ZDZISLA W

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1973.04/06 R.41 Nr2

SZULCZEWSKI

SŁUŻBA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W POZNANIU W LATACH 1945-1970

NA PRZEŁOMIE roku 1944/1945 na wyzwolonych ziemiach polskich powołano do życia Nadzwyczajne Komisariaty do Walki z Epidemiami, których głównym zadaniem była likwidacja ognisk najczęściej pojawiających się epidemii: duru brzusznego, wysypkowego, czerwonki i błonicy. Aparat Nadzwyczajnego Komisariatu rozpoczął swoją działalność w Poznaniu, przy ul. Spokojnej 12, w dniu 8 lutego 1945 r., pod kierownictwem dra med. Kazimierza N eymana. W lipcu 1945 r. Komisariat został podporządkowany U rzędowi Wojewódzkiemu, a w związku z tym problemy sanitarno-epidemiologiczne miasta przekazane zostały Wydziałowi Zdrowia przy Zarządzie Miejskim. Struktura organizacyjna Wydziału Zdrowia początkowo była oparta na rozporządzeniach, ujętych w prawie sanitarnym lat 1919 -1939. Kierownik Wydziału Zdrowia, który był równocześnie naczelnym lekarzem miejskim, miał do dyspozycji trzech lekarzy urzędowych: Mieczysława Kolendo, Mariana Kalinowskiego oraz Hieronima Paszkieta, odpowiedzialnych za stan sanitarny miasta, podzielonego w tym celu na trzy rejony. Ponadto w rejonach zatrudnionych było ok. dwudziestu kontrolerów sanitarnych, a funkcję starszego kontrolera pełnił Tomasz Majchrzak. Praca aparatu sanitarnego polegała na kontrolach miejsc produkcji artykułów spożywczych i ich sprzedaży, urządzeń służących do zaopatrywania ludności w wodę do picia, rejestracji zachorowań na choroby zakaźne i izolacji zakaźnie chorych oraz na nadzorze nad ruchem repatrianckim. Badania laboratoryjne prowadzone były w filii Państwowego Zakładu Higieny w Poznaniu przy ul. Noskowskiego 6, już w pierwszej połowie kwietnia 1945 r. w wyremontowanym budynku, w którym mieściła się filia. Organizatorem zakładu i kierownikiem był dr med. Józef Wiza. W drugiej połowie 1945 r. powołano Kolumnę Sanitarną z siedzibą przy ul. Grunwaldzkiej 17, której kierownikiem został dr med. Marian Kalinowski. Kolumna Sanitarna przejęła czynności lekarzy urzędowych, a zwłaszcza funkcje nadzoru sanitarno - przeciwepidemicznego. Kolumnie Sanitarnej podlegał Zakład Dezynfekcyjny przy ul. Dolna Wilda 87, zajmujący się wykonywaniem usług: dezynfekcji i dezynsekcji w pomieszczeniach, w których przebywał chory na chorobę zakaźną; dezynfekcji i dezynsekcji odzieży, bielizny i innych przedmiotów, pochodzących ze środowiska osoby chorej oraz prowadzenie kąpieliska sanitarnego. Do końca 1955 r. Zakład Dezynfekcyjny podlegał Prezydium Miejskiej Rady Narodowej. W dniu 1 lutego 1956 r. na podstawie uchwały Prezydium Rady Narodowej, Zakład połączony został administracyjnie ze Stacją Sanitarno- Epidemiologiczną pod nazwą Zakład Dezynfekcyjno- Kąpielowy, a z dniem 2 stycznia 1959 r. przemianowany na Zakład Sanitarny. MiejsKa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna z siedzibą przy pi. Kolegiackim 12. Na stanowisko dyrektora powołano dra med. Mariana Kalinowskiego. Stacja korzystała ze wspólnych pomieszczeń z Wydziałem Zdrowia. Obejmowała w coraz szerszym zakresie nadzorem sanitarnym poszczególne dziedziny życia. Zmuszało to do tworzenia nowych działów i oddziałów, pozwalających na sprostanie zwiększającym się obowiązkom. W dniu 14 sierpnia 1954 r. ukazał się Dekret Rady Państwa o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, który stał się podstawą działalności Państwowej Inspekcji Sanitarnej w Poznaniu. Na stanowisko dyrektora Stacji i Państwowego Inspektora Sanitarnego z równoczesnym pełnieniem funkcji zastępcy kierownika Wydziału Zdrowia do spraw sanitarno-epidemiologicznych powołany został w dniu 7 stycznia 1955 r. lek. med. Antoni Paruzal. Funkcje zastępcy dyrektora Sta6ji w latach 1954 - 1965 pełnił lek. med. Kazimierz Kalawski, zaś od r. 1965 lek. med. Lech Nowak.

