TADEUSZ ŚWITAŁA

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1977.01/03 R.45 Nr1

Czas czytania: ok. 17 min.

POZNAŃ W LATACH 1971-1975o P AR TY na uchwale VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Plan Społeczno-Gospodarczy Poznania ustalił drogi rozwoju miasta w latach 1971 - 1975.

Jego głównym celem było podnoszenie ogólnego poziomu życia mieszkańców z równoczesnym unowocześnianiem przemysłu i gospodarki w taki sposób, aby zapewniała ona wysoką dynamikę wzrostu produkcji dóbr materialnych. Osiągnięcia lat 1971 - 1975 potwierdzają, że był to okres szczególnie dynamicznego rozwoju Poznania. Przede wszystkim umocniły się podstawowe funkcje miasta jako ośrodka przemysłu, administracji, nauki i kultury oraz międzynarodowych targów. Obszar administracyjny Poznania zwiększył się o osiem kilometrów kwadratowych w wyniku przyłączenia części wsi: Koziegłowy, Piątkowo i Suchy Las. Bo też miasto potrzebowało i nadal usilnie potrzebuje nowych terenów budowlanych. Dzięki przyłączeniom korzystne warunki rozbudowy zyskała energetyka, przemysł maszynowy, szkolnictwo wyższe, a przede wszystkim budownictwo mieszkaniowe. W rezultacie rozszerzenia obszaru miasta oraz normalnego rozwoju demograficznego, liczba ludności rosła szybciej aniżeli zakładano. N a koniec roku 1975 żyło w Poznaniu o około 8000 mieszkańców więcej, niż przewidywały prognozy demograficzne. W strukturze ludności uległa zmniejszeniu grupa mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym, a tendencję zwyżkową zanotowano w grupie ludności w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym. Stąd też przyrost zasobów siły roboczej, który wyniósł ok. 38 000 osób, został w połowie pokryty z rezerw własnych miasta. Przyczynił się do tego także wzrost aktywności zawodowej kobiet. Samo zaś zatrudnienie W gospodarce uspołecznionej (277 000) osiągnęło poziom wyższy od planowanego o blisko 4000 pracowników, głównie w sferze usług. Sytuacja na rynku pracy nie była jednak dla poznańskiej gospodarki pomyślna. W roku 1975 miesięcznie wolnych było około 3500 miejsc pracy, tj. ponad tysiąc więcej aniżeli w roku 1970. Mimo niedoboru rąk do pracy, w przemyśle poznańskim zanotowano na ogół dobre wyniki, nie mówiąc już o tym, że niektóre zadania produkcyjne wykonane zostały z rocznym wyprzedzeniem. Źródłem szybszego rozwoju produkcji przemysłowej było dość rozpowszechnione zjawisko wykrywania przez robotników, inżynierów i techników rezerw produkcyjnych, zwłaszcza w toku dwukrotnych ogólnopolskich akcji pod nazwą ,,20 miliardów" i ,,30 miliardów", oraz wykonanie z nadwyżką dobrowolnie podjętych przez załogi zobowiązań dla uczczenia trzydziestolecia władzy ludowej i VII Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W sumie, zadania produkcyjne planowane na lata 1971 - 1975 poznański przemysł wykonał w zakresie wartości sprzedaży wyrobów z rocznym wyprzedzeniem. Rozwój przemysłu poznańskiego cechowała systematyczna poprawa efektywności gospodarowania oraz lepsze wykorzystanie potencjału produkcyjnego. Przyczyniły się do tego sukcesu także nakłady inwestycyjne, które pochłonęły ponad 9500 min zi i były o 32,5%) wyższe od planowanych.

