Laureaci Nagród NAGRODY MIASTA POZNANIA I WOJEWÓDZTWA POZNAŃSKIEGO ZA ROK 1974

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1976.07/09 R.44 Nr3

( dokończenie)

ZESPOŁOWA NAGRODA BUDOWNICTWA I ARCHITEKTURY

Przyznana grupie projektantów i wykonawców w składzie: inż. Eugeniusz Kwiatkowski, mgr inż. Włodzimierz Wierzchowski, inż. Andrzej Zie1askowski, Jan Ratajczak, Józef Woźniak, inż. Miłosław Synoradzki, inż. Stanisław Lewandowski, mgr inż. Antoni Koszewski, inż. Grzegorz Kilkowski, Bogusław Hołderny, Mieczysław Kończai - za projekt i realizację Trasy E-8.

BOGUSŁAW HOŁDERNY

Urodził się dnia 20 września 1938 r. w Poznaniu, w rodzinie pracownika umysłowego Czesława Hołdernego i jego żony, Stanisławy z Parobkiewiczów. Szkołę podstawową ukończył w rodzinnym mieście w 1952 r. i w tymże roku przyjęty został do Państwowego Technikum Mechaniczno-Elektrycznego. Po dwóch latach zmuszony był przerwać naukę z powodu choroby. W 1955 r. rozpoczął pracę zarobkową w Zjednoczeniu Budownictwa Miejskiego Nr 2, a jednocześnie uczył się w Wieczorowym Technikum Budowlanym, które ukończył w 1%3 r. zaś w 1%5 r. zdobył uprawnienia budowlane, w latach 1958 - 196) odbywał zasadniczą służbę w Ludowym Wojsku Polskim. Od 196) r. Bogusław Hołderny pracował kolejno w Przemysłowym Instytucie Maszyn Rolniczych; Przedsiębiorstwie Projektowania Budownictwa Ogólnego "Miastoprojekt" Poznań. W 1%3 r. rozpoczął pracę w Miejskim Przedsiębiorstwie Remontowo- Budowlanym Nr 3, pracując kolejno na stanowiskach: starszego inspektora, kierownika budowy, kierownika grupy robót, w 1967 rmianowany zastał zastępcą dyrektora do spraw technicznych, na którym to stanowisku pracuje obecnie. Za osiągnięcia w pracy zawodowej udekorowany został Srebrnym Krzyżem Zasługi. Posiada Odznakę Honorową Miasta Poznania i Odznakę Honorową "Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego".

INZ. GRZEGORZ KILKOWSKI

Urodził się dnia 26 lipca 1940 r. w Częstochowie jako syn majstra budowlanego Witolda Kilkowskiego i jego żony, Haliny zdomu Mądrej. Po wyzwoleniu Częstochowy w 1945 r. rodzice wrócili do Kłecka, skąd okupant hitlerowski wysiedlił ich w roku

Laureaci Nagród

1940, a następnie przenieśli się do Zabrza, gdzie Grzegorz uczęszczał do szkoły podstawowej. W 1950 r. z uwagi na zły stan zdrowia matki, przenieśli się do Gniezna. Tam Grzegorz ukończył szkołę podstawową, następnie został przyjęty do Technikum Ceramicznego w Fordonie k. Bydgoszczy, gdzie w 1959 r. zdał egzamin maturalny i uzyskał tytuł technika-ceramika. W lipcu 1959 r. rozpoczął pracę w Poznańskich Zakładach Ceramiki Budowlanej. W październiku 196) r. powołany został do zasadniczej służby wojskowej. W mundurze ., wojskowym złożył egzamin wstępny na Studium Wieczorowe na Wydziale Elektrycznym Politechniki Poznańskiej, które ukończył wr. 1967 dyplomem inżyniera-elektryka. We wrzesnlU 1962 T., po odbyciu obowiązkowej służby wojskowej, powrócił do pracy w laboratorium Zakładów Ceramiki Budowlanej, które w lipcu 1965 r. przeszło do Miejskiego Przedsiębiorstwa Robót Drogowych i Wodno- Kanalizacyjnych, w Przedsiębiorstwie tym rozpoczął pracę w dziale przygotowywania produkcji na stanowisku kosztorysanta robót elektrycznych, następnie został inspektorem robót. W 1967 r. został przeniesiony na stanowisko kierownika robót do działu wykonującego oświetlenie uliczne Poznania, oznakowania drogowe podświetlone oraz sygnalizację uliczną. W 1969 r. został mianowany kierownikiem grupy robót. Na tym stanowisku pracuje do chwili obecnej. W czasie jego pracy zawodowej Przedsiębiorstwo wykonało w Poznaniu 80% nowego oświetlenia rtęciowego. Licząc od 1967 r. ułożono 480 kilometrów linii kablowej, wykonano około 9ffi) punktów świetlnych, ogromną liczbę znaków drogowych podświetlonych, a wiele ulic otrzymało sygnalizację na skrzyżowaniach. W 1974 r. wykonano oświetlenie Trasy E-8 (na odcinku od Podwala do granic miasta) łącznie z zieloną falą. W czasie otwarcia Trasy E-8 w Podstolicech, Grzegorz Kilkowski otrzymał z rąk I sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Edwarda Gierka Brązowy Krzyż Zasługi. Posiada Odznakę Racjonalizatora Produkcji i medal pamiątkowy za budowę węzła Kaponiera.

MIECZYSŁAW KOŃCZAL

U rodził się dnia 29 września 1934 r. w Mogilnie, jako syn mistrza murarskiego Stefana Kończala i jego żony, Heleny ze Swiderskich. W 1950 r. ukończył szkołę podstawową i Technikum Ekonomiczne (1953) w Mogilnie. Przez rok pracował w miejscowych Zakładach Zbożowych. W 1954 r. zapisał się na studia na Wydziale Budownictwa Politechniki Poznańskiej (Sekcja Komunikacji), które ukończył w 1959 r. Od dnia l września 1959 r. do 31 sierpnia 1%1 r. pracował w Rejonie Eksploatacji Dróg Publicznych w Mogilnie w charakterze kierownika budowy. Z dniem l września 1961 r. zaangażowany został do pracy w Zarządzie Dróg i Mostów w Poznaniu. Jako inspektor nadzorował w latach 1962 - 1966 budowę Trasy Chwaliszewskiej, m. in. mostów Bolesława Chrobrego i Mieszka I. W 1967 r. na stanowisku inspektora-koordynatora nadzorował budowę Trasy Hetmańskiej, mostu Przemysława oraz wiaduktów przy Bema i Dolnej Wildzie.

Od początku 1972 r. Mieczysław Kończai był kierownikiem działu nadzoru; w latach 1973 -1974 koordynatorem budowy wylotu wschodniego Trasy E-8, Ronda Kopernika i innych obiektów komunikacyjnych w Poznaniu. Z dniem l października 1974 r. mianowany został zastępcą dyrektora do spraw

inwestycji i remontów kapitalnych w Zarządzie Dróg i Mostów. Za zasługi w pracy zawodowej udekorowany został Srebrnym Krzyżem Zasługi. Po

Nagródsiada Odznakę Honorową Miasta Poznania i Odznakę Honorową "Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego" oraz Medal XXX-lecia PRL.

MGR INŻ. ANTONI KOSZEWSKI

Urodził się dnia 26 marca 1934 r. w Poznaniu, w rodzinie robotnika Władysława Koszewskiego i jego zony, Wandy ze Szczameckich. W latach okupacji hitlerowskiej przebywał w Poznaniu. W 1946 r. ukończył siedmioklasową szkołę podstawową. W tym samym roku rozpoczął naukę w Technikum Energetycznym, którą ukończył w 1952 r. jako technik-elektryk. Z dniem l lipca 1952 r. pracuje zawodowo w energetyce, początkowo w Zakładzie Remontowym Energetyki, a od l stycznia 1955 r. w Samodzielnym Oddziale Wykonawstwa Inwestycyjnego, kolejno na stanowiskach: technika, kierownika robót, kierownika sekcji robót. Z dniem l lutego 1%5 r. Antoni Koszewski powołany został na stanowisko głównego inżyniera, a od dnia l marca 1967 r. na kierownika Samodzielnego Oddziału Wykonawstwa Inwestycyjnego. J ednocześnie studiował na Politechnice Poznańskiej na Wydziale Elektrycznym, uzyskując w 196) r. tytuł inżyniera-elektryka i w 1966 r. tytuł magistra inżyniera-elektryka, na podstawie pracy dyplomowej, której tematem był projekt tranzystorowego generatora prądu. W ciągu dwudziestu lat pracy zawodowej Antoni Koszewski kierował pracami przy zasilaniu energią elektryczną nowych osiedli mieszkaniowych w Poznaniu, m. in. "Urbanowska - Słowiańska - Obornicka"; N owa Dzielnica Mieszkaniowa "Rataj e"; Zespół Osiedli Mieszkaniowych "Winogrady", oraz w rpżnych innych miastach Wielkopolski. Brał bezpośredni udział w budowie i przebudowie tras komunikacyjnych, jak np.: Hetmańska, Rondo Kopernika, Trasa E-8 (wylot wschodni i zachodni), Katowicka.

U czestniczył w przygotowaniu Stadionu im.

22 Lipca do Centralnych Dożynek (1974) po

przez wykonanie zasilania stacji energetycznych. W latach 1966 - 1969 prowadził pierwsze w Polsce prace doświadczalne w układzie kabli elektroenergetycznych na zmniejszonych głębokościach w warunkach miejskich i za prace te otrzymał w 1%9 r. nagrodę dyrektora naczelnego Zjednoczenia Energetyki w zakresie rozwoju nauki i techniki. Za pracę zawodową i społeczną udekorowany został Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi. Posiada Odznakę Honorową "Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego" i Odznakę Honorową Miasta Poznania oraz brązowy medal "Za zasługi dla obronności kraju"; srebrną i złotą odznakę honorową N aczelnej Organizacji Technicznej. Poza pracą zawodową działa też społecznie w Stowarzyszeniu Elektryków Polskich. W 1969 r. został wybrany do Zarządu Oddziału Poznańskiego, gdzie przez wiele kadencji był sekretarzem, a aktualnie jest członkiem Prezydium.

INŻ. EUGENIUSZ KWIATKOWSKI

Urodził się dnia 13 wrzesnla 1919 r. w Warszawie, w rodzinie rzemieślnika Jana Kwiatkowskiego i jego żony, Anny ze Szrejerów. Szkołę powszechną ukończył w 1933 r. w Warszawie, tam też w IV Gimnazjum Męskim zdał w 1937 r. egzamin dojrzałości.

W tym samym roku rozpoczął studia na Politechnice Warszawskiej przerwane w 1939 r. wybuchem II wojny światowej. BraIudział jako ochotnik w obronie Warszawy. W 1942 r. ukończył Szkołę Budownictwa Lądowo-Wodnego w Warszawie. W lutym 1943 r. Eugeniusz Kwiatkowski został aresztowany za działalność w ruchu oporu i wywieziony do obozu koncentracyjnego Mauthausen-Gusen, gdzie przebywał do wyzwolenia w 1945 r. W lipcu 1945 r. skierowany został do pra

Laureaci Nagród

cy w województwie szczecińskim jako zastępca, a następnie jako kierownik Zarządu Drogowego w Gryficach. Tam od podstaw organizował gospodarkę drogową. W roku 1948 przeniesiony został na równorzędne stanowisko do Wałcza, a w 1950 r. do Wydziału Komunikacyjnego Urzędu Wojewódzkiego Poznańskiego na stanowisko starszego inspektora technicznego. W 1951 r. Eugeniusz Kwiatkowski uzupełnił na Politechnice Warszawskiej studia techniczne i uzyskał dyplom inżyniera budownictwa lądowego. W 1952 r. mianowany został dyrektorem Wojewódzkiego Zarządu Dróg Publicznych w Poznaniu, którą to funkcję pełnił do dnia 30 czerwca 1975 r. W związku z reorganizacją drogownictwa w kraju, został z dniem l lipca 1975 r. powołany na stanowisko naczelnego dyrektora Dyrekcji Okręgowej Dróg Publicznych w Poznaniu. W czasie dwudziestopięcioletniej działalności w Wielkopolsce inż. Eugeniusz Kwiatkowski inicjował w oparciu o podległych mu pracowników postęp techniczny w bu

downictwie drogowo-mostowym. Dorobek tego okresu - to nowoczesne, stabilizowane chemicznie i mechanicznie podbudowy dróg, które zaczęto stosować w całym kraju. Wiele starań podjęto dla budowy nawierzchni bitumicznych, a w szczególności nawierzchni asfaltobetonowych szorstkich, których jakość techniczna oraz rozmiar prowadzonych robót wyróżnia województwo poznańskie w Polsce.

Inż. Kwiatkowski jest głównym inicjatorem w dziedzinie podniesienia estetyki dróg i podnoszenia warunków bezpieczeństwa ruchu drogowego. Wynikiem tych starań są zieleńce i parkingi drogowe, skanalizowane i oświetlone skrzyżowania dróg, nowoczesne oznakowanie dróg oraz grupowe i rzędowe zadrzewienia. Inż. Eugeniusz Kwiatkowski jest także jednym z głównych inicjatorów i współrealizatorów budowy dróg szybkiego ruchu w obrębie Poznania. Za opracowanie praktycznych możliwości stosowania w budownictwie drogowym asfaltów, produkowanych przez rafinerię w Płocku, inż. Eugeniusz Kwiatkowski otrzymał w 1966 r. zespołową N agrodę państwową II stopnia. Jest laureatem Zespołowej Nagrody Miasta Poznania i Województwa Poznańskiego w dziedzinie budownictwa za rok 1966.

Jest członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej od 1948 r. Bierze czynny udział w życiu społecznym, pełni funkcję członka Prezydium Zarządu Wojewódzkiego Naczelnej Organizacji Technicznej oraz członka Zarządu Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji. W uznaniu wybitnych zasług udekorowany został przez Radę Państwa Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim (1957) oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1962). W roku 1972 udekorowany został Orderem Sztandaru Pracy II klasy.

INZ. STANISŁAW LEWANDOWSKI

Urodził się dnia 9 kwietnia 1935 r. w Józefowie koło Środy Wlkp., w rodzinie robotnika Jana Lewandowskiego i jego żony, Jadwigi z domu Hańć. Po wyzwoleniu Wielkopolski 4W 1945 r. rozpoczął naukę w szkole podstawowej w Zaniemyślu, którą ukończył w roku 1950 w Szkole Podstawowej Nr 22 w Poznaniu, dokąd przenieśli się rodzice. Tu zdał egzamin wstępny na Wydział Drogowy Technikum Budowlanego, które w 1951 r. zostało wyodrębnione w samodzielne Technikum. Ukończył je w 1954 r. i otrzymał skierowanie do pracy w Rejonie Eksploatacji Dróg Publicznych w Zielonej Górze z siedzibą w Kożuchowie. Tam pracował na stanowisku technika budowy mostów. Jako działacz Związku Młodzieży Polskiej, został w 1954 r. wybrany przewodniczącym Zarządu Miejskiego w Kożuchowie, a w wyborach do rad narodowych (5 XII 1954) - radnym Miejskiej Rady Narodowej. W latach 1955 - 1957 odbył zasadniczą służbę wojskową. W 1958 r. powrócił do Poznania i podjął pracę w Biurze Projektów Budownictwa Komunalnego na stanowisku asystenta-projektanta w pracowni komunikacyjnej. W 1%1 r. rozpoczął studia na Wydziale Budownictwa Lądowego Politechniki Poznańskie], które ukończył w 1 r. Po studiach pracował na stanowisku projektanta i starszego projektanta. Od 1970 r. zajmuje stanowisko kierownika pracowni komunikacyjnej. Pod jego kierownictwem zostały zaprojektowane i zrealizowane obiekty z dziedziny budownictwa komunikacyjnego: wiadukt na Górczynie; węzeł komunikacyjny Kaponiera; wyloty wschodni i zachodni Trasy E - 8; Trasa Katowicka i in. Za obiekty te otrzymał list gratulacyjny od I sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej zjednoczonej Partii Robotniczej, Edwarda Gierka. Za osiągnięcia w pracy zawodowej udekorowany został Brązowym Krzyżem Zasługi. Posiada Odznakę Honorową Miasta Po

Nagród

JAN RATAJ CZAK

Urodził się dnia 3 lutego 1944 r. w Murzynowie Leśnym woj. poznańskie, w rodzinie robotnika Wojciecha Ratajczaka i jego żony, Stanisławy z Baraniaków. Po ukończeniu szkoły podstawowej w Środzie Wlkp. (1958) rozpoczął naukę na Wydziale Budowy Dróg i Mostów Kołowych w Technikum Geodezyjnym w Poznaniu. Ukończył je w roku 1963 dyplomem technika drogowego ze specjalnością budowy dróg i mostów kołowych. Pracę zawodową rozpoczął w 1963 r. jako technik-stażysta w Katedrze Budownictwa Politechniki Poznańskiej. Ze względów rodzinnych w kwietniu 1964 r. przeniósł się do pracy w Wydziale Komunikacji w Środzie Wlkp., a następnie w Zarządzie Dróg Lokalnych, kolejno w charakterze technika drogowego, starszego inspektora technicznego, kierownika działu technicznego. W grudniu 1972 r. decyzją Wojewódzkiego Zarządu Dróg i Ulic - został skierowany na budowę Trasy E - 8, na której pełnił początkowo funkcję kierownika jednego z odcinków robót. W marcu 1973 r. został powołany na stanowisko kierownika budowy drogi Kostrzyn-Września, które pełnił do zakończenia budowy. Okres kierowania tą bu

dową dostarczył mu wiele satysfakcji zawodowej . Po powrocie pod koniec 1974 r. do pracy w środzie Wlkp. jest zatrudniony w charakterze kierownika grupy robót drogowo-mostowych w Rejonie Dróg Publicznych.

Za osiągnięcia w pracy zawodowej udekorowany został Srebrnym Krzyżem Zasługi. Posiada Odznakę Honorową "Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego" oraz Odznakę Honorową Miasta Poznania.

INŻ. MIŁO SŁAW SYNORADZKI

Urodził się dnia 3 sierpnia 1926 r. w Pyszący koło Śremu w rodzinie nauczyciela Antoniego Synoradzkiego i jego żony, Leokadii z domu' Florczak. Do 1939 r. mieszkał wraz z rodzicami w Mszczyczynie. W latach 1940 -1944 przebywał w okolicy Borku, pracując lako robotnik rolny.

W 1945 r. rozpoczął naukę w Państwowym Gimnazjum i Liceum im. Gen. l ózefa Wybickiego w Śremie, a następnie przeniósł się do Liceum Ogólnokształcącego w Gdańsku, gdzie w 1948 r. zdał egzamin dojrzałości. W latach 1948 -1951 studiował na Wydziale Inżynierii Lądowo- Wodnej Politechniki Gdań

Laureaci Nagród

I i

'1. ·m (/)

skiej. w 1951 r. powołany został do czynnej służby wojskowej, którą pełnił do roku 1957, po czym został przeniesiony do rezerwy w stopniu kapitana. W 1958 r. ukończył studia na Politechnice Poznańskiej, uzyskując dyplom inżyniera budownictwa lądowego ze specjalnością w zakresie dróg kołowych. W lipcu 1958 r. został zaangażowany przez Biuro Projektów Budownictwa Komunalnego w Poznaniu na stanowisko asystenta projektanta w pracowni komunikacyjnej. Inż. Miłosław Synoradzki podjął samodzielne opracowania dokumentacji projektowo,-kosztorysowej dla dróg, ulic i placów miejskich oraz dróg dla obiektów komunalnych. W celu pogłębienia wiedzy z dziedziny projektowania ulic miejskich i planowania przestrzennego miast. i osiedli, ukończył w 1%3 r. dwuletnie Wyższe Studium Urbanistyki i Zagadnień Regionalnych, w 'pracyzawodowej stosował rozwiązania nowoczesne i funkcjonalne; awansował na stanowisko starszego projektanta i uzyskał wiele odznaczeń i wyróżnień. Inż. Synoradzki jest głównym projektantem szeregu tras komunikacyjnych, dla których w Biurze Projektów Budownictwa Komunalnego wykonuje się dokumentacje techniczne. Są to m. in. ul. Wojska Polskiego, Urbanowska, Winiarska, Nowopolska, Grunwaldzka, Stalingradzka. Wszystkie jego projekty odznaczają się wysoką funkcjonalnością rozwiązań inżynieryjnych oraz kompleksowym ujęciem zagadnień budowlanych. Jest projektantem robót drogowych przebudowy całego ciągu komunikacyjnego ul. Glogowska- Roosevelta, łącznie z dwupoziomowym skrzyżowaniem ul. Głogowskiej z torami kolejowymi w rejonie Górczyna. Za dorobek w postaci dokumentacji, według których wykonano przebudowę ul. Głogowskiej oraz Trasy Chwaliszewskiej ze szczególnym uwzględnieniem Mostu Chrobrego, został laureatem Nagrody Zespołowej Miasta Poznania i Województwa Poznańskiego w dziedzinie budownictwa i architektury za rok 1964. Za zrealizowany projekt Ronda Kopernika z bezkolizyjnym przejściem dla pieszych - otrzymał Nagrodę II stopnia Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska. Poważnym osiągnięciem projektowym była dokumentacja drogowa ul. Warszawskiej, wschodni odcinek Trasy E - 8 łącznie z dwupoziomowym skrzyżowaniem w rejonie Antoninka. Za działalność zawodową otrzymał Odznakę Zasłużonego Przodownika Pracy Socjalistycznej, Odznakę Honorową Miasta Poznania oraz Srebrny Krzyż Zasługi (1973).

MGR INŻ. WŁODZIMIERZ WIERZCHOWSKI

Urodził się dnia U marca 191) r. w Poznaniu, w rodzinie pracownika umysłowego Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego Tadeusza Wierzchowskiego i jego żony, Zofii z Molickich. Od 1937 r. uczęszczał do Szkoły Powszechnej Nr 9 w Poznaniu, której nie ukończył z powodu wybuchu wojny. Od lipca 1943 r. pracował w Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego jako pomocnik ślusarski. W latach 1945 - 1948 ukończył czteroletnie Gimnazjum Mechaniczne i Elektryczne, zdobył małą maturę oraz świadectwo czeladnicze w zawodzie ślusarsko-tokarskim, a w latach 1948 -1951 trzyletnie Liceum Mechaniczne i Elektryczne z maturą oraz dyplomem te ch - nika-mechanika. W latach 1952 - 1956 ukończył studia na Wydziale Wieczorowym Politechniki Poznańskiej, zdobywając dyplom inżyniera-mechanika. W roku 1969 rozpoczął Wieczorowe Studium Magisterskie, które ukończył w roku 1971 dyplomem magistra inżyniera mechanika o specjalności organizacja i zarządzanie w przemyśle. Od grudnia 1949 r. do grudnia 1950 r. pracował w zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego jako starszy adiunkt. Od stycznia do października 1951 r. w Wytwórni Galanterii Metalowej jako ślusarz. Od października 1951 do maja 1957 r. w Poznańskich Zakładach Wyrobów Metalowych jako starszy konstruktor. Od maja do sierpnia 1957 r. w Poznańskiej Fabryce Sprzętu Muzycznego ja

go główny konstruktor. Od wrzesnla 1957 roku do października 1959 r. w Poznańskiej Fabryce Wyrobów Emaliowanych jako główny technolog i kierownik produkcji. Od października 1959 roku do chwili obecnej pracuje w Zakładzie Doświadczalnym Biura Studiów i Projektów Energetycznych "Energoprojekt" jako kierownik pracowni konstrukcji mechanicznych i elektrycznych. Jest członkiem Polskiej zjednoczonej Partii Robotniczej od 1968 r. W latach 1968- 1972 był przewodniczącym Rady Zakładowej.

Za zasługi w pracy zawodowej udekorowany został Srebrnym Krzyżem Zasługi. Posiada Odznakę Honorową Miasta Poznania.

JÓZEF WOŻNIAK

Urodził się dnia 13 grudnia 1931 r. w Goź-« dzikowie k. Konina w rodzinie chłopa Bro- * nisława Woźniaka i jego żony, Marianny z Chaberskich. Lata okupacji spędził w Goździkowie. Po wyzwoleniu uczęszczał do szkoły podstawowej w Rzgowie, którą ukończył w 1949 r. Do czasu rozpoczęcia służby wojskowej pracował w gospodarstwie rodziców. W latach 1951 -1953 odbywał obowiązkową służbę wojskową, po której zaangażował się do pracy w Komendzie Powiatowej Powszechnej Organizacji "Służba Polsce", gdzie pracował do czerwca 1956 r. Z dniem 10 czerwca 1956 r. rozpoczął pracę w Wydziale Komunikacji w Koninie, początkowo na stanowisku nadzorcy dróg i mostów, a obecnie na stanowisku starszego majstra. Pracując zawodowo, podnosi swoje kwalifikacje na kursach dla nadzorców dróg i mostów (dwukrotnie w Krakowie i w Jankowicach koło Poznania, w latach 1958-1963, na kursie bezpieczeństwa i higieny pracy). W 1967 r. otrzymał tytuł robotnika wykwalifikowanego oraz uprawnienie do wykonywania funkcji technicznych majstra budowlanego. W okresie dwudziestoletniej pracy w drogownictwie brał udział w budowle kilkudziesięciu kilometrów dróg o nawierzchni twardej, w okolicach Konina, z tego część w ramach czynów społecznych. W 1973 r. od

delegowany został do pracy na budowę Trasy E - 8 na odcinku Kostrzyn-Września. Pracował tam do ukończenia budowy w maju 1974 r. a następnie przy modernizacji Stadionu im. 22 Lipca. Jest członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej od roku 1955. Działał w Związku Zawodowym Transportowców i Drogowców w latach 1964 - 1970. Za osiągnięcia w pracy zawodowej udekorowany został Srebrnym Krzyżem Zasługi. Posiada Medal XXX-lecia oraz Odznakę Honorową "Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego" .

INŻ. ANDRZEJ ZIELASKOWSKI

Urodził się dnia 22 października 1930 r. w Poznaniu w rodzinie robotnika gazowni miejskiej Stefana Zielaskowskiego i jego żony Moniki z domu Rochowiak. W latach okupacji, od dwunastego roku życia pracował w Poznaniu jako goniec w redakcji niemieckiego dziennika. Po wyzwoleniu do 1949 r. ukończył dziesiątą klasę Gimnazjum Ogóle Kronika ID. Poznania 3j1976nokształcąeego im. Karola Marcinkowskiego. Z powodu trudnych warunków materialnych rozpoczął w 1950 r. pracę zarobkową jako robotnik w Poznańskim Przedsiębiorstwie Robót Kanalizacyjnych, kontynuując jednocześnie naukę w Wieczorowym Technikum Drogowym. Po maturze w 1952 r. rozpoczął pracę w Wydziale Komunikacji Pre

Laureaci Nagródzydium Wojewódzkiej Rady Narodowej jako technik drogowy. W 1953 r. Andrzej Zielaskowski rozpoczął studia wieczorowe na Wydziale Budownictwa Politechniki Poznańskiej, które ukończył w 1957 r. uzyskując tytuł inżyniera komunikacji. W latach 196) - 1971 sprawował funkcję zastępcy kierownika Wydziału Komunikacji w Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej. Od 1971 r. jest dyrektorem Wojewódzkiego Zarządu Dróg i Ulic. Posiadając ponad dwudziestoletni staż pracy na drogach lokalnych dał się poznać jako dobry organizator, wprowadzając po raz pierwszy w kraju szereg nowatorskich rozwiązań organizacyjnych w dziedzinie W dowy dróg. Opracował i wprowadził program budowy i modernizacji dróg i mostów lokalnych przez co przyczynił się do rozwoju sieci tych dróg i likwidacji mostów drewnianych na terenie województwa poprzez Ich przebudowę na trwałe obiekty żelbetowe. Był głównym organizatorem budowy drugiej jezdni międzynarodowej drogi E - 8 naodcinku Września-Kostrzyn. w krótkim okresie przygotował nowatorską w skali kraju w budownictwie drogowym koncepcję organizacyjną polegającą na skupieniu w jednych rękach trzech podstawowych etapów realizacji inwestycji tj. funkcji projektanta, inwestora i wykonawcy łącznie z własnym nadzorem technicznym i technologicznym. Inż. Andrzej Zielaskowski położył duże zasługi w zakresie wprowadzania coraz to lepszych warunków socjalno-bytowych w lokalnych zarządach dróg i ulic, poprzez budowę nowych pomieszczeń socjalnych dla robotników, stołówek, łaźni i szatni. Był inicjatorem i projektantem budowy ośrodka wypoczynkowego dla pracowników w Sianożętach k. Kołobrzegu.

Inż. Andrzej Zielaskowski jest członkiem Polskiej zjednoczonej Partii Robotniczej od roku 1953 i lektorem Komitetu Wojewódzkiego. W uznani u zasług dla rozwoju dróg lokalnych województwa poznańskiego a zwłaszcza za nowatorską myśl wykorzystania żużla wielkopiecowego dla potrzeb budownictwa drogowego i uruchomienia eksploatacji tych zasobów, zastępując w ten sposób deficytowy surowiec, jakim jest materiał kamienny - Andrzej Zielaskowski został laureatem Zespołowej Nagrody Miasta Poznania i Województwa Poznańskiego w dziedzinie budownictwa i architektury za r. 1968. Za osiągnięcia w pracy zawodowej i społecznej udekorowany został Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi a w r. 1972 Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Posiada Medal XXX-lecia oraz Odznakę Honorową "Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego" i Odznakę Honorową Miasta Poznania.

W roku 1975 został laureatem plebiscytu na Wielkopolanina 1974 roku.

ZESPOŁOWA NAGRODA BUDOWNICTWA I ARCHITEKTURY

przyznana zespołowi projektantów i wykonawców w składzie: Bogdan Bartosiewicz, Aleksandra Dzięcioł, inż. Władysław Krawczyk, Czesław Krzysztoń, mgr inż. Włodzimierz Marciniak, inż. Ireneusz Spychała, mgr inż. arch. Jerzy Turzeniecki, mgr inż. Janusz Wujec, mgr inż. Stanisław Zieliński za projekt i realizację sali sportowo-widowiskowej "Arena".

BOGDAN BARTOSIEWICZ

Urodził się dnia 19 maja 1922 r. w Poznaniu, w rodzinie robotnika Romana Bartosiewicza i jego żony, Bolesławy z N adrow

skich. Szkołę wydziałową ukończył w rodzinnym mleSCle w 1936 r. Następnie uczył się zawodu stolarza meblowego u mistrza Ma

rdana Matuszewskiego, uczęszczając równocześnie do szkoły t dokształcająco-zawodowej. N aukę zawodu ukończył w czerwcu 1939 r.

W 1940 r. został skierowany przez okupacyjny urząd pracy do firmy budowlanej Ernst Locke przy Drodze Dębińskiej, gdzie pracował jako cieśla i stolarz. Uczestniczył w kilku akcjach sabotażowych, m. in. w udaremnieniu wywozu z Poznania dużych zapasów paliwa, które później przejęli pc wkroczeniu do miasta żołnierze radzieccy. Uczestniczył też w budowie mostów przez fosę przed ostatnim szturmem na Cytadelę. Pod koniec lutego 1945 r. otrzymał nominację na kierownika organizujących się Poznańskich Zakładów Stolarskich przy ul. Strusia 10. Pierwszymi robotami kierował osobiście: remont mieszkań przy ul. Głogowskiej 50-54 i 102 - 110, Szpitala Miejskiego przy ul. Szkolnej, Uniwersytetu Poznańskiego, Opery Poznańskiej, koszar na Golęcinie. W kwietniu 1945 r. zdobył dyplom mistrza stolarskiego, a w 1946 r. ukończył pierwszy kurs dla kierowników przedsiębiorstw zorganizowany przez Akademię Handlową. W roku 1965 ukończył Technikum Budowlane i zdobył uprawnienia budowlane. W roku 1948 zorganizował Spółdzielnię Zaopatrzenia i Zbytu, która zrzeszała zakłady stolarskie, oraz Rzemieślniczą Spółdzielnię Pracy Stolarzy przy ul. Kosińskiego. W latach 1950 - 1952 był kierownikiem technicznym Spółdzielni, zaś w latach 1953 -1955 - prezesem. W latach 1951 -1955 był przewodniczącym Rady Nadzorczej Związku Branżowego Spółdzielczości Drzewnej i Różnej. Z dniem l maja 1956 r. Bogdan Bartosiewicz przeniesiony został służbowo do Poznańskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego Nr 2, a następnie Nr 4, na stanowisko kierownika robót targowych.» W czasie dwu

dziestoletniej pracy na tym stanowisku przyczynił się do technicznej organizacji imprez targowych, różnych wystaw, pokazów i giełd. Do znacznych osiągnięć należy budowa hali nr 21 i rozbudowa pomieszczeń dla telewizji. Kierował robotami budowlanymi i wnętrzarskimi przy urządzaniu polskich wystaw w Moskwie, Berlinie Zachodnim, Londynie. Fachowcy z kierownictwa robót targowych wykonali pod kierownictwem Bogdana Bartosiewicza wszystkie roboty wykończeniowe i wnętrzarskie w sali sportowo-widowiskowej "Arena" i na miejskim odcinku wschodnim Trasy E - 8. Za osiągnięcia w pracy zawodowej i społecznej udekorowany został Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi. Posiada Odznakę Honorową Miasta Poznania; Odznaki Zasłużonego Pracownika Handlu; Zasłużonego dla Poczty i Telekomunikacji; Zasłużonego dla Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych i inne.

ALEKSANDRA DZIĘCIOŁ

Urodziła się dnia 11 października 1934 r.

w Rychwałdzie, w rodzinie mistrza rzeźnickiego Wiktora Pokrywki i jego żony, Heleny z Manteufflów. W 1950 r. ukończyła Szkołę Podstawową Nr l w Poznaniu i wstąpiła do Państwowego Technikum Budowlanego, które ukończyła w roku 1954. Z dniem l sierpnia 1954 r. przystąpiła do pracy w Poznańskim Przedsiębiorstwie Budownictwa Przemysłowego Nr l, gdzie powierzono jej skromne stanowisko technika budowy. Jej talent organizacyjny i zdolność zjednywania sobie ludzi sprawiły, że Aleksandra Dzięcioł w krótkim czasie awansowała, jako

6*pierwsza kobieta w Wielkopolsce (1955), na stanowisko kierownika budowy. Kierowała kolejno budowami: siedziby Wojewódzkiego Zarządu Aptek; Poznańskiej Fabryki Maszyn i Aparatów Przemysłu Spożywczego; warsztatów szkolnych Zakładu Doskonalenia Zawodowego; Spółdzielni Pracy "Lumet"; Poznańskiej Fabryki Mebli; Studium Wojskowego Wyższej Szkoły Rolniczej; pawilonu U sługowo- Handlowego "Bonin" , a ostatnio sali sportowo-widowiskowej "Arena". W roku 1956 wyszła za mąż za pracownika budownictwa, Włodzimierza Dzięcioła. Od 15 marca 1975 r. pracuje w Poznańskim

Przedsiębiorstwie Budownictwa Przemysłowego Nr 2 na stanowisku zastępcy kierowniy&Ill ka zespołu budów. Za osiągnięcia w pracy zawodowej Aleksandra Dzięcioł udekorowana, została Srebrnym Krzyżem Zasługi. Posiada Odznakę Honorową Miasta Poznania, Odznakę Honorową "Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego", Srebrną Odznakę Zasłużonego Działacza Kultury Fizycznej. Jest laureatem nagrody zespołowej Wojewódzkiego Oddziału N aczelnej Organizacji Technicznej (1974).

INŻ. WŁADYSŁAW KRAWCZYK

Urodził się dnia 26 lutego 1927 r. w Chorzeminie k. Wolsztyna, w chłopskiej rodzinie Piotra Krawczyka i Gertrudy z domu Żurek. Do szkoły powszechnej uczęszczał w rodzinnej wsi, gdzie do 1939 r. ukończył piątą klasę. W latach okupacji został skierowany przymusowo do pracy na roli. Po wyzwoleniu ziemi wolsztyńskiej w roku 1945, Władysław Krawczyk zgłosił się jako ochotnik do robót inżynieryjnych dla Armii Radzieckiej zą linią frontu: Zbąszyń-Swjebodzin-Sulechów. W maju 1945 r.

wrócił do domu i przystąpił do pracy na dworcu kolejowym w Wolsztynie jako pomocnik elektromontera. Jednocześnie uczęszczał na wieczorowe kursy elektrotechniczne, na których przygotował się do egzaminu czeladniczego i małej matury. W czerwcu 1948 r. jako eksternista zdał egzamin końcowy w Państwowym Gimnazjum Mechaniczno- Elektrycznym w Poznaniu, a równocześnie złożył egzamin czeladniczy elektromechanika. W latach 1948 -1950 pełnił

obowiązkową służbę wojskową. Po powrocie z wojska uczęszczał do Liceum Elektrycznego dla Pracujących w Poznaniu, które ukończył w 1954 r. W latach 1953 -1958 uczęszczał na studia wieczorowe na Wydziale Elektroniki przemysłowej Politechniki Poznańskiej, które ukończył w r. 1958. Pracę zawodową rozpoczął w Spółdzielni Pracy "Technomed" w charakterze elektromechanika, a następnie przez dwa lata w Spółdzielni Pracy "Elektroteletechnika" w charakterze brygadzisty. Od l grudnia 1953 r. pracuje w Przedsiębiorstwie Produkcji i Montażu Urządzeń Elektrycznych Budownictwa "Elektromontaż", początkowo jako starszy technik budowy, od 1956 r. jako kierownik budowy, od 196) r. jako kierownik grupy robót a od 1973 r. jako kierownik Dużej Grupy Robot Nr 4. Kierował robotami na ważnych dla gospodarki narodowej budowach: Poznańskiej Fabryki Maszyn Żniwnych, Zakładów Metalurgicznych "Pomet", nowej gazowni, wodociągów dla Poznania, hotelu "Polonez", sali sportowo-widowiskowej "Arena" i kombinatu budowy domów w Suchym Lesie. Od stycznia do października 1973 r. był kierownikiem budowy i rozruchu Fabryki Kwasu Siarkowego w Duisburgu (Republika Federalna Niemiec). N ależał do organizacji młodzieżowych. Od 1%7 r. jest członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Jest też członkiem Stowarzyszenia Elektryków Polskich; od 1973 r. zastępcą przewodniczącego Komitetu Obwodowego Nr 30. Za zasługi w pracy zawodowej udekorowany został Srebrnym i złotym Krzyżem Zasługi. Posiada Odznakę Honorową Miasta Poznania; Odznakę Honorową "Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego"; Odznakę Przodownika Pracy Socjalistycznej.

