ANDRZEJ

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1975.04/06 R.43 Nr2

CHONIAWKO

DZIAŁALNOŚĆ ZWIĄZKU MŁODZIEŻY POLSKIEJ W POZNANIU W LATACH 1948-1956

WIOSNĄ 1948 r. ruch młodzieżowy w całym kraju ogarnęły przygotowania do Kongresu Jedności Młodzieży. Odpowiednimi poczynaniami kierowały Komitety Jedności Młodzieży, w skład których wchodzili przedstawiciele czterech demokratycznych organizacji młodzieżowych: Związku Walki Młodych, Organizacji Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego, Związku Młodzieży Wiejskiej "Wid" oraz Związku Mładaieży Demofcraitycznej. Komitety Jedności Młodzieży i ttaistaneje poszczególnych organizacji ,na licznych konferencjach, naradach i zebraniach uświadamiały młodzieży potrzebę i cel zjednoczenia ruchu młodzieżowego. Główny ciężar pracy spoczywał na aktywie Związku Walki Młodych. W następstwie akcji (popularyzującej przyszłą zjednoczoną organizację niektóre Ikoła Związku Walki Młodych w Poznaniu już w czerwcu uznały się za koła Związku Młodzieży Polskiej *. Głębokie zainteresowanie przebiegiem akcji przedzjednoczeniowej wykazała Polska Partia Robotnicza. N a zebraniach partyjnych w czerwcu i lipcu 1948 r. dyskutowano nad problemami zjednoczenia ruchu młodzieżowego. Konsekwentnie realizowano wysunięte na posiedzeniu plenarnym Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Partii Robotniczej w dniu 12 marca 1948 r. hasło: Tam gdzie koło partyjne tam i koło Związku Walki Młodych. Związek ten zanotował w miesiącach od stycznia do lipca 1948 r. największy bezwzględny przyrost liczby członków. Na zebraniach kół Polskiej Partii Robotniczej apelowano do członków partii, aby ich dzieci wstępowały do Związku Młodzieży Polskiej. Dotyczyło to także młodszych wiekiem członków Polskiej Partii Robotniczej nie należących dotąd do żadnej organizacji młodzieżowej. Dużą pomoc w organizowaniu Związku Młodzieży Polskiej okazywali sekretarze kół Polskiej Partii Robotniczej w Zakładach Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" 2.

Na Kongresie Jedności Młodzieży Polskiej we Wrocławiu (22 - 23 VII 1948), na którym powołano Związek Młodzieży Polskiej, rozpoczęto scalanie instancji i kół organizacji młodzieżowych. Pierwszym aktem scalania w Poznaniu było ukonsty

1 Uczyniły tak koła Związku Młodzieży Wiejskiej przy Lidze Morskiej, Wielkopolskiej Fabryce Obrabiarek "Wlepofama" i Związku Spółdzielni "Społem". Sprawozdanie Komitetu Miejskiego Polskiej Partii Robotniczej w Poznaniu za czerwiec 1848. Archiwum Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Poznaniu, sygn. 30;VIII.

«Sprawozdanie miesięczne Fabrycznego Komitetu Dzielnicowego Polskiej Partii Robotniczej w "Cegielskim" za październik 1948 r. Archiwum Komitetu Wojewódzkiego Poisklej zjednoczonej Partii Robotniczej w Poznaniu, sygn. »7;V11I.

Andrzej Choniawko

tuowanie się Prezydium Zarządu Miejskiego Związku Młodzieży Polskiej. Nastąpiło to w dniu 26 lipca 1948 cc. Na czele zarządu stanął Henryk Kaczmarek. Wszędzie tam, gdzie istniały koła przynajmniej dwóch organizacji młodzieżowych, zwoływano ich walne zebrania, ma których składano sprawozdania z przebiegu Kongresu, omawiano deklarację i statut Związku Młodzieży Polskiej. W drugiej części zebrania ustalano siedzibę nowej organizacji, uzgadniano terminarz następnych zebrań i dokonywano wyboru zarządu koła. Zgodnie ze statutem, koło Związku Młodzieży Polskiej nie mogło liczyć mniej niż pięciu i więcej jniż pięćdziesięciu członków. Jeżeli liczba członków koła (po połączeniu) przekraczała pięćdziesiąt osób, dzielono koło w ten sposób, aby w każdym znaleźli się członkowie różnych dawnych organizacji młodzieżowych. Nie przeprowadzano wyborów nowych zarządów w kołach, które zmieniały jedynie nazwę. W trakcie scalań przeprowadzono także wymianę legitymacji oraz werbowano nowych członków do Związku Młodzieży Polskiej. Akcja scaleniowa w Poznaniu trwała do końca listopada 1948 r. Równolegle przebiegały procesy integracyjne w środowisku akademickim. Każda z czterech organizacji młodzieżowych miała na wyższych uczelniach swój autonomiczny odpowiednik: Związek Walki Młodych - Akademicki Związek Walki Młodych "Życie"; Organizacja Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego - Związek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej; Związek Młodzieży Wiejskiej "Wici" - Akademicki Związek Młodzieży Wiejskiej "Wici"; Związek Młodzieży Demokratycznej - Akademicki Związek Młodzieży Demokratycznej. W marcu 1948 r. powołano w Poznaniu Akademicki Komitet Jedności Działania Organizacji Studenckich, który 25 kwietnia 1948 r. przekształcił się w Akademicki Komitet Jedności Działania 3 , którego przewodniczącym został Antoni Bączykowski, członek Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej. W skład Komitetu liczącego dwanaście osób weszło po trzech przedstawicieli każdej organizacji 4 . Formalne zjednoczenie działających w środowisku akademickim organizacji młodzieżowych nastąpiło na Kongresie Jedności Demokratycznej Studentów Polskich we Wrocławiu w dniach 17 -18 lipca 1948 r. Organizacje poznańskie reprezentowało na Kongresie trzydziestu jeden delegatów z Akademickiego Związku Walki Młodych, Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej i Akademickiego Związku Młodzieży Wiejskiej 5.

Nowa organizacja przybrała nazwę: Związek Akademicki Młodzieży Polskiej, a jej Zarząd Okręgowy rozpoczął działalność od powołania na posiedzeniu w dniu 6 sierpnia 1948 r. zarządów uczelnianych na Uniwersytecie Poznańskim, w Szkole Inżynierskiej i w Akademii Handlowej'. Nieco później powołano zarządy uczelniane szkół artystycznych oraz Studium Przygotowawczego Uniwersytetu Poznańskiego, tzw. roku wstępnego. Po rozpoczęciu zajęć na wyższych uczelniach (30 X) zarządy uczelniane rozpoczęły rejestrację członków dawnych organizacji i powoływanie zarządów wydziałowych. Zakończenie rejestracji miało nastąpić 15 listopa

* S. S i e r p o w s ki: Dzialalność organizacji IćLeowo-wychowawc:zych w akademickim środowisku w latach 1945 -1948. W: Materialy Z sesji naukowej w XX-lecIu PRL. Poznań 1984, cz, 2, s. 70 i n. 4 Sprawozdanie miesięczne Komitetu Miejskiego Polskiej Partii Robotniczej za kwiecień 1848 r. Archiwum Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Poznaniu, sygn. 30/Vl/1. 5 S. S i e r p o w s ki, Jw., s. 80.