Tadeusz Świtała

Lista efektów inwestycyjnych w przemyśle poznańskim z lat 1971 -1975 jest po prostu imponująca: W rok u 1972 nastąpiła modernizacja Fabryki Obrabiarek Specjalnych "Ponar- Wiepofama" a także Poznańskiej Fabryki Łożysk Tocznych, dzięki czemu zdolność produkcyjna zwiększyła się o 68 700 sztuk łożysk. Wielkopolskie Zakłady Naprawcze Samochodów otrzymały nowy budynek produkcyjno-usługowy o powierzchni 1130 m 2 . W rok u 1973 po dalszej rozbudowie Poznańskiej Fabryki Łożysk Tocznych, zdolność produkcyjna zwiększyła się o milion sztuk łożysk rocznie, a w Poznańskie Zakłady Opon Samochodowych "Stomil" po usunięciu skutków awarii i rozbudowie zwiększyły zdolność produkcyjną o 6500 ton wyrobów rocznie. Fabryka Obrabiarek Specjalnych "Ponar- Wiepofama" po modernizacji odlewni zwiększyła zdolność produkcyjną o 1,8 tys. ton rocznie. Poznańskie Zakłady Przemysłu Piekarniczego po rozbudowie budynku produkcyjnego zwiększyły produkcję pieczywa o 4,8 ton na dobę. Zakłady Maszyn Chemicznych "Metalchem" otrzymały nową siedzibę przy ul. Kamiennogórskiej . W rok u 1974 Zakłady Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" przystosowały Wydział W-3 do produkcji 80 lokomotyw spalinowych oraz 180 wagonów osobowych rocznie. Zakłady Mechaniczne Przemysłu Poligraficznego "Grafmasz" otrzymały nowy zakład produkcyjny. Wielkopolskie Zakłady Te1ee1ektroniczne" Te1kom- Te1etra" rozbudowały się dla produkcji central elektronicznych systemu "Citedis". Wielkopolskie Zakłady Piwowarskie otrzymały wytwórnię "Pepsi-Cola" o zdolności produkcyjnej 14 000 000 litrów rocznie. W r o i u 19 7 5 Zakłady Metalurgiczne "Pomet" zbudowały nową odlewnię staliwa o zdolności produkcyjnej 13 000 ton odlewów rocznie. Poznańskie Zakłady Przemysłu Piekarniczego otrzymały nową piekarnię mechaniczną przy ul. Żeromskiego o zdolności produkcyjnej 7500 ton pieczywa rocznie. W rezultacie rozbudowy szkolnictwa akademickiego wyższe uczelnie wzbogaciły się o nowe obiekty naukowo-dydaktyczne i socjalne. Oddano do użytku - dla Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza: Collegium Novum (1971), stołówkę przy ul. Zwierzynieckiej (1972); dla Politechniki Poznańskiej - Wydział Mechaniczny (1971), Wydział Elektryczny (1975), kilka sal wykładowych (1975); dla Akademii Rolniczej - Zespół Katedr Teoretycznych (1972), Wydział Technologii Drewna (1974), Wydział Technologii Rolno-Spożywczej (1975); dla Akademii Medycznej - dom studentek (1975); dla Akademii Wychowania Fizycznego - budynek dydaktyczny (1973).

Poprawie uległy warunki socjalne młodzieży akademickiej. W domach studenckich przybyło ponad 750 miejsc. W następnej pięciolatce sytuacja poprawi się jeszcze wydatniej, bowiem zakończona zostanie budowa trzech domów studenckich: Politechniki, Akademii Rolniczej i Akademii Wychowania Fizycznego. Liczba studentów w wyższych uczelniach poznańskich wzrosła pod koniec roku 1975 do 41116 osób, z czego ma studiach dziennych zapisanych było 25 017. Zgodnie z zapotrzebowaniem na kadry kwalifikowane gospodarki kraju i regionu uruchomiono nowe kierunki studiów: na Politechnice powstał Wydział Architektury, wprowadzono też nowe kierunki: telekomunikację i inżynierię sanitarną; na Uniwersytecie bibliotekoznawstwo i filologię języków skandynawskich; na Akademii Medycznej utworzono Wydział Pielęgniarski w zaadaptowanym budynku przy ul. Swiętosławskiej; na Akademii Wychowania Fizycznego: Wydział Turystyki w zaadaptowanych pomieszczeniach Hotelu Staromiejskiego przy ul. Rybaki. U czelnie poznańskie prócz pracy dydaktycznej włączały się do badań naukowych szczególnie ważnych dla rozwoju gospodarczego miasta i regionu. Celowała w tym zwłaszcza Politechnika Poznańska. N akłady przeznaczone na rozwój Międzynarodowych Targów Poznańskich pozwoliły na powiększenie powierzchni wystawowej o dalszych 15 000 m 2 . Zbudowano pa