Laureaci Nagród

CZESŁAW KRZYSZTOŃ

Urodził się. dnia 19 grudnia 1924 r. we wsi Godziszów w Lubelskiem, w rodzinie chłopskiej Antoniego Krzysztonia i jego żony, Marianny z Królów. W 1937 r. po ukończeniu szkoły powszechnej uczęszczał do gimnazjum w Janowie Lub., w którym do wybuchu II wojny światowej ukończył dwie klasy. W 1942 r. przeniósł się do Lublina, tam do 1944 r. pracował jako robotnik. W latach 1940 -1944 należał do podziemnej organizacji, brał czynny udział w walce z okupantem. Pod koniec 1944 r. został powołany do szeregów Ludowego Wojska Polskiego; został zdemobilizowany w 1947 r. W latach 1948 - 1950 Czesław Krzysztoń ukończył Państwowe Technikum Budowlane. W 1948 r.

rozpoczął pracę w Wojskowym Przedsiębiorstwie Budowlanym Nr 28 w Poznaniu jako zastępca kierownika budowy, a następnie przeniesiony został do zarządu Przedsiębiorstwa na stanowisko kierownika działu kalkulacji i kosztorysowania. W 1953 r. został przeniesiony do pracy w Zjednoczeniu Budownictwa Miejskiego Nr l na stanowisko starszego inspektora działu produkcji. Na początku 1954 r. został oddelegowany przez Centralny Zarząd Budownictwa "Zachód" do prac związanych z przygotowaniem obchodów X-lecia Polski Ludowej w Lublinie na stanowisko koordynatora robót i zastępcy kierownika odcinka. Po powrocie do Poznania nadzorował roboty prowadzone przez podległe temu Zjednoczeniu przedsiębiorstwa w regionach: kaliskim, pilskim, poznańskim i zielonogórskim. Po uzyskaniu uprawnień budowlanych (1957) awansował na stanowisko kierownika grupy robót, następnie na kierownika odcinka budowlanego; na tym stanowisku pracował do 1963 r. W tym czasie podległe mu kierownictwa robót brały udział w odbudowie Sta

* AS* rJI-.. JPrego Bynku w Poznaniu, budowie szkół, obiektów użyteczności publicznej, budynków mieszkalnych, obiektów przemysłowych w Poznaniu i w województwie poznańskim.

W 1%3 r. powołany został na stanowisko głównego dyspozytora w zarządzie przedsiębiorstwa, które w tym czasie zmieniło nazwę oraz profil i rozpoczęło budowę obiektów, przede wszystkim przemysłowych, jako Poznańskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego Nr 2. z dniem l lipca 1972 r. Czesław Krzysztoń przeniesiony został na stanowisko zastępcy dyrektora do spraw technicznych w Poznańskim Przedsiębiorstwie Budowlanym Nr 5. W uznaniu zasług dla budownictwa odznaczony został Srebrnym Krzyżem Zasługi, a w roku 1972 Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Posiada Odznakę Honorową Miasta Poznania i Odznakę Honorową "Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego" i in.

MGR INZ. WŁODZIMIERZ MARCINIAK

Urodził się dnia 8 listopada 1926 r. w Kłodawie jako syn rolnika Ksawerego Marciniaka i jego żony, Ireny z domu Sakwa. W latach okupacji (1940 - 1945) przebywał wraz z rodzicami w Gorzkowie w Lubelskiem, gdzie pracował jako robotnik rolny i walczył z okupantem jako członek ruchu oporu. Po wyzwoleniu powrócił w lutym 1945 r. z matką i młodszym bratem (ojciec zmarł w 1944 r.) do rodzinnego miasta. W 1949 r. ukończył Liceum Ogólnokształcące w Kutnie. Studia wyższe odbył w latach 1949 -1952 na Wydziale Inżynierii. Lądowej Szkoły Inżynierskiej w Poznaniu, otrzymując stopień inżyniera budownictwa lądowego, zaś po ukończeniu Wieczorowego Studium Magisterskiego Wydziału Budownictwa Lądowego (1963 -1966) uzyskał stopień magistra inżyniera budownictwa lądowego. W czasie studiów aktywnie pracował w organizacjach Związku Młodzieży Wiejskiej "Wici" i Związku Młodzieży Polskiej.

Z produkcją montażowo-budowlaną związał się już podczas ostatniego roku studiów, angażując się w 1951 r. do pracy w Poznańskim Przedsiębiorstwie Robót Inżynieryjnych. W Przedsiębiorstwie tym pracował kolejno na stanowiskach: technika, starszego

Laureaci Nagródinżyniera budowy, technologa, głównego technologa, kierownika odcinka budowlano-montażowego oraz głównego inżyniera kontroli technicznej. Przygotowywał, nadzorował i kierował realizacją robót budowlano-montażowych z zakresu inżynierii sanitarnej, dróg i robót specjalistycznych na terenie województw: poznańskiego, konińskiego, szczecińskiego, zielonogórskiego i jeleniogórskiego. W 1967 r. powołany został na stanowisko naczelnego inżyniera w Wielkopolskim Przedsiębiorstwie Robót Inżynieryjnych, którego profil robót - poza robotami z zakresu inżynierii sanitarnej - obejmował roboty drogowe. Od l stycznia 1969 do 31 października 1972 r. pełnił funkcję naczelnego inżyniera w Poznańskim Przedsiębiorstwie Budownictwa Przemysłowego Nr 1. Od l listopada

1972 r. pracuje w Przedsiębiorstwie na stanowisku zastępcy dyrektora do spraw przygotowania produkcji; kieruje i nadzoruje pracą jednostek odpowiedzialnych za prawidłowe przygotowanie produkcji budowlano-montażowej oraz rozwój zaplecza. W latach 1952 -1954 współpracował z Katedrą Mechaniki Gruntów i Fundamentowania Politechniki Poznańskiej, a w latach 1962 -1967 z Zakładem Badań i Doświadczeń Zjednoczenia Budownictwa W odno- Inżynieryjnego w Warszawie. Posiada uprawnienia budowlane (1958) z zakresu techniki sanitarnej (1966) i budowy dróg (1974). W roku 1975 uzyskał specjalizację zawodową w zakresie organizacji i mechanizacji produkcji budowlanej w budownictwie przemysłowym. Za autorstwo i współudział w czterdziestu projektach racjonalizatorskich otrzymał Odznakę Racjonalizatora Produkcji (1%1) oraz odznakę i tytuł Zasłużonego Racjonalizatora Produkcji (1967). Od 1%1 r. jest członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Jest laureatem nagrody Oddziału Wojewódzkiego Naczelnej Organizacji Technicznej za wybitne osiągnięcia w dziedzinie techniki (1974). Za zasługi w pracy zawodowej i społecznej udekorowany został dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi. Posiada Odznakę Honorową "Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego", Odznakę Honorową Miasta Poznania, Złotą Odznakę "Gryfa Pomorskiego" , Srebrną Odznakę "Zasłużonego Działacza Kultury Fizycznej", Złotą Odznakę "Zasłużony dla Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych".

INZ. IRENEUSZ SPYCHAŁA

Urodził się dnia 11 października 1928 r. w Poznaniu, w rodzinie rzemieślnika Romana Spychały i jego żony, Teodozji z domu Piątek. Do chwili wybuchu II wojny światowej (1939) ukończył cztery klasy szkoły powszechnej. W latach okupacji hitlerowskiej pracował jako pomocnik elektromontera w firmie Siemens- Schuckertwerke (1941 - 1945). Po wyzwoleniu Poznania podjął w 1945 r.

prace w Zjednoczeniu Przemysłu Maszyn Elektrycznych (Zakład M-24) w charakterze elektromontera, a następnie kierownika budowy. Jednocześnie ukończył na kursach szkołę podstawową, następnie uczęszczał do szkoły zawodowej, uzyskując w 1947 r. świadectwo czeladnicze elektrotechnika. W 1953 r. Ireneusz Spychała ukończył Liceum Mechaniczno- Elektryczne, uzyskując tytuł technika elektryka. W latach 1958 -1963 studiował na Wydziale Elektrycznym Politechniki Poznańskiej, którą ukończył w specjalności elektrotechniki przemysłowej, uzyskując tytuł inżyniera-elektryka. Od 15 września 1949 r. pracuje w Poznańskim Biurze Projektów Budownictwa Przemyślowego, kolejno jako kreślarz, asystent projektanta, starszy projektant i kierownik zespołu projektowego, a od roku 1967 na stanowisku kierownika pracowni elektrycznej. Ma na swoim koncie kilkadziesiąt projektów technicznych w dziedzinie instalacji elektryczno-przemysłowej, stacji transformatorowych, układów elektroenergetycznych dla różnych obiektów i zakładów przemysłowych. Jest autorem projektu automatyzacji i sterowania procesem technologicznym w pierwszej mechanicznej piekarni w Poznaniu przy ul. Różanej. Jest także autorem pracy studialnej pt. Zastosowanie przemysłowe wybranych bezstykowych układów regulacji i sterowania. Opublikował szereg artykułów w czasopismach technicznych. Ireneusz Spychała jest członkiem Polskiej zjednoczonej Partii Robotniczej od 1949 r. Pełni funkcję I sekretarza podstawowej or

ganizacji partyjne) od roku 1966, a sekretarza Komitetu Srodowiskowego "Budownictwo" Stare Miasto od 1971 r. Wyróżniony został nagrodą zespołową Oddziału Wojewódzkiego Naczelnej Organizacji Technicznej za wybitne osiągnięcia w dziedzinie techniki (1975); nagrodą zespołową I stopnia w dziale projektowania budownictwa użyteczności publicznej Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych (1975). Za zasługi w pracy zawodowej i społecznej udekorowany został Srebrnym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1974). Posiada Odznakę Honorową Miasta Poznania, Złotą Odznakę "Zasłużonego dla Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych", Odznakę Przodownika Pracy Socjalistycznej.

MGR INŻ. ARCH. JERZY TURZENIECKI

Urodził się dnia 16 czerwca 1929 r. w Biłgoraju, w rodzinie urzędnika Adolfa Turzenieckiego i jego żony, Teresy z Rustów. W latach okupacji hitlerowskiej przebywał w Tomaszowie Lub., gdzie po ukończeniu szkoły powszechnej pracował jako robotnik w wytwórni wód gazowanych. Równocześnie uczęszczał na kurs gimnazjalny na tajnych kompletach. Po wyzwoleniu ukończył w Tomaszowie Lub. Państwowe Liceum Ogólnokształcące (1949) i w wyniku egzaminu konkursowego rozpoczął studia architektoniczne w Szkole Inżynierskiej w Poznaniu. Po uzyskaniu w 1953 r. dyplomu inżyniera-architekta i odbyciu praktyki budowlanej skierowany został przez uczelnię na Politechnikę Wrocławską w celu uzupełnienia wykształcenia na kursie magisterskim Wydziału Urbanistyki i Architektury, który ukończył otrzymując dyplom magistra nauk technicznych (1955). W latach 1965 -1966 odbył na Politechnice Warszawskiej studia dyplomowe dla generalnych projektantów zakładów przemysłowych. W dniu l grudnia 1954 r. rozpoczął pracę w Poznańskim Biurze Projektów Budownictwa Przemysłowego, początkowo jako asystent projektanta, a od dnia l lipca 1971 r. na stanowisku kierownika pracowni. Jerzy Turzeniecki w dorobku pracy zawodowej posiada projekty odznaczające się szerokim przekrojem zainteresowań. Z równym powodzeniem bierze udział w projektowaniu dużych układów przestrzennych typu przemysłowego (Kombinat Górniczo-Hutniczy Miedzi w Lubiniu), śródmiejskiego (ośrodek handlowo-wypoczynkowy i molo w Świno

ujściu), jak i obiektów budownictwa mieszkaniowego (prototypowy budynek mieszkalny - SAT), użyteczności publicznej (hala sportowo-widowiskowa "Arena") czy też sportowego (sztuczne lodowisko w Poznaniu). Prowadził prace projektowe z dziedziny modernizacji ciągów handlowych (przebudowa ul. Czerwonej Armii) oraz projektów wnętrz. W roku 1964 Jerzy Turzeniecki został przyjęty do szeregów Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W latach 1965 - 1970 pełnił funkcję II sekretarza podstawowej organizacji partyjnej. W 1970 r. został wybrany członkiem Komitetu Dzielnicowego Stare Miasto. Równocześnie z pracą polityczną W 1. 1969 - 1973 prowadził działalność społeczną w Stowarzyszeniu Architektów Polskich na stanowisku wiceprezesa oddziału, a od 1973 r. przewodniczącego komisji rewizyjnej i wi

ceprzewodniczącego kolegium sędziów konkursowych. W 1975 r. powołany został na członka Wojewódzkiego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki.

Jest laureatem Nagrody Zespołowej Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych I stopnia (1975) za wybitne osiągnięcia w dziedzinie budownictwa użyteczności publicznej, N agrody Zespołowej

Nagród

Oddziału Wojewódzkiego Naczelnej Organizacji Technicznej I stopnia za rok 1974. Za osiągnięcia w pracy zawodowej i społecznej został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi oraz Medalem XXX -lecia. Posiada Odznakę Honorową Miasta Poznania, Złotą Odznakę "Zasłużonego dla Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych" i Zasłużonego Działacza Kultury Fizycznej.

MGR INŻ. JANUSZ WUJEC

Urodził się dnia 6 maja 1924 r. w Piechaninie k. Czempinia, w rodzinie nauczyciela Bolesława Wujca i jego żony, Marii z Nowaczkiewiczów. W kilka lat później, po śmierci męża, raatka przeniosła się z synem do Poznania, gdzie ukończył on szkołę powszechną. Wojna przerwała naukę podjętą w Gimnazjum im. Marii Magdaleny. W latach okupacji Janusz Wujec został wywieziony na roboty przymusowe do Rzeszy. Po powrocie do Poznania w roku 1946 kontynuował naukę w Liceum dla Dorosłych, które ukończył w roku 1949. W tym samym roku rozpoczął studia w Szkole Inżynierskiej, uzyskując w 1952 r. tytuł inżyniera budownictwa lądowego w specjalności stalowe konstrukcje budowalne. W latach 1955 -1960, nie przerywając pracy zawodowej, studiował na Wydziale Budownictwa Lądowego Politechniki Wrocławskiej, gdzie otrzymał na pcdstawie pracy pt. Konstrukcje liniowe w budownictwie przemysłowym tytuł magistra inżyniera budownictwa lądowego. Z Poznańskim Biurem Projektów Budownictwa Przemysłowego związany jest zawodowo od końca 1952 r. W czasie blisko dwudziestopięcioletniej pracy zawodowej na stanowisku starszego projektanta, zajmował się głównie projektowanim konstrukcji w budownictwie przemysłowym. Z ważniejszych projektowanych przez niego obiektów warto wyróżnić: Fabrykę Obrabiarek w Pleszewie, Zakłady Budowy Mostów i Wagonów "Zastał" w Zielonej Górze, Zakłady Garbarskie w Kępicach, "Metalpiast" w Obornikach Wlkp., Zakłady Celulozy i Papieru w Świeciu, hala sportowo-widowiskowa "Arena". W latach 1957 -1959 pełnił funkcję przewodniczącego Rady Zakładowej. Za zasługi w pracy zawodowej udekorowany został Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1974). Posiada Odznakę Honorową "Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego".

MGR INŻ. STANISLAW ZIELIŃSKI

Urodził się w dniu 22 października 1933 r.

w Brudni koło Inowrocławia, w rodzinie rolnika Bronisława Zielińskiego i jego żony, Heleny z Posadzów. Szkołę podstawową ukończył w 1947 r. w Toruniu. W latach 1947 -1952 uczęszczał tam do Gimnazjum a następnie do liceum budowlanego, które - po przekształceniu w technikum - ukończył z wyróżnieniem, uzyskując tytuł technika budowlanego. Na podstawie tego wyróżnienia został przyjęty bez egzaminu wstępnego

na studia na Wydziale Budownictwa Lądowego Politechniki Poznańskiej, które ukończył w 1957 r. uzyskując stopień magistra inżyniera budownictwa lądowego o specjalności konstrukcje stalowe. W 1961 r. uzyskał uprawnienia budowlane. Pracę zawodową podjął z dniem 15 lipca 1957 r. w Poznańskim Przedsiębiorstwie Konstrukcji Stalowych i Urządzeń Przemysłowych "Mostostal", początkowo na stanowisku inżyniera budowy, a od t września

1957 r. kierownika budowy zbiorników paliwowych dla Centrali Przemysłu Naftowego. W latach 1 -1963 pracował jako kierownik odcinka robót przy budowie rurociągu "Przyjaźń". Po zakończeniu budowy rurociągu przeszedł do pracy w zarządzie Przedsiębiorstwa jako zastępca, a następnie kierownik działu dozoru produkcji. W latach 1968 -1975 pracował na stanowisku głównego inżyniera w Kierownictwie Zespołu Budów w Luboniu, od dnia 10 lutego 1975 r. jest naczelnym inżynierem Przedsiębiorstwa. Inżynier Stanisław Zieliński nadzorował prowadzenie montażu konstrukcji stalowych i urządzeń na wielu budowach w Poznaniu i województwie, jak np.: Zakłady Przemysłu Metalowego "H. Cegielski", Zakłady Metalurgiczne "Pomet", Poznańska Fabryka Łożysk Tocznych, Fabryka Obrabiarek Specjalnych "Ponar- Wiepofama", Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego, Zakłady Przemysłu Gumowego "Stomil", Hotel "Polonez", Poznański Kombinat Budowlany, sala sportowo-widowiskowa "Arena". Jest autorem szeregu wniosków racjonalizatorskich: zmiana technologii montażu suwnicy bramowej; montaż konstrukcji stalowej budynku Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego; sposobu zamocowania stropu Huntera- Douglasa i jego montażu w sali sportowo-widowiskowej "Arena" i in.

Od 1973 r. jest członkiem Polskiej zjednoczonej Partii Robotniczej. Prowadzi Koło Automobilklubu Wielkopolskiego przy "Mostostalu" . Za osiągnięcia w pracy zawodowej i społecznej udekorowany został Srebrnym Krzyżem Zasługi. Posiada Odznakę Honorową Miasta Poznania, Odznakę Honorową "Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego", Medal Brązowy "Za zasługi dla obronności kraju", Srebrną i Złotą Odznakę "Zasłużonego Mostostalowca" oraz Racjonalizatora Produkcji.

-NAGRODA ROLNICZAza całokształt dorobku naukowo-badawczego i popularyzacyjnego w dziale roślin pastewnych.

DOC. DR HAB. JAN MIKOŁAJCZYK

Urodził się dnia 18 czerwca 1924 r. w Pogorzałkach Małych k. Krotoszyna, w rodzinie inwalidy wojennego Jana Mikołajczyka i jego żony, Marianny z domu Serek. Do szkoły powszechnej uczęszczał w Borku. W 1937 r. zaczął uczęszczać do gimnazjum w Jarocinie, gdzie w roku 1947, po ukończeniu liceum typu humanistycznego, uzyskał świadectwo dojrzałości. W łatach okupacji pracował jako robotnik rolny w Borku i Gostyniu. W 1947 r. zapisał się na studia na Wydziale Rolnym U niwersytetu Poznańskiego, które po odbyciu specjalizacji w dziedzinie hodowli roślin i doświadczalnictwa ukończył w 1951 r. z tytułem magistra. W 1959 r. po zdaniu obowiązujących egzaminów na Wyższej Szkole Rolniczej, na podstawie pracy Dziedziczenie

niektórych cech m oifo logicznych i fizjologicznych łubinu białego uzyskał stopień doktora nauk rolniczych. W 1967 r. po zakończeniu cyklu prac z zakresu genetyki łubinu żółtego i wąskolistnego, które stanowiły podstawę przewodu habilitacyjnego przeprowadzonego na Wydziale Rolnym Wyższej Szkoły Rolniczej, zakończonego kolokwium habilitacyjnym w dniu 25 listopada 1967 r. - uzyskał stopień naukowy docenta.

Jan Mikołajczyk rozpoczął w 1950 r. pracę jako młodszy asystent przy Katedrze Pedagogiki Rolnej Uniwersytetu Poznańskiego, a po jej zlikwidowaniu, od l kwietnia 1951 r. pracował jako młodszy asystent, później starszy asystent w Zakładzie Hodowli Roślin i Nasiennictwa Wyższej Szkoły Rolniczej pod kierunkiem prof. dra Stefana Barbackiego.

Laureaci Nagród

W 1952 r. Jan Mikołczyk rozpoczął cykl doświadczeń z zakresu biologii kwitnienia i genetyki łubinu. W celu uzyskania właściwego warsztatu badawczego nad łubinem, Jan Mikołajczyk uzyskał w roku 1954 przeniesienie do Zakładu Hodowlano-Badawczego w Przebędowie, gdzie pełnił kolejno funkcje starszego asystenta i adiunkta. Po przejęciu placówki (1957) przez Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa, pracował jako starszy asystent, a od 1959 r. jako kierownik Działu N aukowego. Z dniem 15 lutego 1984 r. Jan Mikołajczyk mianowany został dyrektorem Zakładu Doświadczalnego w Przebędowie.

W 1966 r. został kierownikiem utworzonego w ramach Instytutu Zespołu Roślin Strączkowych, który przemianowany został na Pracownię Roślin Strączkowych (1969). Od 1972 r. po ponownym przejęciu Zakładu Doświadczalnego Przebędowo przez Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin pełni funkcje dyrektora. Dorobek naukowy doc. dra hab. Jana Mikołajczyka obejmuje jedenaście prac opublikowanych i kilkanaście przygotowywanych do druku, obok kilkudziesięciu artykułów i doniesień naukowych. Jest autorem lub współautorem czternastu odmian łubinów wpisanych do Księgi Wstępnej lub Rejestru Odmian Oryginalnych, trzech odmian peluszki, odmiany żyta pastewnego i odmiany wyki ozimej. Badania genetyczne, które prowadzi, obejmują zarówno cechy morfologiczne jak i fizjologiczne, powstałe na drodze mutacji spontanicznych. Opisał łącznie trzydzieści siedem genów nie znanych dotychczas w literaturze przedmiotu. Umożliwiło to ujęcie całokształtu zmienności odmian i biotypów, znajdujących się w kolekcjach polskich we wzory genetyczne. Ten sposób klasyfikowa

nia zmienności istniejącej wewnątrz gatunku zastosowany został w Polsce po raz pierwszy w odniesieniu do łubinu i jest przeciwstawieniem stosowanej dotychczas klasyfikacji opartej o metody pracy systematyków-botaników. Pozwala on nie tylko uniknąć błędnego często przekonania o różnym stopniu ważności toksonomicznej poszczególnych cech, ale dostarcza hodowcom w sposób najbardziej bezpośredni wskazówek w ich pracach hodowlanych. Z cech fizjologicznych, których genetyka została zbadana w wyniku dotychczasowych prac, a które mają duże znaczenie zarówno dla teorii jak i dla praktyki, wymienić należy przede wszystkim dziedziczenie zawartości alkaloidów, długości okresu wegetacji, rytmu wzrostu itp. Badania Jana Mikołajczyka stanowią jeszcze jedno potwierdzenie tezy, że niska zawartość alkaloidów jest cechą recesywną, powstałą na drodze mutacji pojedynczego genu. Umożliwiło to rezygnację z drogich i nie zawsze skutecznych metod ilościowego oznaczania alkaloidów w pracach hodowlanych, pozwoliło także usprawnić metody oceny materiału siewnego. W latach 1969 - 1972, obok głównego tematu badawczego "Hodowla roślin strączkowych dla intensyfikacji produkcji pasz na glebach lekkich", Jan Mikołajczyk uzyskał możliwość podjęcia trzech dalszych tematów "Intensyfikacja produkcji pasz na glebach lekkich", "Badania nad mutacjami, heterozją oraz hodowlą nowych form żyta" oraz "Badania nad możliwością produkcji białka towarowego w warunkach polskich dla celów paszowych w oparciu o nasiona roślin strączkowych". Badania te prowadzone są głównie w Zakładzie Doświadczalnym Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Przebędowo, gdzie ostatnio utworzona została Samodzielna Pracownia Roślin Strączkowych. W roku 1973 doc. Jan Mikołajczyk został powołany do koordynowania prac badawczych "Wyhodowanie odmian i opracowanie technologii produkcji nasion roślin strączkowych na paszę". Wśród odmian, wyhodowanych w Przebędowie w ostatnich latach, na szczególną uwagę zasługują nowe typy użytkowe, tzn. odmiany, które pod względem cech morfologicznych i fizjologicznych różnią się istotnie od dotychczas uprawianych odmian standardowych i mogą stanowić podstawę rozwinięcia nowych kierunków użytkowania lub zastosowania nowych technologii zbioru. Do nowych typów użytkowych należą wczesne odmiany peluszki, pierwsze na świecie odmiany wczesne łubinu żółtego, wczesne i drobnosienne odmiany łubinu wąskolistnego oraz charakteryzujące się szybkim rytmem wzrostu odmiany łubinu żółtego i wąskolistnego.

W ramach działalności społecznej doc. dr Jan Mikołajczyk opracował metody wstępnego, bezinwestycyjnego zagospodarowania ugorów i gruntów Państwowego Funduszu Ziemi w oparciu o zmianowanie zbożowo-melioracyjne; w oparciu o niewykwalifikowaną siłę roboczą i ogólnie dostępne materiały budowlane (drewno) zbudował chlewnię na 200 sztuk trzody chlewnej o b. niskich parametrach kosztów; pod jego kierownictwem w Zakładzie Doświadczalnym Przebęclowo rozpoczęto budowę eksperymentalną domków dla pracowników państwowych gospodarstw rolnych. W czasie pracy zawodowej odbył plęC pociróży naukowych za granicę. W latach 196) i 1963 zwiedził ośrodki hodowlano-badawcze w Niemieckiej Republice Demokratycznej. Jako stypendysta Światowej Organizacji Wyżywienia (FAO) przebywał przez dwa miesiące w Szwecji (1961), gdzie zapoznał się z zakresem prac i metodyką hodowli roślin l badań genetycznych w Instytucie Hodowli Roślin Sva16f. Zwiedził węgierskie Instytuty Rolnicze (1964), a w 1966 r. przebywał przez cztery miesiące jako stypendysta rządu francuskiego we Francji, gdzie miał okazję zapoznać się z pracami hodowlanymi nad zbożami, roślinami strączkowymi i włóknistymi, prowadzonymi przez Instytut N arodowy Badań Rolniczych w Wersalu. Wiele pracował społecznie. Jest członkiem Polskiej zjednoczonej Partii Robotniczej od 1S63 r. W latach 1964 -1966 pełnił funkcję I sekretarza Komitetu Gromadzkiego w Murowanej Goślinie; od 1964 r. był członkiem Komitetu Powiatowego, a od 8 października

1966 r. - członkiem Egzekutywy Komitetu Powiatowego w Obornikach. W latach 1967-1971 był członkiem Komitetu do Spraw Rolnictwa przy Komitecie Wojewódzkimw Poznaniu. W latach 1%1 - 1968 pełnił funkcję członka Komisji Zbożowej i członka Komisji Roślin Pastewnych Rady N aukowo- Technicznej przy Ministrze Rolnictwa. W 1971 r. powołany został powtórnie na członka Komisji Roślin Pastewnych. W latach 1%5 -1971 był członkiem Komisji Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Wodnej Wojewódzkiej Rady Narodowej. W grudniu 1975 r. wybrany został członkiem Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i członkiem Egzekutywy. Był członkiem Rady Naukowej Instytutu Upraw, Nawożenia i Gleboznawstwa w latach 1%8 -1972 i jest członkiem Rady Naukowej Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin od 1968 r. Od 1972 r. jest członkiem Rady Naukowej Zakładu Genetyki Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu. W 1973 r. został powołany na kierownika Zespołu Badawczo- Wdrożeniowego Hodowli Roślin Strączkowych i Produkcji Białka Towarowego. Od 1971 r. jest członkiem Rady Głównej przy Centralnym Zarządzie Kółek Rolniczych. Za zasługi w pracy zawodowej i społecznej doc. dr Jan Mikołajczyk udekorowany został Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1975). Posiada Odznakę Honorową "Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego" i Odznakę Zasłużonego Pracownika Rolnictwa.

NAGRODA MŁODYCH

NAGRODA NAUKOWAza prace naukowe m. in. za pracę pt. logU nauk.

U podstaw marksowskiej metodo

DOC. DR HAB. LESZEK NOWAK

Urodził się dnia 7 stycznia 1943 r. w Więckowicach k. Brzeska, w ro'cizinie urzędnika Jana Nowaka i jego żony, Heleny z Czujów. Po ukończeniu szkoły podstawowej w Międzychodzie w roku 1956 i po maturze w tamtejszym gimnazjum w roku 1960, Leszek Nowak ukończył w 1%5 r. studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza i filozoficzne na Uniwersytecie Warszawskim (1966). Doktoryzował się na podsta

wie pracy Problemy znaczenia i obowiąrywania normy prawnej a funkcje semiotyczne języka, przedstawionej na Wydziale Prawa U niwersytetu im. Adama Mickiewicza pod kierunkiem prof. dra Zygmunta Ziembińskiego (1967). Tytuł doktora habilitowanego nadano mu na Wydziale Filozoficzno- Historycznym Uniwersytetu za pracę U metodologicznych podstaw »Kapitału« Karola Marksa w roku 1970.

Laureaci ANagród

Pracę naukową rozpoczął jako asystent w Katedrze Teorii Państwa i Prawa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza z dniem l października 1966 r. Następnie pełnił funkcję starszego asystenta i adiunkta a od l października 1971 r. był docentem w Instytucie Filozofii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. W dniu l lutego 1973 r. mianowany został kierownikiem Zakładu Dialektyki Poznania Instytutu Filozofii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Reprezentował naukę polską za granicą: w Stanach Zjednoczonych Ameryki Płn. (1973 i 1975), Bułgarii (1973), Finlandii (1974) i Jugosławii (1974, 1976), Czechosłowacji (1976).

Dorobek naukowy i publicystyczny doc.

dra hab. Leszka Nowaka obejmuje ok. dwustu pozycji, wśród nich dziewięć książek: Studia nad teoretycznymi podstawami humanistyki (1968) - wspólnie z Jerzym Kmitą; Próba metodologicznej charakterystyki prawoznawstwa (1968); U podstaw marksowskiej metodologii nauk (1971); Model ekonomiczny; Studium Z metodologii ekonomii politycznej (1972); Interpretacja prawnicza. Studium Z metodologii prawoznawstwa (1973); Anatomia krytyki marksizmu (1973); Zasady marksistowskiej filozofii nauki. Próba systematycznej rekonstrukcji (1974); U podstaw marksistowskiej aksjologii (1974); Essays wydane w Amsterdamie w 1975 r. oraz ponad osiemdziesiąt artykułów naukowych, w tym ok. dwadzieścia pięć publikacji w czasopismach zagranicznych: "Philosophy of Science",. "Boston Studies in the Philosophy of Science", "Logique et Analyse", "Quality and Quantity", "Ajatus", "Fiłosofskije Nauki", "Studien uber Logik der Kapital" , "Revolutionary World" i inne. Dyskusj e nad książkami Leszka N owaka toczyły się na łamach czasopism "Studia Filozoficzne", "Człowiek i Światopogląd", "Studia Socjologiczne", "Ekonomista" , "Życie Gospodarcze" i in. W wydanym w 1974 r.

zbiorze Metodologiczne implikacje epistemologii marksistowskiej znajduje się siedem artykułów napisanych przez czołowych polskich logików i filozofów, podejmujących dyskusję nad książką Leszka Nowaka U podstaw marksowskiej metodologii nauk, polemizujących z pewnymi tezami autora, ale zarazem wyrażających pełne uznanie dla oryginalności i płodności tych tez. Prof. dr Tadeusz Kotarbiński pisze: "Przede wszystkim chciałbym wyrazić uznanie dla rzetelnego wysiłku interpretacyjnego włożonego przez Autora w uchwycenie i uwyraźnienie właściwych intencji Marksa. Rezultatem tych wysiłków jest rekonstrukcja poglądów metodologicznych Marksa dokonana w terminach współczesnej metodologii logicznej, niezmiernie wnikliwa, inteligentna i przy tym znakomicie uzasadniona". W konkluzji swego szkicu polemicznego prof. Marian Przełęcki stwierdza: "Myślę, że całkowitą rację mają ci, którzy oskarżają dotychczasową metodologię o notoryczne niedocenianie problemu idealizacji. Istotnie, bardzo niewiele ma nam ona do powiedzenia na temat procedur idealizacyjnych, które tak ogromną rolę odgrywają we wszelkich naukach empirycznych. Prace, o których tu wspomniałem i z którymi dyskutowałem (w szczególności książka Leszka N owaka), stanowią pod tym względem wyjątek rzadki i cenny. Stawiając problem idealizacji w centrum swych rozważań, przynoszą w tej sprawie wiele myśli nowych, trafnych i doniosłych". Z kolei prof. Władysław Krajewski w omówieniu książki Leszka Nowaka U podstaw marksowskiej metodologii nauk stwierdza: Leszek N owak podjął się "rekonstrukcji logicznej zasad metodologicznych stosowanych przez Marksa w jego głównym dziele, zwracając uwagę przede wszystkim na te sprawy, które są ośrodkiem zainteresowania współczesnej logiki i metodologii nauk empirycznych, skonfrontował metodę marksowską z metodami stosowanymi w innych naukach, przede wszystkim w fizyce, oraz z zaleceniami czołowych szkół współczesnej filozofii analitycznej. Wyniki tej konfrontacji są rewelacyjne" ("Zagadnienia Naukoznawstwa", R. 1972, nr 3, s. 446).

Leszek N owak należy - obok czołowych marksistów amerykańskich, brytyjskich, radzieckich i węgierskich - do komitetu redakcyjnego pierwszego międzynarodowego czasopisma marksistowskiego "Revolutionary World. Studies in the Progressive Philosophy" wydawanego w Stanach Zjednoczonych Ameryki Płn. Pod jego redakcją ukazały się trzy zeszyty specjalne-tego pisma," poświęcone metodologii marksistowskiej i materializmowi historycznemu, zawierające prace poznańskiej szkoły metodologicznej.

Prace Leszka Nowaka odegrały istotną rolę w ukształtowaniu się oryginalnej szkoły myślenia teoretycznego, jaka w literaturze przedmiotu zyskała już ustalone miano "szkoły poznańskiej". Doniosłość koncepcji głoszonych w ramach tego kierunku dokumentuje np. następujące stwierdzenie prof. Władysława Krajewskiego: "Sądzę, że książka Nowaka (wraz z innymi pracami jego i jego kolegów z Poznania) otwiera nowy rozdział w metodologii nauk empirycznych - ukazuje horyzonty, których nikt dotąd wyraźnie nie dostrzegał" ("Zagadnienia Naukoznawstwa", 1972, nr 3, s. 449). Wyrazem uznania na forum międzynarodowym dla koncepcji Leszka Nowaka jest także zaproszenie go z wykładami do Inter- University Centrę of Post-Graduated Studies w Dubrowniku, obok tak znakomitych badaczy-specjalistów jak J ohann Galtung, Werner Heisenberg, J eakko Hintikka i Georg H. von Wright.

Jest promotorem trzech obronionych prac doktorskich, prowadzi kilkanaście dalszych przewodów. Pełni też szereg funkcji w organizacji życia naukowego; jest kierownikiem Studium Doktoranckiego przy Instytucie Fi10zofii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza i sekretarzem Poznańskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Filozoficznego. Od 1975 r. pełni funkcje redaktora naczelnego kwartalnika "Poznań Studies in the Philosophy of the Sciences and the Humanities" wychodzącego od 1975 r. w wydawnictwie Gruner w Amsterdamie oraz serii wydawniczej "Poznańskie Studia z Filozofii N auki" ukazującej się w poznańskim oddziale Państwowego Wydawnictwa N aukowego od 1976 r. Jest członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej od roku 1%2.

Był wyróżniony Nagrodami Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego III stopnia (1970) i dwukrotnie II stopnia (1973, 1975).

NAGRODY KULTURALNE ROMAN BRANDSTAETTER

Urodził się dnia 3 stycznia 1 r. w Tarnowie. W początkach I wojny światowej przebywał z rodzicami w Pradze czeskiej, gdzie uczęszczał do szkoły. W latach 1917-1924 uczył się w tarnowskim Gimnazjum im. Kazimierza Brodzińskiego, a w latach 1924 -1929 studiował filologię polską na U niwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Jest uczniem profesorów Stanisława Windakiewicza i Tadeusza Łehra-Spławińskiego. W 1929 r. Roman Brandstaetter otrzymał stypendium literackie Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, dzięki któremu mógł przez dwa lata przebywać w Paryżu i prowadzić studia nad społeczno-polityczną działalnością Adama Mickiewicza. W 1930 r. opublikował pracę historyczno-literacką pt. Tragedia Juliana Klaczki. W 1931 r. uzyskał doktorat z filozofii za pracę Adam Mickiewicz jako krytyk literatury polskiej w okresie wileńsko-kowIeńskim. W 1932 r. ogłosił drukiem pracę pt. Legion Żydowski Adama Mickiewicza (1855 rok w Konstantynopolu). Praca ta wzbudziła duże zainteresowanie badaczy literatury. Niektórzy nawet wysnuwali z niej tezę o rzekomym otruciu poety. W 1935 r. odbył podróż do Grecji, Turcji i Palestyny, w czasie której zebrał materiały do swych dalszych prac historyczno-literackich. Prace swoje ogłaszał drukiem w "Głosie Prawdy" i "Gazecie Polskiej" (dodatek literacki pod redakcją J uliusza Kaden-Bandrowskiego) oraz w licznych tygodnikach społeczno-kulturalnych i literackich. W 1939 r., w związku z działaniami wojennymi, przedostał się do Wilna,skąd w połowie 1940 r. jako uchodźca przez Iran, Irak i Transjordanię dotarł do J erozolimy, gdzie pracował w nasłuchu radiowym Polskiej Agencji Telegraficznej. W 1946 r. wyjechał do Rzymu i tam w latach 1947-1948 pełnił funkcję atachó kulturalnego przy ambasadzie polskiej. Po powrocie do kraju był w latach 1948 -1949 kierownikiem literackim Teatru Polskiego w Poznaniu, a w roku następnym kierownikiem literackim Opery im. Stanisława Moniuszki.

W 1950 r. Roman Brandstaetter przeniósł się z Poznania do Zakopanego, gdzie przebywał przez dziesięć lat. Pisał wiersze, dramaty, eseje i szkice historyczno-literackie. Był

Laureaci Nagródprzewodniczącym Komisji Kultury przy Miejskiej Radzie Narodowej. W dowód uznania za działalność społeczną i pisarską przyznano mu honorowe obywatelstwo miasta. W 1960 r. powrócił do Poznania na stałe.

Już w czasie studiów uniwersyteckich w Krakowie Roman Brandstaetter zadebiutował tomem wierszy Jarzma (1929). W 1931 r. ukazał się w Krakowie jego kolejny tom poezji Droga pod górą a w dwa lata później wydane w "Warszawie Węzły i mlecze. Poemat Jerozolima światła i mroku opublikowany został w 1935 r. w Warszawie, a w 1936 r. zbiór pamfletów Zmowa eunuchów. W czasie wojennego pobytu w Jerozolimie napisał pierwszy swój dramat pt. Poiurót syna marnotrawnego. W 1947 r. wystawiono ten dramat w Teatrze Starym w Krakowie. W wydaniu książkowym ukazał się dwukrotnie: w latach 1948 i 1956 z ilustracjami Andrzeja Stopki.

