zakładu przemianowane zostało na dyrekcję, z pełnomocnictwem Zarządu Poznańskiej Spółdzielni Mieszkaniowej; dyrektorem mianowany został inż. Zbigniew Taisner. Dla zreorganzowanego Zakładu Budowlano- Remontowego Spółdzielnia przejęła od Poznańskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego Nr 3 w 1974 r. jego obiekty zaplecza budowlanego, znajdujące się na Osiedlu Wielkiego Października i przystosowała je dla własnych potrzeb, stwarzając przy równoczesnym wyposażeniu w niezbędny sprzęt produkcyjny i transportowy dobre warunki do pełnienia przez Zakład wyznaczonej roli usługowej.

Sprawozdania

IX. DZIAŁALNOŚĆ SPOŁECZNO- WYCHOWAWCZA SPÓŁDZIELNI

W oparciu o poważną już bazę materiałową wykrystalizowała się ostatecznie struktura organizacyjna Działu Społeczno- Wychowawczego Spółdzielni, podległego jej dyrektorowi ekonomicznemu. W dziale tym stworzone zostały trzy zasadnicze zespoły: sportu i rekreacji, działalności społeczno-wychowawczej i pracy opiekuńczo-wychowawczej z dziećmi. Zespołom podlegają poszczególne placówki i sekcje sportowe, wraz z ich kierownikami i instruktorami, w części etatowymi, w części społecznymi. Przy większych placówkach, jak kluby i dom kultury, istnieją rady programowe, w których pracują społecznie przedstawiciele odpowiedzialnych za działalność społeczno-wychowawczą instytucji oraz sami uczestnicy klubów. Rady programowe ustalają kierunki działalności oraz odpowiadają za realizację programów. Działalność społeczno-wychowawczą i kulturalno-oświatowa w 1974 r. obejmowała: działalność specjalistyczną wynikającą z profilu poszczególnych placówek i klubów; działalność programową; imprezy związane z różnymi rocznicami i akcjami, jak np. XXX-lecIe PRL, Centralne Dożynki, Dni Oświaty, Książki i Prasy, akcj e zimowe i letnie.

Liczne imprezy i akcje objęły szacunkowo 108 (XX) uczestników wszystkich imprez społeczno-wychowawczych i kulturalnych, na które Zarząd Spółdzielni wydał sumę 1549 tys. zł. Np. w marcu, kwietniu i maju odbyły się następujące imprezy ogólne: uroczyste obchody Międzynarodowego Dnia Kobiet; akcja "otwartych boisk"; kiermasz plastyki; wystawy, kiermasze książkowe, spotkania autorskie z okazji Dni Oświaty, Książki i Prasy m. in. w Osiedlowym Domu Kultury "Pod Lipami".

Czesław Nawrocki