wilora obsługi wystawców, zakończono budowę zaplecza magazynowo-warsztatowego w Edwardowie. Przewidywano, że Targi rozrosną się o ok. 25% swej powierzchni wystawowej, głównie przez przejęcie terenów położonych między ulicami Matejki - Grunwaldzka - Wojskowa. Z koncepcji tej zrezygnowano, mimo że tereny targowe od lat nie mogą zapewnić powierzchni ekspozycyjnej i usługowej w rozmiarach wymaganych przez wystawców, a stan wyposażenia obiektów wyróżnia się niekorzystnie od europejskiego średniego poziomu ośrodków targowych. Dla zapewnienia odpowiednich warunków rozwoju Międzynarodowych Targów Poznańskich uwzględniono ich rozbudowę w planie ogólnym zagospodarowania przestrzennego miasta i przydzielono Targom najatrakcyjniejsze dla celów wystawienniczych tereny w Strzeszynie, pozwalające na urządzenie ok. 150 000 m 2 powierzchni ekspozycyjnej. Rozpoczęto już pewne prace przygotowawcze, m. in. prace przedprojektowe oraz przygotowania do konkursu urbanistyczno-architektonicznego pod nazwą "Konfrontacje poznańskie" z udziałem zespołów zagranicznych. Wiele zrobiono dla rozwoju zaplecza targowego. Wybudowano hotel "Polonez" na ponad sześćset miejsc noclegowych wraz z częścią gastronomiczną o ośmiuset miejscach konsumenckich; wybudowano nowotel na trzysta miejsc noclegowych i sto pięćdziesiąt konsumenckich w części gastronomicznej; rozpoczęto budowę hotelu "Poznań" na ok. tysiąc miejsc noclegowych i tysiąc dwieście miejsc konsumenckich; zmodernizowano układ komunikacyjny w pobliżu targów przez wybudowanie Randa Kopernika; zmodernizowano port lotniczy na Ławicy przez unowocześnienie urządzeń nawigacyjnych, wydłużenie pasa startowego oraz przebudowanie pawilonu obsługi podróżnych. W kilku pawilonach targowych uruchomiono lokale gastronomiczne; zmodernizowano i rozbudowano ośrodki rekreacyjne wokół Poznania: Strzeszynek, Baranowo i Stęszew. Według opinii społecznej - w latach 1971 -1975 lepiej żyło się poznaniakom i mieszkało aniżeli w latach sześćdziesiątych. Dochody pieniężne ludności Poznania przekroczyły w 1975 r. 24 mld zł i wzrosły w porównaniu z rokiem 1970 o 68,8%. Źródłem dochodów poznaniaków było wynagrodzenie za pracę w gospodarce uspołecznionej. Sytuacja rynkowa kształtowała się więc pod wpływem znacznego wzrostu dochodów pieniężnych ludności. Ale wyraźna poprawa w zaopatrzeniu rynku była zadaniem trudnym, zwłaszcza że handel usiłował nakłonić konsumentów do zmian w strukturze spożycia na korzyść artykułów przemysłowych. I faktycznie, w ogólnych obrotach zmniejszył się nieznacznie udział artykułów żywnościowych, być może dlatego że podaż towarów przemysłowych nie odpowiadała wymogom konsumentów i nie mogły one równoważyć wzrostu popytu np. na mięso i jego przetwory. N owe placówki i zakłady gastronomiczne uruchomione zostały przede wszystkim w osiedlach mieszkaniowych na Ratajach, Winogradach i Raszynie. Z większych obiektów handlowych wybudowano i oddano do użytku sklepy detaliczne w Centrum II i dom handlowy "Arged" przy ul. Czerwonej Armii, "Dom Książki" przy ul. Lampego, megasam na Osiedlu Kosmonautów, pawilon spożywczy przy ul. Krzywoustego, pawilon artykułów przemysłowych i pawilon gastronomiczny "Kasztelańska" na Osiedlu Piastowskim, dwa pawilony spożywcze typu "Kaufhalle", bar szybkiej obsługi na Osiedlu Jagiellońskim na 180 miejsc konsumenckich, pięć barów szybkiej obsługi (z elementów czeskich). Zmodernizowano ciąg handlowy przy ul. Czerwonej Armii od ul. Piekary do ul. Ratajczaka. Poza rozwojem placówek detalicznych podjęta została budowa nowych obiektów koniecznych dla sprawnego działania handlu. W roku 1971 ukończono budowę bazy transportowej na trzysta stanowisk przy ul. Wieruszowskiej.

Tadeusz Świtała

Z ważnych inwestycji usługowych przekazano do użytku: stację obsługi samochodów przy ul. Kazimierza Wielkiego; pawilon Spółdzielni Pracy Fryzjersko- Kosmetycznej przy ul. Starołęckiej; bazę magazynową Spółdzielni Pracy "Wenus" przy ul. Jeleniogórskiej; czterostanowiskową stację obsługi samochodów z myjnią i stacją paliwa Centrali Przemysłu Naftowego przy ul. Warszawskiej; jedną halę pralni przemysłowej Spółdzielni Pracy "Świt" przy ul. Dziekańskiej. Podjęto budowę: hali produkcyjno-usługowej Spółdzielni Pracy Krawiecko-Futrzarskiej "Moda" przy ul. Hawelańskiej; hali produkcyjno-usługowej Meblarskiej Spółdzielni Pracy przy ul.

Żmigrodzkiej; wielobranżowego domu usług spółdzielczości pracy przy ul. Opolskiej; stacji obsługi samochodów przy ul. Obornickiej - Włościańskiej. W celu pełniejszego wykorzystania istniejącego potencjału usługowego przeprowadzono koncentrację usług pralniczych, pogrzebowo-cmentarnych oraz remontowo- budowlanych spółdzielczości pracy. Poszerzono zakres świadczonych usług o nowe ich rodzaje, jak np. tapetowanie ścian, pokrywanie podłóg wykładzinami dywaoopodobnymi, chemiczne czyszczenie dywanów, kosmetyka lecznicza (sauny, biosauny, masaże odchudzające) oraz usługi kserograficzne. Wprowadzono także nowe formy świadczenia usług, m. nn. zespołowe wykonawstwo usług w krawiectwie, ekspresowe usługi krawieckie, pogotowie w usługach radiowo-telewizyjnych i szklarskich, zdjęcia fotograficzne na poczekaniu. N ajbardziej cieszyły poznaniaków pomyśle wyniki budownictwa mieszkaniowego.