"Twórczość Romana Brandstaettera - pisze Józef Ratajczak w publikacji pt. Poznań literacki (1964) - rozwija się w dwóch dziedzinach: dramatu i poezji, w obu tych gatunkach odnosi autor wybitne sukcesy [...] Podobnie jak poezja Brandstaettera, tak i dramaty obracają się w kręgu tzw. «odwiecznych» kwestii moralnych, jak problem dobra i zła, prawdy i fałszu, miłości i egoizmu, winy i kary, wierności i zdrady. W ogóle wydaje się, że sprawy etyki dominują w tej twórczości. Wokół.nich buduje Brandstaetter wiersze i dramaty, przedstawiając konflikty, które dzielą ludzi nie tylko między sobą, lecz także w sobie,- gdyż linia podziału zawsze zarysowuje człowieka również od wewnątrz [.,.] I dlatego właśnie naj chętniej do wnętrza bohaterów przenosi akcje swych sztuk, pragnąc poprzez zdarzenia jednostkowe ukazać ogólne problemy etyczne, moralne i filozoficzne". Aby pełniej scharakteryzować twórczość dramaturgiczną Romana Brandstaettera, warto przytoczyć końcowy fragment analizy dokonanej przez Józefa Ratajczaka. "Tradycje teatru tworzonego przez Brandstaettera sięgają ludowego teatru średniowiecznego (co widać wyraźnie w układzie luźnych i różnorodnych scen, w podobieństwie do moralitetu) oraz teatru romantycznego i neoromantycznego (skłonność do widowiskowości, kreowania bohatera na wielkiego zbuntowanego samotnika) - z tym zastrzeżeniem, że jest to już teatr pogłębiony o psychologiczną prawdę «duszy» bohaterów, poetycki realizm i poetyckie wizjonerstwo, tak charakterystyczne dla poety, pozwalające trakto - wać rzeczywistość zmysłową i nadzmysłową na równych prawach, lub - innymi słowypozwalające rozszerzać rzeczywistość «fizyczną» na wizję wewnętrzną. Swiadoma, Intelektualna konstrukcja w każdym jednak wy

padku jest tu siłą przewodnią i kształtującą [. . .] przyczyniającą się walnie do sukcesów Brandstaettera tak na polu poezji, jak. i dramatu". Krytyka zagraniczna także wysoko oceniła twórczość dramaturgiczną Romana Brandstaettera. W "The Times Literary Supplement" napisano, że Brandstaetter jest "wybitnym dramatopisarzem i jego sztuki o Rembrandcie, o Mickiewiczu i fałszywym mistyku Towiańskim posiadają charakter wielkiego dramatopisarstwa" (16 VIII 1956). Gerda Hagenau w "Salzburger N achrichten" porównuje jego dramaty z dramatami Jeana P. Sartre'a, wróżąc im wielki, międzynarodowy sukces (7 V 1957).

Dramaty i inne utwory Romana Brandstaettera tłumaczone są na języki: angielski, czeski, duński, fiński, francuski, hiszpański, holenderski, islandzki, rosyjski, słoweński, szwedzki, włoski i na dialekt luksemburski. Jego dramaty, prócz scen polskich, wystawiają teatry w Czechosłowacji (Brno, Praga), Danii (Kopenhaga, Aarhus); w Niemieckiej Republice Demokratycznej (Drezno), w Austrii (Wiedeń, Baden, Graz, Insbruck), w Argentynie (Buenos Aires), Australii (Sydney), we Francji (Paryż), w Jugosławii (Celie), w Stanach zjednoczonych Ameryki Płn. (Los Angeles), w Holandii (Amsterdam), w Norwegii (Oslo), w Republice Federalnej Niemiec (Lubeka, Hamburg, Oberhausen), w Szwecji (Sztokholm». Gavle, G6teborg), w Wielkiej Brytanii (Londyn).

Brandstaetter przełożył na język polski dramaty Szekspira: Hamlet, Król Ryszard Ul, Kupiec wenecki, Antoniusz i Kleopatra, Henryk IV, część I.

Jest autorem libretta operowego Bunt żaków do muzyki poznańskiego kompozytora Tadeusza Szeligowskiego, której prapremiera odbyła się we Wrocławiu w roku 1951. Grano ją także w Poznaniu i w Niemieckiej Republice Demokratycznej (Drezno). Roman Brandstaetter jest także autorem po wielekroć wznawianych wrażeń z podróży pt. Kroniki Assyźu (1947 -1957, 1959, 1976), poematu Pleśń o moim Chrystusie (1960, 1963, 1965, 1969, 1976), Hymnów Maryjnych (1963, 1965, 1969, 1973) oraz powieści pt. Jezus Z Nazarethu (tom I - Czas milczenia, tom II - Czas wody żYwej, tom III - Czas chleba i światła, tom IV - Pełnia czasu). W latach 1967 -1973 ukazały się poszczególne tomy, każdy z nich miał po kilka wydań. W 1976 r. wydana została całość w dwóch woluminach. W roku 1975 ukazał się tom impresji pt. Krąg biblijny. Przełożył także z języka hebrajskiego poezje Starego Testamentu: Słowo nad słowami - antologia (1966), psałterz (1968, 1970, 1971, 1973) oraz Cztery poematy biblijne (1972, 1973, 1974).

Homan Brandstaetter otrzymał Nagrodę Państwową I stopnia za libretto operowe Bunt żaków (1951); w 1957 r. został wyróżniony na Międzynarodowym Konkursie Dramatopisarskim w Bregencji (Austria) za dramat Milczenie; w 1958 r. otrzymał Nagrodę im. Włodzimierza Pietrzaka za całokształt twórczości; w 1%3 r. Komitet do Spraw Radia i Telewizji wraz ze Stowarzyszeniem Autorów przyznał mu nagrodę za dramat Odys plączący (z muzyką Tadeusza Szeligowskiego); nagrodę Pen-Clubu otrzymał za przekład Psałterza l Czterech poematów biblijnych; w 1966 r. otrzymał brązowy medal Academie Rhodanienne des Lettres za wiersze w przekładzie francuskim; w 1970 r. przyznano mu nagrodę literacką Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego w Nowym Jorku za całokształt działalności dramatopisarskiej i przekłady dramatów Szekspira; a w 1974 r. po raz drugi Nagrodę im. Włodzimierza Pietrzaka, tym razem za utwór Jezus Z Nazarethu. Rada Państwa udekorowała go Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1955).

Zebrał: Jerzy Mańkowski

ZYGMUNT MAHLIK

Urodził się dnia 4 lutego 1926 r. w Zdrojach koło Tucholi na Pomorzu, w rodzinie organisty Franciszka Mahlika i jego żony, Bronisławy z Rozynków. N a ukę rozpoczął w 1933 r. w szkole powszechnej w Zdrojach, a ukończył w Tucholi (1939). Podczas okupacji, w roku 1943 został przez władze hitlerowskie wywieziony na przymusowe roboty rolne do Alzacji. Po wyzwoleniu Alzacji przez aliantów Zygmunt Mahlik wcielony został do tworzonych we Francji oddziałów polskich i skierowany do Włoch (1944). Do kraju powrócił w maju 1947 r. W Tucholi podjął przerwaną naukę, tam też uzyskał w 1949 r. świadectwo dojrzałości. W tym samym roku zapisał się do klasy organowej prof. Józefa Pawlaka w średniej Szkole Muzycznej w Poznaniu, którą ukończył w 1951 r. Studia muzyczne podjął równocześnie w 1950 r. w Państwowej Wyższej Szkole M uzycznej w Poznaniu w klasie kompozycji prof. Stefana B. Poradowskiego oraz w klasie dyrygentury prof. Waleriana Bierdiajewa, a następnie Stanisława Wisłockiego. Dyplom ukończenia studiów uzyskał w roku 1956. Podczas studiów w latach 1951 -1956 kierował i dyrygował chórem Towarzystwa Śpiewu "Harmonia" oraz innymi muzycznymi l chóralnymi zespołami, m. in. przy Zakładach Przemysłu Metalowego "H. Cegielski". Dla niektórych zespołów skomponował szereg utworów chóralnych. Z początkiem 1957 r. Zygmunt Mahlik rozpoczął pracę zawodową jako redaktor w redakcji muzycznej Poznańskiej Rozgłośni Polskiego Radia. W pięć lat później (1962) został kierownikiem tej redakcji. Położył duże zasługi jako autor programów muzycznych Rozgłośni Poznańskiej oraz współorganizator życia muzycznego. Rozwinął szeroką inicjatywę w dziedzinie programu muzycznego na antenie poznańskiej i ogólnopolskiej. Jest współzałożycielem (1957) ł dyrygentem popularnego w kraju zespołu muzycznego -

Poznańskiej Piętnastki Radiowej. Obok żywej działalności koncertowej "Piętnastka" nagrała dla celów archiwalnych pod kierownictwem Zygmunta Mahlika ok. tysiąca utworów wyłącznie kompozytorów polskich. Od dnia l marca 1963 r. Zygmunt Mahlik dyryguje Wielkopolską Orkiestrą Symfoniczną Im. Karola Kurpińskiego, a od dnia l września 1972 r. jest jej kierownikiem artystycznym. Piastując tę funkcję Zygmunt Mahlik poszerzył profil repertuarowy Orkiestry, wprowadził obok repertuaru symfonicznego również popularny repertuar rozrywkowy. Z Orkiestą koncertują wybitni soliści i dyrygenci krajowi. Zespół działa w zasadzie w Wielkopolsce, dociera do wszystkich większych osiedli regionu. Poza działalnością organizatorską i dyrygencką Zygmunt Mahlik zajmuje się również kompozycją. Do jego najcenniejszych kompozycji należą: Sonata i Toccata (1954), Trto fortepianowe (1954), poemat symfoniczny Śmierć poety (1955), Wesoła uwertura (1963), Kwartet smyczkowy (1964). Do komponowa

Laureaci Nagródnia utworów rozrywkowych skłonił Mahlika fakt prowadzenia Poznańskiej Piętnastki Radiowej. Z tych samych względów Mahlik zainteresował się również aranżacją utworów muzyki rozrywkowej i lekkiej. Z tej grupy twórczej wspomnieć należy utwory: Czterolistna koniczyna, Pierwsry liść klonu, Słoneczne plaże, Miasto w słońcu. Zygmunt Mahlik uczestniczy corocznie w Wojewódzkim Festiwalu Piosenki Radzieckiej w Poznaniu, pełniąc funkcję przewodniczącego jury. W 1973 r. dyrygował Poznańską Orkiestrą Rozrywkową utworzoną specjalnie na Festiwal Piosenki w Opolu. Zespół odniósł tam duży sukces i pozyskał uznanie krytyki i organizatorów. Wystąpił w dwóch koncertach premierowych oraz w koncercie finałowym Festiwalu. W uznaniu zasług Rada Państwa nadała Zygmuntowi Mahlikowi Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1975). Posiada także Srebrny Krzyż Zasługi, Medal XXX-lecia, Odznakę Zasłużonego Działacza Kultury, Odznakę Honorową Miasta Poznania i Odznakę "Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego" oraz złotą honorową odznakę Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej.

Zebrał: Alfred Laboga

KAZIMIERA NOGAJÓWNA

Urodziła się dnia 13 lutego* 1933 r. w Poznaniu, w rodzinie b. żołnierza Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 T., pracownika przedsiębiorstwa komunikacji autobusowej Franciszka Nogaja i jego żony, Marii z Kościelskich. Dzieciństwo spędziła w Bydgoszczy, gdzie ojciec był kierownikiem dworca autobusowego, oraz w Warszawie, dokąd rodzice udali się w latach okupacji hitlerowskiej (1939 - 1945). Po wyzwoleniu Bydgoszczy w roku 1945 rodzina N ogajów powróciła do tego miasta i tam w roku 1951 Kazimiera uzyskała maturę w III Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącym. W 1952 r. zapisała się na historię sztuki na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza.

Jeszcze w latach licealnych Kazimiera N 0gajówna zdradzała duży talent sceniczny. Skromne sukcesy w amatorskim kole recytatorów, działalność w Amatorskim Teatrze Młodego Widza w Bydgoszczy (1951 - 1952) i w Teatrze w Zielonej Górze (1953 -1955) - w

którym pracując zdała egzamin eksternistyczny i w roku 1954 uzyskała dyplom aktora dramatycznego - oto droga, na której początkująca aktorka zdobywała pierwsze doświadczenia sceniczne. Kazimiera N ogajówna debiutowała w Zielonej Górze w popularnym w tym okresie wodewilu Stefana Łosia i Ewy Szumańskiej Tor przeszkód. W ciągu dwóch lat pracy zagrała trzynaście dużych ról, m. in., na samym początku, Mirandolinę w Obertystce Carlo Goldoniego, Dorynę w Świętoszku Moliera i tytułową w Pannie Mallczewsklej Gabrieli Zapolskiej. Jako dojrzała aktorka, zjawiła się w kaliskim Teatrze im. Wojciecha Bogusławskiego (1955 - 1957). Były to dwa sezony pracowi - te i owocne. Oprócz ról już znanych, grała bliską sobie postać Marii w sztuce Tadeusza Rittnera W małym domku. Za tę rolę dostała pierwszą w życiu nagrodę, przyznaną przez wychodzące wówczas (1956) w Poznaniu czasopismo społeczno-kulturalne "Wyboje". W następnych pięciu latach nigdzie zbyt długo nie pozostawała. W kieleckim Teatrze im. Stefana Żeromskiego pod dyrekcją Ireny i Tadeusza Byrskich grała jeden sezon (1957/1958), ale był to sezon wyróżniający się dużą rozmaitością repertuaru; obok roli Anieli w Ślubach panieńskich Aleksandra Fredry i Luizy w Intrydze i miłości Schillera - zagrała Żonę w Ich czworo Gabrieli Zapolskiej. W teatrze częstochowskim spędziła kolejny sezon; w Dramatycznym w Szczecinie była w sezonie 1959/196). Tam powtarzała Szekspirowską Julię, a następnie przypadła jej pierwsza rola we współczesnym repertuarze amerykańskim: Katarzyny w sztuce Widok z mostu Arthura Millera. Z dniem l października 196) r. Kazimiera N 0gajówna pozyskana została dla scen poznańskich. Nikt, nawet ona sama, nie mógł przewidzieć, iż z Poznaniem zwiąże się na czternaście lat.

W Poznaniu rozpoczęła od roli Anisji w Potędze ciemnoty według Lwa Tołstoja. Był to pierwszy wielki sukces młodej aktorki. Następną próbą jej ogromnych możliwości aktorskich była tytułowa rola w dramacie Bernarda Shawa Święta Joanna. Rolę tę grała N ogajówna wymiennie z Aleksandrą Koncewicz. W grze tej ostatniej podkreślano subtelność rysunku psychologicznego bohaterki, natomiast w interpretacji Nogajówny - duży ładunek dramatyczny, plastykę postaci, ekspresję słowa. Za tę rolę Nogajówna otrzymała nagrodę aktorską na I Kaliskich Spotkaniach Teatralnych (1961). Podsumowując cztery sezony artystyczne Teatru Polskiego za dyrekcji Jana Perza (1959 -1963) Olgierd Błażewicz napisał na łamach ,.Kroniki Miasta Poznania" (R. 1973, Nr 4, s 69): "Wreszcie trzecim osiągnięciem Jana Perza były próby wylansowania poszczególnych aktorów, wytworzenia nawyku chodzenia do teatru na przedstawienia z udziałem ulubionego aktora. Magnesem przyciągającym widzów były dwie aktorki: Kazimiera N ogajówna i Aleksandra Koncewicz". N aj ciekawszym spektaklem sezonu 1964/1965 była inscenizacja Dziecinnych kochanków Fernanda Crommenlyneka w reżyserii Marka Okopińskiego i scenografii Zbigniewa Bednarowicza (30 l 1965), która przyniosła poznańskiej scenie pierwszy poważny sukces na V Kaliskich Spotkaniach Teatralnych - główną nagrodę reżyserską dla Marka Okopińskiego i nagrody aktorskie: Kazimierze Nogajównie (Fidelina) i Zygmuntowi Malanowiczowi (Walter). Za dyrekcji Jerzego Zegalskiego (1%7 - 1970) inscenizacja Bereniki Racine'a była przede wszystkim "sukcesem aktorskim wykonawców obu ról pierwszoplanowych: Kazimiery Nogajówny oraz Henryka Machalicy (Tytus)".

Kolejne dwie wielkie j ej z tego okresu role: Młodej w Klątwie Stanisława Wyspiańskiego i Klitajmnestry w Elektrze Sofoklesa. W latach siedemdziesiątych N ogajówna stworzyła znakomite kreacje: w dramacie Henryka Ibsena Budownicry Solness, rolę Alfy w polskiej prapremierze sztuki Roberta Musila Wincenty i przyjaciółka znakomitych mężów oraz w Dobrym człowieku Z Seczuanu Bertolda Brechta. Józef Ratajczak, oceniając na łamach "Teatru" (R. 1973, nr 18) przedstawienie dramatu Brechta, nazwał je ..pięknym pouczającym moralitetem", a osobistą zasługą Kazimiery N ogajówny fakt, "iż cała deskursywna strona dramatu nie poszła na marne" bowiem Nogajówna "w spektaklu tym stworzyła znakomitą kreację, scalającą wszystkie rozsypane scenki, nadającą przedstawieniu własny rytm, zależny nie t y

7 Kromka m. Poznania 3/1976

le od zewnętrznych, co wewnętrznych przesłanek" . Dalsze doświadczenia artystyczne poczyniła N ogajówna w komediach Aleksandra Fredry, grając dwukrotnie w odstępie dziesięciu lat Podstolinę w Zemście, w bardzo różnych inscenizacjach, i wreszcie w polskim repertuarze romantycznym: jako Dziewica w Nieboskiej komedii Zygmunta Krasińskiego, Violetta i Laura w dwóch inscenizacjach Kordiana oraz Salomeą w Horsztyńsklm J uliusza Słowackiego. Zyskały uznanie publiczności jej role: Berty w Ondynie Jeana Giroudoux, Gizeli Mosca w Dwoje na huśtawce Wiliama Gibsona, Nastazji Filipowny w Idiocie Fiodora Dostojewskiego oraz role charakterystyczne: Mortrudetty w sztuce Stanisława Ig. Witkiewicza Gyubal Wahazar, Fiokły w Ożenku Mikołaja Gogola i Szen Te-Sznita w Dobrym człowieku Z Seczuanu Bertolda Brechta.

W Poznaniu działała Nogajówna także poza teatrem: w kabaretach literackich, w studenckich klubach "Od nowa" i artystów plastyków w "Arsenale", często występowała na estradzie z programami poetyckimi oraz w radio i telewizji. Szczególnie ceni sobie wieloletnią współpracę z poznańską rozgłośnią Polskiego Radia. W roku 1974 Kazimiera N ogajówna wraz z grupą znanych aktorów poznańskich (m. in. Jadwigą żywczak, Haliną Przybylską, Zbigniewem Romanem, Tadeuszem Woj t ychem) przeniosła się do Teatru im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu, którego dyrekcję objął wówczas jej mąż, Andrzej Wanat, dotychczasowy kierownik literacki Teatru Polskiego w Poznaniu. Z przedstawień kaliskich na uwagę zasługuje jej rola w Balladynie Juliusza Słowackiego; w Kubusiu Fataliście według Diderota, w adaptacji i reżyserii Witolda Zatorskiego - role Gospodyni i Pani de la Ponumeray (przedstawienie wyróżnione główną nagrodą na XV Kaliskich Spotkaniach Teatralnych); rola tytułowa w Matce Stanisława Ig. Witkiewicza; a ostatnio N elly w muzycznej wersji Papierowego kochanka Jerzego Szaniawskiego.

Sceniczny dorobek Kazimiery N ogajówny obejmuje dziewięćdziesiąt pięć ról. Za osiągnięcia w pracy artystycznej Kazimiera N ogajówna udekorowana została Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem XXX-lecia i Odznaką Honorową Miasta Poznania. Kazimiera N ogajówna znalazła się również wśród wybitnych Wielkopolan roku 1974. Kilkakrotnie w Konkursie "Złotej Chryzantemy" wybierano'ją naj popularniejszą aktorką Poznania.

Laureaci Nagród

JADWIGA SOBIESKA

U rodziła się dnia 14 października 191) r.

w Warszawie, w rodzinie inżyniera-chemika Józefa Pietruszyńskiega i jego żony, T/andy z Kuczyńskich. W roku 1927 otrzymała w Gimnazjum Anny Wereckiej świadectwo dojrzałości. Zainteresowania muzyczne, przejawiane od najmłodszych lat, skierowały ją ku praktyce muzycznej. Sześć lat studiowała w Konserwatorium Warszawskim za dyrekcji Henryka Melcera, w klasie skrzypiec Józefa J arzębskiego oraz w zakresie przedmiotów teoretycznych, prowadzonych przez Piotra Maszyńskiego, Stanisława Kazurę, Feliksa Starczewskiego. Studia te ugruntowały jej start do muzykologii, której na Uniwersytecie Warszawskim wówczas nie było. N a rok zadomowiła się tam na historii sztuki, a w 1929 r. rozpoczęła właściwe studia na Uniwersytecie Poznańskim w Zakładzie Muzykologii, prowadzonym przez prof. dra Łucjana Kamieńskiego. Zastała tu wyraźnie ukierunkowanie prac badawczych i dydaktycznych: etnografię muzyczną. Uprawiając ten kierunek Kamieński - jako pierwszy i jedyny profesor muzykologii międzywojennej wprowadził i rozwinął badania nad polskim folklorem muzycznym, sięgając do ludowej praktyki muzycznej jako źródła dokumentalnej informacji i przedmiotu badań. Już w pierwszym roku studiów znalazła swoją drogę i swoją pasję - polską muzykę ludową. N a tory etnografii ogólnej wprowadził ją w latach studenckich prof. dr Eugeniusz Frankowski, w 1930 r. Łucjan Kamieński zorganizował przy Zakładzie Muzykologii Regionalne Archiwum Fonograficzne, pierwszą w kraju placówkę, która nowoczesnymi wówczas metodami (fonograf) gromadziła syste

matycznie dokumentację folkloru muzycznego. Wokół Archiwum skupiła się grupka studentów, w której znalazł się obok Jadwigi Pietruszyńskiej Marian Sobieski. Odtąd poszli wspólną drogą studyjną, zawodową i życiową (1936). W latach 1933 -1935 Jadwiga Pietruszyńska była młodszym asystentem Uniwersytetu Poznańskiego, zajmowała się głównie Archiwum i pracą dokumentacyjną w terenie. W 1935 r. uzyskała stopień magistra muzykologii ze specjalnością w zakresie etnografii muzycznej. Praca dyplomowa pt. Dudy wielkopolskie, której podstawą materiałową były wyniki prac badawczych (pięciotygodniowy rowerowy objazd Wielkopolski z fonografem na bagażniku) została wydana przez Instytut Zachodnio-Słowiański Uniwersytetu Poznańskiego (1936). Dorobek Regionalnego Archiwum Fonograficznego (ok. 4(0) nagrań, głównie folkloru .wielkopolskiego) zniszczony został przez okupanta. Lata okupacji przetrwali Sobiescy w tzw. Generalnej Guberni, utrzymując się z pracy biurowej.

W sierpniu 1945 r. powrócili do Poznania i rozpoczęli od nowa gromadzenie dokumentacji folkloru wielkopolskiego. Znów na rowerach i na szlakach dawnych studenckich wędrówek, które prowadziły do leciwych kobiet wielkopolskich, zasobnych w repertuar pieśniowy, do dudziarzy, a zwłaszcza do koźlarzy zbąszyńskich, wolsztyńskich i na Babimojszczyźnie. Do nagrań na miękkicn płytach decelitowych służyła aparatura elektroakustyczna, która stanowiła podstawę działania Zachodniego Archiwum Fonograficznego, wspieranego subwencjami Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w PoznanIU. W końcu 1947 r. dorobek Zachodniego Archiwum Fonograficznego wszedł w skład Sekcji Muzycznej powstałego w Warszawie Instytutu Badania Sztuki Ludowej. Otrzymali wówczas etaty: Marian Sobieski - kierownika Sekcji, Jadwiga - asystenta. J eszcze dwukrotnie zmieniała się naczelna wizytówka instytucjonalna: na Państwowy Instytut Sztuki (1950) i na Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk (1959). Istotne było to, że zapoczątkowana w Poznaniu dokumentacja polskiego folkloru muzycznego stała się źródłem dalszych prac (w tym Ogólnopolskiej Akcji Zbierania Folkloru Muzycznego): że w kręgu tych prac wyrosła dzisiejsza kadra etnomuzykologów, doskonaląca i rozszerzająca warsztat naukowo-badawczy, i że zbiory folkloru muzycznego - pochodzące z całego niemal kraju i zgromadzone w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii, Nauk w Warszawie - liczą dziś ponad 75 (XX) nagranych pozycji.

Jadwiga Sobieska w latach 1947 - 1949 byłaasystentem, w latach 1950 -1959 adiunktem w Państwowym Instytucie Sztuki (od 1954 r. z przeniesieniem do Warszawy); od 196) r. kierownikiem Archiwum Folkloru Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk ze stopniem starszego dyplomowanego pracownika dokumentacji naukowej; od 1%7 r. kierownikiem Pracowni Folkloru w tymże Instytucie. Z końcem 1969 r. przeszła na zasłużoną emeryturę. Jest głównym konsultantem Muzeum Instrumentów Ludowych w Szydłowcu k.

Radomia, przy którego oiganizacji merytorycznej współdziałała; współpracuje z Katedrą Reżyserii Muzycznej Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie w zakresie rekonstrukcji nagrań polskiego folkloru muzycznego. Jest członkiem Komitetu Redakcyjnego Dziel Wsrystkich Oskara Kolberga; członkiem zwyczajnym Związku Kompozy torów Polskich. W czasie bez mała czerdziestu lat pracy zawodowej Jadwiga Sohieska wydała drukiem: Dudy wielkopolskie (Poznań 1936); Piosenki Z Wielkopolski (Kraków 1955); PiosenkI Z Ziemi Lubuskiej (Kraków 1956); Wielkopolskie śpiewki ludowe (Kraków 1957); Ze studiów nad folklorem muzycznym Wielkopolski (Kraków 1972). Wspólnie z Marianem

Sobieskim wydali: Szlakiem kozła lubuskiego (Kraków 1954); Polska muzyka ludowa i jej problemy (pod redakcją L. Bielawskiego, Kraków 1973); tamże pełna bibliografia prac publikowanych w periodykach i innych wydawnictwach. Najważniejsze pozycje to: Instrukcja w sprawie zbierania polskiej pieśni i muzyki ludowej; Wielkopolskie wiwaty; Diafonia w Pieninach; Tempo rubato w muzyce ludowej i u Chopina - wspólnie z Marianem Sobieskim, oraz indywidualne: Wieikopolskie siesieńki; Problem cytatu u Chopina; Transkrypcja muryczna dokumentalnych nagrań polskiego folkloru; Uwagi o ewolucji folkloru polskiego w ostatnim dwudziestoleciu; Folklor muzyczny w praktyce i nauce. W roku 1955 Jadwiga i Marian Sobiescy otrzymali Nagrodę Związku Kompozytorów Polskich, w roku 1974 Nagrodę im. Oskara Kolberga, a w roku 1975 Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki I stopnia w dziedzinie ochrony dóbr kultury. Posiada Złoty Krzyż Zasługi (1952); Medal Dziesięciolecia PRL; Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1955); Odznakę Honorową '"Za zasługi dla Kielecczyzny" (19 75).

FRANCISZKA TOMCZAK

Urodziła się dnia 18 lutego 19)4 r. w Poznaniu jako dziewiąte z trzynaściorga dzieci robotnika Wawrzyńca Śmigieiskiego i jego żony, Franciszki z Krzyżaniaków. Był to dom patriotyczny, dużo w nim śpiewano i czytano na głos. Czwórka starszego rodzeństwa należała do Towarzystwa Śpiewu "Halka". Książki pożyczano z biblioteki Towarzystwa Czytelni Ludowych. Franciszka uczęszczała do szkoły pruskiej, gdzie często nai rażona była na szykany i kary cielesne. Matka nie żałowała starań, aby umieścić ją w innej szkole, prywatnej (wydziałowej). Przyjęto ją w środku roku szkolnego tylko dzięki bardzo dobrym świadectwom. Po zwycięskim Powstaniu Wielkopolskim 1918'1919 zmieniło się radykalnie jej życie. W styczniu 1919 r. zapisała się na kurs nauczycielski a po sześciu miesiącach studiów - wobec olbrzymiego braku nauczycieli - Polaków już praktykowała w szkole powszechnej na pi. Stawnym, kształcąc się równocześnie dalej. Toteż do matury stawała nieco przemęczona ale szczęśliwa. W roku 1920 przystąpiła do pracy zawodowej w Wielkiej Wsi k. Buku, wciąż jednak kształciła się na kursach wakacyjnych, wreszcie jako eksternistka ukończyła Wyższy Kurs Nauczycielski. Uczyła na wsi przez czterdzieści lat pracy nauczycielskiej. Nie wracała do miasta mimo namów różnych osób, gdyż wieś po prostuj'

ją urzekła, a szczególnie świat kobiet. Studiowała postawy ludzi wsi, charaktery, uzdolnienia, wreszcie sztukę ludową. Owocem jej pasji jest Zespół Pieśni i Tańca "Tośtoki " w Pięczkowie założony w roku 1945. "Tośtoki" to żartobliwa nazwa nadana pięczkowianom gospodarującym na lekkich gle

Laureaci Nagródbach, mało urodzajnych. Pozycja ekonomiczna rolników nie pozwalała na utrzymywanie w zagrodzie pary koni, zaś jeden koń z trudem ciągnął pług. Stąd oracz poganiał konia lejcami (tośtał) by zmusić zwierzę do wysiłku. Nazwa występuje już w zbiorach Oskara Kolberga.

Do zespołu należy aktualnie trzydziestu członków w wieku 38 - 82 lat. Tworzą kapelę, sześć par tanecznych i chór żeński. Działający od ponad trzydziestu lat Zespół był czterokrotnie jednym z głównych wykonawców części artystycznej na dożynkach krajowych, a w drodze wymiany kulturalnej gościł w Cottbus (Niemiecka Republika Demokratyczna). W roku 1975 w Warszawie wyróżniony został Medalem im. Oskara Kolberga. N a wsi też poznała swego męża Ludwika Tomczaka, także nauczyciela. W latach okupacji Franciszka Tomczakowa zorganizowała

KONRAD

U rodził się dnia 27 czerwca 1940 r. w Drzewcach -w Konińskiem, w rodzinie nauczyciela Zenona Zawala i jego żony Kazimiery z domu Zomer. Matka zmarła w 1941 r. wychowaniem syna zajął się ojciec, a kiedy wstąpił on do oddziału partyzanckiego, mały Konrad przebywał do zakończenia wojny u rodziców ojca. W 1953 r. po ukończeniu Szkoły Podstawowej w Liścu Wielkim, Konrad Zawal wstąpił do I Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Kościuszki w Koninie, które z wynikiem pomyślnym ukończył w 1957 r. Po zdobyciu średniego wykształcenia, ze względu na trudne warunki materialne rodziny pod

w Pięczkowie tajne nauczanie dla czterdziestu sześciu dzieci. Po śmierci jedynego dziecka, córki Marii Tomczak-Stachowiak, solistki Opery Wrocławskiej, Tomczakowie przenieśli się do Poznania i zajęli wychowaniem wnuka Grzegorza. Franciszka Tomczakowa utrzymuje nadal żywy kontakt z Zespołem. Wyjeżdża do swoich "Tośtoków" do Iwna k. Kostrzyna, a do wielu Kół Gospodyń Wiejskich z pokazami i kursami gospodarstwa domowego, racjonalnego żywienia oraz artystycznych robótek ręcznych; ukończyła bowiem roczny kurs instruktorów we Wrocławiu. Za zasługi w pracy zawodowej i społecznej Franciszka Tomczak udekorowana została Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi a w roku 1975 Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Posiada odznakę Zasłużonego Działacza Kultury. Zdobyła tytuł Wielkopolanki roku 1974.

ZAWAL

jął pracę zarobkową, początkowo jako pracownik umysłowy w Wydziale Oświaty Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Koninie, a następnie jako nauczyciel w Lipicach. Dla uzupełnienia kwalifikacji zawodowych rozpoczął studia geograficzne w S tUr dium Nauczycielskim Nr 2 w Poznaniu, w którym otrzymał dyplom w 196) r. W czasie pobytu w Poznaniu Konrad Zawal rozpoczął aktywną działalność w organizacjach młodzieżowych, szczególnie w Związku Harcerstwa Polskiego; po ukończeniu Studium pełnił w latach 196) - 1964 funkcje komendanta Hufca Związku Harcerstwa Polskiego w Koninie. Działaczem harcerskim pozostał po dziś dzień, a w dowód uznania za działalność harcerską otrzymał m. in. stopień harcmistrza, Honorową Odznakę "Za zasługi dla ZHP" oraz odznakę "Za zasługi dla wielkopolskiej organizacji ZHP". W 1964 r. zrezygnował z pracy w Związku Harcerstwa Polskiego i podjął pracę w Elektrowni Pątnów, wówczas w budowie, gdzie powierzono mu stanowisko kierownika działu administracyjnego. W 1 r. rozpoczął zaocznie Wyższe Studia Zawodowe na Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, które ukończył w roku 1975. W roku 1965 Konrad Zawal, członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej od 1%1 roku, powołany został do pracy w Komitecie Powiatowym w Koninie, m. in. jako starszy instruktor do spraw ekonomicznych; przez pewien okres czasu był instruktorem Wydziału Organizacyjnego Komitetu Wojewódzkiego, następnie pełnił obowiązki I sekretarza Komitetu Miejskiego w Koninie. W 1971 r. skierowany zo

stał do pracy na stanowisku dyrektora Domu Kultury Zagłębia Konińskiego. W kierowanym przez Konrada Zawala Domu Kultury rozwija szeroką działalność wiele sekcji i zespołów artystycznych. Zespoły muzyczne "Truwerzy", "Bigband Konin", teatr poezji "Opad", dziecięcy zespół tańca ludowego, harcerski zespół "Agitka" działające przy Domu Kultury Zagłębia Konińskiego są laureatami wielu festiwali i przeglądów artystycznych, prezentowały swoje programy za granicą. Wiele uwagi poświęcił upowszechnianiu w środowisku robotniczym fotografiki i filmu. Jest inicjatorem wielu nowatorskich metod pracy w dziedzinie upowszeehniania kultury. Konrad Zawal jest członkiem Komitetu Miejskiego, członkiem Komitetu Zakładowego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przy Urzędzie Miejskim w Koninie, a także sekretarzem do spraw propagandy. Zasiada w

Miejskiej Radzie Narodowej od 1968 roku.

Pełni od lat funkcje społeczne we władzach konińskich Związku Harcerstwa Polskiego, Towarzystwa Przyjaźni Folsko- Radzieckiej, Ligi Obrony Kraju, Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej, Polskiego Związku Łowieckiego i m. Za osiągnięcia w pracy zawodowej i działalność społeczną wyróżniony został Medalem XXX-lecia, Odznaką Tysiąclecia Państwa Polskiego, Odznaką Honorową "Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego", brązowa Odznaką "W służbie narodu", odznaką "Za zasługi dla Ziemi Konińskiej" oraz Odznaką Zasłużonego Działacza Kultury. Otrzymał wiele listów gratulacyjnych i dyplomów Ministerstwa Kultury i Sztuki, Centralnej Rady Związków Zawodowych, Urzędu W ojewódzkiego w Poznaniu, a także instytucji i organizacji społecznych. Zebrał: Tadeusz Orlik

WOJEWÓDZKIE NAGRODY NACZELNEJ ORGANIZACJI TECHNICZNEJ W LATACH 1970 - 1974

Głównym celem Nagród Naczelnej Organizacji Technicznej' jest powiązanie działalności stowarzyszeń naukowo- technicznych, sfederowanych w Naczelnej Organizacji Technicznej, z rozwojem techniczno-ekonomicznym gospodarki narodowej. Nagrody są jedną z form aktywizacji kadry technicznej i kierowania prac badawczych i wdrożeniowych na węzłowe problemy techniczne regionu. O zainteresowaniu Nagrodami Naczelnej Organizacji Technicznej wśród kadry technicznej Wielkopolski, a w szczególności wśród osób zrzeszonych w stowarzyszeniach naukowo- technicznych (32 (XX) członków) świadczy (akt, że każdego roku zgłaszano od 50 do 80 projektów rozwiązań technicznych.

W latach 1970 - 1974 Zarząd Wojewódzki Naczelnej Organizacji Technicznej w Poznaniu - na wniosek Komitetu Nagród działającego pod przewodnictwem prof. dra Bolesława Wojciechowicza - przyznał ogółem sześć nagród zespołowych I stopnia i trzydzieści II stopnia, jedną nagrodę indywidualną I stopnia, dwie nagrody II stopnia oraz dwadzieścia dwa wyróżnienie zespołowe i dwa wyróżnienia indywidualne. Laureatami Wojewódzkich Nagród Naczelnej Organizacji Technicznej w latach 1970- 1974 zostali:

Rok 1970

Nagroda zespołowa I stopnia: za skonstruowanie i zastosowanie w produkcji- maszyny rolniczej do zbioru, prasowania i samozaładowywania objętościowych produktów rolnych otrzymał zespół w składzie: Marian Domański, Tadeusz Sęk, Jerzy Sięg, Franciszek Woźniak - z Państwowego Ośrodka Maszynowego wOpalenicy .

Nagrody zespołowe II stopnia: za opracowanie technologii produkcji preparatu krochmalowego dla klejonek w przei Nagrody Naczelnej Organizacji Technicznej zostały ustanowione Uchwałą Rady Ministrów w 1 To, która następnie została zmieniona U chwałą Rady Ministrów Nr 219 z dnia 12 września 1973 r. Na tej podstawie Zarząd Główny i Oddziały Wojewódzkie Naczelnej Organizacji Technicznej zostały upoważnione do przyznawania dorocznych nagród za wybitne osiągnięcia w dziedzinie techniki i organizacji pracy.