:11

/_ n jpifj;itldr Kazimierz N eymann kierownik Nadzwyczajnego Komisariatu do Walki z Epidemiami iw Poznaniu w 1945 r.

Zdzisław

Szulczewski

Powołanie Państwowej Inspekcji Sanitarnej nie mogło pozostać bez wpływu na strukturę Stacji. Długie i żmudne starania dyr. Paruzala o uzyskanie odpowiednich pomieszczeń dla Stacji zostały uwieńczone powodzeniem. Władze miejskie przydzieliły lokale przy ul. Sierocej 10, wymagające jednak przebudowy i adaptacji. Po wydzieleniu miasta (1957) zorganizowane zostały w każdej dzielnicy stacje sanitarno-epidemiologiczne. W dzielnicach Nowe Miasto, Grunwald i Jeżyce prowadzą własne oddziały laboratoryjne.

T o masz Majchrzak starszy kontroler sanitarny w 1945 r.

MKAfim. ... *.

A H

IŁIII:'. '

Miejska Stacja kieruje pracą dzielnicowych stacji sanitarno-epidemiologicznych i Zakładu Sanitarnego. Jest ona również bazą szkoleniową i metodyczną dla służby sanitarnej miasta oraz studentów Akademii Medycznej. Organem doradczym i opiniodawczym Stacji jest. Rada Sanitarno- Epidemiologiczna, w skład której wchodzą przedstawiciele Akademii Medycznej, służby zdrowia okręgu wojskowego, nadzoru sanitarno-higienicznego Polskich Kolei Państwowych, organów Milicji Obywatelskiej, Komisji Zdrowia Rady Narodowej m. Poznania, kierownicy działów i samodzielnych jednostek organizacyjnych Stacji oraz instytucji współpracujących ze służbą sanitarno-epidemiologiczną: Wojewódzkiej Komisji Związków Zawodowych, Wydziału Gospodarki Wodnej, Wydziału Gospodaki Komunalnej i Polskiego Czerwonego Krzyża.

W latach 1945 - 1970 poznańska służba sanitarno-epidemiologiczna zanotowała wiele sukcesów w takich dziedzinach działalności, jak: epidemiologia, higiena komunalna, higiena żywienia i żywności, higiena pracy oraz oświata zdrowotna. Pogorszenie warunków sanitarno - higienicznych w wyniku wojny w latach 1945 - 1948 stało się przyczyną wybuchu epidemii chorób zakaźnych wśród ludności miasta, w szczególności duru brzusznego. Działalność ówczesnej służby przeciwepidemicznej wobec braku innych możliwości polegała głównie na dopilnowaniu zasady hospitalizacji i stosowaniu dezynfekcji mającej na celu przerwanie łańcucha epidemicznego. Z upływem lat profil postępowania przeciw - epidemicznego uległ zmianie, przystąpiono bowiem do wielokierunkowych badań bakteriologicznych oraz masowych szczepień ochronnych (od 1955). Stopniowo notowano obniżanie wskaźników zapadalności. Wywierała na to wpływ zwiększająca się liczba pracowników zatrudnionych w instytucjach przeciwepidemicznych i ciągłe podnoszenie kwalifikacji fachowych, a także lepsze warunki bytowe ludności. Po utworzeniu dzielnicowych stacji, przejęły one zadania przeciwepidemiczne.

Fachowy personel wraz z obsadą laboratoryjną został przeszkolony w Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej m. Poznania. Na ocenę postępów w opanowaniu szeregu chorób zakaźnych pozwala tabela l.

Dowodzi ona jednocześnie skuteczności energicznej akcji szczepień rozpoczętej w 1955 r.

Lek. med. dr ĄjitOini Paruzail państwowy inspektor sanitarny w Poznaniu od 1954 r.