Ogółem oddano użytkownikom blisko 23 820 mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej 1 188 000 m 2 . Tak zwany wskaźnik zagęszczenia jednej izby spadł z 1,29 osób w roku 1970 do 1,14 w 1975. Z satysfakcją należy podkreślić, że zadania planu pięcioletniego wykonały wszystkie przedsiębiorstwa budowlane i montażowe działające w Poznaniu. Piękne sukcesy zanotowały zwłaszcza załogi Poznańskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego Nr 2, budujące Nową Dzielnicę Mieszkaniową "Rataje" i Poznańskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego Nr 3, które buduje Zespół Osiedli Mieszkaniowych "Winogrady". Na koniec 1975 r. roczna produkcja podstawowa przedsiębiorstw budowlanych osiągnęła wartość blisko 13 mld zł. Oznacza to, że w ciągu pięciu lat nastąpił wzrost o 150%. Zwiększenie potencjału nastąpiło przede wszystkim w wyniku zbudowania wielkich obiektów zaplecza technicznego: Poznańskiego Kombinatu Budowlanego w Suchym Lesie, który w 1975 r. osiągnął zdolność produkcyjną 75 700 m 3 płyt; modernizacji wytwórni poligonowych prefabrykatów w Nowej Dzielnicy Mieszkaniowej "Rataje" i Zespołu Osiedli Mieszkaniowych "Winogrady"; bazy techniczno-materiałowej Miejskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Komunalnego przy ul. Wilczak.

Lata 1971 - 1975 charakteryzowały się wzrastającym tempem budownictwa mieszkaniowego, z wyprzedzaniem planów rocznych. W porównaniu do pięciolatki 1966- 1970 wybudowano w mieście o 336 000 m 2 powierzchni użytkowej więcej. W przeliczeniu na tysiąc mieszkańców Poznania zbudowano:

1966-1970 1971-1975 % wzrostu

Mieszkań Izb mieszkalnych Powierzchnia użytkowa w tys. m 2

39,7 125,5 1,9

48,0 167,2 2,4

120,9 133,2 126,3

Dzięki zmianom projektowym przeprowadzonym na społeczne żądanie, budowano w szerszym niż zakładano zakresie budynki niskie, pięciokondygnacyjne posiadające głównie mieszkania typu M-4, M-5, i M-6. Natomiast wieżowce szesnastokondygnacyjne posiadające przeważnie kawalerki oraz mieszkania typu M -2 i M -3 przesunięto na lata późniejsze. Przekroczenie zadań budownictwa mieszkaniowego wiąże Objaśnienia: 1. Colegium Maius Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (ul. Fredry); 2. Nowa siedziba Domu Książki przy ul. Lampego; 3. Wieżowiec przy ul. JeżyckieJ; 4a Urzf wodzki przy ul. Kościuszki (część wysoka); 4b część niska; 5. Akademia Rolnicza;t'

ji ¥ e siedla Urbanowska-Slowiańska-Obornicka; 7. Wieżowce Osiedla Bonin; 8. "Okrąglak" Dom Towarowy przy zbiegu 27 Grudnia z Mielzynskiego; 9. Wieżowce Osiedla Przyjaźni; i 03 tvIezowce Osiedla Wielkiego Października i Kosmonautów; 11 Hotel "Polonez"; 12 Wieżowce przy ul. Solnej; 13 Teatr Polski

KRONIKA MIASTA POZNANIA R. 1977, Nr l

się głównie ze stosowaniem technologii uprzemysłowionej; wczesnleJszym niż planowano uruchomieniem "fabryki domów" w Suchym Lesie; maksymalną koncentracją robót na placach budowy wielkich osiedli mieszkaniowych; wykonaniem ponadplanowych budynków przez młodzieżowe brygady pracy socjalistycznej; poprawę organizacji robót na poligonach budowlanych oraz wprowadzeniem zasady jednego inwestora na wielkich osiedlach mieszkaniowych. W budownictwie spółdzielczym, które stanowi blisko 70% wszelkiego budownictwa w Poznaniu dalszej poprawie uległ standard wyposażenia mieszkań. Wyeliminowano prawie zupełnie budowę mieszkań o ciemnych kuchniach; wzrosły normatywy powierzchni średnio o 2 m 2 w jednym mieszkaniu. Program budownictwa mieszkaniowego zakładał maksymalną koncentrację robót, toteż 70% wszystkich robót skupiało się na dwóch wielkich placach budowy - Rataje i Winogrady, a ponadto w zespołach przy ul. Promienistej, na Boninie, przy Hetmańskiej - Głogowskiej, Kuźniczej -. Kosynierskiej, Poznańskiej - Norwida.