· Protokół Nr 1 z posiedzenia Prezydium Zarządu Okręgowego Związku Akademickiego Młodzieży Polskiej w dniu 6 VIII 1948 r. Archiwum Komitetu Wojewódzkiego Polskiej .Zjednoczonej Partii Robotniczej w Poznaniu, sygn. 117jXII/1.

da 1948 r. Przy rejestracji występowały pewne niedociągnięcia organizacyjne. Mimo przedłużenia akcji do 1 marca 1949 r. zarejestrowano 7724 osób, tj. 64% łącznej liczby wszystkich członków dawnych organizacji. Wskaźnik ten układał się ide n - tycznie zarówno wśród studentów wyższych lat studiów, jak i pierwszego roku (Tabela 2). Spośród tych Ostatnich zarejestrowały się 833 osoby (wraz ze słuchaczami Kursów Przygotowawczych). Najniższy wskaźnik zarejestrowanych studentów pierwszych lat zanotowano na Uniwersytecie Poznańskim (47%).

Tabela 1

ORGANIZACJE MŁODZIEŻOWE W POZNANIU PRZED ZJEDNOCZENIEM (1 VII 1948) I PO ZJEDNOCZENIU O XII 1948)

Przed Po zjednoczeniu Nazwa zjednoczeniem organizacji /0 kół członków kół członków członków objętych scaleniem Związek Walki Młodych 95 3 842 95 3 521 91,6 Organizacja Młodzieżowa Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych 32 2456 32 2136 86,9 Związek Młodzieży Demokratycznej 14 402 14 398 99,0 Związek Młodzieży Wiejskiej "Wici" 8 326 8 314 96,3 Razem I 149 7 026 149 6 369 90,6

Źró dfo: Archiwum Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, sygn. 117/IX/3; Ankiety statystyczne Zarządu Wojewódzkiego Związku Młodzieży Polskiej.

Decydujące znaczenie dla ukształtowania się warunków politycznych, w jakich rozwijał działalność Związek Młodzieży Polskiej, miało zjednoczenie ruchu robotniczego i powstanie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W uchwalonym na Kongresie Zjednoczeniowym statucie stwierdzono, że partia otaczać będzie opieką Związek Młodzieży Polskiej - "przodującą organizację młodego pokolenia". Wyznacznikiem roli politycznej Związku były funkcje, jakie organizacja spełniała w życiu polityczno-gospodarczym kraju. Polegały one na czynnym angażowaniu młodzieży w budowę podstaw nowego ustroju w Polsce. Zadania i obowiązki przyjmowane przez organizację odpowiadały w dużej mierze postulowanemu przez partię skupianiu wysiłku organizatorsko-produkcyjnego. Od pierwszej konferencji miejskiej (Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Poznaniu (21 - 22 III 1949) przewodniczący Zarządu Miejskiego Związku wybierany był na członka Komitetu Miejskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a następnie Egzekutywy Komitetu. Pod wpływem przemian, dokonujących się w polityce Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Związek przeszedł w latach 1949 - 1950 pewną ewolucję ideowo-programową i organizacyjną. Na plenum Rady Naczelnej Związku (31 VII - 2 VIII 1950 r.) w Warszawie w wyraźny sposób wskazano na obowiązki organizacji wobec toczącej się w kraju walki klasowej a jednocześnie wyraźnie podkreślano nadrzędną rolę polityczną Związku w stosunku do Powszechnej Organizacji "Służba Polsce". W celu ściślejszego związania młodzieży studenckiej z młodzieżą robotniczo-chłopską, jesienią 1950 r. wcielono autonomiczną dotąd organizację - Związek Akademicki Młodzieży Polskiej - do Związku Młodzieży Polskiej, a na

Andrzej

"T" TT S 00 1 'n \0 >n NO o l-i ii . · a1 a 3$ \lJ t tN t N .0 o 'n m co en 00 M ON o cd t» aj o -H S ON >% 'n 00 TT NO 'n 1-H co 1-1 *? ON O 8 NO 00 ON 00 ON ON cD *O ON CO ON NO NO '-1 (N NO rfN >< t-1 .* B 00 TIU O ON en >-* ON NO 00 t N 1-H 1 t N C3 *? TT 00* 8 00 NO vo m NO cd cd k-i NO O NO t N «n t N 59 'H ł-4 >3 CN m . * NO O NO p- t N NO T-1 t-i "- 8 >n 'n r- r£ -8 3/\ 2 -9 eo tN 00 t N >n NO O >n CN 'ci1 9 M ON t N t N in S O a <O « t - 00 ON NO n* < n . »n . ' t N 2 m t 1\1 I» f . '57 it >. » .N S u . 'N IB .W N I M -O -o o 60 a o - T > M w 'ra N o N S - C* es9 . "1 I N a £ 's N s ei .2 £e N H I' f E . o' cH U cd W Q ; * M < <

Choniawko

, i - I rl 5> 2-* , 3 .3'a <

O t,

Ij

.£ o 1 *ae-c «I

J2 '3? P;? 0*0 " sfi <\1o u "3*5 la -II

@). - ' a"l %,$ bO*ÓJ 2 o Ąft '5 =8

1!

3 * <P.-A*

ON 05H .000 ti es N3 1początku 1991 r. włączono aparat etatowy Związku Harcerstwa Polskiego do aparatu Związku Młodzieży Polskiej. Miało to zapewnić wpływ ideowo-wychowawczy Związku na młodzież szkół podstawowych Działalnością Związku Młodzieży Polskiej w Poznaniu kierował Zarząd Miejski wybierany na dorocznych konferencjach miejskich. Na pierwszych posiedzeniach plenarnych Zarząd Miejski wybierał ze swego składu prezydium. Członkowie prezydium wywodzili się głównie spośród kierowniczego aktywu aparatu etatowego Zarządu Miejskiego, m. in. przewodniczących instancji miejskich Powszechnej Organizacji "Służba Polsce", Związku Harcerstwa Polskiego i Ligi Przyjaciół Żołnierza. Ich udział w pracy prezydium stanowił jedną z form sprawowania kierowniczej roli Związku Młodzieży Polskiej w stosunku do tych organizacji. W ostatnich dwóch latach istnienia organizacji liczba pracowników aparatu etatowego w prezydium zmniejszyła się poważnie na rzecz aktywu nieetatowego, reprezentującego przede wszystkim duże zakłady pracy. Kolśjni przewodniczący Zarządu Miejskiego począwszy od powstania organizacji do listopada 1955 r. wchodzili w skład prezydium Zarządu Wojewódzkiego Związku Młodzieży Polskiej. Funkcję przewodniczącego Zarządu Miejskiego w Poznaniu pełnili kolejno: Henryk Kaczmarek (1948), Kazimierz J arzębowski (1949 - 1950), Walerian Biały (1951 - 1952), Jerzy cieślak (1953 - -1954), Antoni Karwacki (1954-1955) IDzierżymir Jankowski (1955 - 1956).