Laureaci Nagródmyślę włókienniczym; uzyskanie klejonek dla włókien syntetycznych anilany i elany otrzymał zespół w składzie: Włodzimierz Iwanowski, Leonard Miężyński i Bogusław Nowicki - z Centralnego Laboratorium Przemysłu Ziemniaczanego; za opracowanie zespołu nowych konstrukcji maszyn i urządzeń mechanicznych dla zakładów produkcji ceramicznych wyrobów budowlanych z suszarniami komorowymi otrzymał zespół w składzie: Edward Bednarek, Jerzy Borkowski, Mieczysław Janiak. Zbigniew Jurek, Marian Juszczak, Mieczysław Koput, Tytus Kubiak, Mirosław Nawrocki, Andrzej Paszkowski, Ernest Piskozub, Władysław Szała, Bolesław Terlecki - z Biura Projektów i Studiów Przemysłu Ceramiki Budowlanej; za opracowanie nowej technologii pozyskiwania drobnicy leśnej w postaci zrębków dla potrzeb Zakładów Płyt Pilśniowych w Czarnkowie otrzymał zespół w składzie: Stefan Bąkowski, Florian Budniak, Ryszard Matczak, Stanisław Pulikowski, Edward Przybecki, Henryk Sommerfeldt, Miron Szostak, J?n Wierdak z Instytutu Technologii Drewna; za projekt uruchomienia produkcji odlewów aluminiowych w nie wykorzystanym obiekcie przemysłowym otrzymał zespół w składzie: Lucjan Chwiałkowski, Hipolit Gałka, Andrzej Hetmaniak, Szczepan Kosmatka, Emil Popiel, Kazimierz Pyrszel, Włodzimierz Sosiński, Tadeusz Sosnowski, Marian Zając7 Zakładów Metalurgicznych "Pomet"; za opracowanie konstrukcji i technologii oraz wdrożenie do produkcji taksometru poltay-2 otrzymał zespół w składzie: Stanisław Biernat, Benon Henicz, Bernard Trojanowski, Bogdan U rbaniak - z Fabryki Aparatury i Urządzeń Komunalnych "Powogaz"; za opracowanie konstrukcji obrabiarki zespołowej LWP-6 do obróbki ram wózków wagowych otrzymał zespół w składzie: Bolesław Bączkiewicz, Alfred Ciesielski, Adam Gancarczyk, Bogdan Górski, Marian Remlein - z Wielkopolskiej Fabryki Urządzeń Mechanicznych; za opracowanie sposobu fermentacji mlekowej otrzymał zespół w składzie: Józef J anicki, Henryk Lisiak, Władysław Napierała, Marian Simiński, Stanisław Stawicki, Kazimierz Szebiotko, Leon Urbański - z Poznańskich Zakładów Przemysłu Spirytusowego.

Nagroda indywidualna II stopnia: za konstrukcję łożysk ślizgowych z segmentami cienkościennymi z tworzyw termoplastycznych zwłaszcza poliamidów i opracowanie technologii ich produkcji otrzymał Stanisław Brzeziński z Centralnego Laboratorium Obróbki Plastycznej.

Wyróżnienia zespołowe: za opracowanie elastycznego członu nadawowego dla przenośników taśmowych otrzymali: Władysław Hadaczek i Stanisław Kupa z Kopalni Węgla Brunatnego "Adamów"; za opracowanie i wdrożenie automatycznej myjni do mycia samochodów otrzymał zespół w składzie: Jerzy Jagieiski, Andrzej Kaczorowski, Michał Klimaszewski, Włodzimierz Szkaradek, Roman Wejman i Eugeniusz Witczak - z Wielkopolskich Zakładów N aprawczych Samochodów w Poznaniu. Wyróżnienia indywidualne: za opracowanie technologii wykonawstwa odlewów głównych korpusu armatury hamulcowej oerlikon ze stopu otrzymał Marian Zając z Odlewni Aluminium w Zakładach Metalurgicznych "Pomet" w Pile; za hodowlę oryginalnych odmian roślin ozdobnych otrzymał Stanisław Schmidt z Zakładu Doświadczalnego Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Smolicach.

Rok 1971

Nagroda indywidualna I stopnia: za wyhodowanie nowych intensywnych odmian pszenic wysokoplonujących "Grana" i "Dana" otrzymał Tadeusz Wolski z Poznańskiej Stacji Hodowli Roślin. Nagrody zespołowe II stopnia; za przedsięwzięcie inwestycyjne przebudowy węzła wodnego na Warcie w Poznaniu otrzymał zespół w składzie: Józef Głuszak, Jerzy Mierzyński, Rafał Nowicki, Julian Sumpra z Centralnego Biura Studiów i Projektów Budownictwa Wodnego "Hydroprojekt" w Poznaniu; za przeprowadzenie koparki SchRs-315 z odkrywki Gosławice przez jezioro Gosiewskie do odkrywki Jóźwin otrzymał zespół w składzie: Jan Ankudowicz, Tadeusz Białobrzeski, Stanisław Bogdański, Józef Czeczotko, Janusz Leś, Henryk Materia, Zbigniew Pyzio - z Kopalni Węgla Brunatnego "Konin" ; za montaż wymuszony prefabrykatów wielkopłytowych zastosowany w budownictwie mieszkaniowym otrzymał zespół w składzie: Janusz Fliger, Zygmunt Goraj, Jerzy Kujawski, Mieczysław Majewski, Czesław Nawrocki, Wojciech Siwa, Ewa Stankowska, Jan Stefaniak, Zbigniew Taisner, Franciszek Wilda - z Poznańskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego Nr 3; za opracowanie i wdrożenie do produkcji urządzeń dla automatyzacji systemu łączności w energetyce otrzymał zespół w składzie: Edmund Bittner, Marian Cylka, Franciszek Kierzek, Józef Marcinkowski, Jan Ric - z Wielkopolskich Zakładów Teletechnicznych "Teletra" .

za konstrukcję i wykonanie urządzeń stanowiących wyposażenie nowoczesnego oddziału obróbki cieplnej oraz opracowanie technologii obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej w atmosferach regulowanych przygotowywanych z różnych substraktów otrzymał zespół w składzie: Henryk Czujewicz, Gerard Gorączko, Henryk Gucia, Jarosław Kamiński, Mikołaj Kujawiak, Tadeusz Lis, Mieczysław Morawski, Bogdan N owak, Bernard Paszkiewicz, Zbigniew Rosoiski, Eugeniusz Szczepaniak, Zbigniew Szynka, Jan Walewski, Jerzy Zamostny - z Zakładów Przemysłu Metalowego "H. Cegielski"; za opracowanie i wdrożenie okręgowego systemu informatycznego w układzie elektroenergetycznym otrzymał zespół w składzie: Eugeniusz Bogacki, Tytus Bręczewski, Waldemar Kukorowski, Jakub Malinowski, Jerzy Sobaszek, Ryszard Strugarek - z Zakładów Energetycznych Okręgu Zachodniego; za opracowanie metody projektowania przemysłowego procesu katalitycznego utleniania dwutlenku siarki otrzymał zespół w składzie: Teresa Gapińska, Zdzisław Kowalewski, Aleksandra Pudliszak, Julian Wesołowski - z Instytutu Chemii Nieorganicznej 'W Gliwicach, Zakład Kwasu Siarkowego w Luboniu.

Nagrodą Indywidualną II stopnia: za opracowanie dygestora, automatycznego urządzenia do seryjnego oznaczania strawności pasz z urządzeniami pomocniczymi otrzymał Wojciech J okś ze Stacji Hodowli Roślin wSzelejewie.

Wyróżnienia zespołowe: za opracowanie produkcji kleju kazeinowego w postaci suchej dla przemysłu elektrotechnicznego otrzymał zespół w składzie: Kazimierz , Grott, Stanisław Grynhoff, Zenon Kosicki - z Zakładów Przemysłu Ziemniaczanego we Wronkach; za opracowanie konstrukcji i technologii opon gigant w rozmiarze 18,00 - 25/28 PR dla pojazdów lub maszyn górniczych i budowlanych otrzymał zespół w składzie: Tadeusz Andrysiak, Maria Gołębiewska, Witold Hanc, Stanisław Kondej, Józef Rudecki, Ryszard Sendlewski, Marian Stachowski, Mirosława Trafas, Henryk Wolnlewicz - z Centralnego Laboratorium Oponiarskiego "Stomil".

Rok 1972

Nagrody zespołowe II stopnia: za opracowanie konstrukcji i wykonanie aparatu do przeprowadzania operacji na otwartym sercu otrzymał zespół w składzie: Zygmunt Antkowiak, Jarosław Gruszkiewicz, Bogdan Szelągowicz, Leonard Szymański, Andrzej Tronowski - z Wielkopolskiej Fabryki Urządzeń Mechanicznych "Wiepofama";za wyhodowanie mieszańców kukurydzy wcześnie dojrzewających otrzymał zespół w składzie: Antoni Hemmerling, Zygmunt Królikowski, Zygmunt Raczyński - z Zakładu Doświadczalnego Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Smolicach; za opracowanie i zastosowanie chemoutwardzalnego spoiwa rdzeniowego sapo-1 otrzymał zespół w składzie: Jan Hajewski, Marian Hoffman, Ewa Markiewicz, Hanna Olejniczak, Henryk Włodarczyk - z Zakładów Metalurgicznych "Pomet"; za opracowanie, wykonanie i zainstalowanie układu do automatycznego dawkowania hydrazyny otrzymał zespół w składzie: Bolesław Narożny, Janusz Rydlewicz, Włodzimierz Wybiera - z Biura Studiów i Projektów Energetycznych "Energoproj ekt"; za opracowanie i wdrożenie nowej technologii łącznej ekstrakcji kawy naturalnej i zbożowej otrzymał zespół w składzie: Jerzy Michaluk, Kazimierz Owczarski, Edward Rocławski - z Poznańskich Zakładów Koncentratów Spożywczych ,.Amino"; za adaptację przenośników i ich zespołów napędowych ze stałych na przesuwne otrzymał zespół w składzie: Jan Andrzejewski, Jerzy Chwiałkowski, Jarosław Dąbrowski, Stanisław Galas, Władysław Hadaczek, Marian Hotewicz, Edward Kozik, Czesław Stachurski, Józef Wierzbicki - z Kopalni Węgla Brunatnego "Adamów"; za opracowanie nowej konstrukcji i technologii wytwarzania śrub rzymskich z rur, metodą obróbki plastycznej na gorąco, otrzymał zespół w składzie: Zdzisław Majchrzak j Antoni Michałek - z Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego w Ostrowie Wlkp.

Wyróżnienia zespołowe: za zaprojektowanie i wykonanie urządzeń dla stanowiska wulkanizacji taśm zwłaszcza z linkami stalowymi otrzymał zespół w składzie: Jan Ankudowicz, Władysław Kędzierski, Janusz Leś, Zbigniew Pyzio, Szymon Snopczyński - z Kopalni Węgla Brunatnego "Konin"; za opracowanie i wdrożenie do eksploatacji urządzenia do elektrycznego sterowania automatycznego i ręcznego pompy zbiornikowej odpopielania w elektrowniach cieplnych otrzymał zespół w składzie: Kazimierz Górecki, Klemens Panowicz, Zbyszko Sokołowski, Mieczysław Swiderski, Władysław Wierzchowski - z Biura Studiów i Projektów Energetycznych "Energoprojekt"; za opracowanie i wdrożrenie do produkcji antykorozyjnego malowania odlewów w cyklu półautomatycznym otrzymał zespół w składzie: Stanisław Łysiak, Józef Piechota, Piotr Pieszak, Włodzimierz Sosiński, Jerzy Stankiewicz, Tadeusz Wysocki - z Zakładów Metalurgicznych "Po met";

Laureaci Nagródza opracowanie technologii i zastosowanie w produkcji stanowisk szybkiego odbioru zbóż luzem w spichrzach płaskich otrzymał zespół w składzie: Stanisław Buttner, Władysław Dubicki, Józef J anus - z Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Przemysłu Zbożowo- Młynarskiego; za opracowanie sposobu zagęszczania betonu w wytwarzanych w formie bateryjnej elementach wielkopłytowych oraz form do stosowania tego sposobu otrzymał zespół w składzie: Ryszard Lesiński, Antoni Ptasiński, Władysław Radoń, Henryk Szyc, Józef Wal, Stanisław Westal - z Poznańskiego przedsiębiorstwa Budowlanego Nr 2; za opracowanie konstrukcji i wdrożenie do produkcji urządzenia do montażu płyt końcowych wymienników ciepła i rozkalibrowywania końcówek rurek otrzymał zespół w składzie: Czesław Dudziuk, Józef Kasprzak, Marian Kierzkowski, Kazimierz Majchrzak, Florian Okoń, Wiktor Prochaska, Zbigniew Przybyło, Włodzimierz Skup, Michał Sztwiertnia - z Zakładów Sprzędu Mechanicznego w Ostrowie Wlkp.

Rok 1973 Nagrody zespołowe I stopnia: 5Ia skonstruowanie aparatu do oczyszczania gazów odlotowych z pyłu superfosfatu wraz z jego zagospodarowaniem otrzymał zespół w składzie: Zygmunt Hermann, Włodzimierz Kaczmarek, Andrzej Kwiatkowski, Zygmunt Pachocki - z Poznańskich Zakładów N awozów Fosforowych w Luboniu; za opracowanie technologii i wprowadzenie do lecznictwa leku z czosnku pod nazwą AUiofil otrzymał zespół w składzie: Bolesław Adamczewski, Jerzy Alkiewicz, Bolesław Dąbrowski, Lilianna Jeżowa, Feliks Kaczmarek, Bronisław Kotlarek, Jerzy Lutomski, Teodor Rafiński, Marian Seigacz, Tadeusz Wrociński, Piotr Żurawski - z Instytutu Przemysłu Zielarskiego. Nagrody zespołowe U stopnia: za opracowanie metody oczyszczania odpadowego kwasu siarkowego pochodzącego z procesu suszenia chloru otrzymał zespół w składzie: Leon Banczyk, Aleksander Grobelny, Marek Jarzynowski, Jerzy Polkowski, Zygmunt Zieliński - z Instytutu Chemii Nieorganicznej w Gliwicach, Zakład Kwasu Siarkowego w Luboniu; za uruchomienie i opanowanie produkcji łożysk stożkowych o zwiększonej nośności i trwałości otrzymał zespół w składzie: Henryk Bukowski, Jan Dygas, Wiesław Flisiak, Zbigniew Kosicki, Tadeusz Matera, Stanisław Marchwiak, Jerzy Nawrocki, Zbigniew Petrucznik, Andrzej Wąchał, Edmund Weiss, Krystyna Wyskwar, Marianna żałopa - z Poznańskiej Fabryki Łożysk Tocznych;za opracowanie technologii wdrożenia do produkcji automatycznej linii do szybkościowego wypalania filiżanek i kubków otrzymał zespół w składzie: Jan Baczyński, Janina Kopciuch, Józef Rękas, Stefan Prusak, Mieczysław Sadokierski, Stanisław Sikorski, J erzy Szczerba, Marian W ojtaszek - z Chodzieskich Zakładów Porcelany i Porcelitu; za opracowanie urządzeń dwudziestoczterokrotnej telefonii o modulacji impulsowo- kodowej systemu TCK-24 otrzymał zespół w składzie: Bogdan Czajka, Mateusz Czygrinow, Andrzej Głowiak, Stanisław Ignyś, Józef Kołodziejczyk, Aleksandra Marczykowska, Jerzy Miłek, Andrzej Nowak, Jerzy Podbielski, Czesław Stelmaszak, Bronisław Szkudlarczyk, Czesława U stasiak, Witold Wienskowski, Mirosław Żurawski - z Wielkopolskich Zakładów Teleelektronicznych "Teletra " .

Nagroda indywidualna II stopnia: za wyhodowanie nowej odmiany jabłoni "Delikates" otrzymał Medard Maćkowiak z Akademii Rolniczej w Poznaniu.

Wyróżnienia zespołowe: za opracowanie konstrukcji i zastosowanie silników okrętowych 7D-55 wprowadzonych do produkcji otrzymał zespół w składzie: Andrzej Bogdański, Lech Burzyński, Czesław Ciszak, Florian Hetman, Józef Hryniowski, Zbigniew Luty, Stanisław. Łabuziński, Zbigniew Madejski, Leon Matynia, Andrzej Raczkowski, Henryk Szostakowski, Tadeusz Warowny - z Zakładów Przemysłu Metalowego "H. Cegielski"; za opracowanie mechanizacji gniazda formowania, zalewania i wybijania drobnych odlewów staliwnych w odlewni staliwa otrzymał zespół w składzie: Kazimierz Kopa, Roman Kula, Augustyn Łącki, Stanisław Łysiak, Władysław Sosiński, Jerzy Stankiewicz - z Zakładów Metalurgicznych "Pomet" .

Rok 1974

Nagrody zespołowe I stopnia: za opracowanie proj ektu technicznego i realizację wielofunkcyjnej hali widowiskowo-sportowej "Arena" otrzymał zespół w składzie: Antoni Błażewicz, Jerzy Dawid, Andrzej J órga, Aleksandra Dzięcioł, Stanisław Malec, Włodzimierz Marciniak, Leon Kaczmarkiewicz, Leonard Klonowski, Zygfryd Osięgłowski, Marian Pasek, Henryk Radke, Artur Skrzypecki, Ireneusz Spychała, J anusz Szymański, Jan Thomas, Henryk Tomaszewski, Jerzy Turzeniecki, Janusz Wujec, Zenia Wysocka - z Poznańskiego Biura Projektów Budownictwa Przemysłowego oraz Poznańskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego Nr l; za metodę technologiczną i organizacyjnąwytwarzania sprzęgieł i hamulców oraz wdrożenie do produkcji technologii wyciskania na zimno sprzęgieł ze stali otrzymał zespół w składzie: Leopold Berkowski, Andrzej Górniak, Witold Łabędzki, Tadeusz Matysek, lanusz Podsadny, Henryk Potrawiak, Marek Zawitaj - z Instytutu Obróbki Plastycznej.

Nagrody zespołowe II stopnia: za opracowanie szlifierki do szlifowania bieżni pomocniczej pierścieni wewnętrznych łożysk stożkowych o średnicy otworu od 15 do 55 mm otrzymał zespół w składzie: Henryk Bereza, Henryk Bukowski, l an Dygas, Lech Kalinowski, Henryk Machnik, Waldemar Sroka, Florian U rbaniak - z Poznańskiej Fabryki Łożysk Tocznych; za projekt mostu kolejowego przez Wartę pod Orzechowem otrzymał zespól w składzie: Kazimierz Chudziński. Zbigniew Dziubek, Stanisław Fenrych, Antoni Głowiak - z Biura Projektów Kolejowych; za projekt elektronicznej translacji dalekopisowej ETD otrzymał zespół w składzie: l erzy Bulski i Henryk Pawlicki - z Wielkopolskich Zakładów Teleelektronicznych "Telkom- Teletra"; za przekonstruowanie koparki łańcuchowej D-1120 przystosowanej do wagonowego odstawiania urobku na nowoczesny system odstawy przy pomocy taśmociągów otrzymał zespół w składzie: Bernard Grzywacz, Tadeusz Izydorczyk, Roman Kwiatkowski, Kazimierz Majewski, Sylwester Waleriańczyk - z Kopalni- Węgla Brunatnego "Konin"; za projekt zastosowania odpadów drzewnych liściastych do produkcji żelazostopów otrzymał zespół w składzie: Wiesław Białowąs, l an Ciurlok, Roman Komenda, lózef Kozielski, Marian Koźma, Henryk RyguIski, Stanisław Szarama, Zygmunt Szendera, Miron Szostak, Tadeusz Torz - z Instytutu Technologii Drewna.

Wyróżnienia honorowe zespołowe: za opracowanie stabilizacji gazu ziemnego zaazotowanego otrzymał zespól w składzie: Henryk Dziaczkowski, Antoni l arzembowski, l an Kłysz, Zbigniew Krzyczyński, lózef Kubiak, Zdzisław Nowak, Kazimiera Rutkowska, Krzysztof Sternal, Zygmunt Wiśniewski, Tadeusz Zugehoer - z Wielkopolskich Zakładów Gazownictwa; za automatyzację procesu technologicznego obróbki armatury hydraulicznej z zastosowaniem linii obróbczej typu LLP-3 otrzymał zespół w skadzie: Ryszard Bartusz, Bolesław Bęczkiewicz, Stefan Budzisz, Włodzimierz Kędzierski, Zbigniew Majchrzak, Franciszek Nowak, Marian Remiein, Henryk Szafrański, Marian Tyrez - z Fabryki Obrabiarek Specjalnych "Ponar- Wiepofama";

za opracowanie receptury i technologii produkcji kosmetyków dla mężczyzn pod nazwą "Consul" oraz dla niemowląt i dzieci pod nazwą "Bambino" otrzymał zespół w składzie: Zdzisława Graczyk, Zdzisława Heydel, Tadeusz Korobacz, l an Korytowski, l erzy Ładziński, Henryk Mieloch, Maria Przyszczypkowska, l erzy Sieczko, Romuald Sobczak, Zygmunt Stachowiak - z Fabryki Kosmetyków Pollena- Lechia; za opracowanie wytypowanych algorytmów funkcji operacyjnych i statycznych dla kontroli bloków przez dyspozytora węzła oraz oprogramowanie i uruchomienie programów dla opracowanych algorytmów otrzymał zespół w składzie: Stanisław Góra, Stefan l askula, Rafał lurek, Eugeniusz Sroczan, Andrzej U rbaniak - z Politechniki Poznański ej ; za przystosowanie mostu składanego w miejsce projektowanego pod przenośnik S-22 na odkrywce Pątnów otrzymał zespół w składzie: Stanisław Bielawski, Ryszard Muszyński, Edward Skrętek, Arkadiusz Szulc, Stanisław Tucholski, Mirosław Zamaro - z Kopalni Węgla Brunatnego "Konin"; za opracowanie myjni zestawów kołowych typu MZA-112jMMA-H2 otrzymał zespół w składzie: Tadeusz Danielak, Urszula Gubała, Gerard lurek, Leon Malag, Andrzej Milecki, Teofil Rokicki, Michał Rudzki, Zygmunt Siwek, Florian Wawrzyniak - z Zakładów N aprawczych Taboru Kolejowego w Ostrowie Wlkp. ; za opracowanie pompy monoblokowej do amoniaku typu 50 PIMb otrzymał zespół w składzie: Wojciech Borowiak, Bolesław Kołodziej, Zenon Koper, Jerzy Kwieciński, lózef Szmyt, Karol Turkiewicz, Kazimierz Właśniak, Zdzisław Wolnik, lózef Wowk - z Leszczyńskiej Fabryki Pomp; za opracowanie i zastosowanie systemu komputerowego " Train" otrzymał zespół w składzie: Arkadiusz Barczak, l erzy Lewiński, Eugenia Michalak, Wojciech Osmólski - z Politechniki Poznańskiej.

Wyróżnienia honorowe Indywidualne: za opracowanie metody zastosowania "helioforu CSP do bielenia dzianin metodą Thermosol w kompozycji z hostoluxem w stosunku l: l i 2: l otrzymał l erzy Kowalski - z Zakładów Przemysłu Dziewiarskiego "Luxpol" w Stargardzie Szczecińskim; za opracowanie tabelarycznej metody punktowej oceny efektów ekonomicznych z tytułu stosowania proj ektów wynalazczych - z dziedziny bhp otrzymał Krzysztof Tuszyński z Akademii Medyczne].

Zebrał: Eugeniusz Skotnicki

JUBILEUSZ STULECIA TEATRU POLSKIEGO

W ostatnich dniach wrzesnla 1975 r. Teatr Polski obchodził jubileusz stulecia działalnOSCl artystycznej. Przygotowaniami kierował Komitet Organizacyjny, któremu przewodniczył Budowniczy Polski Ludowej Czesław Szymański, reprezentujący załogę największych w Poznaniu Zakładów Przemysłu Metalowego "H. Cegielski", w skład Komitetu wchodzili: Karol Bielawski (rolnik z okolic Środy), Julian Bryska (przewodniczący Zarządu Zakładowego Związku Młodzieży Socjalistycznej w Zakładach Przemysłu Metalowego "H. Cegielski"), Maciej Frajtak (dyrektor Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego), Bogdan Gawroński (sekretarz Komietetu Wojewódzkiego Polskiej zjednoczonej Partii Robotniczej), Stanisław Hebanowski (b. długoletni kierownik literacki Teatru), Edward Idziak (dyrektor naczelny Zakładów Przemysłu Metalowego "H. Cegielski"), Marian J akubowicz (kierownik Wydziału Pracy Ideowo- Wychowawezej Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej), Irena Każmierska (pracownica Wielkopolsko- Lubuskich Zakładów Przemysłu Cukierniczego "Goplana"), Roman Kordziński (dyrektor Teatru), Jak Kubicki (pracownik Zakładów Metalurgicznych "Pomet"), Henryk Lewandowski (pracownik Poznańskich Zakładów Opon Samochodowych "Stomil"), Jerzy Męczyński (zastępca przewodniczącego Wojewódzkiej Rady Związków Zawodowych), Benon Miśkiewicz (rektor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza), Zygmunt N owak (przewodniczący Rady Zakładowej Zakładów Przemysłu Metalowego "H. Cegielski"), Władysław Sleboda (prezydent Poznania), Marceli Tritt (Budowniczy Polski Ludowej, b. pracownik Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego), Zenon J aśkowiak (I sekretarz Komitetu Zakładowego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Zakładów Przemysłu Metalowego "H. Cegielski").

Główne uroczystości poprzedzono uczczeniem pamięci zmarłych aktorów. Delegacje zespołu teatralnego udały się dnia 26 września z wiązankami kwiatów na cmentarze na J unl

kowie i Wzgórzu Św. Wojciecha, gdzie spoczywają zasłużeni aktorzy Teatru Polskiego Uroczystości jubileuszowe odbyły się w dniach 27-28 września 1975 r.; rozpoczęły się w Sali Renesansowej poznańskiego Ratusza. Obecni byli: sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Wincenty Krasko; członkowie Egzekutywy Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej z I sekretarzem Jerzym Zasadą; zastępca kierownika Wydziału Kultury Komitetu Centralnego Jan Kasak; wiceminister Kultury i Sztuki - Aleksander Syczewski; przedstawiciele wojewódzkich i miejskich władz administracyjnych z wojewodą Stanisławem Cozasiem i prezydentem Poznania Władysławem Sleboda; przedstawiciele placówek konsularnych w Poznaniu. Przybyli także pracownicy Teatru-Jubilata i innych poznańskich teatrów, przedstawiciele świata artystycznego i kulturalnego, przedstawiciele załogi Zakładów Przemysłu Metalowe-go "H. Cegielski" - zakładu patronującego jubileuszowi. Gości jubileuszu powitał prezydent miasta Władysław Sleboda.

"Spotykamy się dzisiaj - powiedział na wstępie Władysław Sleboda - w pięknej sali poznańskiego Ratusza, aby uczcić niecodzienny jubileusz: stulecie Teatru Polskiego w naszym mieście. Teatr ten budowany rękami patriotów, talentem wielkich artystów, przetrwał burze wojenne i dziś stanowi unikalny pomnik kul tury narodowej i wierności dla słowa polskiego. "Szczególnie serdecznie witam dyrekcję i zespół Państwowego Teatru Polskiego oraz wszystkich drogich gości, przyjaciół poznańskiego teatru. Trud Waszej pracy twórczej jest w pełni dostrzegany i wysoko ceniony przez władze partyjne i państwowe oraz społeczeństwo. Mam zaszczyt zawiadomić, że w uznaniu zasług, decyzją Rady Państwa, Teatrowi Polskiemu został nadany Order Sztandaru Pracy I klasy. To zaszczytne wyróżnienie, a także liczne odznaczenia indywidualne, są wyrazem troski o rozwój teatru w Polsce, jektu Tadeusza Piskorskiego i Romualda Zielazkasą dowodem szacunku, jakim władze otaczają pracę tych, którzy swoim trudem i talentem służą budowie nowej socjalistycznej przyszłości" . Tekst uchwały Rady Państwa odczytał zastępca dyrektora Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Miejskiego Alfred Laboga.

Prezydent Władysław Sleboda zwrócił się do Wincentego Kraski i Jerzego Zasady o wręczenie Orderu. Nastąpił uroczysty moment. Wincenty Krasko w towarzystwie Jerzego Zasady podeszli do delegacji zespołu Teatru-Jubilata, w skład której wchodzili: dyrektor Roman Kordziński, I sekretarz Podstawowej Organizacji Partyjnej Polskiej ZjedEoczonej Partii Robotniczej Stanisław Owoc i przewodnicząca Rady Zakładowej Janina

Jubileusze

Ratajska. Wincenty Krasko wręczył przewodniczącemu delegacji Romanowi Kordziń - skiemu Order Sztandaru Pracy oraz dyplom. Wraz z serdecznymi gratulacjami, I sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i przewodniczący Wojewódzkiej Rady Narodowej Jerzy Zasada wręczył Romanowi Kordzińskiemu zbiorową Odznakę Honorową "Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego". Sekretarz Komitetu Centralnego Wincenty Krasko w swoim przemówieniu przekazał zespołowi Teatru Polskiego serdeczne pozdrowienia i najlepsze życzenia od naczelnych władz partyjnych i państwowych oraz osobiste od l sekretarza Komitetu Centralnego Edwarda Gierka. "Przyznany Teatrowi przez

Jubileusze

Moment dekoracji Teatru Polskiego Orderem Sztandaru Pracy. Gratulacje składa sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Wincenty Krasko. Od lewej I sekretarz Podstawowej Organizacji Partyjnej Stanisław Owoc, dyrektor Teatru Roman Kordziński i przewodnicząca Rady Zakładowej Janina Ratajska (27 IX 1975)

Radę Państwa Order - podkreślił Wincenty Krasko - jest wyrazem uznania dla tych wszystkich, którzy w okresie ucisku germanizacyjnego, powołując do życia teatr w Poznaniu, ten bastion polskości, wykazali niezwykłą odwagę i hart ducha oraz oddanie sprawie ojczyzny. Stuletnia historia poznańskiej sceny jest także przykładem przywiązania narodu polskiego do wysokich wartości duchowych i moralnych prezentowanych również poprzez sztukę. Wymowny symbol obecnych czasów stanowi patronat nad jubileuszem stulecia Teatru sprawowany przez załogę Zakładów Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" , N astępnie najbardziej zasłużeni pracownicy Teatru udekorowani zostali wysokimi odznaczeniami państwowymi: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski z rąk sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej otrzymali: Bronisława Frejtażanka, Eugeniusz Kott- Kotarski, Władysław Makowski, Stanisław Owoc, Marian Pogasz, Tadeusz Wojtyeh i pośmiertnie Ry

szard Gardo. Złotymi Krzyżami Zasługi zostali udekorowani: Danuta Balicka, Stefan Drewicz, Dionizy Gabrysiak, Florian Grodzki, Damazy Guzikowski, Rajmund J akubowicz, Roman Kordziński, Stanisław Krzyżaniak, Stanisława Kwaśniewska, Tadeusz Molski, Ljubica Mroczkowska, Janina Ratajska i Krystyna Stranz. Srebrnymi Krzyżami Zasługi: Antoni Hasiński, Łucja Łuczak, Danuta Wiłowicz, Piotr Wypart: Brązowymi Krzyżami: Czesław Głowacki, Alina Horanin, Jan Kruszwicki, Anna Kutyła, Stefania Socha, Józef Zembrzuski. Wiceminister Kultury i Sztuki Aleksander Syczewski udekorował Odznakami Zasłużonego Działacza Kultury: Aleksandra Błaszyka, Stefana Czyżewskiego, Barbarę Drogorób, Stanisława J. Flura, Włodzimierza Kłopockiego i Marcina Talarczaka. Sekretarz Komitetu Wojewódzkiego, przewodniczący Miejskiej Rady Narodowej Józef Świtaj udekorował Odznakami Honorowymi Miasta Poznania: Marię Bilewicz, Czesława Borowczyka, Floriana Borzyńskiego, Wikto

rię Czarnecką, Halinę Głuszak, Ludwika Gusta, Janinę Nowak, Wandę Olearnik, Leokadię Pawłowską i Leona Sypniewskiego.

Wojewoda poznański Stanisław Cozaś udekorował Odznakami Honorowymi "Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego": Zbigniewa Bednarowicza, Stefana Czyżewskiego, Dionizego Gabrysiaka, Rajmunda Jakubowicza Romana Kordzińskiego, Helenę , , Krauze Zdzisława Krauze, Aleksandrę Kro, .

likowską, Włodzimierza KrzyżanowskIego, Irenę Osuchowską, Stanisława Owoca, J erzego Schejbaia, Marcina Talarczaka, Danutę Wiłowicz i Piotra Wyparta.

W imieniu udekorowanych odznaczeniami państwowymi i wyróżnionych odznakami honorowymi podziękował dyrektor Roman Kordziński .

Tego samego wieczoru, o godz. 19.00 rozpoczęła się premiera dramatu Stanisła a Wyspiańskiego Wesele, przygotowana na JUbileusz Teatru. Goście tego niecodziennego przedstawienia wchodzili do teatru udekorowanego flagami państwowymi. N a centralnym miejscu w foyer była umieszczona gablota z Orderem Sztandaru Pracy I klasy i dyplomem Rady Państwa. Obok - duży bukiet biało-czerwonych goździków. Wśród gości premierowego przedstawienia obecni byli przedstawiciele władz partyjnych i państwowych z I sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Jerzym Zasadą na czele.

Zanim kurtyna uniosła się w górę, dyrektor Roman Kordziński powitał uczestników jubileuszowej premiery, a następnie prze

Sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Wincenty Krasko dekoruje Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski Bronisławą Frejtażanke (27 IX 1975)

Jubileusze

mówienie wygłosił prezydent Poznania Władysław Sleboda. "Sto lat temu, 25 września 1875 roku - powiedział prezydent miasta - zabiło po raz pierwszy serce Teatru Polskiego. Na przekór pruskiej akcji germanizacyjnej głosiło hasło, że »Naród sobie ten teatr zbudował«. Stało się ono symbolem dążeń patriotycznych społeczeństwa poznańskiego, a teatr urósł do rangi strażnicy słowa polskiego i postępowej myśli społecznej; spełnił ważne zadanie budzenia świadomości i podtrzymywania wspólnoty narodowej. "Teatr Polski zbudowany został ze składek napływających z całego kraju i z zagranicy. Orędowali jego budowie Józef Ignacy Kraszewski i wielka aktorka Helena Modrzejewska. Do dziś zachowały się dokumenty świadczące o zbiorowym wysiłku całego społeczeństwa w budowie pierwszej stałej sceny w Poznaniu. Już w pierwszych latach działalności na afiszach tego teatru znajdowały się nazwiska wybitnych aktorów pol

skich: Romana Żelazowskiego, Karola Adwentowicza, Juliusza Osterwy. W latach międzywojennych Teatr przeżywał wiele wstrząsów ideowych i artystycznych, jednak wychodził z nich zwycięsko dzięki wybitnym indywidualnościom twórczym, które pozyskał do współpracy. Listę znakomitych współpracowników Teatru poszerzyły nazwiska: Stanisławy Wysockiej i Emila Zegadłowicza. Dzięki ich talentowi poznaniacy oglądali po raz pierwszy przedstawienia będące próbą nowatorskiej ekspresji teatralnej, będące w owych czasach wyjątkowym zjawiskiem w kraju". .. Teatr Polski w socjalistycznej ojczyźnie - mówił dalej Władysław Sleboda - stał się własnością całego narodu, żyje otoczony miłością i troską społeczeństwa. Gościnnie przyjął w swoje mury nową, robotniczą i chłopską widownię oraz naszą młodzież, którą uczy patriotyzmu i entuzjazmu. Spoieczno-wychowawcza funkcja teatru wzrosła w ostatnich latach również dzięki akcji > Sojusz

/ sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Jerzy Zasada dekoruje KrzYżem Kawalerskim Orderu. Odrodzenia Polski Tadeusza Wojtycha. W głębi Marian Pogasz, Z prawej Stanisława Kwaśniewska

DAlA

1 pną j AIłB H* _

»AHjk

Uroczystości jubileuszowe w Sali Renesansowej Ratusza Poznańskiego. Przemawia sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Wincenty Krasko. Stoją od lewej: członek Egzekutywy Komitetu Wojewódzkiego Franciszek Nowak, wiceminister Kultury Sztuki Aleksander Syczewski, Wincenty Krasko, I sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Jerzy Zasada (27 IX 1975)

świata pracy z kulturą i sztuką«. Teatr zapełnił się widzami, którzy zapragnęli zobaczyć w nim bliskie sobie problemy i zwykłe ludzkie sprawy. To zadanie Teatr Polski odpowiedzialnie wypełnia. Nawiązuje kontakty z nową widownią, prezentuje małe formy teatralne, urządza spotkania i dyskusje, które wpływają na ukształtowanie się współczesnego teatru, a jednocześnie wywierają wychowawczy wpływ na społeczeństwo i poszerzają jego świadomość. "Polska Zjednoczona Partia Robotnicza c'ocenia tę rolę społeczną teatru. Dlatego taką troską i opieką otacza teatr, pomaga mu rozwiązać jego nieraz trudne i skomplikowane sprawy i dba, aby mógł rozwinąć skrzydła w służbie człowiekowi. Powojenne

losy Teatru wyznaczone są wybitnymi wydarzeniami artystycznymi. N a deskach tej sceny debiutowali aktorzy polscy odnoszący dziś wielkie sukcesy na największych scenach teatralnych w kraju. Teatr był i jest dzisiaj placówką artystyczną o wyraźnym obliczu ideowym. W swym profilu artystycznym zawsze preferował polska dramaturgię klasyczną i współczesną. Próbował wielokrotnie i coraz to nową formułą współczesnego myślenia docierać do prawd zawartych w utworach Mickiewicza, Słowackiego i Wyspiańskiego. Ta myśl patronuje także uroczystemu jubileuszowemu przedstawieniu Wesela Stanisława Wyspiańskiego".