Poznaniacy budowali domki jednorodzinne głównie na Osiedlu Warszawskim, na Swierczewie, Ławicy i Junikowie. Po pokonaniu trudności wynikających z braku materiałów budowlanych (gdyby była ich wystarczająca ilość - budowano by pięć razy więcej) plan pięcioletni budownictwa indywidualnego (który też został opracowany) wykonany został w 105%. Przybyło w ten sposób miastu 1720 mieszkań (163 800 m 2 ). Przystąpiono do realizacji nowej formy budownictwa domków jednorodzinnych organizowanego przy pomocy zakładów pracy. Równocześnie z rozwojem budownictwa mieszkaniowego nastąpiła poprawa w funkcjonowaniu gospodarki komunalnej, zwłaszcza w dziedzinie dostaw wody i energii cieplnej. Na inwestycje inżynierii komunalnej wydatkowano 2040 min zł. Zanotujmy tylko w telegraficznym skrócie; Wo d o c i ąg i i k a n a l i z a c ja. Rozbudowano ujęcie wody likwidując występujące w poprzednich latach niedobory wody dla miasta. Równocześnie z rozbudową ujęć realizowano program budowy sieci wodociągowo-kanalizacyjnej, głównie do Nowej Dzielnicy Mieszkaniowej "Rataje", Zespołu Osiedli Mieszkaniowych "Winogrady", "Kopernika" oraz dla osiedla domków jednorodzinnych na Ławicy. Zapoczątkowano także nie objętą Planem Pięcioletnim budowę uzbrojenia przyszłego osiedla Piątkowo. Ogólny przyrost sieci wodociągowej wyniósł 89 km (łącznie z siecią rozdzielczą). Przystąpiono do budowy centralnej oczyszczalni ścieków. Dla poprawy działalności eksploatacyjnej istniejącej oczyszczalni lewobrzeżnej - wybudowano rurociąg tłoczny. Rozbudowano sieć ogólnomiejskich kolektorów sanitarnych i deszczowych. Łącznie sieć kanalizacyjna w mieście wydłużyła się o 108 km.

C i e p ł o w n i c t w o. W wyniku zwiększenia zdolności wytwórczej Elektrociepłowni Garbary oraz oddania do eksploatacji nowej Elektrociepłowni Karolin, uzyskano znaczny wzrost mocy dyspozycyjnej źródeł ciepła. Łącznie z kotłowniami lokalnymi zdolność produkcyjna urządzeń wytwarzających energię cieplną wzrosła pomiędzy rokiem 1970 a 1975 o ponad 150%. Systematycznie rozbudowano miejską sieć cieplną zaopatrującą w cieplik nowe osiedla mieszkaniowe i zakłady przemysłowe położone na trasach ciepłociągów oraz do innych obiektów, np. Kombinatu Ogrodniczego Naramowice, rejonu ulic Serbska - Wilczak, Chwiałkowskiego. Szydłowska, Norwida i in. Łączny przyrost czynnej sieci cieplnej przekroczył długość 38 km. G a z o w n i c t w o. W wyniku budowy gazociągów przesyłowych doprowadzono w 1973 r. do miasta gaz ziemny. Równocześnie przystąpiono do przystosowania urządzeń odbiorczych dla spalania gazu ziemnego. Do końca 1975 r. już 43,3% odbiorców korzystało z gazu ziemnego, odznaczającego się znacznie wyższą kalorycz

Tadeusz Świtałanością. Łączny przyrost sieci gazowej rozdzielczej w latach 1971 -1975 osiągnął około 74 km. Dla rejonów peryferyjnych dostarczano propan, którego dostawy wzrosły na koniec 1975 r. - w stosunku do 1970 r. - o 450 ton. K o m u n i k a c j a m i e j s k a. Pod koniec 1975 r. nowoczesny tabor tramwajowy oraz bardzo pojemny tabor przegubowy-autobusowy stanowił już ponad 20% taboru komunikacyjnego. Rozbudowano sieć połączeń komunikacyjnych o 6 kilometrów, przedłużono m. in. trasy tramwajowe: na Winogrady (Murawa - Serbska); na osiedle Warszawskie do Miłostowa; na Trasie Hetmańskiej - od Głogowskiej do Wildy i dalej przez Wartę do Starołęki oraz na Trasie Chwaliszewskiej do Garbar. Uruchomiono szereg autobusowych linii podmiejskich (87 km), m. in. obsługujących miejscowości: Skórze wo, Ki ein - Wierzonka, Suchy Las - Złotniki, Owińska - Czerwonak, Górczyn - Fabianowo. Rozpoczęto budowę nowej zajezdni tramwajowej przy ul. Fortecznej oraz zmodernizowano zajezdnię tramwajową przy ul. Madalińskiego rozbudowując ją o dwadzieścia miejsc postojowych. Dla zapewnienia wzrastającego zapotrzebowania na moc energetyczną, wybudowano także trzy podstacje prostownicze. Jednak mimo zwiększenia w latach 1971 - 1975 taboru o sto jednostek przewozowych i rozbudowy tras tramwajowych, rozwój komunikacji miejskiej jedynie z trudem nadążał za potrzebami. "Moda" na trasy wylotowe nie ominęła również Poznania. Biegnąca przez Poznań Trasa E-8 stała się na odcinku od granic miasta (ul. Warszawska) do ul. Podwale najbardziej nowoczesną drogą miejską. Na trasie wybudowano most, dwa wiadukty, sześć przejść podziemnych oraz sygnalizację świetlną, tzw. zieloną falę; węzeł górczyński otrzymał dwa wiadukty łącznie z estakadą w ul. Czechosłowacką, tunel dla pieszych pod torami kolejowymi oraz wydzielone torowisko tramwajowe. Na Trasie Hetmańskiej (od Głogowskiej - Dzierżyńskiego przez Wartę do Starołęckiej) zbudowano dwa mosty i dwa wiadukty. Do chlubnie wykonanych ponadplanowych zadań zalicza się przebudowę wylotu zachodniego Trasy "E-8" w ul. Dąbrowskiego, który wyposażono w bezkolizyjne skrzyżowania (tunel, cztery wiadukty, pięć przejść podziemnych). Zmodernizowano również nawierzchnie na trasie wylotowej Poznań - - Wągrowiec w ulicach Główna - Zawady - Gdyńska. Rozpoczęto budowę trasy wylotowej, tzw. Katowickiej, od ul. Nowoostrowskiej wraz z budową wiaduktów i estakadą nad doliną Obrzycy. W obrębie nowych osiedli mieszkaniowych zbudowano ulice: Murawa, Serbska, N aramowicka, Średnicowa, Połabska, Skotarska, Włodarska, Wioślarska, N owo in - flandzka, Jugosłowiańska, J awornicka. W powiązaniu z robotami drogowymi rekonstruowano i modernizowano oświetlenie ulic, przy równoczesnej poprawie oświetlenia w rejonach peryferyjnych. W Parku Braterstwa Broni i Przyjaźni Polsko- Radzieckiej ma Cytadeli powstały nowe urządzenia wypoczynkowe. Zdwojono też wysiłki dla zagospodarowania zaniedbanych albo niefunkcjonalnych placów-zieleńców: Wolności, Karmelicki, Langiewicza oraz parków: Chopina, Tysiąclecia, Marcinkowskiego, Kasprowicza. Podjęto na szeroką skalę prace przy budowie Parku Nadbrzeżnego z kąpieliskiem otwartym dla mieszkańców Nowej Dzielnicy Mieszkaniowej "Rataje". P r o g r a m z a z i e l e n i e n i a m i a s t a w latach 1971 - 1975 obejmował także inne obiekty, a wśród nich Ogród Zoologiczny na Malcie, uruchomiony w 1974 r. na stulecie założenia zwierzyńca; tereny na Łęgach Dębińskich i przy ul. Wspólnej, Lasek Golęciński łącznie z terenami rekreacyjnymi Gwardyjskiego Klubu Sportowego "Olimpia". W dziedzinie tzw. o c h r o n y ś r o d o w i s k a najkorzystniejsze efekty uzyskano na Starym Mieście, gdzie średnioroczny opad pyłu, przekraczający w 1970 r. do