W dzielnicach Poznania powołano zarządy dzielnicowe Związku.

Antoni Karwacki

Związek Młodzieży Polskiej 1948 -1956

Walery Biały

Dzierżymir Jankowski

Andrzej Choniawko

Na prawach zarządu dzielnicowego funkcjonował także Zarząd Zakładowy Związku w Zakładach Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" oraz - od 1951 r. - Zarząd Uczelniany na Uniwersytecie Poznańskim. W latach 1949 -1950 uprawnienia zarządu dzielnicowego posiadał także Zarząd Zakładowy przy poznańskiej poczcie. W latach 1948 - 1949 Zarząd Miejski zatrudniał średnio sześciu instruktorów. Za ich pośrednictwem koordynował pracę organizacji w Poznaniu. Zarządy dzielnicowe nie dysponowały wówczas żadnymi etatami. Bezpośrednio z Zarządem Miejskim związani byli tzw. referenci nieetatowi, wywodzący się z czołowego aktywu organizacji. W roku 1950 nastąpiła znaczna rozbudowa aparatu etatowego Zarządu Miejskiego. Liczba pracowników politycznych zwiększyła się do piętnastu osób.

Zarząd dzielił się odtąd na trzy Wydziały: Organizacyjny, Propagandy i Agitacji oraz Szkolno- Harcerski. Równocześnie od trzech do pięciu etatów przyznano zarządom dzielnicowym, a w kilku największych zakładach miasta powołano na etaty przewodniczących zarządów zakładowych. N a wyższych uczelniach wzrosła poważnie rola zarządów uczelnianych, które w Wyższej Szkole Rolniczej, Akademii Medycznej, Szkole Inżynierskiej i Wyższej Szkole Ekonomicznej posiadały półetaty dla przewodniczących oraz kierowników Wydziałów: Organizacyjnego, Nauki i Agitacyjno- Propagandowego, natomiast Zarząd Uczelniany Uniwersytetu Poznańskiego miał jeszcze do dyspozycji półetat instruktora ewidencji i sprawozdawczości. Od 1 grudnia 1954 r. nastąpiła znaczna redukcja aparatu etatowego, np. na półetatach pozostali tylko przewodniczący zarządów uczelnianych. Po zakończeniu akcji scaleniowej zanotowano w Poznaniu szybki wzrost liczby członków Związku. Znaczna większość młodzieży wstępującej do organizacji szukała w niej zaspokojenia naturalnej w tym wieku potrzeby działania w grupie rówieśników. U młodzieży najbardziej świadomej zachodzących w kraju przeobrażeń ustrojowych decyzja wstąpienia do Związku wypływała z chęci czynnego zaangażowania się w proces socjalistycznych przemian w Polsce. W pierwszych miesiącach 1950 r. liczba członków Związku w Poznaniu przekroczyła 20 000. Okres rozbudowy organizacji trwał do końca 1954 r. Nabór nowych członków przeprowadzano często w ramach tzw. zaciągów, związanych z różnorakimi akcjami społeczno-politycznymi. N a przykład z okazji Narodowego Plebiscytu Pokoju (maj 1951 r.) dokonano przyjęć do Związku Młodzieży Polskiej pod hasłem Zetempowskiego zaciągu pokoju. Najwyższym stopniem przynależności organizacyjnej odznaczało się środowisko młodzieży szkolnej. W niektórych szkołach licealnych Związek skupiał Vo uczniów. Najmniejsze wpływy posiadał natomiast wśród młodzieży zatrudnionej w budownictwie i handlu, gdzie organizacja skupiała zaledwie 20% młodych zatrudnionych w tych działach gospodarki. W ostatnich dwóch latach istnienia Związku wzrost organizacji w Poznaniu uległ zahamowaniu. Wiązało się to z ogólnym osłabieniem aktywności instancji i kół. Związek, który spełniał rolę pierwszego pomocnika partii, brał aktywny udział w realizowaniu programu PoLskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w najważniejszych dziedzinach życia politycznego, społecznego i gospodarczego. Ważnym zadaniem ogniw Związku było aktywizowanie młodzieży do udziału w ogólnonarodowych kampaniach politycznych. Największym zasięgiem i różnorodnością form wyróżniał się udział Związku Młodzieży Polskiej w dyskusji nad projektem konstytucji (wiosną 1952 r.), w akcji przedwyborczej do Sejmu (październik 1952 r.), w kolejnych akcjach przeprowadzanych przez ruch obrońców pokoju (obchody światowego dnia pokoju - 2 X 1949; Apel Sztokholmski - maj 1950; Narodowy Plebiscyt

Wybitny przodownik pracy Stanisław Reiss

Wybitna przodownica pracy Zofia Gałgan

Pokoju - maj 1951; Apel Wiedeński - czerwiec 1955) oraz w corocznych obchodach Święta 1 Maja, 22 Lipca i miesiąca przyjaźni polsko-radzieckiej. Masowy charakter miały talkże obchody dzliesliątej roczmicy powstania Związku Walki Młodych. Wyjątkowe miejsce w działalności Związku zajął zwołany do Warszawy w dniach 20 - 22 lipca 1952 r. Zlot Młodzieżowych Przodowników - Budowniczych Polski Ludowej. Kampania zlotowa była najpoważniejszą akcją przeprowadzoną przez Związek w całym okresie jego istnienia. Najbardziej popularną formą udziału w wymienionych akcjach były zebrania kół, akademie i masówki. Charakterystycznym elementem działalności ideowo-politycznej Związku były także manifestacje polityczne, w których brały udział wielotysięczne rzesze młodzieży. Z okazji Wojewódzkiej Konferencji Obrońców Pokoju (23 IX 1950) odbyła się na placu Wolności manifestacja młodzieży, w której wzięło udział około 25 000 uczestników, w tym także stacjonujące w Poznaniu 15. i 22. Brygady Powszechnej Organizacji "Służba Polsce"7. Przemarsz na miejsce manifestacji miał charakter zorganizowanych pochodów młodzieży z poszczególnych dzielnic. Kulminacyjnym momentem manifestacji było przemówienie uczestnika I Krajowego Kongresu Obrońców Pokoju, aktywisty Związku Młodzieży Polskiej Henryka Kollata. Przerywano je często okrzykami na cześć Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, jego przywódców oraz przywódców polskich. Wszystkim wiecom i manifestacjom gromadzącym większą liczbę młodzieży nadawano uroczysty charakter. Towarzyszyły im imprezy o charakterze kulturalno-artystycznym i sportowym. W pierwszym roku działalności Związku Młodzieży Polskiej tego rodzaju imprezy miały na celu przede wszystkim popularyzację tej organizacji.