Od lewej: Mieczysław Kolendo, Marian Kalinowski i Hieronim Pasakiet - lekarze Wydziału Zdrowia Zarządu Miejskiego w 1945 r., odpowiedzialni za stan sanitarny miasita

Zdzislaw

Szulczewski

Tabela 1 ZAREJESTROWANE ZACHOROWANIA NA WAŻNIEJSZE CHOROBY ZAKAŹNE W POZNANIU W LATACH 1955 - 1970

Lata Lp. N azwa choroby 1955 1960 1965 1968 1970 l Dur brzuszny i dury rzekome 64 22 6 6 3 2 Czerwonka 93 103 57 41 38 3 Płonica 1468 973 608 599 470 4 Błonica 453 90 l l - 5 Choro ba Heinego- Medina 80 8 - 34 - 6 Odra 2881 2986 3289 1638 3616 7 Zakaźne zapalenie wątroby 572 1934 1641 879 702 8 Biegunka u dzieci do lat 2 962 536 97 217 176 9 Krztusiec - 3167 770 95 139

Tabela 2

SZCZEPIENIA OCHRONNE W POZNANIU W LATACH 1955 - 1970 (w tysiącach)

Szczepienia przeciwko gruźlicy Lp. Rok durowi chorobie procent brzuszne- ospie błoni cy 2 Heinego- dzieci i noworod- noworod1 -Medina 3 mu młodzieży ków ków zaszczepionych l 1955 4, l 12,2 20,7 2 1960 216,0 16,4 24,3 66,4 4,9 7,3 94,3 3 1965 90,0 13,7 16,1 11,3 14,7 5,1 99,8 4 1968 69,8 16,9 29,0 182,5 14,7 4,9 97,2 5 1970 46,4 19,4 29,5 22,7 15,4 5,4 97,7

łącznie z tężcem łącznie ze szczepionką blonica-tężec-krztusiec oraz ze szczepionką podwójną błonica-tężec 3 szczepienia doustne dokonane u dzieci w wieku do lat 14

Tabela 3

DEZYNFEKCJE WYKONANE W POZNANIU W LATACH 1955 - 1970

Lata Lp. Rodzaj e dezynfekcji 1955 1960 1965 1968 1970 l Związane z chorobami zakaźnymi 3848 4139 2748 1867 1449 2 Zapobiegawcze różnego typu 8223 9848 7380 1972 373 3 Kąpiele zapobiegawcze 1332 1293 2451 1845 3247

Laboratorium Działu Higieny Komunalne]

Masowe zastosowanie szczeplen ochronnych, środków dezynfekcji lub innych metod przeciwepidemicznych, połączonych z wykrywaniem chorych lub nosicieli zarazków oraz zabiegami higieniczno-sanitarnymi w ogniskach zakażenia, doprowadziło do opanowania błonicy i duru brzusznego (tabele 2 i 3). W czasie epidemii ospy, która wystąpiła we Wrocławiu (1963), pracownicy poznańskiej służby sanitarno-epidemiologicznej podjęli energiczne kroki przeciwepidemiczne. Uruchomiono przy dużym nakładzie pracy całej służby zdrowia 32 punkty szczepień, w których uodporniono przeciw ospie w stosunkowo krótkim czasie (35 dni) około 100 tys. osób. Objęto nadzorem przeciwepidemicznym wszystkie osoby, które miały jakikolwiek kontakt z chorymi na ospę lub z ich bezpośrednim otoczeniem. Ponadto wzmożono reżim sanitarny ze szczególnym uwzględnieniem placówek służby zdrowia. W wyniku - udało się uchronić mieszkańców Poznania przed epidemią ospy. W 1968 r. zanotowano niespodziewanie wielką liczbę zachorowań na chorobę Heinego- Medina; 73 podejrzenia, z czego 34 przypadki potwierdzono, a 39 przypadków po ścisłej obserwacji klinicznej i badaniach wirusologiczno-serołogicznych odwołano. Przez cały okres walki z epidemią choroby Heinego-Medina prowadzono intensywną akcję szczepień ochronnych. Zaszczepiono szczepionką drugiego typu wirusa 89 394 dzieci, a później szczepionką zawierającą trzeci typ wirusa · - 87 693 dzieci. Wspólny wysiłek poznańskiej służby zdrowia pozwolił w stosunkowo krótkim czasie zlikwidować groźną epidemię. Do sukcesów w zwalczaniu chorób epidemicznych przyczynił się stały i systematyczny wzrost liczby badań laboratoryjnych (tabela 4).