IIpuszczalną normę'250 t/km\ został zredukowany do 130 t/km 2 . Na poprawę stanu czystości powietrza tej części miasta wpłynęło m. in. zlikwidowanie starej gazowni przy ul. Grobla. W roku 1975 podjęto akcję instalowania w niektórych zakładach tzw. eliminatorów dymu - urządzeń do prowadzenia procesu bezdymnego spalania opału o paleniskach ręcznie zasilanych. Dynamiczny rozwój przemysłu i budownictwa mieszkaniowego, przy niedostatecznych jeszcze możliwościach oczyszczania ścieków spowodował utrzymanie się niskich klas czystości głównych zbiorników wodnych w mieście. Rozwiązanie tego problemu nastąpi po oddaniu do eksploatacji I etapu centralnej oczyszczalni ścieków, co wraz z zakończeniem rozbudowy lewobrzeżnej oczyszczalni winno wpłynąć na czystość wód Warty w jej północnym odcinku. Zadania wytyczone na lata 1971-1975 w dziedzinie o ś w i a t y i w y c h ó w an i a stwarzały możliwie najlepsze warunki dla działalności oświatowej i opiekuńczo-wychowawczej. Na rozbudowę szkolnictwa wydatkowano prawie 200 min zł, w ramach tej kwoty oddano do użytku siedem szkół podstawowych i salę gimnastyczną przy Liceum Ogólnokształcącym Nr 8. Oddano do użytku szkołę zawodową Poznańskiej Fabryki Łożysk Tocznych. W roku 1975 rozpoczęto budowę trzech dalszych szkół podstawowych na Winogradach oraz liceum ogólnokształcącego na Ratajach. Wybudowano dziesięć przedszkoli o łącznej liczbie 1200 miejsc, zaś dalszych 800 miejsc zapewniono w budynkach adaptowanych. Ogółem pod koniec 1975 r. do przedszkoli mogło uczęszczać 12 757 dzieci. Łącznie z ogniskami przedszkolnymi opieką przedszkolną objęto ponad 60% dzieci w wieku od trzech do sześciu lat, wśród nich wszystkie dzieci sześcioletnie. Dla przyspieszenia budowy obiektów przedszkolnych zastosowano w 1975 r. technologię wielkopłytową w budowie przedszkoli. W związku z migracją ludności do nowych osiedli mieszkaniowych przeprowadzano stałą korektę sieci szkół i zmianę rejonów szkolnych, zmierzającą do równomiernego obciążenia budynków szkolnych. W wyniku tej akcji część pomieszczeń szkolnych w starych dzielnicach oddano na cele wychowania przedszkolnego oraz na inne cele pozaoświatowe. Rozwijano funkcje opiekuńczo-wychowawcze szkoły, zwiększając liczbę świetlic i świetlic z dożywianiem, a w ponad dwudziestu szkołach prowadzono półinternaty. Umożliwiono również młodzieży korzystanie z boisk szkolnych poza godzinami lekcyjnymi pod nadzorem nauczycieli wychowania fizycznego. W celu stworzenia dogodnych warunków dla rozszerzania i pogłębiania wiedzy w liceach ogólnokształcących, organizowano klasy sprofilowane matematyczno-przyrodnicze, humanistyczne i o poszerzonych programach nauczania języków obcych. Położono nacisk na nowoczesne wyposażenie laboratoriów i gabinetów specjalistycznych. Znacznie przekroczone zostały zadania szkolnictwa zawodowego. Dążeniem władz oświatowych było dostosowanie profilu kształcenia zawodowego do zmieniających się potrzeb gospodarki miasta i regionu. Tworzono nowe typy szkół zawodowych, jak np. licea zawodowe, kształcące robotników z pełnym wykształceniem średnim. Rozwijano również policealne studia zawodowe.