'Informacja o pracy Zwiąaku Młodzieży Polskiej nr 26/50. Archiwum Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Poznaniu, sygn. 117/X/3.

5 Kronika m. Poznania

Andrzej Choniawko

W dniach 2 i 3 października 1948 r. zorganizowano w Poznaniu Festiwal Związku Młodzieży Polskiej i Powszechnej Organizacji "Służba Polsce". Na program złożyły się wystawa prac młodzieży, eliminacje zespołów 'artystycznych oraz zawody sportowe i pokazy gimnastyczne. W imprezach uczestniczyły reprezentacje wszystkich powiatów. W pierwszym dniu festiwalu odbył się w hali przemysłu ciężkiego Międzynarodowych Targów Poznańskich wiec młodzieżowy, który zgromadził około 50 000 osób. W części rozrywkowej wzięło udział osiemnaście zespołów artystycznych, które wyróżniły się w eliminacjach 8 . Ilością uczestników oraz zespołów artystycznych i sportowych wyróżniał tsiię udział Związku w corocznych obchodach Święta 1 Maja. Instancje Związku w latach 19491954 przygotowywały kolumny młodzieżowe. Imponująco prezentowała isię kolumna młodzieżowa w pochodzie pierwszomajowym w rdku 1949. Liczyła ona ponad 50 000 uczestników, a jej przemarsz przed trybuną honorową 'trwał tezy godziny. W kolumnie utworzono żywe hasła "Pokój", "Bierut". Pomysłowością w wystroju pochodu wyróżniała się grupa akademicka, składająca się w większości z członków Związku Akademickiego Młodzieży Polskiej. Studenci Wydziału Rolniczo- Leśnego U niwersytetu Poznańskiego wieźli na bryczce obszarnika, zaś studenci Wydziału Matematyczno- Przyrodniczego zademonstrowali "żywą" tablicę Mendelejewa 9. W roku 1950, tj. w pierwszym roku Planu Sześcioletniego (1950 -1956) i N arodowego Plebiscytu Pokoju, w kolumnie pierwszomajowej młodzież niosła duże makiety domów, lokomotyw, emblematy pokojowe itp. W trakcie przemarszu przed trybuną odbywały się występy zespołów świetlicowych, popisy gimnastyczne i pokazy gier sportowch. ** W kolumnach młodzieżowych tworzono międzynarodowe grupy Światowej Federacji Młodzieży Demokratycznej, ubrane w stroje narodowe krajów afrykańskich i azjatyckich. Inne grupy młodzieży symbolizowały odpowiednimi kostiumami sojusz robotniczo-chłopski a także Front Narodowy. Były także kukły symbolizujące spekulantów i podżegaczy wojennych i inne postacie zasługujące na ośmieszenie. Szeroką działalność polityczno-propagandową Związek rozwijał za pośrednictwem agitatorów. Pierwsze grupy agitatorów powołano w Poznaniu w końcu 1949 r. Z każdego koła Związku wywodziło się dwóch do pięciu agitatorów. Byli oni szkoleni wspólnie z agitatorami partyjnymi. Rozszerzane w miarę potrzeby grupy agitatorów odgrywały poważną rolę w przeprowadzaniu różnych akcji politycznych i społeczno-gospodarczych. Rola agitatorów młodzieżowych nie ogranczała się w tych akcjach do czynności techniczno-organizacyjnych. Poprzez agitację indywidualną, odczyty, pogadanki itp., wyjaśniano sens i znaczenie zjawisk i decyzji politycznych. Największy zasięg i najbardziej wszechstronny charakter miała działalność grup agitacyjno-propagandowych Związku w okresie kampanii wyborczej do Sejmu Ustawodawczego. W komitetach Frontu Narodowego koordynujących kampanię wyborczą ogółem zaangażowano do pracy agitacyjnej ponad cztery tysiące młodych aktywistów. Młodzieżowi agitatorzy przeprowadzali z wyborcami rozmowy indywidualne w zakładach pracy, a także w mieszkaniach. Wyjaśniano szczegółowo np. za

8 Sprawozdanie Zarządu Miejskiego im. Poznania za. październik 1948 r., Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Poznaniu, sygn. 18; Sprawozdanie Zarządu Wojewódzkiego Związku Młodzieży Polskiej za październik 1948, Archiwum Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Poznaniu, sygn. 117/XII/l. »Protokół z posiedzenia Prezydium Zarządu Wojewódzkiego Związku Młodzieży Polskiej w dniu 3 V 1949. Archiwum Komitetu Wojewódzkiego Polskiej zjednoczonej partii Robotniczej w Poznaniu, sygn. 117/111/1.

Tabela 3

ROZWÓJ ORGANIZACYJNY ZWIĄZKU MŁODZIEŻY POLSKIEJ W POZNANIU (1949-1956)w tym Stan pracow - na dzień Ogółem robotnicy uczniowie nicy studenci inni umysłowi 1 III 1949 12 513 4 868 4243 1082 1794 526 1 II 1950 21668 6156 8702 2012 4235 563 1 I 1951 21739 4927 8959 3 308 4921 254 1 VI 1952 28 456 7180 9 712 6774 4783 7 1 IX 1953 31282 7774 10409 6944 6140 15 1 V 1953 34 281 10141 10431 5 510 8269 130 1 X 1956 28 499 8 575 7 870 4927 7067 60

Ź ród ł o: Archiwum Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, sygn. 117/IX/3, Ankiety statystyczne Zarządu Wojewódzkiego Związku Młodzieży Polskiej.

sady ordynacji wyborczej, znaczenie Frontu Narodowego, sprawę platformy wyborczej. Funkcje grup agitacyjnych Związku Młodzieży Polskiej, współdziałających bezpośrednio z agitatorami partyjnymi, polegały ponadto na zawiadamianiu wyborców o zebraniach przedwyborczych, o obywatelskim obowiązku sprawdzania list wyborczych. W akcji wyborczej uczestniczyło także 49 grup artystyczno-propagandowych, liczących prawie 1200 osób. Często stosowaną formą działalności grup były spontaniczne występy w miejscach publicznych (kina, dworce). Gromadziły one pokaźne grupy widzów. W trakcie występów kolportowano ulotki i broszury propagandowe. Działalność grup agitacyjno-artystycznych i indywidualnych agitatorów Związku nie ograniczała się do wielkich kampanii politycznych. Stanowiła ona główną formę współudziału w realizowaniu polityki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W dziedzinie kolektywizacji rolnictwa szczególną rolę spełniał tzw. ruch łączności miasta ze wsią. Polegał on na jednodniowych wyjazdach na wieś specjalnych ekip formowanych w zakładach ipracy i instytucjach. Organizowanie samodzielnych ekip młodzieżowych było dziełem Związku Młodzieży Polskiej z dużych zakładów pracy Poznania oraz organizacji szkolnych i akademickich. Członkowie ekipy organizowali odczyty popularnonaukowe, występy artystyczne, rozgrywki sportowe, a także udzielali instruktażu organizacyjnego wiejskim kołom Związku. Ekipy studenckie złożone ze słuchaczy starszych lat studiów medycznych i stomatologicznych udzielały mieszkańcom wsi porad i pomocy medycznej, a studenci Wydziału Rolnego Uniwersytetu Poznańskiego świadczyli usługi w zakresie rolnictwa.