"Miło mi zakomunikować - powiedział na zakończenie Władysław Sleboda - że dzisia}

Jubileusze

Scena tonie w kwiatach. Premierowe przedstawienie " Wesela" Stanisława Wyspiańskiego (27 IX 1975)

właśnie, w uznaniu zasług, Teatr Polski został udekorowany Orderem Sztandaru Pracy I klasy (oklaski). W imieniu Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Wojewódzkiej Rady Narodowej i Miejskiej Rady Narodowej, Urzędu Wojewódzkiego i Urzędu Miejskiego składam wszystkim pracownikom Teatru najserdeczniejsze gratulacje i najlepsze życzenia! "N a to wielkie wyróżnienie pracowało kilka pokoleń artystycznych naszego miasta. Jest ono wyrazem uznania władz partyjnych i państwowych oraz całego społeczeństwa dla tej sceny, która konsekwentnie wypełniała program budzenia ducha narodowego w latach zaboru pruskiego, a dziś stała się czołową placówką artystyczną w socjalistycznym Poznaniu. Wkraczamy w nowe stulecie życia Teatru, a równocześnie w ostatni etap przygotowań do VII zjazdu Polskiej zjednoczonej Partii Robotniczej . Jesteśmy przekonani, że w tym ważnym okresie Teatr wypełni zadania związane z jego społeczną misją. Stulecie Teatru Polskiego inauguruje nowy rok kulturalny w naszym mieście. Wierzymy, że zespół Teatru, że działacze kultury obecni dziś na widowni, przełożą na język codziennego działania hasło: «Naród sobie» - spuściznę naszych ojców sprzed stu laty". Przemówienie prezydenta Władysława Slebody było wielokrotnie przerywane gorącymi oklaskami. Przedstawienie premierowe reżyserował Roman Kordziński przy współpracy Janusza Grebera i Włodzimierza Kłopockiego, scenografię opracował Zbigniew Bednarowicz, muzykę Tadeusz Woźniak, plastykę ruchu - Eleonora Dondajewska. W obsadzie premierowej wystąpili: Rajmund Jakubowicz (Gospodarz), Józef Jachowicz (Pan Młody), Alina Horanin (Marysia), Stefan Drewicz (Ojciec), Janusz Greber (Jasiek), Jerzy Schejbal (Poeta), Jacek Flur (Nos), Danuta Balicka (Maryla), Bronisława Frejtażanka (Radczyni), Stefan Czyżewski (Czepiec), Danuta Wiłowicz (Klimina), Jarosław Jordan (Staszek), Stanisław Owoc (Żyd), Cecylia Putro (Gospodyni), Gabriela Sarnecka (Panna Młoda), Zbigniew Szczapiński (Wojtek), Zdzisław Krauze (Dziad), Piotr Wypart (Kasper), Aleksander Błaszyk (Dziennikarz), Włodzimierz Kłopocki (Ksiądz), Ewa Wrońska-Penkala (Zosia), Sidonia Błasińska (Czepcowa), Barbara Drogorób (Kasia), Marzena Trybała-Dąbrowska (Rachela), Andrzej Bogusz (Ku

Premierowa publiczność (27 IX 1975)ba), Elżbieta Ofierzyńska (Haneczka), Magda N eneman (Isia). Osoby dramatu: Marzena Trybała-Dąbrowska (Chochoł), Zbigniew Szczapiński (Widmo), Włodzimierz Kłopocki (Stańczyk), Rajmund Jakubowicz (Hetman), Aleksander Błaszyk (Rycerz Czarny), Stefan Czyżewski (Upiór), Zdzisław Krauze (Wernyhora). W rolach gości weselnych wystąpili studenci uczelni poznańskich, którzy również stanowili chór. Była to niezwykle udana premiera. Wykonawcy byli szczerze oklaskiwani a po zakończeniu - obdarowani wielką ilością kwiatów. Pierwszy dzień jubileuszu zakończyło spotkanie zespołu teatralnego z przedstawicielami władz partyjnych i państwowych, z za

8 Kronika m. Poznania 3/1976proszonymi gośćmi, które odb'ylo się w foyer Teatru. Było ono okazją do "chwili wspomnień". W sędziwym gmachu najstarszej poznańskiej sceny spotkali się, często po wielu latach, ci. którzy na tej scenie debiutowali lub przez wiele lat na niej pracowali: Wojciech Boratyński, Irena i Tadeusz Byrscy, Bronisław Dąbrowski, Wanda Elbińska, Aleksander Gąssowski, Aleksandra Koncewicz, Jerzy Kiszkis, Kazimiera N ogajówna, Henryk Olszewski, Eugeniusz Robaczewski, Andrzej Ziembiński.

Przybyli przedstawiciele placówek teatralnych z różnych stron kraju: Bogdan Gierszanin (Szczecin), Andrzej J arecki (Teatr Rozmaitości Warszawa), Jarosław Kuszewski (Koszalin), Andrzej Rozhin (Gorzów), Robert

Jubileusze

Satanowski (Kraków), Roman Smożewski (Tarnów)., Byli także przedstawiciele poznańskiego świata artystycznego: Antonina Kawecka, Jan Kulaszewicz, Leokadia Serafinowicz i in. Krytycy i recenzenci: redaktor naczelny Henryk Bieniewski (" Teatr"), Marta Fik ("Twórczość"), Teresa Krzemień ("Przekrój"), Zofia Sieradzka (" Teatr"), Roman Szydłowski ("Trybuna Ludu"), Andrzej Wróblewski ("Argumenty").

W niedzielę przed południem (28 IX) w Muzeum Narodowym nastąpiło otwarcie wystawy historycznej dokumentującej działalność Teatru Polskiego w' latach 1875 - 1975. O jej znaczeniu mówił witając gości, dyrektor Muzeum prof. dr Kazimierz Malinowski: "Kiedy chciwość i bezprawie, wykorzystujące słabości zewnętrzne zadufanej w sobie szlachty i prywatę magnatów odbierały nam niepodległość polityczną, zrodziła się we wszystkich stanach chęć i gorące pragnienie zachowania niepodległości naszej kultury, uchronienia Polaków przed wynarodowieniem. Ziarno rzucone przez Stanisława Augusta wzeszło bogatym plonem. Dążenia Konarskiego, Kołłątaja, Staszica i Śniadeckich spowodowały, iż interes narodu stał się naczelnym zobowiązaniem.

"Powstało więc wtedy pierwsze Muzeum w Puławach, a tu w Wielkopolsce zbiory Raczyńskich, Działyńskich, Mielżyńskich, Czartoryskich i Towarzystwa Przyjaciół N auk, które utrwalały dokumenty i pamiątki narodowe, udostępniały je drukiem i wystawami ogólnopolskimi oraz publicznymi muzeami, aby krzepić serca polskie. N a tej fali także krzewił się kult wieszczów, a szczególnie Adama Mickiewicza, którego utwory tu były publikowane i który serdecznie przyjmowany był w Wielkopolsce, w licznych domach polskich, m. in. w Śmiełowie, dzisiejszym Muzeum jemu poświęconym. Tu powstały Dzieje Wacława Garczyńskiego, zamysł Dziadów, poezje Berwińskiego i innych poetów. Tu podjęto walkę o ekonomiczną niezależność Polaków, reprezentowaną wysiłkami Marcinkowskiego, Chłapowskiego, Cegielskiego, Jackowskiego, Szamarzewskiego. W Poznaniu, jak i w innych dzielnicach, rodzi się duch narodowej wspólnoty. "Nie zabrakło w tym powszechnym dążeniu do utrzymania polskości i w walce o niezależność równIe z udziału Wielkopolan w czynach zbrojnych. Ostatnim akordem walk wyzwoleńczych było Powstanie Wielkopolskie

Przerwa w uroczYstej premierze. Goście jubileuszu odświeżają się chłodem wrześniowego wieczoru (27 IX 1975)

; >; :-C-b

-., ilE Ees'

Fragment wystawy historyczne) w Muzeum Narodowym (28 IX 1975)

1918/1919, które zadecydowało, że ziemie te weszły w skład Rzeczypospolitej. Zanim jednak to się stało, musiała sprawa narodowa być powszechnym hasłem. Frzyczyniły się do tego zarówno działalność naukowa tutejszego środowiska" jak i praca kulturalna i 0-, światowa: gromadzenie i udostępnianie pamiątek narodowych, tworzenie galerii obrazów Matejki i Malczewskiego, organizowanie sieci czytelni ludowych, kółek rolniczych, towarzystw przemysłowych i stowarzyszeń robotniczych, prowadzenie równorzędnych akcji patriotycznych. "W tym szerokim działaniu ważną rolę odegrał Teatr Polski, podnoszący ogólną kulturę artystyczną społeczeństwa poznańskiego, popularyzujący twórczość polską i utwierdzający ją w walce o przetrwanie, utrzymanie i odzyskanie wolności oraz mobilizujący uczucia i nastroje w warunkach szczególnego zagrożenia i momentach otwierających się możliwości zwycięstwa naszej sprawy. Teatr działał od chwili utraty niepodległości. Tu grał Bogusławski. Dalsze próby ponawiane od 1843 roku, doprowadziły do utworzenia stałej grupy aktorskiej w roku 1870 i do wybudowania teatru przed stu laty. I podobnie jak przy tworzeniu Bazaru, Towarzystwa Przyjaciół Nauk i placó

8wek nauki - było to wynikiem zgodnego współdziałania patriotów gotowych do ofiar i realnych czynów. I rzecz godna uwagi, że patronem tego ofiarnego czynu by! Józef Ignacy Kraszewski".

Dyrektor Kazimierz Malinowski podziękował twórcom wystawy - autorowi scenariusza drowi Michałowi Witkowskiemu, który przygotował tę wystawę przy współpracy profesora Jarosława Maciejewskiego; komisarzowi wystawy - aktorowi Januszowi Greberowi, scenografom: Zbigniewowi Bednarowiczowi, Zbigniewowi Łosińskiemu i Henrykowi Regimowiczowi; pracownikom Muzeum m. in. Tadeuszowi Dukatowi, Janowa Goćwinskiemu, Szczepanowi Jankowskiemu, Stefanowi Sierce, Michałowi Stołowskiemu, Zenonowi Wojnowskiemu.

Otwarcia wystawy dokonali sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Bogdan Gawroński i prezydent Poznania Władysław Sleboda. Wystawa zajmowała hall i trzy sale Muzeum i ukazywała dzieje Teatru Polskiego na tle rozwoju innych scen teatralnych w Poznaniu od powstania teatru zawodowego w roku 1783, oraz działalność artystyczną Teatru Polskiego w latach 1875 -1975.

W hallu obok widoków budynków i sal

Jubileuszeteatralnych w dawnym Poznaniu pokazano dokumenty mówiące o staraniach o stały teatr polski przed rokiem 1870; afisze przedstawień dawanych w tym czasie przez Wojciecha Bogusławskiego i aktorów krakowskich; podobizny dyrektorów i kierowników artystycznych (reżyserów); pamiątki z działalności sceny przed otwarciem budynku (1870-1874); archiwalia ilustrujące etapy wznoszenia budynku teatralnego i dokumen - ty patriotycznej działalności sceny polskiej w czasach ucisku pruskiego; fotografie Teatru po walkach o Poznań w roku 1945. W salach poświęconych działalności artystycznej Teatru podzielono materiały ekspozycyjne na trzy części: do roku 1918; lata 1918 - 1939 i od roku 1945. W dwóch pierwszych pokazano wszystkie dostępne, reprodukowane z dokumentalnych fotografii podobizny aktorów teatru poznańskiego, a na dziesięciu osobnych ekranach blisko sto oryginalnych fotografii aktorów, wykonanych w Poznaniu przed rokiem 1914. W gablotach znalazły się pamiątki po dyrektorach i aktorach, publikacje związane z Teatrem oraz część zbiorów biblioteki teatralnej. W tym dziale pokazano też fotografie z przedstawień wystawianych za dyrekcji Adama Lelewicza (1908) i Bolesława Szczurkiewicza (1912). Działalność Teatru w latach 1918- 1939 zilustrowały nadto dokumenty z archiwum miejskiego, bowiem Teatr zarządzany był w latach 1922 -1932 przez Magistrat, a także programy teatralne i pamiątki z jubileuszów pracy artystycznej wybitnych reżyserów i aktorów (Maria Czerniakowa-Galińska, Franciszek Ryli, Stanisława Wysocka i Roman Żelazowski). Lata 1945 - 1975 ilustrowały głównie fotografie z głośnych przedstawień, uzupełnione podobiznami znanych aktorów z gościnnych występów (począwszy od Ludwika Solskiego w roku 1946); występów zespołu poznańskiego w Czechosłowacji (4-6 IV 1967); z działalności popularyzacyjnej. Osobno potraktowano "odkrycia" zapomnianych dramatów polskich i obcych. W gablotach wystawiono książki o teatrze poznańskim (pamiętniki, dokumentacja repertuaru, opracowania historyczne, wydawnictwa okolicznościowe). Na ścianach umieszczono rekwizyty teatralne. Wystawę otwierało popiersie Wojciecha Bogusławskiego z foyer Teatru, kolekcja kostiumów oraz elementy dekoracji z magazynu teatralnego. Cały materiał ekspozycyjny umieszczony był na ekranach zawieszonych na oryginalnych urządzeniach" scenograficznych tzw. praktykablach. Wykorzystano również używane na scenie podesty i reflektory. Materiały wystawowe pochodziłyz Wojewódzkiego Archiwum Państwowego i archiwum Teatru Polskiego, z bibliotek miejscowych i pozapoznańskich, z Muzeum Narodowego w Poznaniu, z Muzeów Teatralnych w Warszawie i Krakowie oraz ze zbiorów prywatnych. W godzinach popołudniowych w foyer Teatru odbyła się Ogólnopolska Sesja Klubu Krytyki Teatralnej. Obradom przewodniczył prezes Klubu red. Roman Szydłowski. Tematem obrad były główne zamierzenia artystyczne Teatru Polskiego w sezonie 1975/1976. Mówił o nich dyrektor Roman Kordziński podkreślając, iż jubileuszowy sezon Teatru przeznaczony został przede wszystkim dla polskiej dramaturgii współczesnej. Wieczorem w Teatrze odbyło się uroczyste wznowienie dramatu Juliusza Słowackiego Kordian w reżyserii i inscenizacji Romana Kordzińskiego przy współpracy reżyserskiej Janusza Grebera oraz Henryka Regimowicza (scenografia) i Ryszarda Gardo (muzyka). Premiera tego przedstawienia miała miejsce w dniu 14 marca 1971 r. Obsada (w dniu 28 IX): Andrzej Bogusz, Janusz Greber, Jerzy Schejbal, Zbigniew Szczapinski, Piotr Wypart (Szatani), Alina Horanin (Archanioł).

Jacek Polaczek (Kordian), Stefan Drewicz (Grzegorz), Gabriela Sarnecka (Laura), Cecylia Putro (Wioletta), Rajmund Jakubowicz (Papież-Car), Stefan Czyżewski, Barbara Drogorób, Jacek Flur, Józef Jachowicz, Zdzisław Krauze, Stanisław Owoc, Janina Rataj ska, Marzena Trybała- Dąbrowska. Ewa Wrońska-Penkala (Lud), Aleksander Błaszyk (Prezes), Włodzimierz Kłopocki (Wielki Książę). Po przedstawieniu - podobnie jak dnia poprzedniego scena tonęła w kwiatach ofiarowanych przez widzów. Zespół teatralny udał się do Sali Marmurowej Pałacu Kultury, gdzie odbyło się spotkanie z przedstawicielami władz partyjnych i państwowych Poznania na czele z sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Bogdanem Gawrońskim i prezydentem miasta Władysławem Slebodą oraz z Komitetem Organizacyjnym Jubileuszu z jego przewodniczącym Czesławem Szymańskim. Podczas spotkania Bogdan Gawroński i Czesław Szymański wygłosili przemówienia, w których podkreślili znaczenie Teatru Polskiego w życiu kulturalnym Poznania, podziękowali zespołowi za ogromny wysiłek dla uświetnienia uroczystości jubileuszowych, życzyli zespołowi teatralnemu następnych stu lat działalności w służbie społeczeństwa i kultury narodowej. Jubileusz stulecia Teatru Polskiego uświetniony został wieloma impfezami towarzyszącymi.

Spotkanie przedstawicieli załogi Zakładów Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" Z pracownikami Teatru Polskiego w Pałacu Kultury. Przemawia sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej :Qednoczonej Partii Robotniczej Bogdan Gawroński. Stoją od lewej: przewodniczący Rady Zakładowej Zakładów Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" Zygmunt Nowak, dyrektor naczelny Zakładów Edward Idziak, wiceprezydent Poznania Andrzej Wituski, dyrektor Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Miejskiego Andrzej Go ćw inski. prerydent Poznania Władysław Sleboda (28 IX 1975)

15 września Biuro Wystaw Artystycznych zorganizowało w "Arsenale" wystawę pn. "Polski Plakat Teatralny 1944-1974". Objęła ona około stu pięćdziesięciu prac trzydziestu pięciu autorów. Plakat wystawy projektował Franciszek Starowieyski.

36 września Otwarcie w salonie Empiku wystawy prezentującej plon XI Konkursu im. Jana Wronieckiego. Tematem konkursu byl teatr. Na konkurs nadesłano 9 grafik i 57 rysunków. Jury pod. przewodnictwem artystki-grafika Marii Wąsowskiej przyznało nagrody w dziedzinie grafiki: I - Jerzemu Rybarczykowi za grafikę "Ida"; II - Jackowi Rybczyńskiemu za grafikę "Motyl"; III - Wojciechowi Mullerowi za grafikę "Brama". Nagrody: Klubu Międzynarodowej Prasy i Książkizdobył Jacek Rybczyński a redakcji "Gazety Zachodniej" Wojciech M1iller. Wyróżnienie Wielkopolskiego Towarzystwa Kulturalnego otrzymał Wojciech M1iller. W dziedzinie rysunku I nagrodę zdobył Andrzej Jeziorkowski za rysunek "Kurtyna"; II - Bartłomiej Kurka za rysunek "Szekspir"; III - Krystyna Piotrowska za rysunek "Być albo nie być". N agrody: Klubu Międzynarodowej Prasy i Książki zdobył Marian Poznański, a redakcji "Gazety Zachodniej" Andrzej J eziorkowski. Wyróżnienia Wielkopolskiego Towarzystwa Kulturalnego otrzymali: Andrzej Jeziorkowski, Wojciech Surdacki, Jacek Kasprzycki, Bartłomiej Kurka, Krystyna Piotrowska.

22 września W Galerii Nowej (Teatr Nowy) nastąpiło otwarcie wystawy obejmującej część, boga

Jubileusze

tych zbiorów Emila Zegadłowicza, kierownika literackiego Teatru Polskiego w latach 1927 - 1932.

22 września W Pałacu Kultury nastąpiło otwarcie wystawy około osiemdziesięciu fotogramów Aleksandry Konarskiej, ilustrujących działalność Klubu Miłośników Teatru przy Pałacu Kultury w latach 1970 - 1975. Wystawa nosiła nazwę "Działalność Klubu Miłośników Teatru Pałacu Kultury w Poznaniu w fotografii Aleksandry Konarskiej" i otwarta została przez dyrektora Pałacu Kultury Jana Szajka. W uroczystości otwarcia udział wzięli: sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Bogdan Gawroński, kierownik Wydziału Pracy Ideowo-Wychowawczej Komitetu Wojewódzkiego Marian J akubowicz, dyrektor Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Miejskiego Andrzej Goćwinski, dyrektor Teatru Polskiego Roman Kordziński, przedstawiciele świata artystycznego i kulturalnego. Wystawa obejmowała głównie cykliczne imprezy Klubu: Przeglądy Teatru Inicjatyw; Spotkania z wybitnymi ludźmi teatru; "Teatr przy Kominku" czyli ogólnopolskie prezentacjeteatru małych form w Sali Kominkowej; "Koncerty z kwiatkiem" (z okazji Międzynarodowego Dnia Teatru) i wielkopolskie Teatralia czyli akcja upowszechnienia wiedzy o teatrze poznańskim od jego narodzin. Jednocześnie otwarta została wystawa ze zbiorów Feliksa Wagnera pn. ;,0 teatrze i ludziach teatru w exlibrisie polskim". 28 września W salonie Biura Wystaw Artystycznych odbyła się ogólnopolska giełda plakatu tea- · tralnego. 2 października W ramach "Czwartków literackich" urządzanych w Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Edwarda Raczyńskiego z czytelnikami i miłośnikami teatru spotkał się teatrolog Stanisław Hebanowski.

14 listopada W godzinach przedpołudniowych grupa aktorów Teatru Polskiego odwiedziła załogę Zakładów Przemysłu Metalowego "H. Cegielski". Wieczorem na scenie Teatru Polskiego dano specjalne przedstawienie Wesela Stanisława Wyspiańskiego dla pracowników Zakładów Przemysłu Metalowego "H.

Fragment wystawy pn. "Działalność Klubu Miłośników Teatru Pałacu Kultury w Poznaniu w fotografii Aleksandry Konarskiej" (22 IX 1975,)

Fragment wystawy Feliksa Wagnera pn. ,,0 teatrze i ludziach teatru w exlibrisie polskim" w Pałacu Kultury (22 IX 1975)

Cegielski" i ich rodzin. Przed przedstawieniem przedstawiciel Zarządu Okręgu Związku Zawodowego Pracowników Kultury i Sztuki Jan Przybylski wręczył dyrekcji Teatru medal pamiątkowy Związku oraz odznaki honorowe przyznane pracownikom Teatru i pracownikom Zakładów. Z kolei przedstawiciele Związku Zawodowego Metalowców wręczyli zespołowi Teatralnemu Odznaki Honorowe Związku za zasługi w upowszechnianiu sztuki w środowisku robotniczym. Obecny na przedstawieniu wiceprzewodniczący Zarządu Głównego Związku Zawodowego Pracowników Kultury i Sztuki Zbigniew Woźniak wręczył złote odznaki honorowe " Zasłużonego Działacza Związku Zawodowego Pracowników Kultury i Sztuki": Januszowi Greberowi, Damazemu Guzikowskiemu, Tadeuszowi Molskiemu i Jamnie Ratajskie], srebrną odznakę otrzymała Kazimiera Chałupka. Po przedstawieniu odbyło się w Domu Kultury Zakładów Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" spotkanie aktorów kreujących role w Weselu z przedstawicielami załogi Zakładów. t II listopada W Sali Błękitnej Pałacu Kultury odbyły się Aktorskie Otrzęsiny (spoznańczanie), którym poddało się ośmiu młodych aktorów: Katarzyna Góralczyk (Teatr Muzyczny), J ózef J achimowicz i Jarosław Jordan (Teatr Polski), Miłko Kasabow (Opera Poznańska), Michał Kuleczka (Teatr Muzyczny), Wojciech Rajewski (Teatr Nowy), Zbigniew 40bis (Opera Poznańska) i Andrzej Lajborek (Teatr Nowy). Scenariusz przygotowali Janina Karasińska, Juliusz Kubeł i Romuald Melerowicz z poznańskiej rozgłośni Polskiego Radia.

9-11 grudnia Gościnne występy zespołu "Divadlo na Provazku". Goście czechosłowaccy pokazali (9 XII) w Klubie (przy ul. Stalingradzkiej) Balladę o bandycie w opracowaniu dramatycznym Petra Oslzly i Frantiśka Karesa, w reżyserii Zdenka Pospisila. W dniu 10 grudnia w sali prób (malarni) Teatru Polskiego studium Commedia deI arte w reżyserii Petera Scherhaufera. W ostatnim dniu pobytu (11 XII) w sali Pałacu Kultury (dla Klubu Miłośników Teatru) przedstawili Klauniadq w opracowaniu dramaturgicznym Petra Oslzly.

28 - 29 grudnia Gościnne występy zespołu warszawskiego Teatru Powszechnego pod kierownictwem artystycznym Zygmunta Hubnera w Teatrze Polskim. Goście przedstawili poznańskiej publiczności Sprawę Dantona Stanisławy Przybyszewskiej w reżyserii Andrzeja Wajdy, scenografii Krystyny Zachwatowicz. W przedstawieniu wystąpili m. in.: Wojciech Pszoniak (Robespierre), Bronisław Pawlik (Danton), Władysław Kowalski (Saint-Just), Elżbieta Kępińska (Eleonore), Franciszek Pieczka (Westermann) , Olgierd Łukaszewicz (Camille Desmonlius), Stanisław Zaczyk (Delacroix), Edmund Fetting (Philippeaux), Leszek Herdegen (Collot), Gustaw Lutkiewicz (LegeCdre), Andrzej Szalawski (Fouquier). Było to setne przedstawienie tej sztuki.

Wydawnictwa Wydano drukiem dwa plakaty. Pierwszy z napisem "Teatr Polski w Poznaniu 1875- 1975" i przedstawiający fronton Teatru projektowali Tadeusz Piskorski i Romuald Zie

Jubileusze

100 lat TEATR» POLSKIEGO

łazek. Drugi z napisem ,,100 lat Teatru Polskiego. Poznań 1975", zawierający kompozycję figuralną, projektował Stanisław Marszałek. Wybito medal pamiątkowy projektu Józefa Stasińskiego oraz znaczek pamiątkowy projektu artysty-plastyka Zbigniewa Kaji.

Fotokopia afisza projektu Marszałka

Stanisława

Znaczek pamiątkowy projektu Zbigniewa Kajl

Główne monograficzne dzieło jubileuszowe przygotowywane przez prof. dra Jarosława Maciejewskiego ukaże sie. w terminie późniejszym. Wydano natomiast album ,.Teatr Polski w Poznaniu 1875 -1975" pod redakcją Andrzeja J akimca w opracowaniu graficznym Włodzimierza Schmidta. Obszerny

Medal pamiątkowy projektu Józefa Stasińskiego

. oc -

Fotożcopia okładki jubileuszowego Albumu "Teatr Polski cO Poznaniu 3875 - 3975" pod redakcją Andrzeja Jakimca cO opracowaniu graficznym Włodzimierza Schmidta

TEATR POLSKI W POZNANIU 1570-1975wstęp napisał Jarosław Maciejewski zaś tekst obejmujący działalność Teatru w latach 1945 - 1975 napisali: Stanisław Hebanowski (1945-1959); Olgierd Błażewicz (1959-1973) i Błażej Kusztelski (1973 - 1975). Opracowania Stanisława Hebanowskiego i Olgierda Błażewicza zostały w całości wyjęte z roczników 1962 - 1975 "Kromki Miasta Poznania". Do albumu dodano spis repertuaru obejmujący okres od 27 kwietnia 1945 do 31 sierpnia 1975 oraz listę pracowników Teatru Polskiego w sezonach 1973 -1975 opracowane przez Andrzeja J akimca. Album pomieścił kilkadziesiąt fotografii i dzieł teatralnych powojennego trzydziestolecia oraz reprodukcje fasady Teatru m. in. najstarszą zachowaną, z roku 1893; plan widowni z roku 1876; kilka karykatur Zygmunta Szpingiera; okładki czasopism teatralnych wydawanych w Poznaniu. Dodatkiem do albumu była reprodukcja "Widnokręgu" - ilustrowanego kuriera tygodniowego Nr 27 z 12 grudnia 1925 r. - dodatku do "Kuriera Poznańskie

go poświęconego jubileuszowi pięćdziesięciolecia Teatru Polskiego i zawierającego m. in. tableau zespołu teatralnego za dyrekcji Bolesława Szczurkiewicza oraz poczet "dawniejszych dyrektorów i aktorów". Pod redakcją Andrzeja J akimca ukazało się kieszonkowe wydanie wyboru eseJow i publikacji o Weselu Stanisława Wyspiańskiego z maleńkim tomikiem poezji wieszcza z lat 1 3 -1905 pod wyjętym ze strofy tytułem: "Mam ten dar bowiem: patrzę inaczej . . .". Do programu przedstawienia Kordiana Juliusza Słowackiego dodano tekę dwudziestu reprodukcji z przedstawień Kordiana w Teatrze Polskim od 21 października 1925 r. do 14 marca 1971 r. Tekst napisał Jarosław Maciejewski.

Wystawa exlibrisu ze zbiorów Feliksa Wagnera upamiętniona została starannie wydanym folderem, do którego wstęp napisał Janusz Markiewicz.

Ireneusz Solińsklkarty

Dnia 6 listopada 1974 r. odszedł z grona poznańskich kompozytorów Ryszard Gardo. J ego działalność artystyczna od roku 1945 aż do chwili śmierci była związana z życiem teatrów Poznania. Ryszard Gardo urodził się dnia 25 marca 1923 r. w Poznaniu, w rodzinie piekarza Wacława Gardy i jego żony, Franciszki z Zaliszów. Po ukończeniu szkoły powszechnej, z powodu trudnych warunków materialnych był zmuszony do podjęcia pracy zarobkowej. Terminował m. in. w warsztacie krawieckim i zduńskim; pracował w fabryce mebli i w odlewni żelaza. Lata okupacji (1939 -1945) przeżył w Poznaniu pracując w piekarni swego ojca. W 1940 r. rozpoczął konspiracyjną naukę gry na fortepianie u Zofii Szreybrowskiej - Dunin Michałowskiej. Jego nauczycielami byli tak

. <

GARDO - 1974)że Jan Chmielewski, Konstanty Gwizdała i Antoni Zdun. Chmielewski, obok nauki fortepianu, uczył go także gry na organach i teorii muzyki. W marcu 1945 r. Ryszard Gardo rozpoczął naukę w Liceum Ogólnokształcącym im. Karola Marcinkowskiego, gdzie w 1948 r. otrzymał świadectwo dojrzałości. W okresie nauki licealnej jego zainteresowania muzyczne kształtował Stefan Poradowski na prywatnych lekcjach teorii muzyki. I one to chyba zadecydowały o tym, że w 1948 r. Gardo został studentem Wydziału Muzykologii na U niwersytecie Poznańskim, którym wówczas kierował profesor dr Adolf Chybiński. Jego praca magisterska napisana w 1952 r. poświęcona została jednej z naj starszych oper polskich Agatka Jana D. Hollanda, której partyturę odnaleziono w Bibliotece Głównej U niwersytetu im. Adama Mickiewicza. Zaraz po dyplomie uniwersyteckim, Gardo rozpoczął studia muzyczne w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej, w klasie kompozycji" Tadeusza Szeligowskiego. Przez rok studiował także dyrygenturę w klasie Bohdana Wodiczki. W roku 1958 pracą dyplomową Sinfonietta na orkiestrę zakończył studia kompozytorskie. Już w 1945 r. Ryszard Gardo zaczął pisać muzykę dla teatru. J ego pierwszą pracą była ilustracja muzyczna do sztuki Spiewak leśny Henryka Zuchowskiego, wystawionej przez Poznański Teatr Marionetek. Ta pierwsza praca wyznaczyła w jakiś sposób zakres jego zainteresowań. Sam tak mówił: "teatr wyznaczył mi zainteresowania". I ten teatr przez dwadzieścia dziewięć lat nieprzerwanej pracy był polem jego artystycznych doświadczeń, aczkolwiek koleje tej współpracy układały się różnie. Przez dziesięć sezonów współpracował z poznańską sceną lalkową. N a początku sezonu 1952/1953 Gardo objął kierownictwo muzyczne połączonych Państwowych Teatrów Dramatycznych; w 1972 r. po rozłączeniu scen poznańskich pozostał w Teatrze Polskim. Obok pracy W

Z żałobnej kartyteatrach Poznania współpracował także ze scenami w Białymstoku, Bydgoszczy, Gnieźnie, Gorzowie Wlkp., Kaliszu, Szczecinie, Toruniu, Sosnowcu, Wrocławiu, Warszawie, Zabrzu, Zielonej Górze oraz z teatrem radiowym i telewizyjnym. Ryszard Gardo skomponował muzykę do ponad stu pięćdziesięciu przedstawień teatralnych, które stanowią przekrój europejskiej dramaturgii. Jego muzyka była zawsze ściśle zespolona z istotą sztuki; tworzyła swoiste tło dźwiękowe przedstawień, jej rytm wyznaczał tempo akcji scenicznej, jej walory brzmieniowe i wyrazowe tworzyły jak gdyby nową poetykę przedstawienia; wprowadzała ona każdorazowo inny specyficzny koloryt. Raz pełniła funkcję muzycznej charakterystyki postaci, innym razem była muzyczną charakterystyką sytuacji scenicznej. Jako twórca w pełni świadomy zadania, które ma do spełnienia muzyka w teatrze, tworzył ją tak, aby pomagała lepiej zrozumieć treść przedstawienia, aby pogłębiała jego dramatyczną wymowę a zarazem stanowiła samodzielną kompozycję, uzupełniającą to, co pokazano na scenie. Dla uzyskania naj odpowiedniejszego kształtu muzycznego dzieła, posługiwał się Gardo urozmaiconymi zestawami instrumentów, głosem ludzkim, różnymi efektami akustycznymi. Niewątpliwie najbardziej utkwiły w pamięci widzów-słuchaczy opracowania muzyczne do przedstawień: Wieczny małżonek, i Idioto Fiodora Dostojewskiego; W mrokach złotego pałacu czyli Barylissa Teofanu Tadeusza Micińskiego (jubileuszowa, setna pozycja w dorobku kompozytora); Kordian Juliusza Słowackiego; Wariatka Z Ch a lllo t Jean Giraudoux (sto pięćdziesiąta pozycja); Popiół i diament Jerzego Andrzejewskiego oraz Kwiaty polskie Juliana Tuwima. Ostatnie partytury napisane przez kompozytora (Wariatka z Ch a lllo t, Kwiaty polskie) przyniosły muzykę o dużym ładunku emocjonalnym, bardzo zróżnicowaną wyrazowe Wydaje się, że w nich właśnie zawarł Gardo syntezę elementów kompozytorskiego warsztatu, znajdującego się na usługach sceny teatralnej. N a temat muzyki tworzonej dla teatru wypowiedział się kiedyś sam kompozytor: "Muzyka spełnia w teatrze różne funkcje.

Tradycja mówi o ilustracyjności muzyki w teatrze dramatycznym. Kiedyś tak było i ja kontynuowałem tego rodzaju linię, która Istniała w okresie przedwojennym i powojennym. N azywano to ilustracją muzyczną. Obecnie muzyka często spełnia rolę jakiegoś kontrapunktu, kontrapunktu idącego w czasie i w głąb sytuacji tekstu, kontrapunktu oddającego stany psychiczne bohaterów - nie jest to jednak żadna ich ilustracja. Muzyka ta rozwija się wszerz, dopowiada, da

je pewną platformę dla słuchacza, dla widza, która poszerza im odbiór - percepcję dzieła" . Kompozytor w teatrze zawsze musi podporządkować się naczelnej idei spektaklu, którą proponuje reżyser. Musi umieć znaleźć środki wyrazu muzycznego, odpowiednie do danego tekstu i sytuacji dramaturgicznych, które z niego wynikają. Czy Ryszardowi Gardo udała się trudna sztuka pełnego zespolenia muzyki z koncepcjami reżyserów? Niech odpowiedzią na to pytanie będzie wypowiedź dyrektora Teatru Polskiego Romana Kordzińskiego: "Po raz pierwszy spotkałem kompozytora, który tak dokładnie rozumiał ducha muzyki teatralnej. W twórczości jego muzyka jest nie tylko tłem lub przerywnikiem muzycznym, ale jest integralną częścią spektaklu. Po wielu udanych spektaklach, doszliśmy do niespotykanej integracji działań reżysera i kompozytora, co wprowadzało zupełnie nietypowe użycie muzyki. Muzyka stała się czymś wszechogarniającym sztukę, była nie tylko tłem, ale stała się osobą dramatu". Oprawy muzyczne spektakli teatralnych przez swą funkcjonalność, prostotę, zrozumiałość znajdowały uznanie nie tylko u publiczności, ale także krytyków. Błażej Kusztelski w artykule pt. Teatr Polski 1973 -1975 tak pisze o muzyce do Kwiatów polskich: "Kompozycje Ryszarda Gardy, podporządkowane zasadzie inscenizacyjnej były mocnym atutem widowiska. Miały charakter persyflażowy imitując jednocześnie «niskie» gatunki muzyczne, niekiedy bez parodystycznej intencji (Miłość Cle. szuka po mieście, Bukiety wiejskie jak wiadomo), przez co zyskiwałyone charakter, w najlepszym znaczeniu, szlagierów kabaretowo-musicalowych" . Obok twórczości teatralnej, Ryszard Gardo wypowiadał się także w formach muzyki autonomicznej, na które składają się utwory fortepianowe, wokalne, orkiestrowe, perkusyjne. Bardzo często na Poznańskich Wiosnach Muzycznych odbywały się prawykonania jego utworów. W latach 1%1 - 1975 odbyły się prawykonania jego kompozycji: Ballady i romanse do tekstów Władysława Broniewskiego (1965), Fantasmagoria na 2 flety, smyczki, perkusję (1966); Muzyka na smyczki (1967); Tryptyk perkusyjny napisany specjalnie dla Poznańskiego Zespołu Perkusyjnego Jerzego Zgodzińskiego i nagrany przez ten zespół na płytę (1968); In \wokacja na orkiestrę (1969); Sentencje na alt, smyczki, hlache. i perkusję (1970); Muzyka na smyczki 44 (1972). Utwory muzyki autonomicznej, choć mniej liczne niż teatralne, mają także swój indywidualny wyraz artystyczny. Szczególnie ostatnie lata przyniosły dojrzałe artystycznie

Z żałobnej kartyutwory, o dużym ładunku emocjonalnym, ukazujące doskonałe opanowanie warsztatu kompozytorskiego w zakresie operowania poszczególnymi zestawami grup instrumentalnych i łączenia ich brzmień. Z dużym uznaniem ze strony publiczności spoTykały się zawsze utwory na zespół perkusyjny, którego instrumentarium chyba najbardziej fascynowało Ryszarda Gardę. Jego kompozycje były wielokrotnie nagradzane na konkursach i festiwalach. W 1%1 r. zdobył wyróżnienie na Ogólnopolskim Konkursie Kompozytorskim na pieśń a capella za utwór Piosenka, którą śpiewam tobie; na IV Kaliskich Spotkaniach Teatralnych (1964) nagrodzono muzykę do Nieboskiej komedii Zygmunta Krasińskiego; w 1971 na konkursie Centralnej Rady Związków Zawodowych nagrodę zdobyła Elegia na śmierć Cezarego Barykl do słów Leona Kruczkowskiego.

Ryszard Gardo został laureatem Nagrody Miasta Poznania i Województwa Poznańskiego w dziedzinie upowszechniania kultury za rok 1968, za opracowania muzyczne do przedstawień teatralnych. Poza pracą zawodową Gardo zawsze znajdował także czas na pracę społeczną. Przez wiele lat działał w Związku Zawodowym Pracowników Kultury i Sztuki pełniąc m.

in. funkcję przewodniczącego Rady Miejscowej Teatrów Dramatycznych. W latach 1%3 -1966 był sekretarzem Podstawowej Organizacji Partyjnej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przy Teatrze Polskim.

Pracował także w oddziale poznańskim Związku Kompozytorów Polskich, gdzie w latach 1%7 -1969 był wiceprezesem Zarządu, a w latach 1971 -1973 jego przewodniczącym.

J ego działalność kompozytorska, związana z Poznaniem, nie kończyła się na teatrze. Wspólnie ze Zbigniewem Bednarowiczem stworzył spektakl "Światło i dźwięk", którego głównym tematem jest Ratusz i rynek Starego Miasta. Niestety, spektaklu tego już nie zobaczył. Jego premiera odbyła się w pół roku po jego śmierci. Nie dożył też uroczystości jubileuszowych stulecia Teatru Polskiego (28 - 29 IX 1975 r.), podczas których udekorowany został pośmiertnie Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Posiadał Odznakę Honorową Miasta Poznania. Tworzył do ostatniej chwili życia. Pozostawił nieukończony balet-pantomimę według własnego libretta opartego na jednoaktowej sztuce belgijskiego dramaturga M. Ghelderode Ślepcy. Zbierał też materiały do pracy, mającej przedstawić funkcjonowanie i znaczenie muzyki w teatrze. Odszedł nagle. Był człowiekiem, dla którego sens życia stanowiło przekazywanie sztuki całemu społeczeństwu. Jego prace teatralne stawiają go dziś w rzędzie najwybitniejszych twórców polskich muzyki tego typu. Poznańskie środowisko muzyczne uczciło Jego pamięć koncertem monograficznym, który odbył się tuż po pierwszej rocznicy śmierci kompozytora, 10 listopada 1975 r. Spoczął w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Komunalnym w J unikowi e pochowany tam w dniu 9 listopada 1974 r. Nie ma już wśród nas człowieka tak bardzo oddanego kulturze muzycznej naszego miasta. Została tylko pamięć o Nim, i Jego muzyka.

Zebrała: Halina Lorkowska

ANEKS

SPIS KOMPOZYCJI TEATRALNYCH RYSZARDA GARDO*

I Państwowy Teatr Aktora i Lalki (Poznań). 1. Czerwony kapturek (autor nie znany), 2. Domek kotki (Marszak).