Zdzislaw

Szulczewski

Tabela 4

LICZBA PRZEPROWADZONYCH BADAŃ LABORATORYJNYCH W LATACH 1957-1970 78 972 92 535 96 334 139 978* 161 782łącznie z wykonanymi analizami przez Dzielnicowe Stacje

HIGIENA KOMUNALNA W LATACH 1957 - 1970

Zagadnieniami higieny komunalnej w pierwszym okresie po wyzwoleniu zajmowano się niesystematycznie, głównie z powodu braku kadry fachowców. Z momentem powstania Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej dla Poznania powołano Dział Higieny Komunalnej, który składał się z Oddziału Nadzoru Sanitarnego i Oddziału Laboratoryjnego. W 1967 r. utworzono ponadto Oddział Sanitarnej Ochrony Powietrza Atmosferycznego. Wśród wielu spraw, jakimi zajmował się Oddział Nadzoru Sanitarnego, do najważniejszych zaliczyć należy sprawy czystości miasta, kontrole zakładów i urządzeń komunalnych oraz warunków rekreacyjnych mieszkańców miasta. Do obowiązków Oddziału Laboratoryjnego należy badanie zdatności wody do picia oraz stanu urządzeń wodno-kanalizacyjnych. Działalność Oddziału Ochrony Powietrza Atmosferycznego polega na badaniu zanieczyszczenia powietrza. Do roku 1958 organizowano sezonowe akcje sanitarno-porządkowe, powołując Komitety Społeczne, w których wiodącą rolę spełniała Stacja. Od 1959 r. akcje sanitarno-porządkowe mają charakter ciągły. Kontrole i przeglądy czystości odbywają się w obecności przedstawicieli Milicji Obywatelskiej oraz Wydziału Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej. Systematycznie badana jest woda z wodociągów i studni publicznych. Przeprowadzone w latach 196'3 -1970 badania zawartości fluorków w wodzie wodociągowej wykazały zaniżoną wartość tych związków. Wystąpiono o fluorowanie wody, a realizacja tego wniosku znajduje się w stadium projektowania urządzeń. W 1968 r. zakończono badania wszystkich studzien prywatnych. Pozwoliły one na wystąpienie do Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji z propozycjami priorytetowego podłączania do wodociągu miejskiego ulic, których mieszkańcy otrzymują ze studzien naj gorszą jakościowo wodę. Przeprowadza się także systematyczne badania wód powierzchniowych, aby nie dopuścić do ich skażenia w kąpieliskach oraz w miejscach, gdzie dokonywany jest wyrób lodu. W 1967 r. rozpoczęto w Poznaniu pomiary natężenia hałasu komunikacyjnego.

Wykazały one, że największe natężenie hałasu ma miejsce w trzech punktach: na mostach Teatralnym, Dworcowym i Uniwersyteckim a najmniejsze w parkach. W latach 1963 -1970 przeprowadzono liczne badania zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. Na podstawie wyników tych badań można stwierdzić, że Poznań należy do miast o średnim stopniu zanieczyszczenia pyłami. Większość pyłów nie pochodzi jednak bezpośrednio ze spalonego opału, lecz z pyłów, unoszonych wtórnie z nawierzchni ulic i gruntu przez pojazdy i wiatr. Jedynie substancje organiczne i smoliste, zawarte w opadających pyłach pochodzą w przeważającej ilości ze spalonego opału. W związku z tym Stacja zaproponowała Zakładom Oczyszczania Miasta systematyczne doczyszczanie ulic przy krawężnikach oraz regularne zmywanie chodników, jezdni i podwórzy w nieruchomościach.

Oprócz pomiarów opadu pyłu prowadzi się pomiary dwutlenku siarki oraz pomiary aspiracyjne zanieczyszczenia powietrza tlenkami azotu, dwutlenku siarki i parami benzyny w obrębie stacji benzynowych. Potrzeba opiniowania projektów nowo powstających lub przebudowywanych obiektów zmusiła Stację do wyodrębnienia komórki organizacyjnej nadzoru zapobiegawczego (1962). Zapewniono w ten sposób, że nowe budynki mieszkalne, zakłady pracy, zakłady nauczania i wychowania, obiekty przetwórstwa, żywienia i magazynowania będą posiadały właściwe warunki sanitarno-higieniczne.