Obok czynnego uczestnictwa w różnych kampaniach politycznych najbardziej istotną formą kształtowania postaw ideowo-politycznych członków Związku Młodzieży Polskiej było szkolenie wewnątrz organizacyjne. Wzorowane w swych założeniach metodyczno-organizacyjnych na szkoleniu prowadzonym w Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, przyczyniać się ono miało do poszerzania socjalistycznej świadomości ideowej wśród najszerszych mas członkowskich, a równocześnie miało uzbrajać aktyw Związku do przeciwdziałania wszelkim niepożądanym postawom młodzieży. Do udziału w niektórych formach szkolenia starano się włączać młodzież niezorganizowaną. Szkoleniem obejmowano rocznie średnio 5000 - 6000 członków Związku w Poznaniu.

3»

Andrzej Choniawko

Lata działalności Związku przypadały na okres tworzenia ekonomicznych podstaw nowoczesnej struktury społeczno-gospodarczej kraju. Mobilizowanie młodzieży do realizowania wytyczonych przez partię zadań stanowiło w całym okresie istnienia Związku jeden z głównych kierunków działalności organizacji. Dla zwiększenia aktywności produkcyjnej i podnoszenia wydajności pracy prowadzono współzawodnictwo pracy oraz podejmowano czyny i zobowiązania produkcyjne. Zakłady Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" szczyciły się największym odsetkiem młodzieży uczestniczącej we współzawodnictwie pracy w Poznaniu. W połowie roku 1952 istniało tam sto siedemdziesiąt brygad skupiających 2654 osób (76% ogółu pracującej w Zakładach młodzieży)lO. Wysokie wskaźniki uczestnictwa młodzieży we współzawodnictwie pracy notowano także w Wielkopolskiej Fabryce Obrabiarek "Wiepofama", w Zakładach Wytwórczych Ogniw i Baterii, Poznańskiej Wytwórni Papierosów, Wytwórni Sprzędu Mechanicznego Nr 3 i w Poznańskich Zakładach Przemysłu Odzieżowego. W okresie szczytowego rozwoju współzawodnictwa pracy, przypadającym na lata 1951 - 1953, istniało w Poznaniu około czterystu młodzieżowych brygad produkcyjnych skupiających ponad 8000 osób. Niemal wszystkie brygady uczestniczące we współzawodnictwie pracy przekraczały podstawowe wskaźniki produkcyjne i przed terminem wykonały zadania Planu Sześaiioletiniiago (1950 - 1955). Bo dmia 1 maja 1953 r, sukces ten osiągnęły <w Poznaniu trzydzieści cztery brygady, jedenaście spośród nich w Zakładach Przemysłu Metalowego "H. Cegielski". Do najbardziej zasłużonych i popularnych przodowników pracy - członków Związku należeli: Stefan Ławniczak, Stanisław Reiss, Antoni Ratajczak (Zakłady Przemysłu Metalowego "H. Cegielski"), Krystian Maciejewski (węzeł kolejowy Poznań), Czesława Gałgan, Eugenia Gorczyńska (Poznańska Wytwórnia Papierosów), Helena Duszyńska (Poznańskie Zakłady Przemysłu Odzieżowego) . Z rozwojem współzawodnictwa pracy ściśle związany był tzw. ruch pionierski, zainicjowany apelem Zarządu Głównego Związku Młodzieży Polskiej z okazji Zlotu Młodzieży w Warszawie. Polegał on na mobilizowaniu członków Związku do podejmowania pracy na naj trudniejszych stanowiskach. Spośród najlepszych młodych robotników i przodowników pracy organizowano brygady pionierskie i szturmowe, których zadaniem była likwidacja "wąskich gardeł" produkcyjnych. Brygady pionierskie powstały m. in. w Zakładach Mechanicznych "Pomet" i w Poznańskich Zakładach N apraw Samochodowych. Dzięki brygadom pionierskim w Wielkopolskiej Fabryce Obrabiarek "Wiepofama" skrócono dostawy "dla N owej Huty. Wyprodukowane przez brygady młodzieżowe obrabiarki przekazywano bezpośrednio nowohuckiej organizacji Związku Młodzieży Polskiej. Z inicjatywy Zarządu Zakładowego Związku w Zakładach Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" już na miesiąc przed ogólną zmianą norm w przemyśle metalowym (styczeń 1953) powstała specjalna brygada, która pracowała zgodnie z nowymi normami. Od października 1952 r. wszystkie instancje Związku przeprowadzały ochotniczy zaciąg pionierski do pracy w przemyśle węglowym i metalowym. Nawiązując do treści złożonego na Zlocie ślubowania, zaciąg prowadzono pod hasłem N ajlepsi, najodważniejsi, najbardziej wytrwali - na najtrudniejsze odcinki pracy, do walki o szczęście i potęgę Ojczyzn y. Instancje Związku w Poznaniu skierowały do przemysłu węglowego i metalowego około siedemdziesięciu pionierów. Poczynania Związku na rzecz racjonalizacji i lepszej organizacji pracy polegały także na popularyzowaniu metod produkcyjnych stosowanych w przemyśle Związ

11 Sprawozdanie z przebiegu przygotowań do Zlotu, s. 5. Archiwum Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Poznaniu, sygn. 117jXj2.

Fragment informacji z "Gazety Poznańskiej" o brygadzie Stanisława Reissa

»(0») . VINIIM r

Metalowcu - ladzie czgmi! Brygada Eeissa.. wgk@W&k& SZEŚCIOLATKĘ KTO

NASTĘPNY?

feo-ss-J atA» »as?«» · telli- « a t e« <<intn *ia asłsis!« miaiiiiviewa fe1Ya»»- pssfais- · . ftitóai« W-S taU aSow iw» j. 'SiaA* tf Pazu.v «1a.: /'ftoSS, forfwtef? 8wi«*. Edaj»s4 Se*'*fe Ssaaisław 1»(Ot«Sa I Hiacinkr« AtifeatsSrf wytettfo 's».