II Teatr Młodego Widza (Poznań). 1. Dr Dolittle i jego zwierzęta (Lofting), 2. Baśń o jeżu zaklętym (Rączaszkowa), 3. Mistrz Piotr Pathelin (Polewka), 4. Tom Canty i Książe i żebrak (Twain), 5. Pani Twardowska (Morawska), 6. Antena w. karczmie Rzym (Morawska), 7. Osiem lalek i jeden miś (Jurgielewicz), 8. Bajka chińska (autor nie znany).

III Teatr Nowy (Poznań). l, Osobliwe zdarzenie (Goldoni), 2. Oj, mężczyźni, mężczyźni (Zalewski), 3. Kunszt miłości (Stadnicki), 4. Nie ma sprawiedliwych (Kamiński), 5. Apelacja Villona (Barnas), 6. Książe i żebrak (Twain), 7. Angelo tyran Padwy (Hugo), 8. Idiota (Dostojewski), 9. Lato (Weingarten), 10. Kuszenie Św. Antoniego (Flaubert), 11. Bar wszystkich świętych (Broszkiewicz), 12. Miłość do trzech pomarańczy (Gozzi), 13. Sługa dwóch panów (Goldoni), 14. Tajemniczy ogród (Burnett), 15. Chłopcy z placu broni (Molnar), 16. Macbett (Jonesco). IV Teatr Polski (Poznań). 1. Romantyczni (Rostand), 2. Cyd (Corneille), 3. Dom Bernardy

Alba (Lorca), i: Lilia Weneda (Słowacki), 5. Dziewczyna z dzbanem (Lope de Vega), 6. Niestałość serc (Marivaux), 7. Rozbity dzban (Kleist), 8. Gbury (Goldoni), 9. Nora (Ibsen), 10. Fircyk w zalotach (Zabłocki), 11. Don Alvarez (Lubomirski), 12. Ondyna (Giraudoux), 13. Romeo i Julia (Szekspir), 14. Antoniusz i Kleopatra (Szekspir), 15. Nieboska komedia (Krasiński), 16. Krzyżacy (Sienkiewicz), 17. Słowa Boże (Inclan), 18. Bazylissa Teofanu (Miciński), 19. Przedwiośnie (Żeromski), 20. Achilleis (Wyspiański), 21. Rzecz listopadowa (Bryll), 22. Klątwa (Wyspiański), 23. Widzę stąd Sudety (Worcell), 24. Elektra (Sofokles), 25. Bal manekinów (Jasieński), 26. Kordian (Słowacki), 27. Król i złodziej (Schneider), 28. Niewidzialna kochanka (Calderon - Rymkiewicz), 29. Zemsta (Fredro), 30. Czarownice z Salem (Miller), 31. Wariatka z Chaillot (Giraudoux), 32. Klik-klak (Abramów), 33. Nieznajoma z Sekwany (Horvath), 34. Popiół i diament (Andrzejewski), 35. Kwiaty polskie (Tuwim). V Teatr Polski (Wrocław). 1. Balladyna (Słowacki), 2. Zejście z cokołu (Broszkiewicz).

VI Teatr Polski (Szczecin). 1. Hamlet (Szekspir), 2. Kordian (Słowacki).

VII Państwowy Teatr (Zielona Góra). 1. Parady (Potocki), 2. Rampsynit (Wojdowski), 3.

Gwiazda Sewilli (Lope de Vega), 4. Intratna posada (Ostrowski), 5. Barbara jeszcze Gasztołdowa żona (Magnuszewski), 6. Elektra (Sofokles), 7. Człowiek z budki suflera (Rittner) .

VIII Państwowy Teatr im. Al. Fredry (Gniezno). Zemsta (Fredro).

IX Państwowy Teatr w Gorzowie. WartogJów (Molier).

X Państwowy Teatr im. W. Bogusławskiego (Kalisz). 1. Pamiętnik matki (Fornalska, Obidniak), 2. Stracona twarz (Weisenborn), Ballada o człowieku śmiechu (Weisenborn), 3. Pastorałka (Schiller), 4. "Troilus i Kresyda (Szekspir), 5. Kordian (Słowacki), 6. Sennik współczesny (Konwicki), 7. Eksperyment Damokles (Karwasz), 8. Sen srebrny Salomei (Słowacki), 9. Najzwyklejszy cud (Szwarc), 10. Trzy siostry (Czechow).

XI Teatr Polskiego Radia (Poznań). 1. Pieczary Salamanki (Cervantes), 2. Uporczywy strażnik, 3. Sąd rozwodowy, 4. Fałszywy Viskanczyk.

* Spis sporządzony na podstawie materiałów znajdujących się w prywatnej bibliotece nut Ryszarda Gardo. Nie obejmuje kompozycji niedokończonych lub niekompletnychrP

PLAN ROZWOJU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO I BUDZET POZNANIA NA ROK 1976 (Sesja Miejskiej Rady Narodowej w dniu 16 stycznia 1976 r.)

XI sesja Miejskie] Rady Narodowej odbyła się w dniu 16 stycznia 1976 r. w Sali Reprezentacyjnej Izby Rzemieślniczej przy ul. Niezłomnych 1. Poświęcona była projektowi Planu Rozwoju Społeczno-Gospodarczego i budżetu na rok 1976. W sesji, obok radnych, uczestniczyli: wojewoda poznański Stanisław Cozaś, prezydent Poznania Władysław Sleboda, posłowie na sejm Józef Drzewiecki i Edward Sieradzki. Otwarcia sesji dokonał oraz obradom przewodniczył Józef Świtaj. Po ustaleniu porządku obrad i przyjęciu protokołu z X Sesji, zatwierdzony został plan pracy Miejskiej Rady Narodowej obejmujący okres do 30 kwietnia 1976 r. Interpelacje i wnioski zgłosili: radny Władysław Litewka, który w imieniu mieszkańców Szczepankowa i Spławia przedstawił interpelację w sprawie ostatecznego terminu oddania do użytku wodociągu, zbudowanego w ostatnich dwóch latach przez mieszkańców w czynie społecznym, oraz wniosek w sprawie chodników i oświetlenia na ul. Szczepankowo, a także oświetlenia ulic: Glebowej, Klonowej i Rodawskiej; radny Janusz Englert złożył wniosek o rychłe przekazanie do użytku dworca kolejowego Górczyn; radny Henryk Kara zgłosił wniosek w sprawie zainstalowania przyciskowej sygnalizacji świetlnej w rejonie Placu Wielkopolskiego, ul. Działowej i ul. Solnej. Referat wprowadzający do dyskusji nad projektem Planu Rozwoju Społeczno-Gospodarczego i budżetu miasta na rok 1976 wygłosił prezydent Poznania Władysław Sleboda. "Podstawę wyjściową dla określenia zadań planu na rok 1976 - powiedział na wstępie Władysław Sleboda - stanowiły wyniki dotychczasowego rozwoju gospodarki miejskiej, przejawiające się nie tylko w dobrym wykonaniu zadań roku 1975, lecz również w znacznym przyspieszeniu realizacji podstawowych celów społecznych wyznaczonych na lata 1971 - 1975. Dotyczy to głównie sfery najważniejszej: wydatnej poprawy materialnych i kulturalnych warunków 'życia ludzi pracy i ich rodzin. Zadania "w dziedzinie produkcji przemysłowej wykonane zostały z rocznym wyprzedzeniem. Podstawą rozwoju społeczno-gospodarczego Poznania oraz modernizacji jego gospodarki w ostatnim pięcioleciu była dynamiczna polityka inwestycyjna. Należy podkreślić ogromny wysiłek i wysokie zaangażowanie dyrekcji i załóg przedsiębiorstw budowlanych, które znacznie przekroczyły na wielu odcinkach nałożone na nich zadania. Wyrazem osiągnięć obok nowych osiedli mieszkaniowych i rozbudowywanych zakładów - jest m. in. Trasa E-8, Trasa Hetmańska z wiaduktem i mostem przez Wartę, wiadukt górczyński, sala. sportowo-widowiskowa "Arena", zmodernizowany Stadion im. 22 Lipca, wybudowany w rekordowym tempie hotel "Polonez", nowy wielospecjalistyczny szpital przy ul. Lutyckiej: nowe obiekty dydaktyczno-naukowe szkolnictwa wyższego a zwłaszcza Politechniki Poznańskiej i Akademii Rolniczej.

"Rok 1976 jest pierwszym okresem wcielania w życie programu wytyczonego przez VII Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Wykonanie zadań na rok 1976 zadecyduje o" stopniu realizacji pięcioletniego programu społeczno-gospodarczego Poznania (1976 -1980). Zadania są ambitne. Zapewnią one dalszą poprawę materialnych, socjalnych i kulturalnych -warunków życia mieszkańców; dynamiczny wzrost produkcji oraz rozbudowę i unowocześnianie bazy materialnej naszej gospodarki. Dla osiągnięcia tych celów, trzeba będzie przede wszystkim zapewnić wysoką jakość pracy. Konieczny jest większy wysiłek w kierunku pełnego uruchomienia rezerw. W każdym zakładzie pra

Sprawozdaniacy należy dokonać wszechstronnej analizy wszystkiego, co zapewni bardziej efektywną pracę. Musimy energiczniej zwalczać nieuzasadnioną absencję oraz fluktuację kadr. "Zasadniczym zadaniem przemysłu poznańskiego w 1976 r. jest utrzymanie tempa wzrostu produkcji, założonego na poziomie 8,8% i osiągnięcie wartości sprzedaży produkcji własnej i usług w wysokości blisko 76 mld zł. Kontynuowany będzie proces modernizacji i rozbudowy potencjału produkcyjnego, na co przeznaczy się ponad 40% ogółu nakładów inwestycyjnych gospodarki uspołecznionej Poznania. Węzłowym problemem roku jest uzbrojenie terenów przeznaczonych pod budownictwo mieszkaniowe. N a te cele wydatkuje się w 1976 r. 419 min zł, tj. około 64% ogółu nakładów inwestycyjnych gospodarki komunalnej. Zwrócimy również uwagę Ta pełną realizację programu modernizacji układu drogowego, warunkującego odczuwalną poprawę w sytuacji komunikacyjnej miasta oraz w funkcjonowaniu środków komunikacji masowej. Planowane nakłady na ten cel wyniosą 550 min zł. Z ważniejszych obiektów drogowych, które będą wykonywane w 1976 T., wymienić należy zakończenie budowy Trasy Katowickiej; modernizację ulic wzdłuż zachodniego miejskiego odcinka Trasy E-8 oraz budowę dróg w rejonie osiedli: Bonin, Piątkowo i Raszyn Zachodni". "J ednym z podstawowych problemów - mówił dalej Władysław Sleboda - warunkujących w odczuciu społecznym odpowiedni poziom życia mieszkańców, jest budownictwo mieszkaniowe. W 1976 r. planujemy oddanie do użytku 5728 nowych mieszkań o powierzchni użytkowej 319 S)) m 2 , tzn. o 146 mieszkań więcej niż w roku 1975. Szeroki program inwestycyjny budownictwa socjalnego, zwłaszcza żłobków, przedszkoli, szkół oraz urządzeń towarzyszących na osiedlach mieszkaniowych, wymagać będzie umiejętnego sterowania j'ego realizacją. Warto podkreślić, że plan na 1976 r. przewiduje m. in. budowę siedmiu żłobków i trzynastu przedszkoli. Równolegle z mieszkaniami na nowych osiedlach przekaże się do użytku zestaw podstawowych urządzeń towarzyszących o ogólnej powierzchni 11 200 m 2 . Sposobem powiększenia bazy przedszkolnej jest wykup budynków i ich adaptacja do celów wychowania przedszkolnego. Wybrano dziesięć obiektów, w których po przeróbkach można będzie zorganizować dwadzieścia siedem oddziałów przedszkolnych. "Poprawę obsługi handlowej zapewni - obok budowy nowych placówek w nowych osiedlach mieszkaniowych modernizacja ciągów handlowych, m. in. przy placu Wolności. Do rozpoczęcia modernizacji przygotowane zostaną ciągi handlowe Starego Rynku, pasażu ul. Dzierżyńskiego i ul. Głogowskiej.

W celu osiągnięcia założonego w planie na 1976 r. wzrostu wartości usług o około 9% i lepszego zaspokojenia potrzeb, szczególny nacisk położony zostanie na te usługi, których podaż jest niedostateczna: motoryzacyjne, remontowo-budowlane, pralnicze, odzieżowe i meblarsko-tapicerskie. Domagać się będziemy bezwzględnie podniesienia jakości usług i terminowego ich wykonywania. Nie będziemy tolerować zarówno w sektorze uspołecznionym, jak iw sektorze prywatnym lekceważenia potrzeb usługowych ludności. W dziedzinie poziomu usług komunalnych specjalną uwagę zwrócimy na usprawnienie komunikacji miejskiej. Poza dodatkowym taborem autobusowym i tramwajowym na usprawnienie przewozów ludności wpłyną również ujęte w planie zmiany w układzie połączeń, uwzględniające dojazdy do pracy w nowych osiedlach mieszkaniowych''''. Przechodząc do omówienia projektu budżetu na rok 1976 prezydent poinformował p wprowadzonych w wyniku reformy administracji terenowej niektórych ważniejszych zmianach w finansowaniu zadań budżetowych. We wszystkich działach gospodarki miejskiej notuje się wzrost kredytów budżetowych, co zapewnia prawidłową realizację programu społeczno-gospodarczego rozwoju miasta. Wysokie tempo przyrostu środków o prawie 13% występuje głównie w dziale gospodarki narodowej, przede wszystkim w zakresie finansowania zadań komunalnych. Kierując się względami społecznymi i ogólną polityką państwa w dziedzinie funkcjonowania przedsiębiorstw komunalnych świadczących usługi dla ludności, w budżecie miasta zaplanowano w odpowiedniej wysokości środki na ich działalność, w szczególności dla Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego w wysokości 213 min zł, Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Mieszkaniowej - lm min zł i Wielkopolskiego Parku Zoologicznego - 24 min zł.

N a zadania związane z ochroną środowiska, a więc z utrzymaniem i konserwacją ulic i dróg, oświetlenia i zieleni oraz z oczyszczaniem miasta - w sumie przewiduje się wzrost wydatków o 28 min zł w stosunku do 1975 r. W projekcie budżetu na działalność bieżącą jednostek soejalno-kulturalnych przeznaczono 712 min zł, tj. prawie 52% wszystkich wydatków bieżących. Przewidziane kredyty bużetowe pozwolą na zwiększenie wydatków rzeczowych na utrzymanie szkół wszystkich typów. "W działalności kulturalnej - powiedział Władysław Sleboda - spełniamy postulaty mieszkańców i zakładów pracy, którzy licznie uczestniczą w plenerowych imprezach artystycznych. Tym samym umożliwiamy społeczeństwu naszego miasta i gościom, zwłaszcza w okresie Międzynarodowych Tar

Sprawozdania

gów Poznańskich, zasłużony i kulturalny wypoczynek. Poważne środki finansowe służyć będą nadal rozwojowi czytelnictwa, muzealnictwa i organizacji wystaw artystycznych. Duże znaczenie przywiązujemy do organizacji wypoczynku, kultury fizycznej i turystyki. Na te cele planuje się wydatki w granicach 18 min zł. ..Plan i budżet, który zostanie dzisiaj uchwalony, jest wyrazem aktywnej polityki gospodarczej, gdyż tylko taka sprzyja potrzebom społecznym, tylko taka odpowiada naszym aspiracjom i jest zgodna z programem nakreślonym na VII Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Pragnę zapewnić, że U rząd Miejski dołoży starań do pomyślnej realizacji zadań planowych na 1976 r. Zgłoszone na sesji wnioski, opinie i uwagi zostaną rozpatrzone i wykorzystane w toku kierowania realizacją Planu Społeczno-Gospodarczego i budżetu miasta w bieżącym roku. U czynimy wszystko, aby w pełni urzeczywistnić programowe hasło VII Zjazdu: ku wyższej jakości pracy i wyższej jakości życia. W tym przekonaniu proszę o uchwalenie przedłożonych projektów Planu Społeczno-Gospodarczego Rozwoju i budżetu miasta na rok 1976". N astępnie przewodniczący Rady zaproponował powołanie Komisji Redakcyjnej uchwał, do której wybrani zostali: członkowie prezydium Komisji Rozwoju Gospodarczego i Zagospodarowania Przestrzennego; przewodniczący wszystkich pozostałych komisji; Lucjan Maciejewski - przewodniczący Miejskiej Komisji Planowania Gospodarczego; Marian J ezierski - dyrektor Wydziału Finansowego; Eugeniusz Januszkiewicz - radca prawny. W dyskusji jako pierwszy zabrał głos przewodniczący Komisji Rozwoju Gospodarczego i Zagospodarowania Przestrzennego radny Antoni Pietrzykowski.

..Rok 1976 - powiedział na wstępie radny Pietrzykowski - otwiera nowy rozdział w realizacji zadań gospodarczych i finansowych miasta. Wchodzimy w ten okres z dobrym dorobkiem gospodarczym; pomyślnie realizowane były zwłaszcza zadania gospodarcze wykonywane przez przedsiębiorstwa m. Poznania, a dodatkowa produkcja tych «przedsiębiorstw przyczyniła się w dużym stopniu do utrzymania równowagi pieniężno-rynkowej i poprawy zaopatrzenia. Warto przy tym podkreślić, że wielką operację reformy administracyjnej przeprowadziliśmy w Poznaniu bez większych zakłóceń w pracy aparatu administracyjnego. ,. Centralnym punktem w polityce miasta była i jest działalność inwestycyjna, która przy napiętych planach jest zawsze trudna i skomplikowana. Tak też będzie w roku 1976. Przyjąć jednak należy, że założenia

Planu stanowią dolny próg potrzeb miasta próg, który pragnęlibyśmy podwyższać, mobilizując do tego załogi przedsiębiorstw. "Uważamy, że Urząd Miejski powinien zwiększyć swój wpływ na przebieg procesu inwestycji w mieście, i to nie tylko w budownictwie mieszkaniowym. Wpływ ten można poszerzyć poprzez pomoc organizacyjną i społeczną oraz poprzez zwiększenie społecznego nadzoru nad gospodarką materiałową. Oszczędna gospodarka surowcowo-materiałowa jest stale kluczowym zadaniem całego aparatu gospodarczego i administracyjnego. ..Przeprowadzona integracja lecznictwa otwartego i zamkniętego przyczyniła się istotnie do poprawy funkcjonowania służby zdrowia. Z tych też względów uważamy zapowiedź dalszego rozwijania modelu jako w pełni uzasadnioną. Zadania te będą jednak realizowane w innej sytuacji, polegającej na skupieniu środków finansowych w budżecie województwa. Jesteśmy przekonani, że nie utrudni to realizacji zadań, jakie w zakresie zdrowia i opieki społecznej .ma do spełnienia miasto" . ..W opinii Komisji - powiedział na zakończenie radny Pietrzykowski - budżet na rok 1976 zapewnia prawidłowe funkcjonowanie gospodarki Poznania oraz planowany rozwój. Przedstawionemu projektowi budżetu Komisja udzieliła pełnego poparcia". N astępnie zabrał głos zastępca przewodniczącego Komisji Rozwoju Gospodarczego i Zagospodarowania Przestrzennego, radny Wojewódzkiej Rady Narodowej Zygmunt Jesionowski. . . Analiz a materiałów sesyjnych - powiedział Zygmunt J esionowski dokonana przez prezydium Komisji upoważnia do stwierdzenia, że Plan Rozwoju Społeczno-Gospodarczego i budżet Poznania na rok 1976 gwarantuje dalszy, dynamiczny i harmonijny rozwój miasta i zapewnia umocnienie jego rangi jako jednego z głównych ośrodków gospodarki, nauki i kultury w naszym kraju. Konfrontując Plan Rozwoju Społeczno-Gospodarczego i budżet Poznania na rok 1976 z Uchwałą VII Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej można stwierdzić z całą odpowiedzialnością, że projektowane środki finansowe zapewniają poprawę warunków socjalnych mieszkańców Poznania, dalszy rozwój przemysłu, a także lepsze wykorzystanie potencjału gospodarczego, siły roboczej i zasobów materialnych. Plan zapewnia dalszy rozwój placówek służby zdrowia l opieki społecznej oraz kultury". Z upoważnienia Komisji Rozwoju Gospodarczego i Zagospodarowania Przestrzennego Wojewódzkiej Rady Narodowej Zygmunt Jesionowski zapewnił, że Komisja uczyni wszystko, by wspólnie z radnymi Miejskiej Rady N arodowej rozwiązać jak najlepiej problemy

Tabela 1 DOCHODY I WYDATKI JEDNOSTKOWEGO BUDŻETU MIASTA NA ROK 1976 WEDŁUG DZIAŁÓW (w zlotych)

Dział Nazwa działu Dochody Wydatki 01 Przemysł l 548 000 - 31 Budownictwo 10 249 000 - 40 Rolnictwo 216 000 l 961 000 45 Leśnictwo - 16000 61 Handel wewnętrzny 50 246 000 - 67 Gospodarka mieszkaniowa i komunalna 123 779 000 580 048 000 Razem przedsiębiorstwa i jednostki gospodarcze 186 038 000 581 125 000 76 Szkolnictwo ogólnokształcące i wychowanie l 510 000 353 664 000 77 Szkolnictwo zawodowe 385 000 176 790 000 81 Kultura i sztuka 750 000 163 267 000 88 Kultura fizyczna, turystyka i wypoczynek 253 000 17 854000 Razem urządzenia socjalne i kulturalne 2 898 000 711 575 000 89 Finanse i ubezpieczenia 54 200 000 - 91 Administracja państwowa 55 000 000 70 984 000 94 Różna działalność 8 970 000 700 000 99 Dochody z gospodarki nieuspołecznionej i od ludności 599 510 000 - 00 Rezerwy 6 822 000 I Razem: dochody własne 906 616 000 wydatki bieżące 1 371 206 000 II Dochody wyrównawcze: l 238 075 000 - w tym dotacje na inwestycje 47 560 000 - III Wydatki na inwestycje 47 560 000 IV Wydatki na kapitalne remonty - 725 925 000 Ogółem dochody i wydatki: 2 144691000 2 144 691 000

m. Poznania z pożytkiem dla całego województwa poznańskiego. Radny Stanisław Łosiewicz, reprezentujący Komisją Gospodarki Komunalnej, Komunikacji i Łączności powiedział, że Komisja, po przeanalizowaniu wskaźników rzeczowo-finansowych zawartych w projekcie Planu Społeezno-Gospodarczego Rozwoju i budżetu m. Poznania na rok 1976, doszła do przekonania, iż wskaźniki uwzględniają optymalny wzrost zadań gospodarki komunalnej. Dla zapewnienia pełnej rytmiczności zaplanowanych zadań wydaje się konieczne zobowiązanie kierowników jednostek administracyjnych Urzędu Miejskiego, zjednoczeń i przedsiębiorstw gospodarki komunalnej do podjęcia energicznych i skutecznych interwencji u wykonawców robót remontowo-budowlanych o maksymalne przyspieszenie budowy baz warsztatowo-magazynowych dla Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego, Miejskiego Przedsiębiorstwa Oczyszczania oraz zakładów gospodarki komunalnej zaś u dostawców o maksymalne zwiększenie i przyspieszenie zaplanowanych dostaw taboru dla Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego. Radny Mieczysław Wojtowicz - przewodniczący Komisji Zdrowia, Spraw Socjalnych

9 Kronika m. Poznania 3/1976

Ochrony Środowiska poinformował Radę, że po zapoznaniu się z ustalonymi w projekcie budżetu na rok 1976 nakładami na finansowanie zadań w dziedzinie ochrony zdrowia i opieki społecznej, które nie są ujęte w budżecie Poznania, lecz w budżecie Urzędu Wojewódzkiego, iż Komisja doszła do wniosku że budżet ten w pełni pokrywa potrzeby miasta. Jeśli weźmiemy pod uwagę - podkreślił radny W ojtowicz zarówno liczby jak terytorium oraz potrzeby miasta, to budżet ten jest w pełni proporcjonalny do ogólnego budżetu Urzędu Wojewódzkiego w części dotyczącej ochrony zdrowia opieki społecznej. Radny Edward -Szafranek, członek Komisji Wychowania, Oświaty i Kultury mówił o opiece nad dziećmi od trzech do sześciu lat. Przypomniał, że opieka nad tymi dziećmi ma być intensyfikowana poprzez działalność inwestycyjną. Pocieszającą jest informacja, że dwadzieścia zakładów pracy zadeklarowało kwotę 52 min zł na ten cel. Cieszy również program adaptacji budynków, w których zostanie uruchomionych siedem przedszkoli. W nawiązaniu do tego radny Szafranek apelował do Wydziału Spraw Lokalowych i Komunalnych o sprawne wykwaterowanie z tych budynków lokatorów, gdyżl 2

Ol 3731 3881 4383 4389 4493 4495 4496 6342 6596 6822 7021 7091 7131 7211 7281 7395 7396 7621 7631 7632 7641 7661 · 7695 7911 7912

Sprawozdania

JEDNOSTKOWY BUDŻET MIASTA NA ROK 1976 (w zloty ch)

Nazwa działu

Ogółem:

Przemysł Różna działalność Budownictwo Przedsiębiorstwa budowlano-montażowe, pomocnicze i usługowe gospodarki komunalnej Przedsiębiorstwo geodezyjne i kartograficzne Zespoły usług projektowych Przedsiębiorstwa projektowania budownictwa i biura projektów Rolnictwo Popieranie produkcji zwierzęcej Stacje rolnicze i popieranie produkcji roślinnej Służba geodezyjna Gminna służba rolna Różna działalność i pozostałe zadania Różne wpłaty przedsiębiorstw i jednostek na rozrachunku gospodarczym Leśnictwo

Gospodarka leśna i łowiecka Handel wewnętrzny Jednostki organizacyjne spółdzielczości ogrodniczej Jednostki organizacyjne spółdzielczości rzemieślniczej Różne wpłaty przedsiębiorstw i jednostek na rozrachunku gospodarczym Gospodarka mieszkaniowa i komunalna Zasiłki na uzupełnienie wkładów do spółdzielni lokatorskich Ulice, place, mosty i wiadukty Oświetlenie ulic Oczyszczanie miasta Przedsiębiorstwa gospodarki komunalnej Jednostki ochrony przeciwpożarowej Wojewódzki zarząd rozbudowy miast i osiedli wiejskich oraz jednostki nadzorowane Zarządy gospodarki terenami Pozostałe jednostki obsługi gospodarki komunalnej Różna działalność Różne wpłaty przedsiębiorstw i jednostek na rozrachunku gospodarczym Szkolnictwo ogólnokształcące i wychowanie Szkoły podstawowe dla dzieci i młodzieży Licea ogólnokształcące dla młodzieży Szkoły podstawowe dla dorosłych Licea ogólnokształcące dla dorosłych Szkoły ogólnokształcące specjalne Internaty i stypendia dla uczniów szkół ogólnokształcących Zarządy ekonomiczno-administracyjne szkół Różna działalność Świetlice dziecięce Ogrody jordanowskie

Dochody 4 1548 000 l 548 000 10 249 000 3 503 000 946000 216000 66000 10 220000 24 964 000 123 779 000 21 506000 100000 5 073 000 l 510 000 465 000 150000

Wydatki 5l 061 000 87 600 32 800 6000 890 520 44 080 16 000 61 000000 35 000 000 51500000 351 793 000 29 881 000 3 041000 1000000 6 500000 353 664 000 135 865 000 43 117 000 2021000 5 163 000 15 193 000 10 944 000 5 385 000 15 867 000 l 333 000

Sprawozdaniac. d.tab. 2 7913 Przedszkola przy szkołach podstawowych i ogniska przedszkolne 846 000 7914 Przedszkola miejskie 80 000000 7981 Zakłady opiekuńczo-wychowawcze 745000 16 546 000 7982 Domy kultury, dziecka i młodzieży 70000 4 109000 7983 Kolonie i obozy 11 700 000 7991 Pomoc dzieciom w rodzinach zastępczych 1600000 7995 Różna działalność 410000 77 Szkolnictwo zawodowe 385000 176 790000 7711 Szkoły zasadnicze 130000 45 660000 7712 Technika i licea zawodowe 115000 50 735 000 7713 Szkoły przyzakładowe 14 001000 7718 Szkoły artystyczne 35 000 22 650 000 7721 Szkolenie artystyczne 6 528 000 7731 Szkoły zawodowe specjalne 3 380000 7741 Ośrodki szkolenia kursowego i zawodowego 456000 7751 Internaty i stypendia dla uczniów szkól zawodowych 105 000 28 139 000 7795 Różna działalność 5 241000 81 Kultura i sztuka 750000 ,163 267 000 8211 Muzea 100000 7 037 500 8213 Ochrona zabytków 409 000 8214 Biura wystaw artystycznych 81000 2 204100 8222 Biblioteki powszechne miejskie 105 000 17 582400 8232 Domy kultury 12 115000 8251 Stowarzyszenia muzyczne, artystyczne i kulturalne 808 000 8311 Teatry, opery i operetki 96 426 000 8321 Filharmonie, orkiestry, chóry, kapele 17 800000 8383 Festiwale, konkursy i inne imprezy 7 020 000 8395 Różna działalność 464 000 l 865 000 88 Kultura fizyczna, turystyka i wypoczynek 253 000 17 854000 8811 Jednostki i urządzenia kultury fizycznej 1 200000 8812 Imprezy sportowe i sport w szkole 2 093 500 8813 Zadania w zakresie upowszechnienia kultury fizycznej 529 000 8814. Ośrodki sportu, turystyki i wypoczynku 10 100 000 8822 Ośrodki informacji turystycznej 253 000 2 200 000 8825 Zadania w zakresie upowszechnienia turystyki 336 000 8851 Organizacje sportowe i turystyczne l 395 500 89 Finanse i ubezpieczenia 54 200000 8911 Banki i inne instytucje finansowe i kredytowe 52 200000 8921 Loteria i gry liczbowe 2 000000 91 Administracja państwowa 55 000000 70 984000 9132 Rady narodowe, komisje i prezydia rad narodowych 45 000 9136 U rząd miejski 42 060000 61377 000 9138 Różne jednostki i zakłady budżetowe 536000 9191 Kolegia do spraw wykroczeń 12 010 000 492 000 9192 Komisje poborowe 431 000 9194 Wynagrodzenia prowizyjne z tytułu inkasa podatków 219000 9195 Różna działalność 930000 6 564 000 9197 Wynagrodzenia sołtysów 110 000 9198 Odszkodowania 1210 000 84 Różna działalność 8 970 000 700 000 9581 Izby wytrzeźwień 700000 9796 Podatki od przedsiębiorstw i organizacji społecznych 8 970000 99 Dochody z gospodarki nieuspołecznionej i od ludności 599 510000 9911 Podatki i opłaty z indywidualnej gospodarki rolnej 7 200000 9912 Podatki i opłaty z nieuspołecznionej gospodarki pozarolniczej 291700000c. d. tab. 2

, l · 2 3 4 5 9951 Podatek od wynagrodzeń 11 O 300 000 - 9952 Różne podatki i opłaty od ludności 190 310 000 - 00 Inwestycje, kapitalne remonty i różne rozliczenia l 238 075 000 780 307 000 0021 Dotacje wyrównawcze 784 903 000 - 0022 Dotacje ze środków rady narodowej wyższego stopnia 405 612 000 - 0027 Dotacje na inwestycje rad narodowych 47 560000 - 0081 Rezerwy ogólne - 6 822 000 0093 Inwestycje i kapitalne remonty jednostek i zakładów budżetowych - 725 925 000 0095 Miejskie fundusze mieszkaniowe - 47 560 000 ,

dopiero wówczas Wydział Oświaty i Wychowania będzie mógł zająć się przystosowaniem budynków na przedszkola. Radny Stefan Ratajczak przemawiając w imieniu Zespołu Radnych Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego oraz w imieniu Komisji Zaopatrzenia Ludności, Usług i Rolnictwa oświadczył, że projekt Planu Rozwoju Społeczno-Gospodarczego i budżetu Poznania na rok 1976 został opracowany wnikliwie i że rozwiązuje podstawowe problemy mieszkańców miasta. Wyraził pogląd, że jednostki Urzędu Miejskiego i Komisja Zaopatrzenia Ludności, Usług i Rolnictwa powiny położyć duży nacisk na intensyfikację działalności Woj ewódzkiej Spółdzielni Ogrodniczo - Pszczelarskiej, aby w 1976 r. uczyniła znaczny postęp w dziedzinie produkcji warzyw. W zakończeniu radny Stefan Ratajczak przedstawił trzy postulaty w sprawach: Miejski ej Stacji Kwarantanny i Ochrony Roślin; zwiększenia dostaw ciężkich ciągników i przyczep dla Spółdzielni Kółek Rolniczych; większego zazielenienia miasta, zwłaszcza centrum. Radny Jan Sznajder, członek Komisji Zaopatrzenia Ludności, Usług i Rolnictwa domagał się zakończenia tzw. modernizacji ciągów handlowych przy ulicach Głogowskiej i Dąbrowskiego oraz rezygnacji z budowy pawilonów handlowych jednokondygnacyjnych, które nie są podpiwniczone i prawie bez zaplecza. Budowa pawilonów wielokondygnacyjnych pozwoli, zdaniem radnego Sznajdera, na zwiększenie rozmiarów zaplecza handlowego i - co za tym idzie - ograniczenie transportu, ponieważ nie będzie potrzeby codziennego dowozu towarów do sklepów. Radny Antoni J ałoszyński w imieniu Dzielnicowego Komitetu Frontu Jedności Narodu i Samorządu Mieszkańców Stare Miasto stwierdził, IZ w projekcie Planu Rozwoju Społeczno-Gospodarczego i budżetu Poznania na rok 1976 zagwarantowane zostały możliwości dalszego wzrostu warunków socjalno-bytowych, kulturalnych zdrowotnychmieszkańców Poznania. aktyw Starego Miasta stąpi do wykonywania bieżący zadań. Na zakończenie dyskusji zabrał gios wojewoda poznański Stanisław Cozaś. Zapoznał on radnych z problemami, jakie w roku 1976 kierownictwo Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Urząd Wojewódzki będą rozpatrywać dla przyspieszenia procesu rozwoju gospodarczego województwa poznańskiego i Poznania. "W roku 1976 - podkreślił Stanisław Cozaś dużo pracy trzeba będzie włożyć w zachowanie pełnej równowagi rynkowej, podjąć starania, aby na rynek spływała systematycznie wystarczająco duża masa towarowa, aby rynek był dostatecznie zaopatrzony w różnoraki asortyment towarów. Toteż ważna jest sprawa handlu, zaopatrzenia i usług oraz sprawy roli Wojewódzkiej Spółdzielni Ogrodniczo-Pszczelarskiej w zaopatrzeniu miasta w warzywa; inwestycji w handlu, rozwoju różnych form działalności spółdzielczych oraz rozwoju rzemiosła. Województwo poznańskie, jako jedyne w kraju, wykonało w pełni plan skupu zboża, mięsa i mleka za rok 1975. Aby województwo rosło w siłę, plany skupu zboża, mięsa, mleka i innych płodów rolnych muszą być wykony

Zapewnił Radę, że z całą energią przynakreślonych na rokwane.

"W zakresie inwestycji mieszkaniowych konsekwentnie wymagać będziemy kompleksowego oddawania do użytku wszystkich obiektów przewidzianych dla osiedli mieszkaniowych. Zostaną poczynione wysiłki, by w 1976 r. rozpoczęły się inwestycje dla szkolnictwa wyższego. Uwagi na temat przedszkoli poczynione przez prezydenta miasta oraz w toku dyskusji uznać należy za słuszne Istnieje uchwała Wojewódzkiej Konferencji Partyjnej, która zobowiązała władze do rozwiązania w okresie dwóch lat sprawy przedszkoli w Poznaniu. Będą więc podejmowane jednocześnie działania inwestycyjne oraz starania o wykup obiektów różnego typu, aby w ten sposób przyspieszyć i w opty

Sprawozdania

Nowa ulica Mllicka

malnym stopniu zaspokoić potrzeby Poznania na miejsca w przedszkolach. W roku 1976 szczególna uwaga skierowana zostanie na czystość i dyscyplinę w sprawach sanitarno-porządkowych. Przystąpiono do opracowania programu przeglądu wszystkich miast i gmin w województwie. Dążyć należy do systematycznego podnoszenia stanu sanitarnego miast oraz do ich upiększania poprzez sadzenie nowych drzew, krzewów i kwiatów". Mówiąc o działalności administracji państwowej Stanisław Cozaś stwierdził, że ód wszystkich pracowników wymagać się będzie operatywnej i zdecydowanej postawy w pracy. Każdy pracownik Urzędu winien wykazać się właściwym stosunkiem do obywatela, wysokim poziomem moralnym w czasie służby i poza miejscem pracy. Tylko tacy ludzie będą mogli być zatrudnieni w urzędach. W zakończeniu swego wystąpienia Stanisław Cozaś poinformował radnych, iż przystąpiono do prac nad projektem planu Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Województwa Poznańskiego na lata 1976 - 1980.

W następnym punkcie porządku dziennego sesji rozpatrywano sprawozdanie z wykonania U chwały Rady Narodowej m. Poznania z dnia 21 stycznia 1971 r. w sprawie ochrony przeciwpożarewej miasta w latach 1971 -1975, które radni otrzymali przed Sesją. Przewodniczący Rady udzielił głosu radnemu Edmundowi Lamczykowi, który w imieniu Komisji Przestrzegania Prawa i Porządku Publicznego przedstawił opinię o przedmiotowym sprawozdaniu. Radny Edmund Lamczyk stwierdził m. in., że uchwalony przez Radę N arodową w dniu 26 stycznia 1971 r. ramowy plan ochrony przeciwpożarowej miasta na lata 1971 -1975 realizowany był w dwóch kierunkach: działań profilaktycznych i działań operacyjnych. Ustalenia profilaktyczne przyczy

niły się do zmnIeJszenia zagrożenia przeciwpożarowego w mieście oraz do upowszechnienia zagadnień bezpieczeństwa przeciwpożarowego. W zakresie działań operacyjnych stwierdzono doskonalenie operatywności w wykonywaniu zadań zawodowych oraz rozwój sił i środków Straży Pożarnej. Poza oceną ogólną Komisja wysunęła następujące wnioski: l. Rozwijać dynamikę działań profilaktycznych, a w szczególności kontrolować wykonanie zaleceń i zarządzeń Komendy Straży Pożarnej, a w wypadku ich nierespektowania wyciągać sankcje karne; 2 Wystąpić do właściwych organów o szybszą budowę nowych strażnic na obszarze Poznania, gdyż trasy dojazdu wozów strażackich do miejsc pożaru są zbyt długie; 3. Rozwiązać ostatecznie sprawę najbardziej zagrożonych pod względem pożarowym obiektów, wśród nich Powszechnego Domu Towarowego "Okrąglak" .