HIGIENA ŻYWIENIA I ŻYWNOŚCI W LATACH 1956-1970

Jednym z podstawowych zadań Stacji od chwili jej powstania jest czuwanie nad higieną żywienia i żywności. Początkowo, z powodu szczupłej obsady personalnej i braku aparatury i odczynników do prac terenowych, ograniczono się do kontroli stanu sanitarno-higienicznego zakładów żywienia zbiorowego. W 1956 r. uruchomiono laboratorium do badań z zakresu: mikrobiologii żywności, produktów pochodzenia roślinnego i produktów tłuszczowo-nabiałowych. Od 1962 r. poszerzono działalność Działu o zagadnienia higieny żywienia człowieka zdrowego, organizując Oddział Higieny Żywienia. Od tego czasu Dział Higieny Żywienia i Żywności obejmuje swoją działalnością całokształt spraw związanych z higieną żywienia w zakresie nadzoru bieżącego i zapobiegawczego badaniami laboratoryjnymi środków spożywczych i przedmiotów użytkowych produkcji krajowej i z importu. Ponadto prowadzi szkolenie personelu zatrudnionego w zakładach spożywczych, członków komisji społecznych w stołówkach, studentów pełniących czasowo obowiązki lekarzy w ośrodkach wczasowych itp. Nadzór Działu Higieny Żywienia i Żywności polega na: udziale w opiniowaniu projektów budowy nowych i modernizacji już istniejących obiektów przemysłu spożywczego w celu przystosowania ich do wymagań sanitarnych; wycofywaniu z obrotu handlowego oraz wstrzymywaniu produkcji artykułów złej jakości: środków spożywczych barwionych, konserwowanych lub aromatyzowanych niedozwolonymi substancjami, wyrobów mięsnych, rybnych i garmażeryjnych nadmiernie zakażonych bakteriami, saturatorów, konwi i kotłów kuchennych pobielanych cyną zanieczyszczoną metalami ciężkimi oraz puszek do konserw z blachy, powielanej lakierami lub cyną, zawierającą niedozwolone zanieczyszczenia. Wydawanie zaleceń oczyszczania magazynów, piekarni i sklepów spożywczych ze składników zbożowych

Tabela 5

KONTROLE ZAKŁADÓW W LATACH 1963 - 1970

Liczba Procent zakładów Częstotliwość Lp. Rok zakładów zakładów przeprowa- kontroli w według skontrolo- dzonych skontrolowaciągu roku ewidencji wanych kontroli nych l 1963 1881 1870 7 284 99,4 3,9 2 1965 1883 1873 9 048 99,5 4,8 3 1968 1965 1956 10 235 99,6 5,2 4 1970 1955 1947 9 259 99,6 4,7

Zdzisław

Szulczewski

i mącznych; corocznym organizowaniu akcji kontroli środków transportu przeznaczonych do przewozu artykułów żywności. Od 1967 r. nasilono kontrolę higieny sprzedaży środków spożywczych sprzedawanych bez opakowań. Nie dopuszczono do produkcji niektórych wyrobów gumowych (np. smoczki, korki do butelek) przeznaczonych dla artykułów żywnościowych i uszczelek do szkieł wekowych; niektórych opakowań z tworzyw sztucznych, przeznaczonych do przechowywania artykułów żywnościowych oraz farb do barwienia włosów, jeżeli badania laboratoryjne wykazały, że używane surowce są nieodpowiedniej jakości. Dopilnowano respektowania wydanego przez Państwowego Inspektora Sanitarnego m. Poznania w 1967 r. zakazu składowania pieczywa na chodnikach przed sklepami. Tabela 5 obrazuje działalność nadzoru sanitarnego nad zakładami przetwórstwa owocowego, zakładami żywienia zbiorowego, miejscami magazynowania i sprzedaży artykułów żywności. Wstrzymanie produkcji lub wycofanie z obrotu handlowego artykułów złej jakości dokonuje się na podstawie wyników badań laboratoryjnych (tabela 6) przeprowadzonych przez Stację. Równolegle ze wzrostem liczby etatów, poprawą wyposażenia w sprzęt i odczynniki, zasięg prac laboratoryjnych zwiększał się. W latach 1963-1966 przeprowadzono badania zmierzające do ustalenia najmniejszej ilości cyny potrzebnej do elektrolitycznego powlekania blachy, przeznaczonej , do wyrobu puszek do konserw mięsnych. W wyniku badań stosuje się powszechnie nową metodę powlekania blachy, co w konsekwencji przyczynia się do podwyższenia stopnia ochrony zdrowia ludności.