<lan!a Pfawa «»tełAjt* · " S o iiA fo-ftaiafcv. «afe

#«*!#, «, »es-sft, & Aeos S. ft'keM, K, metetteMsHwieBHBj tcrfeey' 'csssea* «s»atti. (fcBreaw mvmtteowattli. mtejsea pracy, < »fa*ate.»iH j>r<HB:<ka8 p«@y» siaral faticiwiiwtefsŁiwi i eo oaftMrtctift&rt »sfosawaata imwis pswy'M&HDAfiOWCj,

»rta«*} fery«**sie frm/wr **wy<A sateesów itfo&feYIDycir» ». »M'iiSSftef ch sft« S pat«.« PełsW t«dow*i

NASTĘPNI

W <fefe wcMcaJSjfYfji <S-<<i dafsi rofeat»feF AMa4dw te. J. Stefttg *f&oa£fi' «ałiasta Piana S?#3ci»f«W*«&.

C?5iw fesjo itofeaa*!!: S-fcrotaj? płwdawsHc j»ra«y Z teUtn TM- "fe*).

A A2 (»«;« WAŁKOWłMC «4tme*mr Oiitmiss PnottavsSt» ptMowaSfc tm« »<<»<<so <<fMafit S-ia-atttjf jMKtowai<<' prasy, Oitatsfet ?<<»*>*. «** J»racy »aw8a«« fow, *. SVLWESTSaK, -SŁSar-s<<» 'mienieni towmtyit* wytesywaii swe giaisy araoBteylw w ,:efl*aS6pr.»c WytoaaaSe«. radsa pJjij.pa»JaStfi.w* »a oft* w Piaisie S-iełai« WAŁKOAfA.łC t SYLWESTRZAK goaafe wsKSSi «rytaty te S«feat Poisfefei ' tttmvmi was sbfitajucy sie. XIX Z&NI WKPfts),

WTA

ku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Do najszerzej upowszechnianych należały metody radzieckich przodowników pracy. Stosowały je brygady młodzieżowego współzawodnictwa pracy w Zakładach Przemysłu Metalowego "H. Cegielski", Poznańskich Zakładach Przemysłu Odzieżowego im. Komuny Paryskiej i w innych większych zakładach». Szczególną formą działalności Związku w zakresie zwiększania wydajności pracy było tworzenie w latach 1950 -1951 tzw. brygad lekkiej kawalerii oraz trójek antyawaryjnych. Do ich zadań należało wykrywanie przypadków łamania dyscypliny

"W końcu 1954 r. metodami radzieckich przodowników pracy pracowało w Zakładach Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" około 3.500 osób. Protokół z posiedzenia Prezydium Zarządu Wojewódzkiego Związku Młodzieży Polskiej w dniu 6 XI 1S54 r., zał. 1, Archiwum Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Poznaniu, sygn. 117/111/16.

Andrzej Choniawkopracy, biurokratycznych nadużyć, marnotrawstwa, a także dywersji lub sabotażu. Członkowie brygad dokonywali przeglądu hal i maszyn fabrycznych, kontrolowali jakość produkcji i tp. 12. Jako jedne z pierwszych w kraju powstały brygady lekkiej kawalerii w Wielkopolskiej Fabryce Obrabiarek "Wiepofama". W późniejszych latach podobne funkcje wypełniały tzw. zetempowskie posterunki kontrolne, organizowane w czasie trwania większych kampanii i akcji politycznych. Niemal w każdym zakładzie organizacje Związku popularyzowały sylwetki młodzieżowych przodowników pracy. Plansze i gazetki ścienne oraz odręcznie malowane afisze zwane błyskawicami zawierały ich podobizny. W zakładach Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" eksponowano nawet rzeźby profilów przodowników, osiągających najlepsze wyniki produkcyjne. Przodownicy pracy byli honorowymi gośćmi wszelkich poważniejszych konferencji, zebrań i zgromadzeń publicznych. Mobilizując młodzież do zwiększonego wysiłku produkcyjnego, instancje Związku wykazywały troskę o warunki bytowe młodzieży. Przedmiotem szczególnego zainteresowania była sytuacja młodzieży zamieszkującej w domach młodego robotnika, jak nazywano wówczas hotele robotnicze. Oderwani od swego środowiska rodzinnego ich mieszkańcy czasem ulegali demoralizacji. Wśród domów młodego robotnika w Poznaniu najbardziej nie dobra sytuacja ukształtowała się w roku 1950 w "Domu Młodzieżowym Hep". Zamieszkiwała go wówczas około dwustuosobowa grupa absolwentów Szkoły Przysposobienia Przemysłowego tych Zakładów. Z inicjatywy Zarządu Wojewódzkiego Związku Młodzieży Polskiej powołano na początku 1951 r. komisję do zbadania źródeł chuligańskich zajść, których dopuszczała się część mieszkańców. Do udziału w pracach komisji poproszono kierownika Zakładu Socjologii Uniwersytetu Poznańskiego, prof. dra Tadeusza Szczurkiewicza. Realizacja wniosków wypływających ze sporządzonej przez komisję oceny przyczyniła się do poprawy sytuacji. W "Domu Młodzieżowym Hep" otwarto świetlicę; część młodzieży nakłoniono do uzupełnienia wykształcenia; organizacją czasu wolnego młodzieży zajęło się utworzone koło Związku. Zorganizowano trzy zespoły artystyczne: taneczny, teatralny i recytatorski, urządzono z ich udziałem trzynaście wieczorów zlotowych, zapewniono udział mieszkańców w szkoleniu politycznym, odczytach i seansach filmów popularno-oświatowych, prowadzonych przez prelegentów Towarzystwa Wiedzy Powszechnej. Dużym sukcesem aktywu Zarządu Zakładowego było zajęcie przez "Dom Młodzieżowy Hep" pierwszego miejsca w przedzlotowym konkursie na najlepszy dom młodego robotnika w Wielkopolsce. Związek odgrywał także poważną rolę w procesie dydaktycznym w szkolnictwie, w życiu kulturalnym i sportowym, W roku 1950 Zarząd Główny Związku zorganizował Biuro Informacyjne dla wstępujących na wyższe uczelnie. Przy udzielaniu informacji starano się równocześnie wpływać na wybór kierunku studiów. Podobną działalność prowadzono w ramach organizowanych przez Związek Akademicki Młodzieży Polskiej w latach 1949 - 1950 kursów przedegzaminacyjnych na Uniwersytecie Poznańskim i w Szkole Inżynierskiej. Większość zajęć na tych kursach prowadzili studenci -członkowie Związku. Kursy przedegzaminacyjne służyły przede wszystkim lepszemu przygotowaniu do studiów młodzieży robotniczej i chłopskiej. Polityka rekrutacji na wyższe uczelnie powodowała zmianę proporcji składu socjalnego młodzieży kwalifikowanej na pierwszy rok studiów w porównaniu z odpowiednią strukturą ogółu zgłaszającej się na studia młodzieży. Najbardziej istotne było zwiększenie odsetka młodzieży pochodzenia robotniczego i chłopskiego. U dział studentów pochodzenia roli Brygady Lekkiej Kawalerii przy pracy. "Gazeta Poznańska" z 29 VII 1950botniczo-chłopskiego na poznańskich uczelniach wzrósł z około 20 % w roku 1945 do 50% w omawianym okresie. Wiele miejsca w działalności Związku Młodzieży Polskiej na wyższych uczelniach zajmowała sprawa upowszechniania zasad dyscypliny studiów. W latach 1943 -1950 znajdowało to przede wszystkim wyraz w popularyzowaniu i organizowaniu zespołów samopomocy naukowej. Były to kilkunastoosobowe grupy studenckie tworzone dobrowolnie na poszczególnych latach studiów. Rozwijały one nawyk systematycznego udziału w zajęciach i zbiorowe formy uczenia się. Każdy zespół posiadał opiekuna spośród pomocniczych pracowników naukowych. W zespołach organizowano pomoc koleżeńską, przeprowadzano repetytoria, ustalano wspólnie terminy egzaminów. Dobór studentów kontrolowany był przez odpowiednie ogniwa Związku Akademickiego Młodzieży Polskiej. Przestrzegano proporcjonalnego składu poszczególnych grup pod względem pochodzenia społecznego, przynależności organizacyjnej i warunków materialnych studentów. Pierwsze zespoły organizowano już w roku akademickim 1948/1949. Tworzenie zespołów rozwinęło się na szeroką skalę w roku akademickim 1949/1950. Zdołano nimi objąć większą część studentów z pierwszych lat studiów na niemal wszystkich kierunkach i wydziałach Uniwersytetu Poznańskiego i Szkoły Inżynierskief 3 . Być może nie było to wyłączną zasługą zespołów, jednakże w roku akademickim 1949/1950 na obu tych uczelniach nastąpił znaczny spadek odsiewu studentów na wszystkich kierunkach i latach studiów. Kształtował on się średnio dla poszczególnych wydziałów w granicach 5%. Począwszy od roku akademickiego 1950/1951 wszyscy studenci zostali zobowiązani do uczestniczenia w wykładach i ćwiczeniach. Podstawową jednostkę organizacyjną w procesie dydaktyczno-wychowawczym na uczelniach wyższych stanowiły odtąd grupy studenckie. Wraz z wprowadzeniem nowych zasad dyscypliny studiów zarządom uczelnianym i wydziałowym Związku Akademickiego Młodzieży Polskiej przypadło w udziale organizowanie współzawodnictwa grup w osiąganiu najwyższych wskaźników frekwencji, w uzyskiwaniu dobrych wyników w sesjach egzaminacyjnych i w likwidacji odsiewu w trakcie studiów. Działalność Związku przyczyniła się do wytworzenia sprzyjającej atmosfery w okresie sesji egzaminacyjnych. W salach wykładowych, stołówkach i innych miejscach życia zbiorowego studentów koła Związku wywieszały hasła przypominające o zbliżającej się sesji, np. Korzystaj Z bibliotek, czYtelni, repetytoriów; CZy jesteś już przygotowany do egzaminów?, a także odpowiednio dobrane cytaty z dzieł klasyków marksizmu. Do mobilizowania studentów wykorzystywano radiowęzły oraz gazetki ścienne 14. Problemy związane z sesją były przedmiotem otwartych zebrań grup Związku. Aktyw organizacji uczestniczył także w przygotowaniu tzw. przeglądów grup studenckich, przeprowadzanych każdorazowo przed sesją egzaminacyjną. N a podobnych zgromadzeniach nie szczędzono krytycznych uwag pod adresem studentów nie przestrzegających dyscypliny studiów i wykazujących niedostateczne zainteresowanie nauką. Aktywizowanie działalności następowało także w okresie ogólnonarodowych