N a rozbudowę bazy l e c z n i c t w a i o p i e k i s p o ł e c z n e j wydatkowano 480 min zł. Wiele milionów złotych przeznaczono na wyposażenie szpitali i przychodni w nowoczesną, a nawet unikalną aparaturę zagraniczną. Lecznictwo zamknięte wzbogaciło się po oddaniu do użytku (1973) wielospecjalistycznego szpitala przy ul. Lutyckiej i II Kliniki Pediatrycznej przy ul. Szpitalnej. Ponadto zbudo

Tadeusz Świtała

wano Dom Weterana o 155 miejscach i Zakład Szkolenia Inwalidów przy ul. Szamarzewskiego (1972); dobudowano skrzydło gmachu Szpitala im. Raszei dla Przychodni Przemysłowej (1974); Internat dla Pielęgniarek na 340 miejsc (1975). Oddano do użytku cztery żłobki o 300 miejscach, dwa ńa osiedlu Rataje i dwa na osiedlu Winogrady. Kontynuowano budowę Wojewódzkiego Ośrodka Dokształcania Kadr Medycznych. Rozpoczęto budowę przychodni obwodowej i żłobka na Ratajach oraz dwóch żłobków na Winogradach. Dla złagodzenia trudnej sytuacji w opiece społecznej, budownictwo spółdzielcze przeznaczyło blok mieszkalny (180 mieszkań) w Nowej Dzielnicy Mieszkaniowej "Rataje" w całości na "Dom Złotej Jesieni".

Przeprowadzono zasadniczą reorganizację służby zdrowia, polegającą na integracji lecznictwa zamkniętego, otwartego i opieki społecznej w Zespołach Opieki Zdrowotnej i Społecznej. Ponadto działają w mieście następujące zespoły specjalistyczne: Zespół Opieki Zdrowotnej Przemysłowy - Wilda w oparciu o Szpital Zakładów Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" dla 30 000 pracowników; Zespół Opieki Zdrowotnej Przemysłowy Nowe Miasto w oparciu o Międzyzakładową Przychodnię Fabryki Łożysk Tocznych i Zakładów Metalurgicznych "Pomet" - dla 20 000 osób; Zespół Opieki Zdrowotnej dla szkół Wyższych; Wojewódzki Zespół Specjalistyczny Chorób Płuc i Gruźlicy; Wojewódzki Zespół Onkologiczny i Wielkopolski Zespół Specjalistyczny Medycyny Przemysłowej.

Dla umożliwienia pełnego korzystania z usług lecznictwa otwartego przedłużono czas pracy poradni. Kontynuowano dwuzmianową pracę pracowni diagnostycznych. N astąpił szczególny rozwój poradnictwa w zakresie chorób serca, układu krążenia, chorób nowotoworowych i neurologii. Dużo uwagi skierowano na profilaktykę i zwalczanie chorób zawodowych. Przemysłową służbą zdrowia objęto wszystkie zakłady pracy uprawnione do tego rodzaju lecznictwa. Poznań z powodzeniem spełnia rolę krajowego c e n t r u m w d z i e d z i n i e m u z y ki. Poznańska Filharmonia uważana jest za jedną z najlepszych w Polsce. Dużym uznaniem cieszy się działający przy Filharmonii Chór Chłopięcy i Męski pod dyrekcją Stefana Stuligrosza, jak również Poznański Chór Chłopięcy pod dyrekcją Jerzego Kurczewskiego oraz Chór Męski Politechniki Poznańskiej pod kierownictwem Janusza Dzięcioła. Poznań jako ogólnokrajowy ośrodek wiolinistyki wyróżnił się podczas VI Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. Henryka Wieniawskiego i IV Konkursu Lutniczego (1972). W ramach Poznańskich Wiosen Muzycznych odbywały się przeglądy ogólnopolskiego dorobku kompozytorskiego. W Poznaniu organizowano Ogólnopolskie Konkursy Plastyczne im. Jana Spychalskiego. W latach 1973 i 1975 odbyły się imprezy w ramach Biennale Sztuki dla Dziecka. Podczas Panoramy Trzydziestolecia (1975) nastąpiła prezentacja dorobku kulturalnego Poznania, w której uczestniczyły wszystkie teatry dramatyczne i muzyczne. Odbyła się też wielka Wystawa Plastyki Współczesnej. W 1973 r. zaczął wychodzić w Poznaniu magazyn ilustrowany "Tydzień". N a rozbudowę bazy d z i a ł a l n o ś c i k u l t u r a l n e j wydatkowano 78 min zł.