Tabela 6

ANALIZY WYKONANE W LATACH 1963-1970

Liczba: Procent zakwestionowykonanych analiz ar- zakwestionowany eh wanych prób artykułów Lp. Rok tykułów żywnościo- prób artykułów żywżywnościowych i przedwych i przedmiotów nościowych i przedmio- miotów użytku użytku tów użytku l 1963 5831 1651 28,3 2 1965 6435 1484 23,1 3 1968 7665 1947 25,4 4 1970 8572 1836 21,4

Od chwili uruchomienia Oddziału Higieny Żywienia szczególną troskliwością otoczone są stołówki robotnicze i akademickie. Na podstawie zebranych materiałów można stwierdzić, że w ostatnim okresie jakość żywienia w stołówkach zbliżyła się do zalecanych norm żywieniowych. Od kilku lat zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej wprowadzane są sukcesywnie w zakładach produkcyjnych posiłki regeneracyjne. Od szeregu lat prowadzone są także kursy dla personelu kuchennego stołówek akademickich. Corocznie, wspólnie z Wydziałem Handlu i Radą Okręgową Zrzeszenia Studentów Polskich, urządzane są konkursy o tytuł najlepszej stołówki akademickiej.

HIGIENA PRACY W LATACH 1956-1970

Zagadnieniami higieny pracy zaczęto zajmować się w szerszym zakresie od 1956 r., kiedy powstała Sekcja Higieny Pracy, składająca się z Pracowni Higieny Pracy oraz Sekcji Nadzoru Sanitarnego. Pracownia Higieny Pracy przystąpiła do pomiarów środowiskowych w zakładach pracy, natomiast Sekcja Nadzoru Sanitarnego do oceny stopnia szkodliwości pracy w dużych zakładach przemysłowych i stopnia występowania chorób zawodowych. W 1958 r. przystąpiono po raz pierwszy, wspólnie z Techniczną Inspekcją Pracy, do paszportyzacji pięciu największych w Poznaniu zakładów pracy w celu dokładnego opracowania stopnia narażenia zawodowego pracowników i podjęcia odpowiednich decyzji dla poprawy warunków higienicznych na stanowiskach pracy. Rozpoczęto również pomiary natężenia promieniowania jonizującego w pracowniach rentgenowskich służby zdrowia oraz w laboratoriach zakładowych. Oddział Higieny Pracy współpracuje w tym zakresie z Centralnym Laboratorium Ochrony Radiologicznej w Warszawie oraz z Ośrodkiem Badawcze-Leczniczym Chorób Zawodowych Akademii Medycznej w Poznaniu. W latach 1960 - 1961 we wszystkich dzielnicowych stacjach sanitarno-epidemiologicznych zatrudniono inspektorów higieny pracy, którzy przejęli nadzór nad zakładami pracy. Do nich należy także opiniowanie żywienia ochronnego. W 1962 r. przemianowano Oddział Higieny Pracy na D z i a ł, co podyktowane było wzrostem zadań z zakresu zagadnień higieny pracy. Od 1963 r. następuje rozwój Działu, który w chwili obecnej składa się z trzech pracowni: Zapylenia i Mikroklimatu, Toksykologicznej oraz Fizycznej i Oddziału Laboratoryjnego.

5 Kranika Miasta Poznania

Zdzisław

Szu lc zew ski

W 1964 r. powstają pierwsze pracownie higieny pracy przy stacjach sanitamo-epidemiologicznych w dzielnicach J eżyce i Grunwald, a w 1965 r. N owe Miasto.

Pod fachowym nadzorem pracowników Działu Higieny Pracy w 1965 r. powstają pierwsze laboratoria badań środowiskowych w pięciu największych zakładach pracy, a w latach 1967 - 1968 w następnych czterech zakładach. W 1959 r. z Oddziału Higieny Pracy wyodrębniono nową komórkę organizacyjną, tzw. Pracownię Ochrony Radiologicznej, która stała się jednostką samodzielną. Po uzyskaniu niezbędnej aparatury rozpoczęła ona kontrole stanu ochrony radiologicznej w placówkach służby zdrowia i w zakładach przemysłowych. Przeprowadzono pomiary ochronności aparatów rentgenowskich, promieniowania rozproszonego na stanowiskach pracy oraz sprawdzono osłony przeznaczone dla pacjentów. Pod koniec 1961 r. na polecenie Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej oraz Centralnego Ośrodka Pomiarów Promieniotwórczych utworzono placówkę pomiaru skażeń promieniotwórczych, wyposażoną w odpowiednią aparaturę. Zorganizowano również sieć punktów poboru, obejmującą obszar trzech województw (bydgoskie, koszalińskie, poznańskie). W 1962 r. Pracownię Ochrony Radiologicznej przekształcono w samodzielny Oddział Ochrony Radiologicznej. W latach następnych - oprócz systematycznych kontroli dozymetrycznych aparatury rentgenowskiej i źródeł promieniowania oraz otoczenia - zajęto się dokonywaniem systematycznych kontroli napromieniowania indywidualnego przy pomocy błon dozymetrycznych. Objęto też wszystkie osoby, zawodowo zatrudnione przy promieniowaniu jonizującym, okresowymi badaniami lekarskimi. Na skutek decyzji Działu zostały wycofane z eksploatacji przestarzałe aparaty rentgenowskie, nie spełniające podstawowych wymogów ochrony radiologicznej.