/x< W roKu akademickim 1949/1950 na wszystkich poznańskich uczelniach do zespołów samopomocy naukowe] należało około 5ro) osób, co stanowiło nieco poniżej 1)% ogólne] liczby studentów (16 120). Protokół z posiedzenia Egzekutywy Komitetu Wojewódzkiego Polskie] Zjednoczonej Partii Robotnicze] w dniu 22 XI 1950, s. 22. Archiwum Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotnicze] w Poznaniu, sygn. 74jIV /15. " N a Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Poznańskiego zorganizowano konkurs prac pisemnych w specjalnych numerach gazetek ściennych na temat: "Jak wyobrażam sobie przyszły zawód nauczyciela". Informacja o przygotowaniach do Zlotu. Archiwum Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczone] Partii Robotniczej w Poznaniu, sygn. 117/X1/5.

Andrzej Chcmiawko

Czołówka pochodu młodzieżowego podczas manifestacji pierwszomajowej w Poznaniu w roku 1952

i młodzieżowych kampanii politycznych. Z okazji Święta 1 Maja studenci podejmowali często zobowiązania przedterminowego zdawania egzaminów. W okresie przygotowań do Zlotu Młodzieży organizowano w środowisku studenckim konkursy, które przyczyniały się do wzrostu dyscypliny studiów, a także zainteresowania przyszłym zawodem 15. Perspektywa uczestnictwa w Zlocie lub w Festiwalu Młodieży mobilizowała wielu studentów do osiągania dobrych wyników w sesji letniej. Liczne zobowiązania dotyczyły zorganizowania w trakcie sesji specjalnych form samopomocy koleżeńskiej. Asystenci Wydziału Prawą, realizując zobowiązania zlotowe, przygotowali do użytku studentów w czasie sesji letniej w 1952 :r. powielane konspekty z przedmiotów, do których nie było podręczników ani skryptów. Równolegle z wprowadzeniem dyscypliny studiów następowały zmiany w sposobach kształcenia i awansowania kadr naukowych na wyższych uczelniach. W roku akademickim 1949/1950 w wyniku zarządzeń władz oświatowych ustanowiono procedurę, która uzależniała zatrudnianie asystentów od posiadania przez kandydatów nie tylko merytorycznych, ale także politycznych i moralnych referencji. Opiniowaniem wniosków w sprawie zatrudnienia pracowników naukowych zajęły się specjalne komisje kwalifikacyjne, zwane także komisjami do spraw asystenckich. W skład tych komisji weszli w roku 1949/1950 przedstawiciele Związku Akademickiego Młodzieży Polskiej, którzy mieli prawo opiniowania przedstawionych kandydatur.

15 W końcu 1949 r. powstały zespoły: nauk społecznych - piętnaście osób (najbardziej aktywny), polonistyczny - dwanaście osób, prawników - dwadzieścia osób, agrobiologów - osiem osób. Sprawozdanie z sytuacji na odcinku nauki XII 1949 r. Archiwum Komitetu WD-« jewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Poznaniu, sygn. 117/X1I/l.