W 1971 r. oddano do użytku Telewizyjny Ośrodek Nadawczy Programu II. W 1972 r. ukończono budowę budynku dydaktycznego Szkoły Muzycznej przy ul. Sol nej, zaś oddanie do użytku całego kompleksu budynków nastąpiło pod koniec roku 1976. W 1973 r. wznowił działalność Teatr Nowy w nowoczesnym i funkcjonalnym pomieszczeniu, uzyskanym po przeprowadzeniu gruntownej modernizacji dawnego obiektu. W 1973 r. utworzono Polski Teatr Tańca "Balet Poznański" pod kierownictwem Konrada Drzewieckiego. Poznańska Operetka przekształcona została w Państwowy

Teatr Muzyczny o poszerzonym profilu artystycznym. Występy poznańskich chórów, Filharmonii, teatrów dramatycznych, Teatru Tańca i Teatru "Marcinek" cieszyły się dużym powodzeniem nie tylko w kraju, ale i zagranicą. W roku 1975 odbyły sie obchody jubileuszu stulecia Teatru Polskiego, który odznaczony został Orderem Sztandaru Pracy II klasy.

Miejska Biblioteka Publiczna im. Edwarda Raczyńskiego włączyła się aktywnie do ważniejszych akcji społeczno-politycznych i imprez kulturalnych. Organizowano wystawy, spotkania autorskie, wieczory poezji, spotkania z aktorami. W gmachu głównym Biblioteki odbywały się " Czwartki Literackie". Pałac Kultury prowadził działalność instruktorską i imprezowo-popularyzatorską w różnorodnych formach (koncerty, spotkania, prelekcje, konkursy i wystawy). Zespoły artystyczne Pałacu Kultury - Chór Dziewczęcy "Poznańskie Skowronki" i Zespół Pieśni i Tańca "Wielkopolska" - wyjeżdżały kilkanaście razy na występy zagraniczne. Rozwijano akcje "Sojusz świata pracy z kulturą i sztuką". Teatry dawały przedstawienia w większych zakładach pracy. Oddano do użytku salę s p o r t o w o - w i d o w i s k o w ą "Arena" na 5000 miejsc, o poszerzonym zakresie użytkowym dla celów teatralnych, kinowych oraz imprez estradowych. W 1972 r. zakończono budowę dwubasenowego kąpieliska w Parku im. Jana Kasprowicza. Ponad założenia planowane zbudowano dwa baseny kryte: na Ratajach i Klubu Sportowego "Olimpia". W związku z Centralnymi Dożynkami w Poznaniu (1974) zmodernizowano Stadion im. 22 Lipca i uporządkowano jego otoczenie. Wzrósł znacznie ruch turystyki zagranicznej, szczególnie po otwarciu granicy do Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Aby sprostać zwiększonym zadaniom, zorganizowano szereg punktów informacji i wymiany walut, przeszkolono specjalną kadrę dla obsługi turystyki zagranicznej oraz wydano foldery w językach obcych. Dla lepszej koordynacji działalności w zakresie bazy turystycznej, utworzono w roku 1974 Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Turystyczne "Przemysław", któremu podlegają hotele miejskie w Poznaniu, obsługa ruchu turystycznego, organizacja wycieczek, informacja turystyczna i reklama, a także koordynacja wynajmu kwater prywatnych. Wartość c z y n ó w s p o ł e c z n y c h wykonanych w latach 1971 - 1975 przekroczyła 900 min zł, w tym wartość czynów inwestycyjnych - 196 min zł. Wysoki stopień wykonania czynów społecznych był przede wszystkim wynikiem wzmożonej aktywności społeczeństwa dla uczczenia przypadających na 1974 r. obchodów XXX-lecia PRL połączonych z organizowaniem Centralnych Dożynek. Do wyzwolenia dodatkowych inicjatyw w zakresie rozwoju czynów społecznych przyczynił się zorganizowany na apel Wojewódzkiego Komitetu Frontu Jedności Narodu konkurs pod hasłem "Mieszkańcy sobie, swojemu miastu, wsi, Ludowej Ojczyźnie". Grunwaldzkiej 6. W laboratorium, pod kierownictwem prof. dr Haliny Karoń (trzecia od lewej) pracują: (od lewej) adiunkt dr Maria Bławacka. adiunkt dr Helena Wender, prof. dr Halina Karoń i adiunkt dr Teresa Warchoł

(Do artykułu Aleksandry Chmiel i Teresy Michalskiej-Pacyniak Kobiety studiujące i pracujące naukowo w Poznaniu)

Powyższy artykuł jest częścią publikacji Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1977.01/03 R.45 Nr1 dostępnej w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku. Właścicielem praw jest Wydawnictwo Miejskie w Poznaniu.
Do góry