N a wniosek Przewodniczącego Rady oraz w wyniku przeprowadzonego głosowania, Rada jednomyślnie przyjęła do wiadomości przedłożone sprawozdanie. Jednocześnie Rada zobowiązała prezydenta Poznania do realizacji wniosków wysuniętych przez Komisję Przestrzegania Prawa i Porządku Publicznego. Radni otrzymali przed Sesją informację o pracy Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w drugim półroczu 1975 r. Uwag ani zastrzeżeń do tej informacji nie zgłoszono, w wyniku przeprowadzonego głosowania Rada jednomyślnie przyjęła ją do wiadomości. Projekty uchwał w sprawie: nadania nazw nowym ulicom i uzupełnienia składu osobowego Terenowej Komisji Odwoławczej do Spraw Pracy zostały doręczone radnym przed sesją. Projekt uchwały obejmował propozycje nazw dwudziestu dwóch ulic w N owej Dzielnicy Mieszkaniowej "Rataje" (Nowe Miasto), na Wildzie i Grunwaldzie. "W celu ułatwienia orientacji w poszukiwaniu odpowiednich budynków na osiedlach mieszkaniowych tzw. Dolnego Tarasu Rataj - czytamy w uzasadnieniu - j ak również bardziej zrozumiałego oznakowania na planszach orientacyjnych osiedli, Rada Osiedla Jagiellońskiego Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko- Własnościowej "Osiedle Młodych" wystąpiła z wnioskiem o nadanie nazw wewnątrzosiedlowych. Proponowane nazwy dotyczą nowo powstającego osiedla na Górnym Tarasie oraz istniejących osiedli na Tarasie Dolnym, nawiązują do nazw osiedli oraz ulic zlikwidowanych w wyniku realizacji zamierzeń inwestycyjnych. N a Górnym Tarasie dla nowo powstałej ulicy wewnątrzosiedlowej proponuje się nazwę Obodrzycka, gdyż stanowi ona ciąg komunikacyjny z istniejącą ulicą Obotrycką, której nazwę - jako błędną - proponuje się

DOCHODY I KOSZTY (WYDATKI)

ZAKŁADÓW BUDŻETOWYCH ŚRODKÓW SPECJALNYCH CELOWYCH BUDŻETU JEDNOSTKOWEGO MIASTA NA (w złotych)

GOSPODARSTW POMOCNICZYCH I FUNDUSZÓW ROK 1976

Dochody Koszty (wydatki) Lp. Wyszczególnienie Ogółem w tym dotacja z bu- Ogółem w tym wplata do budżetu dżetu l 2 3 I 4 5 6 I Zakłady budżetowe 300 588 000 118 415000 300 588 000 120 000 w tym działy: 31 Budownictwo 2 970000 2 970 000 120 000 40 Rolnictwo 12 552000 12 552 000 76 Szkolnictwo ogólnokształcące i wychowanie 205 190000 95 500000 205 190 000 81 Kultura i sztuka 19 395 000 12 115 000 19 395 000 88 Kultura fizyczna, turystyka, wypoczynek 53 877 000 10 100000 53 877000 91 Administracja państwowa 2 524000 2 524 000 94 Różna działalność 4 080000 700 000 4 080 000 II Środki specjalne 59 381000 59 381000 w tym działy: 40 Rolnictwo 23 677 000 23 677 000 76 Szkolnictwo ogólnokształcące i wychowanie 21 303 000 21 303 000 77 Szkolnictwo zawodowe 14 401000 - 14 401 000 - III Gospodarstwo pomocnicze (na zasadach uproszczonych) 4 600000 4 600 000 w tym: dział 77 - Szkolnictwo zawodowe 4600000 4 600 000 - IV Fundusze celowe 24 468 000 7 586000 24 468 000 w tym fundusz: gminny 2 260000 2 260 000 mieszkaniowy 634000 514000 634000 socjalny 6922000 6 722000 6 922000 rozwoju kultury fizycznej 1750000 350000 1750 000 - dobrowolne świadczenia społeczne 12 822000 12 822000 Miejski fundusz rozwoju kultury 80 000 80000 eo

Ul

Sprawozdania

.,_,_.

.____ Dzie wińskg

N owe ulice na Grunwaldziezmienić na Obodrzycką. Proponowana nazwa: ulica Obodrzycką aprobowana została jako prawidłowa przez Instytut Filologii polskiej U niwersytetu im. Adama Mickiewicza.

Dla nowo powstałej trasy wylotowej w kierunku Ostrowa Wlkp. i Katowic nazwanej roboczo "Nowoostrowską" lub "Trasą Katowicką", zaproponowano istniejącą nazwą: Bolesława Krzywoustego objąć całą Trasę aż do granic miasta Poznania. Trasa ta stanowi jeden ciąg komunikacyjny z istniejącą obecnie ulicą o tej nazwie. Dzielnica Wilda. Dla nowo powstałej ulicy w rejonie Gostyńska- Rawicka zaproponowano nazwę Milicka. Nazwa ulicy wywodzi się od miasta Milicz. Dzielnica Grunwald. W wyniku szczegółowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie ulic Scinawska- Braniborska- Dziewińska zaistniała konieczność nadania nazw nowym ulicom. Proponowane nazwy nowych ulic związane są z bohaterami powieści Henryka Sienkiewicza. Zawarte w uchwale nazwy ulic zostały zaproponowane przez b. Urzędy Dzielnicowe oraz pozytywnie zaopiniowane przez Towarzystwo Miłośników Miasta Poznania. Proponowane nazwy nowych ulic przedstawione zostały na wspólnym posiedzeniu Prezydiów Komisji Gospodarki Komunalnej i Łączności

oraz Komisji Wychowania, Oświaty i Kultury Miejskiej Rady Narodowej w Poznaniu i uzyskały aprobatę. Skład osobowy Terenowej Komisji Odwoławczej do Spraw Pracy uzupełniono na wniosek Prezesa Sądu Wojewódzkiego o ośmiu sędziów Sądu Rejonowego w Poznaniu. W oddzielnie przeprowadzonych głosowaniach Rada jednomyślnie podjęła uchwały o nadaniu nazw niektórym ulicom i o uzupełnieniu składu osobowego Terenowej Komisji Odwoławczej do Spraw Pracy. N astępnie zabrał głos radny Tadeusz Matelski, który w imieniu Komisji Redakcyjnej Projektu Uchwał Rady zaproponował dokonanie zmiany w projekcie uchwały w sprawie Planu Społeczno-Gospodarczego Rozwoju Poznania w 1976 r. przez dodanie nowego paragrafu o następującym brzmieniu: "Zobowiązuje się prezydenta miasta do poddania analizie wniosków zgłoszonych w toku dyskusji na dzisiejszej Sesji i poinformowanie Miejskiej. Rady Narodowej o wynikach tej analizy i sposobie realizacji przyjętych wniosków" oraz przyjęcie bez zmian projektu uchwały w sprawie budżetu miasta na rok 1976. W wyniku przeprowadzonego głosowania Rada jednomyślnie zatwierdziła zgłoszoną poprawkę, a jednocześnie podjęła uchwały: w sprawie Planu Społęczno-Gospodarczego Rozwoju Poznania w 1976 r. i w sprawie budżetu miasta na rok 1976. "Podstawowym zadaniem działalności gospodarczej w roku 1976 - czytamy w postanowieniach ogólnych U chwały w sprawie Planu Społęczno-Gospodarczego Rozwoju Poznania - jest kontynuowanie polityki ustalonej na VI Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz realizowanie kierunków społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w przyszłym pięcioleciu, wytyczonych przez VII Zjazd. Głównymi zadaniami winny być: dalsze umacnianie równowagi ekonomicznej - zwłaszcza w zakresie sytuacji pieniężno-rynkowej oraz w dziedzinie inwestycji i zaopatrzenia; podnoszenie jakości produkowanych wyrobów i usług; uzyskanie poprawy jakości pracy we wszystkich dziedzinach gospodarki, szczególnie poprzez osiąganie wyższej efektywności gospodarowa

N azwa ulicyno WE ULICE

Położenie

N owe Miasto

Bolesława Krzywoustego Wiatraczna Jedności Słowiańskiej Inflancka Kurlandzka Obodrzycka Piaśnicka Śremska Dolska Mieszkowska Wyzwolenia Jastrzębia Łabędzia Krucza Orla Pawia Obrzyca Juracka Szczytnicka Wioślarska N a Skarpie Chyżańska

Wilda

Milicka

Grunwald

Kmicica Soroki Ketlinga J ózwy Butryma Oleńki Billewiczówny Zagłoby Wołodyjowskiego Hajduczka Longinusa Podbipięty S krzetuskiego Heleny Kurcewiczowny Oskierki Laudańska Rocha Kowalskiegoulice wewnątrzosiedlowe na tak zwanym Górnym Tarasie Ratajulice wewnątrzosiedlowe na tak zwanym Dolnym Tarasie Ratajw rejonie ulic Rawicka-Gostyńskaw rejonie ulic Ścinawska - Braniborska - Dziewińska

Sprawozdaniania, utrwalanie wysokiego tempa wzrostu wydajności pracy i zwiększenie jej udziału w przyroście produkcji, lepsze gospodarowanie zasobami pracy ludzkiej, surowcami, materiałami i środkami finansowymi oraz lepsze wykorzystanie majątku trwałego; dalsze usprawnianie procesów inwestycyjnych, przede wszystkim przez skracanie cykli realizacji, poprawy jakości wykonawstwa, szybkiego uzyskiwania efektów produkcyjno-usługowych inwestycji oddawanych do użytku. Zatwierdza się kierunki działania polityki gospodarczej oraz zadania przedstawione w Planie Społeczno-Gospodarczego Rozwoju Poznania na rok 1976. Postanowienia szczegółowe. Podstawowe zadania Planu Społeczno-Gospodarczego na rok 1976.

A. Wzrost poziomu życia ludności

2.

l. Przychody pieniężne ludności Poznania w 1976 r. wzrosną w porównaniu do 1975 f.

o 10,5% i wynosić będą 26 638,5 min zł. Wynagrodzenia za pracę w gospodarce uspołecznionej wzrosną o 11,0% do kwoty 16 665 min zł, a dochody z tytułu świadczeń społecznych o 14,5%. 2. Wartość sprzedaży ogółem w przedsiębiorstwach handlu uspołecznionego osiągnie kwotę 19 480 min zł i wzrośnie w porównaniu z 1975 r. o 10,2%, w tym obroty przedsiębiorstw detalicznych wzrosną o 10,7% do kwoty 15 36) min zł, przedsiębiorstw gastronomicznych o 11,2% do kwoty 1720 min zł. 3. Wartość usług dla ludności wyniesie 4093,3 min zł i wzrośnie w stosunku do 1975 r. o 8,9%. W przeliczeniu na jednego mieszkańca wartość usług wyniesie 7801 zł wobec 7292 zł w 1975 r. 4. w 1976 r. pobudowanych zostanie ogółem 5728 mieszkań o 21 165 izbach i 319 500 fiS powierzchni użytkowej, co w porównaniu do 1975 r. stanowi wzrost powierzchni użytkowej o 13,1%. Wskaźnik zagęszczenia ludności w mieszkaniach obniży się do 1,13 osób na izbę wobec 1,15 w 1975 r. 5 Wartość produkcji i usług przedsiębiorstw komunalnych wzrośnie do kwoty 1234 min zł, tj. o 24,0% w stosunku do 1975 r. Na rozbudowę podstawowej infrastruktury technicznej przeznacza się 419 min zł, tj. około 64% nakładów Inwestycyjnych gospodarki komunalnej. 6. Wychowaniem przedszkolnym obejmie się ogółem 57,5% dzieci w wieku 3-6 lat wobec 57,1% w 1975 r. 7. Liczba łóżek w szpitalach ogółem wyniesie w 1975 r. 5225. Liczba łóżek szpitalnych na 10 (XX) ludności wyniesie 99,6 wobec 101,6 w 1975 r. W zakładach pomocy społecznej zamkniętej będzie 96) miejsc, a na 10 (XX) ludności przypadać będzie 18,3 miejsca. Liczbamiejsc w żłobkach zwiększy się z 2193 w 1975 r. do 2353 w 1976 r. Na sto dzieci w wieku do 2 lat przypadnie 10,3 miejsca. 8. Poprawa bazy materialnej kultury nastąpi w wyniku prowadzonych kapitalnych remontów. U ruchomiona zostanie nowa filia biblioteczna przy Miejskiej Bibliotece Publicznej, uruchomione zostanie Muzeum Henryka Sienkiewicza.

9. W dziedzinie rozwoju sportu masowego i wyczynowego kontynuowana będzie rozbudowa obiektów sportowych i rekreacyjno-wypoczynkowych.

B. W zakresie produkcji materialnej 1. Wartość sprzedaży wyrobów własnej produkcji i usług ogółem przemysłu uspołecznionego wyniesie 75 927,7 min zł przy dynamice 108,8%. Udział wydajności pracy w przyroście produkcji wyniesie 9),9% wobec 81,2% w 1975 r.

2. Wartość produkcji globalnej rolnictwa wzrośnie w porównaniu z 1975 r. o 6,5%. W ogólnej powierzchni zasiewów areał warzyw stanowić będzie 26,4% wobec 25,4% w 1975 r. 3. Wartość produkcji budowlano-montażowej ogółem wzrośnie w stosunku do 1975 r. o 6,4% i osiągnie około 14 mld zł.

c. W zakresie środków realizacji planu 4.

1. Nakłady inwestycyjne w gospodarce uspołecznionej wyniosą 6139,7 min zł, w tym na roboty budowlano-montażowe 3774,8 min zł. W planie terenowym nakłady inwestycyjne wyniosą odpowiednio 1944,9 min zł i 1673,6 min zł. 2. Nakłady na kapitalne remonty w gospodarce uspołecznionej w 1976 r. szacuje się w wysokości około 1,3 mld zł. Nakłady na kapitalne remonty jednostek budżetowych Urzędu Miejskiego wyniosą 747,7 min zł.

3. Zatrudnienie w gospodarce uspołecznionej wyniesie 284100 osób i będzie wyższe o 1,5% w stosunku do 1975 r. W uchwale w sprawie budżetu miasta na rok 1976 czytamy: " Ustala się budżet miasta Poznania po stronie dochodów i wydatków w wysokości 2 144 691 (XX) zł. Rezerwę budżetową na przewidziane wydatki dla jednostkowego budżetu miasta w wysokości 6 822 (XX) zł, środki wyrównawcze w wysokości l 238 075 (XX) zł, dochody i koszty (wydatki) zakładów budżetowych, środków specjalnych, gospodarstw pomocniczych i funduszów celowych jednostkowego budżetu miasta w wysokości 389 037 (XX) zł, w tym dotacja z budżetu w kwocie 126 001000 zł oraz nadwyżki podlegające przekazaniu do budżetu w kwocie 120 (XX) zł.

Przewodniczący Rady udzielił z kolei głosu prezydentowi miasta Władysławowi Sie

bodzie, który odpowiadał na zgłoszone w toku Sesji interpelacje i wnioski radnych. W sprawie wody dla osiedla Szczepankowo wydano w listopadzie 1975 r. polecenie uruchomienia wodociągu zbudowanego przez mieszkańców w czynie społecznym. Według uzyskanych informacji wystąpiły trudności z produkcją wody i dlatego wodociągu nie oddano jeszcze do użytku. Sprawa ta, jak również sprawa zainstalowania oświetlenia i ułożenia chodników wSzczepankowie , zostanie interpelantowi wyjaśniona oddzielnie.

W sprawie oddania do użytku budynku dworcowego na Górczynie, radny Janusz Englert otrzyma pisemne wyjaśnienie. Wniosek w sprawie zainstalowania sygnalizacji świetlnej w rejonie Placu Wielkopolskiego zostanie zrealizowany. Na tym porządek obrad XI Sesji Miejskiej Rady Narodowej został wyczerpany i przewodniczący Rady Józef Świtaj zamknął obrady.

Marian Gen o wefiak

POMNIK GENERAŁA KAROLA ŚWIERCZEWSKIEGO

W dniu 11 października 1975 r. na Osiedlu Mieszkaniowym J eJSo imienia stanął pomnik generała Karola Swierczewskiego - Waltera. Na uroczystość odsłonięcia przybyli przedstawiciele Ministerstwa Obrony Narodowej i budowego Wojska Polskiego z głównym inspektorem Obrony Terytorialnej, wiceministrem Obrony Narodowej, generałem broni Tadeuszem Tuczapskim, członek Egzekutywy Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, I sekretarz Komitetu Dzielnicowego Grunwald Józef Cichowlas, przedstawiciele władz miasta i województwa, organizacji politycznych i społecznych, kombatanci II wojny światowej, członkowie Komitetu Budowy Pomnika, mieszkańcy Poznania. Uroczystość zagaił I sekretarz Komitetu Dzielnicowego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Grunwald Józef Cichowlas.

"W latach sześćdziesiątych - powiedział on na wstępie - zbudowano jedno z największych skupisk mieszkaniowych Poznania - Osiedle Świerczewskiego, położone tu w dzielnicy Grunwald. Osiedlu nadano imię legendarnego bojownika za wolność naszą i waszą, wielkiego żołnierza polskiego, generała-internacjonalisty, którego ostatnie lata życia związane były z Poznaniem i Wielkopolską. "Działacze społeczni Grunwaldu, wychodząc naprzeciw życzeniom mieszkańców Poznania, postanowili zbudować w centralnym punkcie osiedla pomnik generała Karola Świerczewskiego. Nie jest przypadkiem, że w odczuciu społeczeństwa generał Karol Swierczewski zajmuje czołowe miejsce wśród współczesnych bohaterów narodu polskiego. Całe swoje życie poświęcił bowiem walce o wolność ludu pracującego. Ten doświadczony dowódca zdobył ogromną wiedzę wojskową w szeregach Czerwonej Armii, do której - znalazłszy się w Rosji w czasie Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Październikowej - wstąpił jako młody tokarz. Imię J ego okryło się chwałą w walkach o Ludową Republikę Hiszpańską (1936 - 1938), gdzie legendarny generał »Walter« dowodził 35. Dywizją Międzynarodową, w skład której wchodziła Polska Brygada Ochotnicza im. Jarosława Dąbrowskiego. Kiedy w czasie II wojny światowej powstała w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich Armia Polska, jednym z jej organizatorów był Karol Swierczewski. Razem z tą Armią przeszedł szlak bojowy od Oki do Wisły - rzeki swego dzieciństwa. Gdy na wyzwolonym skrawku ziemi polskiej tworzyła się 2. Armia Wojska Polskiego, stanowisko dowódcy powierzono Swierczewskiemu. Armia ta dotarła aż do Drezna i Pragi. Do historii zwycięstw oręża polskiego przybyła jeszcze jedna wspaniała karta". "Po wojnie - mówił dalej Józef Cichowlas - generał Karol Swierczewski mianowany został dowódcą Okręgu Wojskowego Poznań. Pierwsze lata tworzenia władzy ludowej w Poznaniu i Wielkopolsce wiążą Karola Świerczewskiego serdecznymi nićmi działalności społecznej z mieszkańcami naszego regionu. Pomagał też w latach 1945 -1947 mieszkańcom naszego miasta w kształtowaniu nowych porządków społecznych, służył radą i doświadczeniem. Mimo bohaterskiej legendy, która Go otaczała - był człowiekiem skromnym, bezpośrednim, przepełnionym głęboką miłością do ludzi, o których szczęście walczył całe życie. Wola budowy pomnika Karola Świerczewskiego wypłynęła więc ze społecznej potrzeby godnego zamanifestowania szacunku, jakim Wielkopolanie darzą postać współczesnego bohatera". O życiu i działalności Karola Świerczewskiego, o jego związkach z Poznaniem mówił prezydent miasta Władysław Sleboda. N astępnie przemówienie wygłosił generał broni Tadeusz Tuczapski. "Zebraliśmy się tu - powiedział mówca na

Sprawozdaniawstępie - na prastarej ziemi piastowskiej, w mieście symbolizującym walkę o polskość, aby uczcić pamięć wielkiego patrioty-internacjonalisty, generała broni Karola Świerczewskiego. Był on i pozostanie symbolem patriotyzmu i internacjonalizmu proletariackiego, umiłowania Ojczyzny, symbolem żołnierza, który zawsze szedł w bój pod hasłem: «Za wolność waszą i naszą». Syn ludu pracującego, proletariatu Warszawy, żołnierz Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Październikowej, generał-komunista i rewolucjonista, żołnierz wolności, żołnierz-internacjonalista. J ego imię na trwałe zostało zapisane na sztandarach międzynarodowych rewolucyjnych brygad w Hiszpanii. "Karol Swierczewski, współorganizator Ludowego Wojska Polskiego w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, dowódca 2. Armii Wojska Polskiego, był zawsze przykładem żołnierza armii socjalistycznej. Jako dowódca tej armii walczył o wyzwolenie

Rozpoczęcie uroczYstości

Ziemi Wielkopolskiej, szturmował Nysę Łużycką, wyzwalał północne rejony Czechosłowacji. Jego szlak bojowy jest dowodem wierności polskich komunistów sprawie internacjonalizmu i patriotyzmu. Swoje oddanie władzy ludowej i partii wyraził w słowach: «Wojsko Polskie stworzyła Partia i ona jest źródłem jego męstwa». Temu stwierdzeniu pozostawał wierny do końca swego życia. "Dziś, w trzydziestą drugą rocznicę historycznej bitwy l. Dywizji im. Tadeusza Kościuszki pod Lenino, dokumentujemy wolę żołnierzy Ludowego Wojska Polskiego wzbogacania i pomnażania naszych najlepszych narodowych i rewolucyjnych tradycji. Żołnierze Ludowego Wojska Polskiego zawsze będą wierni ideałom rewolucyjnej przeszłości; stać będą w pierwszym szeregu tych, którzy wskazania Partii uznają i uznawać będą za najważniejszy nakaz powinności żołnierskich i obywatelskich". "Odsłaniamy dziś - mówił dalej generał

Przemówienie wygłasza członek Egzekutywy Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, l sekretarz Komitetu Dzielnicowego Grunwald Józef Cichowlas

Przemówienie prezydent Władysławwygłasza Poznania Sleboda

Sprawozdania

Tadeusz Tuczapski - pomnik ku czci bohatera międzynarodowego ruchu robotniczego i narodu polskiego. Jest generał Swierezewski symbolem męstwa i służby dla socjalistycznej Ojczyzny. Jego postawa żołnierska, jego komunistyczna żarliwość, jego głęboki patriotyzm i internacjonalizm, manifestowany na barykadach Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Październikowej i barykadach Republiki Hiszpanii, jest dla nas wzorem twórczej służby i pracy narodu dla sprawy międzynarodowego proletariatu, dla sprawy socjalistycznej Polski. "Niech pomnik ten będzie symbolem tych największych wartości komunistycznych, które pragniemy rozwijać i umacniać w naszym społeczeństwie. "W imieniu kierownictwa Ministerstwa Obrony Narodowej i żołnierzy Ludowego Wojska Polskiego gorąco dziękuję przedstawicielom władz politycznych i administra

Moment odsłonięcia pomnika. Aktu odsłonięcia dokonuje Główny Inspektor Obrony Terytorialnej, wiceminister Obrony Narodowej, generał broni Tadeusz Tu czapskI

cyjnych, dziękuję mieszkańcom piastowskiego grodu - Poznania, za ten piękny pomnik wielkiego człowieka walki i czynu, generała Waltera - Karola Świerczewskiego. W tej tak uroczystej chwili, życzę mieszkańcom pięknej Ziemi Wielkopolskiej dalszych osiągnięć w twórczej pracy dla dobra socjalistycznej Ojczyzny". N astąpił uroczysty moment. Przy dźwiękach hymnu narodowego w asyście członków Egzekutywy Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, wiceminister Tadeusz Tuczapski dokonał odsłonięcia pomnika, pod którym delegacje złożyły wieńce i wiązanki kwiatów- Uroczystość zakończyło odegranie Międzynarodówki. Monumentalny pomnik symbolizujący udział Generała w Rewolucji Październikowej, w wojnie domowej w Hiszpanii oraz w walkach o wyzwolenie Polski (1939 -1945) wykonany został według projektu Anny Krzymańskiej

i Ryszarda Skupina, Na cokole widnieje postać generała Karola Świerczewskiego Waltera, Budowniczego Polski Ludowej 1897 -1947. Dwie mniejsze poziome bryły komponują się na zasadzie przeciwieństwa w zamkniętą całość. Na pierwszej z nich wyryty w kamieniu napis: Rok 1917. Wielka Rewolucja Październikowa; na drugiej: Rok 1936. Hiszpania; przypominają one rodowód żołnierski generała, poprzedzający jego późniejszy szlak bojowy, na frontach II wojny światowej. N a a wersie głównego obeliska cytat z wiersza Władysława Broniewskiego: Nie o każdym śpiewają pieśni, lecz to imię.

opiewać będą, ono potraji się wznieść ponad historię legendą.

Działacze społeczni Grunwaldu powzięli myśl zbudowania pomnika na przełomie lat 1%7/1968. Zebranie Społecznego Komitetu Budowy odbyło się w dniu 16 stycznia 1968 r. Powołano dziewięcioosobowe prezydium, na czele którego stanął działacz ruchu robotniczego Zygmunt Piękniewski. Obok niego do prezydium wybrano: Jana Dobrego, Stanisława Gębczyńskiego i Zenona Wernera (zastępcy przewodniczącego); Bolesława Usa

rewicza (sekretarz); Tadeusza Wojciechowskiego (skarbnik); Mariana Jakubowicza, Wacława Głowińskiego i Czesława Skrzypka ( członkowie). W skład Komitetu weszło dalszych trzydziestu dwóch członków oraz czterech do Komisji Rewizyjnej. Po śmierci Zygmunta Piękniewskiego przewodniczącym Komitetu został od lipca 1969 r. Zygmunt Węgrzyk. Dokooptowano do Komitetu I sekretarza Komitetu Dzielnicowego polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Romualda Szpingiera. W styczniu 1971 r. zrezygnował z pracy w Komitecie Jan Dobry. W następnych latach ubyli z Prezydium Komitetu, zmarli w tym czasie: Stanisław Gębczyński i Zenon Werner.

Społeczny Komitet Budowy Pomnika Karola Świerczewskiego przybrał formę stowarzyszenia, zarejestrowanego w Wydziale Spraw Wewnętrznych Urzędu Miejskiego w Poznaniu w dniu 30 stycznia 1969 r. pod numerem 205. zmianę w składzie Prezydium Komitetu zarejestrowano w tym samym U rzędzie pod datą 6 listopada 1969 r.

Prace Społecznego Komitetu w pierwszym stadium działalności skupiały, się głównie wokół przygotowania dokumentacji oraz pozyskania odpowiednich wykonawców. Posta

U stóp pomnika złożono wieńce i wiązanki kwiatów

Sprawozdanianowiono także poszerzyć pierwotny zakres prac - przynajmniej na etapie dokumentacyjnym, tzn. oprócz dokumentacji pomnika przygotować także dokumentację na całość terenu położonego między ulicami Grochowską i Swobodą i stworzyć w ten sposób ośrodek rekreacyjny dla mieszkańców osiedla, co zostało uzasadnione w odpowiednim wystąpieniu do władz miasta Poznania. Podkreślono w nim szczególnie, iż na tle zagospodarowanego ośrodka rekreacyjnego, główna bryła pomnika zyska więcej walorów artystycznych. Koncepcja ta została akceptowana, a w jej wyniku - mieszkańcy osiedla uzyskali oprócz pomnika - także ośrodek rekreacyjny. Dokumentację budowy pomnika i ośrodka rekreacyjnego wykonała Pracownia Sztuk Plastycznych oraz Inżynierska Spółdzielnia Pracy. Granice lokalizacji obejmowały teren o powierzchni 7140 m 2 . Projekt zagospodarowania przestrzennego otoczenia pomnika został zatwierdzony przez Wydział Budownictwa, Urbanistyki i Architektury w dniu 27 czerwca 1970 r. Dokumentacja projektowa obejmowała następujące elementy: zagospodarowanie przestrzenne pomnika; tereny zielone; sieć zewnętrzną wodno- kanalizacyjną; podstawowe konstrukcje oraz robocze rysunki elementów rzeźbiarskich. Całość pomnika składa się: z części wysokościowej (pionowy obelisk); z bryły poziomej "Hiszpania"; bryły poziomej "Październik-Rewolucja"; basenu wodnego oraz zespołu płyt, stanowiących podstawę pomnika. Obelisk pionowy posiada wysokość około 18 m. Na poziomie 3,10 m bryła pionowa przedzielona jest poziomym cokołem, na którym zostały umieszczone elementy rzeźbiarskie, przedstawiające postać generała, Wojsko Polskie oraz tablice tekstowe. N a pomniku zostały umieszczone napisy: Bryła pionowa: (na czele) "Generał Karol Świerczewski - Walter. Budowniczy Polski Ludowej. 1897 -1947". Z boku pod postacią Generała płaskorzeźby orderów: Budowniczy Polski Ludowej; Virtuti Militari; Krzyż Grunwaldu; Krzyż Walecznych. Ściana tylna: (Cytat z poematu Władysława Broniewskiego pt. Opoiuieśc o życiu i śmierci Karola Waltera Świerczewskiego robotnika l generała): "Nie o każdym śpiewają pieśni, lecz to imię opiewać będą, ono potrafi się wznieść ponad historię legendą". Władysław Broniewski.

Bryła pozioma pierwsza: Strona A - Hiszpania 1936. (element wizualny - generał Świerczewski wśród walczących Hiszpanów).

Strona B - tekst Polska jest wszędzie gdzie bronią wolności (Józef Sułkowski). Bryła pozioma druga. Strona A - Wielka Socjalistyczna Hewolucja Październikowa 1917. (element wizualny generał Świerczewski wśród walczącego proletariatu). Strona B -

Braterstwo Broni, Przyjaźń, Lenino - Bug - Studzianki - Poznań - Wał Pomorski - Kołobrzeg - Gdańsk - Odra-Nysa - Berlin.

Konstrukcję wsporną pomnika zaprojektowano z rur stalowych. Całość obrzucona została betonem. Najbliższe otoczenie pomnika zaprojektował architekt Jan Kopydlowski. Społeczny Komitet zgromadził ogółem l 292 833,60 zł, z czego l 050 (XX) zł przekazał przelewem na konto bankowe inwestora bezpośredniego, tj. Zarządu Zieleni Miejskiej. Szczególnie w latach 1969 - 1974 potrzebne były środki Społecznego Komitetu na sfinansowanie bieżących wydatków na dokumentację projektowo- kosztorysową. W grudniu 1974 r.," dzięki pomocy Komitetu Dzielnicowego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Grunwald, udało się pozyskać na generalnego wykonawcę Poznańskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego Nr 1. W styczniu 1975 r. Przedsiębiorstwo wykonało fundamenty pomnika a rolę wiodącą przejęły Pracownie Sztuk Plastycznych i Dyrekcja Inwestycji Miejskich, które przejęły całość robót koordynacyjno-wykonawczych. Przy budowie jako podwykonawcy pracowały: Miejskie Przedsiębiorstwo Zieleni; Poznańskie Przedsiębiorstwo Robót Drogowych; Miejskie Przedsiębiorstwo Robót Drogowych, Wodociągowych i Kanalizacyjnych; Poznańskie Przedsiębiorstwo Budowlane Nr 5; Poznańskie Przedsiębiorstwo Robót Elektrycznych "Elektromontaż" oraz liczni rzemieślnicyW ostatniej fazie realizacji wielką rolę odegrały czyny społeczne mieszkańców dzielnicy Grunwald. Oddajmy głos twórcom pomnika. Ich wypowiedzi zanotował dla magazynu ilustrowanego "Tydzień" Olgierd Błażewicz: Anna Krrymańska: osiemnastometrowy obelisk symbolizować ma idee walki i zwycięstwa, uosobione właśnie poprzez postać Generała. Dynamiczna forma wyraża ruch i walkę. Bryła główna pomnika przywodzić ma na myśl wbity w ziemię żołnierski bagnet lub rozwijający się w zwycięskim marszu sztandar. W przyszłości za pomnikiem wyrosnąć ma zamykająca perspektywę ściana zieleni. W miarę, jak piąć się będą w górę drzewa i krzewy, tereny okalające pomnik staną się miejscem spotkań i wypoczynku mieszkańców całej tej dzielnicy. Ryszard Skupin: Pomnik ma trwały i monumentalny charakter. Wzniesiony został z żelbetonu. W bryłę głównego obeliska wkomponowana została czterometrowa figura rzeźbiarska wyobrażająca postać Generała. Jednym z głównych założeń pomnika było maksymalne powiązanie postaci Generała z tłumem otaczających go żołnierzy. Staraliśmy się ukazać Generała na tle wielkich wydarzen historycznych, w jakich bezpośrednio on uczestniczył. Stąd właśnie tablice i płaskorzeźby upamiętniające jego udział w Rewolucji Październikowej i wojnie domowej w Hiszpanii. Praca nad pomnikiem zaczęła się mniej więcej przed pięciu laty. Proces powstawania każdego pomnika od pierwszych szkiców koncepcyjnych aż po kształt ostateczny jest wyjątkowo żmudny i pracochłonny. Wszystko zaczyna się od przedstawienia wstępnych szkiców. Poszczególne detale trzeba rozrysować w odpowiedniej skali, przedstawić makietę i powiązać ją z planem ogólnym osiedla oraz z najbliższym terenem, na jakim ma on stanąć. Potem jeszcze wszystko skonsultowano z podwykonawcami, specjalistami od prac inżyniersko-budowlanych, projektantami zieleni, oświetlenia itd.

SPOŁECZNY POMNIKA GENERAŁA

"Na ostateczny kształt pomnika - powiedział na zakończenie Ryszard Skupin - składa się więc praca wielu ludzi: konstruktorów i inżynierów, zbrojarzy, betoniarzy, murarzy, cieśli, wykonawców prac kamieniarskich. Wszyscy oni mają swój udział w budowie pomnika, włożyli weń wiele trudu, zachodu i pracy". Po uroczystości odsłonięcia - w Szkole Podstawowej Nr 88 im. Gen. Karola Świerczewskiego odbyło się spotkanie z przedstawicielami budowniczych pomnika i ośrodka rekreacyjnego. W czasie spotkania najbardziej zasłużonym budowniczym i działaczom społecznym wręczono pamiątkowe medale. Rozwiązanie Komitetu nastąpiło na ostatnim posiedzeniu w dniu 29 grudnia 1975 r.

Tadeusz Świtała

ANEKS

KOMITET KAROLA

BUDOWY ŚWIERCZEWSKIEGO

Prezydium Wacław Głowiński Marian J akubowicz Czesław Skrzypek Romuald Szpingier Bolesław U sarewicz (sekretarz) Zenon Werner (zastępca przewodniczącego) Zygmunt Węgrzyk (przewodniczący) Tadeusz Wojciechowski (skarbnik)

Członkowie Zofia Andrzej ewska Franciszek Banaś Jerzy Bauma Andrzej Bobiński Jerzy Brązert Kazimierz Chudecki Marian Ginter Tadeusz Glinkowski Rajmund Goździerskł Zygmunt Górski Anna Górna Zdzisław Gwóźdź Bernard Heydrich Eugeniusz Jankowski

10 Kronika m. Poznania 3/1976

Ignacy Kijak Dionizy Koziński Józef Kordys Czesław Kwiatek Marek Lambryczak Roman Łosowski Stanisław Paluszkiewicz Henryk Parysek Edmund Przybylski Wacław Rudas Marian Rutkowski Teodor Sołczak Marian Spychalski Marian Stawowy Zenon Stępniowski Roman Suchodolski Marian Szmytkowski Janusz Szymański Alfred Tomaszewski Marian Werner Stefan Wieczorkiewicz

Komisja Wacław Dudziak Henryk Pecyk Marian Wiśniewski Stefan Wolniewicz

Rewizyjna

Sprawozdania

KRONIKA BUDOWY ZESPOŁU OSIEDLI MIESZKANIOWYCH "WINOGRADY" ROK 1973

W roku 1973 zakończony został trwający kilka lat i przeprowadzany głównie w latach 1972 -1973 - na podstawie U chwały Rady Oddziałowej Centralnego Związku Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego, Oddział w Poznaniu z 18 XII 1968 r. - proces rejonizacji spółdzielni mieszkaniowych w Poznaniu. Proces ten polegał na likwidacji małych spółdzielni, włączenia ich stanu posiadania do pięciu największych spółdzielni mieszkaniowych oraz przydzielenia tym spółdzielniom rejonów działania pokrywających się z podziałem administracyjnym miasta na dzielnice. Po tych zmianach organizacyjnych, działalnością inwestycyjną, eksploatacją i administracją spółdzielczych zasobów mieszkaniowych w mieście zajmują się następujące spółdzielnie budownictwa mieszkaniowego: Spółdzielnia Mieszkaniowa Lokatorsko- Własnosclowa "Grunwald" ul. Grunwaldzka 29 a (Grunwald); Spółdzielnia Mieszkaniowa Lokatorsko- Własnościowa "J eżyce", ul. Roosevelta 1/5 (J eżyce); Spółdzielnia Mieszkaniowa Lokatorsko-Własnościowa "Osiedle Młodych", Osiedle Piastowskie 16 (Nowe Miasto); Poznańska Spółdzielnia Mieszkaniowa Lokatorsko- Własnościowa "Winogrady", Osiedle Przyjaźni 12 A (Stare Miasto) i Robotnicza Spółdzielnia Mieszkaniowa Lokatorsko-Własnościowa przy Zakładach Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" ul. Dzierżyńskiego 223;229 (Wilda i częściowo Grunwald).

W ramach rejonizacji Poznańska Spółdzielnia Mieszkaniowa przekazała w 1973 r. innym spółdzielniom swoje stare zasoby mieszkaniowe, a działalność inwestycyjną i eksploatacyjno-administracyjną skupiła na obszarze Zespołu Osiedli Mieszkaniowych "Winogrady" .

I. INWESTYCJE MIEJSKIE

A. W o d o c i ą g i. Ukończono budowę magistrali wodociągowej o łącznym koszcie 3 455 (XX) zł, z czego przerób w ostatnim roku budowy wynosił 295 (XX) zł. Magistrala ta zasilać będzie w wodę Osiedla: Zwycięstwa i Kraju Rad oraz wyrówna ciśnienie wody w Osiedlach PTzyjażni i Wielkiego Października.

Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji rozpoczęło poza tym budowę przepompowni wody II strefy, ważnej inwestycji, której celem będzie podwyższenie ciśnienia wody w układzie wodociągowym obejmującym wyżej położone osiedla winogradzr kie i przyszłe osiedla mieszkaniowe Piątkowo i Naramowice. Na przepompownię II strefy w 1973 r. wydano kwotę 3 843 000 zł. B. Kanalizacja. Wybudowano lub zakończono budowę szeregu kanałów sanitarnych przeznaczonych dla obsługi Osiedli Zwycięstwa i Kraju Rad. Zakończono budowę sieci w ul. Serbskiej o łącznym koszcie 2 719 000 zł (przerób 1973 r. - 879 000 zł) oraz w całości wybudowano kanalizację w ul. Lechickiej i Połabskiej o łącznym koszcfe 3 198 000 zł.

II. INWESTYCJA WSPÓLNA

Finansowana wspólnie przez Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej i Poznańską Spółdzielnię Mieszkaniową magistrala ciepłownicza, prowadzona od początku budowy Zespołu Osiedli Mieszkaniowych "Winogrady" od Elektrociepłowni Garbary

C U l i c e m i e j s k i e. Roboty prowadzone przez Zarząd Dróg, Mostów i Zieleni obejmowały: budowę jezdni i chodników wraz z przygotowawczymi robotami ziemnymi oraz kanalizacj e deszczowe i oświetlenie ulic. Wykonano prace łącznej wartości 8 237 (XX) zł. Zakończono m. in. budowę ul.