Jeszcze w ciągu roku akademickiego 1949/1950 Zarząd Główny Związku Akademickiego Młodzieży. Polskiej w myśl wysuwanych przez siebie postulatów uzyskał możliwość samodzielnego wysuwania kandydatów na asystentów. Przyczyniało się to do stopniowego zwiększenia odsetka asystentów będących członkami Związku Akademickiego Młodzieży Polskiej.

W celu przygotowania aktywu studenckiego do prowadzenia z pozycji marksistowskich walki ideologicznej z pseudonaukowymi teoriami burżuazyjnymi, Związek Akademicki Młodzieży Polskiej przystąpił do tworzenia zespołów naukowych. W ramach zespołów zapoznawano się z zasadami marksistowskiego światopoglądu naukowego i z osiągnięciami nauki w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Z takich zespołów naukowych wywodzili się przeważnie kandydaci na asystentów wysuwani przez organizację. W następnych latach został zawężony zakres wpływu Związku na obsadę stanowisk asystenckich. Nie zmieniło to jednak faktu, że najbardziej zdolni i wyróżniający się właściwą postawą ideowo-polityczną aktywiści organizacji byli systematycznie rekrutowani do grona pracowników naukowych. W większości przypadków wybór okazywał się trafny. Kilkunastu działaczy Związku z poznańskich uczelni osiągnęło w późniejszych latach najwyższe stopnie naukowe. Ściśle związana ze sferą oddziaływania ideowo-politycznego była praca kulturalno-oświatowa Związku. W całym okresie jego istnienia kształtowaniu i zaspokajaniu potrzeb kulturalnych i oświatowych młodzieży służył amatorski ruch artystyczny. Zespoły amatorskie upowszechniały repertuar o treściach ideowo-politycznych. Znajdowało to głównie wyraz w inspirującej roli, jaką wobec wszelkich form działalności całego amatorskiego ruchu artystycznego spełniały kampanie i akcje polityczne. Obowiązująca w takich sytuacjach gotowość zespołów artystycznych do włączenia się do tych akcji sprzyjała integracji całego ruchu amatorskiego i jego rozwojowi a także pozwalała zespołom uniezależniać się od instytucji bądź organizacji społecznych, z którymi były związane. Większość zespołów skupiała w swych szeregach młodzież, toteż wzrastała rola Związku Młodzieży Polskiej w rozwoju i kultywowaniu amatorskiego ruchu artystycznego. Pod auspicjami Związku Młodzieży Polskiej organizowano wiele przeglądów, konkursów i festiwali, odgrywających w tym okresie szczególną rolę w wyzwalaniu aktywności ruchu amatorskiego. Przeprowadzane eliminacje stanowiły na ogół część masowych imprez politycznych, akademii, wieców itp. Przed zlotem w eliminacjach zespołów artystycznych w Poznaniu wzięło udział ponad dwieście zespołów z udziałem trzech tysięcy osób. W eliminacjach w Poznaniu przed Festiwalem Młodzieży w Warszawie uczestniczyło ogółem trzysta dwadzieścia zespołów, z czego sześć, skupiających pięciuset uczestników, brało udział w występach festiwalowych. £naczna większość kół opierała swą działalność kulturalno-oświatowa o świetlice. Do dyspozycji kół Związku pozostawało około stu dwudziestu świetlic. Interesującą formą rozwijania życia kulturalno-oświatowego, zwłaszcza w środowisku robotniczym, było wspólne oglądanie przedstawień teatralnych i seansów filmoh 16 wyc . Szkolne organizacje Związku przejawiały też w tej dziedzinie ożywioną działalność w oparciu o tzw. kółka zainteresowań. Najwięcej inicjatywy i pomysłowości pod tym względem wykazywano w Liceum Ogólnokształcącym Nr 1, Techni

» W Poznaniu zbiorowe udawanie się do kin organizowało 60 - 80 kół Związku Młodzieży Polskiej. Por. A. Karwacki: Organizujemy rozrywką i wypoczynek, "Walka Młodych", R 1955, nr 5.

Andrzej Choniawkokum Drogowym, Technikum Handlowym i Liceum Pedagogicznym. Pod politycznym kierownictwem Zarządu Miejskiego Związku pracował Młodzieżowy Dom Kultury przy ul. Stalingradzkiej. Współudział Związku w pracy tej placówki polegał na zatwierdzaniu planów pracy, typowaniu aktywistów Związku do pracy etatowej oraz na szkoleniu politycznym kadry etatowej. Liczba stałych uczestników zajęć Młodzieżowego Domu Kultury kształtowała się na poziomie tysiąca osób. Działalność programowa niemal wszystkich wydziałów i pracowni związana była w jakiś sposób z formami pracy, które były udziałem całej organizacji. Zespoły artystyczne Młodzieżowego Domu Kultury, reprezentujące najwyższy poziom wśród młodzieżowych zespołów amatorskich, występowały często podczas obchodów rocznic i świąt państwowych na akademiach organizowanych przez instytucje państwowe i organizacje społeczne, a także w ramach akcji łączności miasta ze wsią. Dużym zainteresowaniem ludności wiejskiej cieszyły się tzw. wieczory ciekawej nauki, podczas których demonstrowano działanie mikroskopów, przeprowadzano doświadczenia fizyczne oraz wręczano szkołom wiejskim pomoce naukowe własnoręcznie wykonane w gabinetach nauki Młodzieżowego Domu Kultury. Gabinety rękodzielnicze i modelarskie organizowały podczas imprez wiejskich pokazy modeli szybowcowych, balonowych itp. W gabinetach tych wykonywano podarunki dla uczestników kolejnych Festiwali Młodzieży oraz dla dzieci koreańskich. Całokształt działalności Związku Młodzieży Polskiej zmierzał do przyswojenia najszerszym rzeszom młodzieży założeń ideologii socjalistycznej oraz do czynnego włączenia organizacji w proces dokonujących się w Polsce przeobrażeń. Związek Młodzieży Polskiej wypracował model oddziaływania ideowo-politycznego, zawierający wiele elementów uniwersalnych dla masowych organizacji młodzieżowych. Istotnym elementem oddziaływania ideowo-politycznego Związku Młodzieży Polskiej było przede wszystkim bezpośrednie uczestnictwo młodzieży w prowadzonych pod kierownictwem partii masowych akcjach politycznych. Wpływało to w sposób decydujący na kształtowanie postaw młodzieży i powodowało identyfikowanie się znacznej jej części z polityką władz partyjnych i państwowych. Działalność Związku Młodzieży Polskiej stanowiła najpoważniejszy instrument wychowania politycznego poznańskiej młodzieży. Kilkuset członków organizacji rekomendowano rocznie w Poznaniu do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Osobisty udział w pracy politycznej wśród różnych środowisk przyczyniał się do kształtowania wielu aktywistów, którym nabyte w toku różnorakich przedsięwzięć Związku Młodzieży Polskiej umiejętności organizatorskie i pasja społecznego działania, pozwoliły następnie na pełnienie później odpowiedzialnych funkcji w różnych dziedzinach życia społecznego.