Murawa na odcinku od Winogrady do Serbskiej oraz budowę ulic: Lechickiej, Połabskiej, Słowiańskiej, Serbskiej i Murawa na odcinku od Serbskiej do Lechickiej. D. Inwestycje Dyrekcji InwestyCJ 1 M i e j s k i c h. Rozpoczęto budowę dwóch Żłobków: Nr 103 na Osiedlu Wielkiego Października i Nr 118 na Osiedlu Przyjaźni; Przedszkola nr 117 na Osiedlu Wielkiego Października oraz Szkoły Podstawowej Nr 136 na Osiedlu Przyjaźni. Na otwarcie roku szkolnego 1973/1974 ukończono budowę Przedszkola Nr 107 na sto dwadzieścia miejsc na Osiedlu Wielkiego Października. Łączne nakłady inwestycyjne Dyrekcji Inwestycji Miejskich wyniosły 7 033 (XX) zł.

MAGISTRALA CIEPŁOWNICZA

dwoma nitkami do Osiedli: Wielkiego Października i Przyjaźni oraz Kosmonautów, Kraju Rad i Zwycięstwa, budowana była w 1973 r. na Osiedlach Kraju Rad i Zwycięstwa. W dniu 30 czerwca 1973 r. ukończono całkowicie roboty inwestycyjne i oddano do

WYKONANIE PLANU NAKŁADÓW INWESTYCYJNYCH W ROKU 1973

Plan nakładów Wykonanie w tys. zl Procent wykonania Zadania inwestycyjne N akłady ogółem w tym roboty budo- N akłady ogółem w tym roboty budo- N akłady ogółem w tym roboty budowlano-montażowe wlano-montażowe wlano-montażowe Obiekty mieszkaniowe ogółem 283 013 258 500 284 208 270 026 100,4 104,06 w tym Osiedla: Wielkiego Października 11 709 10 632 13 664 13 578 116,7 127,71 Przyjaźni 158 335 145 064 133 803 124 507 84,5 85,25 Kosmonautów 101 953 94 220 134 170 129 527 131,6 137,48 Kraju Rad 11016 8 584 2571 2 414 23,3 28,13 Obiekty oświaty i zdrowia 1 000 990 - - - Inne obiekty niemieszkaniowe 10 966 10 640 12 702 12 192 115,83 114,05 Magistrala ciepłownicza 6 600 6 400 6 598 6483 99,97 101,3 Dodatkowe wyposażenie mieszkań w meble kuchenne 1214 - 888 - 73,15 - Razem: 302 793 276 530 304 396 288 701 100,6 104,0

Tabela 2

WYKONANIE PLANU BUDOWNICTWA MIESZKANIOWEGO W ROKU 1973

Plan Wykonanie N azwa obiektu o Powierzchnia Liczba Powierzchnia Liczba Termin oddania użytkowa m 2 mieszkań izb użytkowa m 2 mieszkań izb Osiedle Wielkiego Października Ogółem: 6 175 169 364 6 175 169 364 26 II Budynek nr 9 6 175 169 364 6175 169 364 Osiedle Przyjaźni Ogółem: 45 276 I 1146 3114 45 447 1151 3130 w tym budynek: nr 6 6 175 169 364 6 175 169 364 8 X nr 7 6 175 169 364 6144 169 364 31 XII nr 8 6175 169 364 6 175 169 364 31 III nr 9 6 175 169 364 6 175 169 364 30 VI nr 18 11264 274 874 11371 277 882 30 IV nr 19 7 312 196 784 9 407 198 792 30 VIII Osiedle Kosmonautów Ogółem: 21879 449 1170 25 647 525 2135 w tym budynek: nr 4 9 527 189 670 9 525 185 775 30 XI nr 5 4 750 100 400 4 719 100 400 31 XII nr 6 3 801 80 320 3 801 80 320 5IX nr 7 3 801 80 320 3 801 80 320 30 VI nr 8*) 3 801 80 320 7V Ogółem:) 73 330 1764 3188 77 269 1845 5629

*) Budynek zrealizowany pod patronatem Związku Młodzieży Socjalistycznej

Sprawozdania

Osiedlowy Dom Kultury "Pod Lipami" na Osiedlu Wielkiego Października

Osiedlowy ośrodek handlowy przy ul. Słowiańskiej (Osiedle Wielkiego Października)

» 1 ? F

Bm

.Y 1

użytku ostatni odcinek. Wartość robót wykonanych w roku sprawozdawczym wynosiła 6 598 (XX) zł. W ten sposób stworzone zostały warunkido zaopatrywania doprowadzenia w cieplik wszystkich budynków i obiektów przewidzianych do realizacji w osiedlach winogradzkich.

III. INWESTYCJE ZAKŁADÓW ENERGETYCZNYCH

Zakłady Energetyczne Poznań-Miasto kontynuowały swoje inwestycje wyposażania stacji transformatorowych i budowy sieci kabli energetycznych na Winogradach. Wyposażono w sumie sześć stacji transformatorowych łącznym kosztem około l S)) (XX) zł.

Wybudowano dwa odcinki kabli podziemnych średniego napięcia łączące stacje transformatorowe i dziesięć odcinków kabli na Osiedlu Kosmonautów o łącznej długości ponad 3CXX) m i o łącznym koszcie l 320 (XX) zł.

IV. INWESTYCJE WIELKOPOLSKICH ZAKŁADÓW GAZOWNICTWA

Dla zapewnienia dopływu gazu ziemnego dc mieszkań na Osiedlu Kosmonautów wybudowano l 415 (XX) złgazociągiłącznymkosztem

V. INWESTYCJE DYREKCJI OKRĘGOWEJ POCZT I TELEGRAFÓW

W związku z pobudowaniem w roku 1972 tymczasowej centrali telefonicznej na 1(xx) numerów przyspieszono układanie telefonicznej sieci kablowej. N a Osiedlach Wielkiego Października i Przyjaźni wykonano w tymzakresie roboty łącznej wartości 5 700 (XX) zł. Równocześnie kontynuowano budowę telefonicznej centrali automatycznej. Wartość wykonanych robót wyniosła 11 (ID (XX) zł.

VI. INWESTYCJE BUDOWNICTWA MIESZKANIOWEGO

A. D o k u m e n t a c j a p r a w n a. P o zmianach w organizacji służby inwestycyjnej w Zespole Osiedli Mieszkaniowych "Winogrady" całość obsługi terenowo-prawnej przejął dział prawny Poznańskiej Spółdzielni Mieszkaniowej. W 1973 T.- dział ten przekazał generalnemu wykonawcy teren pod wschodnią część Osiedla Kraju Rad oraz prowadził przygotowania terenowo-prawne zachodniej części tego osiedla i przygotowania prawne pasa terenu pod budowę wzdłuż ul. bechickiej kolejki dowożącej prefabrykaty z wytwórni prefabrykatów w miejsce montażu. Jednym z ważniejszych działań było rozpoczęcie zaległych czynności prawnego regulowania stanu posiadania terenów wybudowanego już Osiedla Wielkiego Października.

B. D o k u m e n t a c j a t e c h n i c z n o-p r oj e K t o w a. Proj ektowanie osiedlowych uzbrojeń podziemnych, urządzeń terenowych oraz budynków mieszkalnych i obiektów budownictwa towarzyszącego przebiegało w Zakładzie Projektowania i Usług Inwestycyjnych Inwestprojekt rytmicznie i w kolejności uwarunkowanej potrzebami budowy. Zgodnie z obowiązującymi zasadami przygotowania inwestycji, projektowaniem objęte są na ogół obiekty planowane na rok następny. Na tej zasadzie w 1973 r. wykonano dokumentacje: aktualizacji projektów budynków mieszkalnych pięciokondygnacyjnych oraz adaptacje zespołu pięciu budynków wysokich dla Osiedla Kosmonautów i czterech budynków pięciokondygnacyjnych dla Osiedla Kraju Rad; projekt indywidulany o powierzchni użytkowej około 3CXX) m 2 na Osiedlu Kosmonautów, pierwszego wielkiego obiektu handlu artykułami spożywczymi l przemysłowymi w Zespole Osiedli Mieszkaniowych "Winogrady", w oparciu o kompleksowy program handlu i usług; projekty adaptacji kolejnej szkoły, dwóch przedszkoli, trzech żłobków i jednej przychodni zdrowia; rozpoczęto opracowywanie koncepcji nowego rozwiązania budynku wysokiego z większymi mieszkaniami i ulepszoną funkcją mieszkań. Poza tym wykonywane były w "In westprojekcie" inne drobne opracowania projektowe, związane z bieżącymi potrzebami budowy. C Przebieg robót budowlanych.

Budownietwo mieszkaniowe koncentrowało się przede wszystkim na Osiedlach Przyjaźni i Kosmonautów, na których w 1973 r. nastąpił najwyższy przyrost mieszkań. N a Osiedlu Wielkiego Października oddano do użytku ostatni budynek mieszkalny (nr 9), wieżowiec o 169 mieszkaniach, co było równoznaczne z zakończeniem budowy tego osiedla.

Sprawozdania

Tabela 3

RYTMIKA ODDAWANIA DO UŻYTKU IZB MIESZKALNYCH

Kwartał Liczba oddanych do użytku Procent wykonania planu izb rocznego I 1340 25,8 II 1754 33,8 III 632 12,2 IV 1903 36,7 Razem: 5629 108,5

Tabela 4

STRUKTURA MIESZKAŃ W BUDYNKACH PRZEKAZANYCH DO UŻYTKU

Typ mieszkania Osiedl e-budynek M-2 I M-3 M-4 I M-5 M-6 Razem Osiedle Wielkiego Października budynek nr 9 26 143 169 Osiedle Przyjaźni budynek nr 6 26 143 169 nr 7 26 143 169 nr 8 26 143 169 nr 9 26 143 169 nr 18 74 79 50 73 l 277 nr 19 198 198 Osiedle Kosmonautów budynek nr 4 - 120 30 35 185 nr 5 100 100 nr 6 80 80 nr 7 - 80 80 nr 8 80 80 Razem: 204 794 708 103 36 1845 U dział procentowy 11,0 43,0 38,4 5,6 2,0 100,0

Tabela 5

STRUKTURA

PRZEROBU ZAKŁADU REMONTOWO-BUDOWLANEGO W LATACH 1972-1973

Przerób w tysiącach zł Wyszczególnienie 1972 1973 Remonty i konserwacje 2654 2801 Roboty inwestycyjne 1648 2763 U sługi na rzecz mieszkańców 42 482 Usługi transportowe 437 472

Wartość przerobu ogółem

Weszło natomiast do realizacji Osiedle Kraju Rad, którego budowę rozpoczęto od robót przygotowawczych uzbrojenia terenu. Tabela l ilustruje, jak ustabilizowało się tempo budownictwa mieszkaniowego w Zespole Osiedli Mieszkaniowych "Winogrady" w granicach rocznych nakładów inwestycyjnych sięgających trzystu milionów złotych i 80 cm m2 powierzchni użytkowej mieszkań. Tabela 2 przedstawia plan i wykonanie rzeczowe budownictwa mieszkaniowego. Oddano do użytku 1845 mieszkań (5629 izb mieszkalnych) o łącznej powierzchni użytkowej 77269 m 2 . Z tego: na Osiedlu Wielkiego Października budynek trzynastokondygnacyjny nr 9; na Osiedlu Przyjaźni budynki pięciokondygnacyjne nr 18 i 19 i budynki trzynastokondygnacyjne nr 6, 7, 8 i 9 oraz na Osiedlu Kosmonautów budynki pięciokondygnacyjne nr 4, 5, 6, 7 i 8. W grupie budownictwa towarzyszącego oddano do użytku w maju 1973 r. funkcjonalnie zaprojektowany obiekt działalności społeczno- kulturalnej Osiedlowy Dom Kultury "Pod Lipami" (Osiedle wielkiego Października). Na Osiedlu Przyjaźni oddano do użytku zespół handlowo-usługowy nr 125 A, B, C, składający się z supersamu oraz trzynastu zakładów usługowych. Na tymże osiedlu rozpoczęto budowę przychodni zdrowia. Strukturę mieszkań oddanych do użytku w 1973 r. ukazuje Tabela 4. D. Działalność Zakładu Budow l a n o - R e m o n t o w e g o. W dziedzinie inwestycyjnej działalność Zakładu Budowlano- Remontowego koncentrowała się przede wszystkim na zakładaniu zieleni wokół oddanych do użytku budynków mieszkalnych i usługowych oraz na terenach rekreacji osiedlowej. Ułożono 54 468 m' trawników ł kwietników- oraz zasadzono 847 drzew i 10 995 krzewów (Tabela 5). Łączne nakłady inwestycyjne poniesione w 1973 r. na inwestycje podstawowe mieszkaniowe i towarzyszące miejskie wyniosły 355 min zł.

VII. ZAGADNIENIA ORGANIZACYJNO-INWESTYCYJNE

A. Biuro Projektów Zakład Projektowania i Usług Inwestycyjn y c h "I n w es t p r o j e K t". W drugiej połowie 1972 r. nastąpiły w Polsce zmiany w organizacji spółdzielczej służby inwestycyjnej, polegające na połączeniu z dniem l lipca 1972 r. dwóch niezależnych jednostek: Zakładu Usług Inwestycyjnych i Zakładu Projektowania "Inwestprojekt" w jedno przedsiębiorstwo pod nazwą: Zakład Projektowania i Usług Inwestycyjnych "Inwestproj ekt" . Wpłynęło to na zmianę organizacji prowadzenia inwestycyjnego budowy osiedli winogradzkich. W zreorganizowanym "Inwestprojekcie" faktycznie przestał pełnić swoje funkcje dotychczasowy generalny projektant Zespołu Osiedli Mieszkaniowych "Winogrady" i kierownik Pracowni Proj ektowej Winogradzkiej, został on bowiem powołany do zorganizowania projektowania i kierowania projektowaniem budowy hotelu "Polonez". N a funkcje kierownika Pracowni Winogradzkiej powołany został z dni m l maja 1973 r. mgr inż. J erzy Grausch (w następnym roku mianowany proj ektantem generalnym). B. Inwestor Poznańska Spółd z i e l n i a M i e s z k a n i o w a . Równocześnie z reorganizacją i integracją spółdzielczej służby inwestycyjnej od dnia l lipca 1972 r. przestał istnieć w byłym Zakładzie Usług Inwestycyjnych Oddział do Spraw Winograd, a jego kierownik mgr inż. arch. Edmund Pawłowicz objął stanowisko dyrektora technicznego w Oddziale Wojewódzkim Centralnego Związku Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego.

W nowej strukturze organizacyjnej, po półrocznym okresie przejściowym, z początkiem 1973 r. wszystkie obowiązki inwestorskie przejęła sama Poznańska Spółdzielnia Mieszkaniowa, angażując pracowników byłego Wydziału do Spraw Winograd pod kierownictwem inż. Jana Lubika. Odtąd Spółdzielnia prowadzi samodzielnie przygotowania inwestycyjne: czynności terenowo-prawne, programowanie i planowanie inwestycji, zlecenie opracowania dokumentacji projektowej, nadzory inwestorskie oraz rozliczenia finansowo-bankowe. Na przełomie lat 1972 - 1973 zakończył więc swą działalność pracujący od samego początku w ustalonym składzie osobowym i wysoce zasłużony dla sprawy budowy Zespołu Osiedli Mieszkaniowych "Winogrady" układ trzech partnerów: inwestor zastępczy - Wydział do Spraw Winograd w byłym Zakładzie Usług Inwestycyjnych; biuro projektów Pracownia Projektowa Winogradzka w Zakładzie Projektowania "Inwestproj ekt"; generalny wykonawca - Poznańskie Przedsiębiorstwo Budowlane Nr 3. C. Generalny wykonawca - Poznańskie Przedsiębiorstwo Bud o w l a n e Nr 3. W maju 1973 r. dotychczasowy kierownik budowy Osiedla Wielkiego Października inż. Wojciech Siwa przeszedł na stanowisko kierownika budowy hotelu "Polonez". Trzy kierownictwa grupy robót Poznańskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego Nr 3 w Zespole Osiedli Mieszkaniowych "Winogrady" prowadzili: Jacek Dopierała, Jan Kruszona i Marian J óźwiak. Ogólnowi - nogradzkie kierownictwa specjalistyczne pro

Sprawozdania

wadzili: w zakresie robót instalacji sanitarnych Wilhelm Zmarz i w zakresie robót instalacji elektrycznych Marian Radke. D. Zakład Budowlano-Remontow y. Od 1%1 r. działał w Poznańskiej Spółdzielni Mieszkaniowej własny Zakład Remontowo- Budowlany, a w latach późniejszych powstał Zakład Terenów Zielonych. Uchwałą Rady Spółdzielni z dnia l maja 1973 r. powołano w miejsce dawnych zakładów nowy Zakład Budowlano- Remontowy; włączono do niego dział zaopatrzenia sprzętu i transportu. Kierownikiem nowego Zakładu został inż. Zbigniew Banach. Przedmiotem działania, powstałego w wyniku szybkiego przyrostu zasobów mieszkaniowych spółdzielni, nowego Zakładu są: remonty kapitalne i bieżące budynków i urządzeń zagospodarowania terenu osiedli; usługi dla mieszkańców leżące w profilu działania zakładu; roboty inwestycyjne o charakterze uzupełniającym, takie jak budowa terenów zielonych i małej architektury.

Afisze-makiety Działu Społeczno- Wychowawczego Poznańskiej Spółdzielni Mieszkaniowej wykor:rystywane do celów informacyjnych mieszkańców osiedli winogradzklch o imprezach kulturalnych i rozrywkowych. Tekst informacji wpisuje się ręcznie w górnych i dolnych polach kierunkowskazów

P,OZNAŃSKA SPOŁDZIELNIA MIESZKANIOWA

ZJWtó1tJ* Kiun

Afisz-makieta Ogniska Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej " Winogrady" prry Poznańskiej Spółdzielni Mieszkaniowej

Zespół rytmiki i baletu przy Poznańskiej Spółdzielni Mieszkaniowej założony w 1970 r.

Sprawozdania

Tabela B

DZIAŁALNOŚĆ SPOŁECZNO- WYCHOWA WCZA NA OSIEDLACH" WINOGRADY" (STAN NA KONIEC 1973 r.)

Lp.

N azwa placówki 3 4 5 6 7

Osiedle Wielkiego Października Osiedlowy D om Kultury "P o d Lipami" z biblioteką i barem kawowym Pracownia plastyczna Pracownia modelarstwa lotniczego Pracownia radiowo-telewizyjna Zespól tańca dziecięcego Punkt opieki nad dzieckiem Pracownia fotograficzna 9 la

Osiedle Przyjaźni Klub środowiskowy , ,Dwojak" Pracownia plastyczna Pracownia modelarstwa lotniczego

Rok otwarcia

Lo kaliz acj a 1972 1972 1972 1973 1973 1973wolnostojący b lok nr 5 W b lok nr 5 P blok nr 14 H Szkota Podstawowa nr 29 Przedszkole nr 127 blok nr 12 B 1972 1972b lok nr 5 D blok nr l D blok nr 19 H

VIII. DZIAŁALNOŚĆ SPOŁECZNO-WYCHOWAWCZA SPÓŁDZIELNI

Działalność społeczno-wychowawczą Poznańskiej Spółdzielni Mieszkaniowej jako trzecią ważną dziedzinę obok statutowej działalności inwestycyjnej i eksploatacyjnej, od lat zaliczyć można do dobrych tradycji Spółdzielni. Stan bazy materialnej na koniec roku przedstawiony został w Tabeli 6. Podstawowe kierunki działalności społeczno-wychowawczej i kulturalno-oświatowej, świadczonej na rzecz członków spółdzielni i ich rodzin to: praca opiekuńczo-wychowawczą z dziećmi; pracą wychowawcza i działalność rozrywkowa, z młodzieżą; praca kulturalno-oświatowa i instruktażowa wśród dorosłych; pomoc rodzinie; współpraca z organizacjami społecznymi, masowymi i odpowiednimi agendami Prezydium Rady N arodowej m. Poznania; inicjowanie akcji utrzymywania budynków mieszkalnych i ich otoczenia w należytym porządku i czystości; organizowanie czynów społecznych; upowszechnianie oraz popularyzacja sportu, rekreacji i czynnego wypoczynku. Działalność społeczno-wychowawczą w 1973 T., podobnie jak w latach poprzednich, charakteryzowała się bogactwem form i różnorodnością organizowanych imprez. Przykładowo można tu wymienić: pracę w pracowniach i kółkach majsterkowiczów, odczyty, prelekcje, spotkania autorskie, wystawy własnych prac, występy amatorskich zespołów artystycznych, rajdy samochodowe i mo

tocyklowe, zawody sportowe, akcje nieobozowego lata oraz szereg stałych zajęć i imprez sportowych. Jednym z ważniejszych ośrodków kulturalno-oświatowych stał się otwarty w dniu 24 września 1973 r. Osiedlowy Dom Kultury "Pod Lipami", położony pośrodku Osiedla wielkiego Października, przy pięknej, nie zniszczonej w czasie budowy alei lip. Dom Kultury zarządzany przez Miejską Bibliotekę Publiczną im. Edwarda Raczyńskiego, przy programowym i finansowym współudziale Poznańskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, posiada bibliotekę i czytelnię, przy której prowadzi bogatą działalność oświatową i kulturalną, obejmującą takie imprezy jak: wystawy plastyczne, koncerty, spotkania autorskie, wieczory poezji, prelekcje czytelnicze i lekcje biblioteczne dla dzieci, wycieczki etnograficzne i in. Czynną działalność prowadzą w nim organizacje społeczne i młodzieżowe: Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, Liga Obrony Kraju, Związek Harcerstwa Polskiego i Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej. Na koniec 1973 roku stan posiadania w Zespole Osiedli Mieszkaniowych "Winogrady" wzrósł do 268 239 m' powierzchni użytkowej mieszkań, 16 201 m' powierzchni użytkowej niemieszkalnej , a osiedla zamieszkiwało 23 814 mieszkańców.

Czesław Nawrocki

5 O lAT TEMU KRONIKA MIASTA POZNANIA PI SALA...

Kwietniowy zeszyt "Kroniki" (Nr 4/1926) przyniósł dokończenie wartościowej pracy Andrzeja W ojtkowskiego Listy Jędrzeja Moraczewsklego i Karola Libelta o stosunkach w Poznaniu l Wielkopolsce oraz ciekawej pracy Aleksandra Chybińskiego o walce z żebractwem w Poznaniu od końca XVIII wieku. Wprawdzie uznano żebractwo - pisze Chybiński - jako niezgodne z porządkiem publicznym, ponieważ tępi ono poczucie godności osobistej i samoodpowiedzialności ekonomicznej oraz paraliżuje pociąg do pracy, dając szerokie pole do popełniania okazyjnych kradzieży; jednak przekonano się, iż samymi ustawami plagi tej zwalczać nie można. Podstawą skutecznego tępienia żebractwa jest odpowiednio zorganizowana opieka społeczna, która by uwolniła prawdziwie potrzebujących od konieczności zwracania się do miłosierdzia jednostek. Obok publicznej pieczy nad ubogimi powinny rozwinąć szeroką działalność stowarzyszenia prywatne, rozumnie dysponując swymi zasobami. Wszystkie nieomal narody o kulturze zachodniej roztaczają opiekę nad żebractwem, a nałogowych i stroniących od pracy włóczęgów karzą więzieniem i umieszczają w domach roboczych [. ..] Polska ustawa o opiece społecznej z dnia 16 sierpnia 1923 art. 2 nakazuje wyraźnie zwalczanie żebractwa nałogowego, alkoholizmu i nierządu. Przez zastosowanie jednak kar aresztu, czy więzienia nie pozbędziemy się żebractwa, jedynie w wyjątkowych wypadkach należy te środki jako ultima ratio zastosować do żebraków niepoprawnych. Zarówno więc sfery rządowe i samorządowe, jak wszelkie stowarzyszenia społeczne mają obowiązek zakładać wzorowe przytułki dla bezdomnych, schroniska dla starców i kalek i domy pracy, ażeby te nieszczęśliwe jednostki nie były skazane wyciągać rękę po jałmużnę, gdy nie mogą pracy osiągnąć lub nie są do niej zdolne Rozróżnić jednak należy biednych, którzy wskutek dzisiejszych stosunków wyjątkowych cierpią istotnie nędzę i ludzi chciwych na zysk bez pracy [. ..] W celu radykalnego zwalczania żebractwa autor zalecił zreformowanie systemu udzielania jałmużny prywatnej. "Obecnie - pisze Chybiński - nie ma bowiem dostatecznej kontroli nad sposobem, w jaki są zużywane wsparcia. Stwierdzono w wielu wypadkach, że rodzice-staruszkowie zmuszeni byli oddawać udzielane im wsparcie i jałmużnę swym dzieciom, które ich samych wypędzały na żebraninę. Pewna staruszka pobierająca wsparcie publiczne pozostawiła po sobie JXX) marek w złocie zaszytych w łachmanach [. . .] Wiadome jest zresztą, że niejednokrotnie wychowujemy żebraków sami, dając im bezpośrednio wsparcie w domach i miejscach publicznych, gdyż ludzie ci mając możność zdobycia jałmużny, korzystają nie tylko ze wsparć udzielanych im przez Deputację Ubogich, lecz tym więcej odwołują się do dobroczynności publicznej, im łatwiej uzyskują wspareia od ogółu ludzi miłosiernych. Otóż do zwalczania tej właśnie kategorii żebractwa należy powołać do życia "Towarzystwo Walki z Żebractwem", do którego należeć powinni jako członkowie przede wszystkim właściciele domów i kupcy. W miejsce dziś udzielanej jałmużny winni członkowie płacić odpowiednie składki do kasy towarzystwa. Całą zaś akcję teraźniejszego "miłosierdzia" nad leniwym i natrętnym żebractwem trzeba koniecznie tak zreorganizować, ażeby żebrakowi nie udzielano jałmużny w gotowce. W tym celu zaleca się wydawanie bloczków w różnych kolorach po lm kartek od 1-10 groszy w cenie po 1-10 złotych z napisem "Okaziciel niniejszego bonu może się starać o wsparcie w miejskiej opiece nad ubogimi lub w tow. walki z żebractwem". Zadaniem zaś tych instytucji będzie stwierdzić stosunki żebraka i udzielić mu doraźnego wsparcia w miarę potrzeby lub umieścić go w przytułku dla starców po stwierdzeniu jego zdolności do pracy przez lekarza obwodowego. Zapomogi winny być także wydawane li tylko w formie bonów żywnościowych po 50 groszy i l - 3 złotych z napisem: "Bon

«iiiiiiiiiiiiiiii iirCLiiiiiiiiii z którymi Magistrat względnie tow. walki z żebractwem zawrą odpowiednie umowy, kupić, a raczej dostać to, co mu będzie do życia niezbędnie potrzebne. Natomiast za taki bon nigdy nie dostanie napoi alkoholowych. Bloczki jak i znaczki na obiady w cenie 0,35 zł nabywać by można w miejskiej opiece nad ubogimi i tow. walki z żebractwem. A ponieważ wielu żebraków z pewnością nie zrealizuje bonów, będzie można tymi funduszami wspierać prawdziwą neAze i tak zwanych "wstydzących się żebrać". Konieczny jest jednak gorący apel do publiczności, aby dawała jałmużnę tylko za pomocą bonów, a napewno pozbędziemy się żebractwa z ulic, placów i sprzed naszych świątyń. Majowy zeszyt (5'193G) wypełniał prawie w całości artykuł Zygmunta Zaleskiego pt. Rozwój Poznania w ostatnim stuleciu. Materiałem porównawczym były miasta w Niemczech. Z. Zaleski stwierdzał, że "Poznań rozwijający się słabiej w pierwszej połowie 19 wieku, a nieco żywiej przy końcu 19 wieku i w początkach 20 wieku, tracił jednak wśród zespołu miast państwa pruskiego na znaczeniu gospodarczym, głównie przy końcu 19 wieku, ustępując miejsca wielkim osiedlom przemysłowym, dotrzymywał natomiast kroku wszystkim tym miastom, które podobnie jak Poznań nie miały uprzywilejowanego położenia. Fakt ten, że wielki przemysł na ogół nie ogarniał Poznania, w konsekwencji obniżał znaczenie miasta Poznania z punktu widzenia siły zaludnienia. O tyle też czasy te przynosiły krzywdę Poznaniowi, że utrudniając mu konkurencję gospodarczą, wysuwały ponad niego coraz to nowe osiedla". Autor nie obarczał odpowiedzialnością za taki stan rzeczy pruskich sfer rządzących, którzy widzieli w Poznaniu jedynie stolicę "komory zbożowej" dla przemysłowych rejonów Niemiec, lecz bliżej nie znanych potentatów przemysłowych, którzy "na ogół nie ogarniali Poznania" . Ulubioną tezą Zygmunta Zaleskiego było, iż "motorem rozwoju miast jest ruch". Nie ruch w sensie postępu techniki i przemysłu, lecz. ruch w sensie fizycznym. Stąd dając niejako przestrogi dla przyszłości miasta, pisze w zakończeniu: Motorem rozwoju miast jest ruch. Ruch wszelkiego rodzaju: dobra komunikacja kolejowa, ważne drogi wodne, ruch turystyczny, napływ letników czy pątników, handel, wielkie targowice i cokolwiekbądź powoduje duży napływ gości do miasta. Na tak pojętym ruchu muszą opierać miasta swą przyszłość. Wszystkie sposoby komunikacyjne i postępy właśnie w tej dziedzinie rozstrzygają w przeważnej mierze o przyszłości miasta. Miarodajny dla Poznania będzie również ten ogólny "ruch". Nie wypaść poza lmie wielkich obrotów - oto zadanie naczelne, wykorzystać wszystkie sposobności ku skierowaniu w swą stronę transportu towarów i ruchu osobowego. Z tego punktu widzenia winno miasto dbać o wyzyskanie wszystkich nowych środków komunikacyjnych, o najkorzystniejsze wyzyskanie drogi wodnej, przeszkodzić takim planom regulacji dróg wodnych, kolejowych i drogowych, które by mogły pozwalać na większe omijanie miasta niż to dotąd możliwe, a powodować rozbudowę tych linii i instytucji, które ruch ku Poznaniowi koncentrują. Baczną szczególnie zwracać trzeba uwagę na te tereny, które jeszcze mogą być wciągnięte w orbitę interesów poznańskich [...] Przy rozbudowie traktów i linii ruchu gospodarczego z zachodu na wschód powinien Poznań zapewnić sobie stanowisko tak silne, że rozwój miasta na długi szereg lat mógłby być zabezpieczony. Podobnie musi Poznań wykorzystać położenie przy rzece i ruch gospodarczy z Niemcami. Przemysł rozwija się w pewnym stopniu wszędzie tam, gdzie żywotność miasta i jego handlu jest pewna. A miastem ściśle przemysłowym Poznań według stanu obecnego techniki na czas przewidzialny nie będzie. O silnym rozwoju miasta, w latach naszych istotnie zapoczątkowanym, decydować będą w pewnej tylko mierze przemysłowcy, a głównie kupcy i - inżynierowie komunikacji. Uzupełnieniem tego artykułu był w zeszycie następnym (6/1926) nieco krótszy zajmujący się Zaludnieniem Poznania w przyszłości. Zygmunt Zaleski - jeden z niewielu statystyków tych czasów - po analizie okresu 1861 - 1925 ustalił następującą prognozę ludnościową dla Poznania: 1940 - 3(X) 310; 1945 - 343 380; 1950 - 384 920; 1955 - 431 490; 19({) - 483 690; 1965 - 542 210; 1970 - ffJ7 810; 1975 - 681 350; 2(0) - l 206 100.

"Liczby wyliczane [. . .] podkreślamy dlatego - pisze w zakończeniu Zaleski - że uważamy je za najbardziej prawdopodobne, chociaż w najbliższych kilku latach może będą nieco niższe od rzeczywistych. Na dalszą metę z tymi to głównie datami liczyć się wypada. Taki też prawdopodobnie będzie wzrost Poznania w wieku XX, chyba że miasto nabrałoby charakteru wyraźnie przemysłowego albo - straciło na znaczeniu. W kronice wydarzeń odnotowano: 17 kwietnia - 30-leeie pracy scenicznej Bolesława Szczurkiewicza, dyrektora Teatru Polskiego; 22 kwietnia - obchody 60-lecia istnienia Kółek Rolniczych; 2 maja - otwarcie Targów Poznańskich; 27 maja - otwarcie Archiwum Archidiecezjalnego; 12 czerwca - promocja profesora Oswalda Balzera na doktora prawa honoris causa Uniwersytetu PoznańskiegorM 1 H III« 1» l! KP! KIII III IIII)I( A

ID

':L

Ostatnie trzy zeszyty 1926 r. ukazały się - podobnie jak w latach 1923 -1926 w jednoarkuszowych wydaniach, nie obcięte, bez okładki, ze skromnym dwuwierszowym tytułem pisma u góry pierwszej stronicy zeszytu. Dział historyczny tego kwartału zawierał Nowe prryczynki do życiorysu Karola Marcinkowskiego sporządzone przez Andrzeja Wojtkowskiego z okazji osiemdziesiątej rocznicy smlerci Marcinkowskiego (Nr 11); dokończenie pracy Mariana Gumowskiego Przedsląblorcy mennicznI w Poznaniu; niewielki artykuł Marii Tyc o kościele św. Mikołaja oraz obszerny przyczynek do życia Józefa Muczkowskiego i krótszy - Kajetana Trojańskiego pióra Andrzeja Wojtkowskiego . Bogaciej potraktowany został tak zwany "Dział bieżący", w którym na specjalną uwagę zasługuje staranne opracowanie Zygmunta Zaleskiego pt. Wystawy poznańskie. "Miasto Poznań - pisze autor - nie stanowiło nigdy wielkiego ośrodka przemysłowego, w którym z natury rzeczy mógłby koncentrować się nandel na wielką skalę. Jest jednakże miasto nasze poważnym ośrodkiem handlowym oraz stolicą kraju o wysokiej kulturze rolnej a ponadto ma położenie bardzo korzystne dla przedsięwzięć takich j ak wystawy większych rozmiarów. Przemysł nie jest tak wielki, aby miastu nadawał charakter przemysłowy, ale jest wielostronny i w tym tkwi również argument za urządzaniem wystaw w Poznaniu (. ,.) Nie chcemy tutaj wyłuszczać okoliczności kwalifikujących Poznań na miasto wystaw, nie chcemy również wyjaśniać znaczenia wystaw dla miasta, które je urządza; nie zamierzamy wreszcie tłumaczyć, jakie u nas istnieją potrzeby wystawowe, Wskazać wszakże pragniemy na to, jak stopniowo Poznań wywalczał sobie pozycję miasta wystawowego i z jakim wynikiem stawiał kroki w tym kierunku (. . .) W odpowiedzi zapewne na polską wystawę w Gostyniu (1862) urządzili Niemcy w dwa lata później (1864) również wystawę rolniczą. Umieszczono ją na łąkach Dębińskich, między Drogą Dębińską a Wartą (plac wyścigowy). (. . .) Nie długo też czekano na pierwszą wystawę ogólniejszą. Odbyła się ona w Poznaniu w maju 1872 r. (.. .) Wystawa stanęła D1iżej miasta niż wystawa z r. 1864. Wybrano na ten cel dawny plac ćwiczeń wojskowych za b. Bramą Rycerską, tj. teren między N owym Miastem, Wildą i szosą wiodącą od Św. Marcina w stronę Św. Łazarza. Plac wystawowy obejmował 25,5 mórg. Wielką halę dla eksponatów przemysłowych wypożyczono z Wrocławia (o powierzchni 26 850 stóp kwadratowych). Dwie trzecie terenu zajmowała wystawa rolnicza, a pozostałą część oddano dla przemysłu. Wystawa nie zrobiła większego wrażenia i długi też czas nie podjęto kroków w kierunku zorganizowania tego rodzaju przedsięwzięcia. Kamień węgielny pod wystawy poznańskie był jednakże położony. Dopiero w r. 1893 podjęto w Poznaniu myśl zorganizowania nowej wystawy krajowej i to "prowincjonalnej wystawy przemysłowej". Inicjatywa wyszła z łona Towarzystwa Politechnicznego, zrzeszenia architektów, artystów, techników obu narodowości (. . .) Ostatecznie wystawa otwarta została 26 maja i trwała do 16 września 1895. Plac pod wystawę uzyskano pierwszorzędny; był to teren między b. bramą Berlińską i b. bramą Królewską, czyli obszar obecnego terytorium powałowego między ul. Wjazdową i ul. Cieszkowskiego, tuż przy Nowym Mieście położony i dodający wówczas malowniczości wystawie. Na terenie tym stawione liczne pawilony, hale i budy. Główny pałac wystawowy miał powierzchni użytkowej 7162 m! hala maszyn 3104 m 2 ; ta ostatnia okazała się za małą. Tymczasem podjęły sfery oficjalne myśl zorganizowania wielkiej wystawy reprezentacyjnej, która doszła do skutku w r. 1911. Trudności przedstawiało uzyskanie odpowiedniego placu. Plac wystawowy z r. 1895 był już zabudowany. Początkowo projektowano wystawę na Sołaczu. Ostatecznie uzyskano teren bardzo dogodny i rozległy, tj. obszerny teren Targu Poznańskiego, rozszerzony na cele wystawy do ul. Grunwaldzkiej i o cały obszar ogrodu botanicznego (obecnego parku Wilsona). Na pięknym tem terytorium można było urządzić wystawę bardzo już wielką (350 000 m 2 zabudowanych pod wystawę 44 000 m). Wystawa odbyła się od 16 maja do 9 października 1911 z udziałem 1100 wystawców. Hala zajmowała powierzchnię 9:XX) m 2 , hala maszyn, budynek wystawy miast, otwarta hala przemysłowa, pawilon szkół przemysłowych, wieś osadnicza, pawilon szkolny i inżynieryjny, olbrzymia wieża górnośląska, "Stary Poznań", park rozrywkowy. Z budowli pozostała do dni naszych wieża górnośląska, po wystawie przez miasto przejęta, gmach wielki, rażący dzisiaj więcej niż dawniej stylem nie dostosowanym do środowiska poznańskiego, a przecież pod względem technicznym dzieło wartości niepospolitej . Wystawa 1911 r. była ostatnią wystawą ogólną w Poznaniu. Ruch gospodarczy wzrósł za czasów polskich w Poznaniu bardzo znacznie, powstały Targi Poznańskie i corocznie zjeżdża mnóstwo przemysłowców i kupców na kontrakty. Wystawy urządza się w ostatnich latach często. Są to jednakże wystawy specjalne. Wprawdzie wystawa z r. 1923 zwała się "przemysłowo-rolnicza", ale była w rzeczy samej rolniczą z dodaniem przemysłu zainteresowanego wyrolnictwie. Od dłuższego już czasu wysuwa się potrzebę zorganizowania wielkiej wy

AllIllITeMMllIMllIMTTeTra TrllI