HIGIENA ZAKŁADÓW NAUCZANIA I WYCHOWANIA

Zorganizowany nadzór sanitarny nad zakładami nauczania i wychowania datuje się od miesiąca czerwca 1954 r. Powstała wówczas Sekcja Higieny Szkolnej. Działalność w tym okresie sprowadzała się przede wszystkim do kontroli sanitarnej zakładów nauczania i wychowania oraz do dokonywania przeglądów higienicznych dzieci i młodzieży. Zakres czynności Sekcji został zwiększony z chwilą powstania Oddziału w roku 1957. W powstających dzielnicowych stacjach sanitarno-epidemiologicznych, zaangażowano pielęgniarki zajmujące się kontrolą warunków sanitarnych w zakładach nauczania i wychowania. Stan organizacyjny tej opieki na terenie miasta jest odbiciem zasad, obowiązujących w całym kraju. Nadzór dotyczy stanu sanitarnego budynków szkolnych i wychowawczych, ich otoczenia oraz warunków higieny i bezpieczeństwa pracy w szkołach zawodowych. Dzięki systematycznej kontroli nad warunkami pracy uczniów w środowisku szkolnym, notuje się stałą poprawę na tym odcinku. Z roku na rok wzrastała liczba szkół, posiadających prawidłowe oświetlenie sztuczne, higieniczne meble szkolne itp. Stan sanitarny szkół i innych zakładów wychowania ulegał wyraźnej stopniowej poprawie. Jednakże tempo tych zmian powinno być szybsze, a zakres powinien objąć wszystkie bez wyjątku elementy, składające się na proces nauczania i wychowania. Systematycznej poprawie ulegał również poziom higieny osobistej uczącej się młodzieży, do czego w niemałym stopniu przyczyniły się liczne akcje po

dejmowane przez służbę sanitarno-epidemiologiczna, m. in. szerzenie oświaty sanitarnej, jak również akcje, prowadzone w przypadkach występowania zaniedbań. Poważniejszym osiągnięciem służby sanitarno-epidemiologicznej było objęcie nadzorem całokształtu zagadnień, związanych z zabezpieczeniem sanitarno-przeciwepidemicznym wszystkich form wczasów dla dzieci i młodzieży.

OŚWIATA ZDROWOTNA

Oddział Oświaty Sanitarnej zajmuje się oświatą zdrowotną poprzez instruktorów, nadzór i koordynację współdziałania z organizacjami społecznymi. Problematyką wiodącą jest polityka resortu zdrowia oraz aktualna sytuacja zdrowotna ludności miasta. Rozwój zogranizowanej pracy oświatowo-zdrowotnej związany jest nierozłącznie z realizowaniem założeń profilaktyki w dziedzinie ochrony zdrowia człowieka. Wodróżnieniu od lat 1945 - 1953, kiedy to nieliczna grupa lekarzy widziała w oświacie zdrowotnej możliwości oddziaływania na podniesienie kultury sanitarnej, od roku 1954 rozpoczął się systematyczny rozwój oświaty zdrowotnej. Stworzona została baza materiałowo-techniczna umożliwiająca stosowanie nowoczesnych form oddziaływania na mieszkańców miasta za pośrednictwem fachowych pracowników służby zdrowia oraz środków masowego przekazu.

Analizując działalność służby sanitarno-epidemiologicznej należy stwierdzić, że warunki sanitarno- higieniczne mieszkańców miasta uległy w latach 1945 -1970 znacznej poprawie. Poważne zmiany nastąpiły w higienie pracy, żywienia i żywności, komunalnej i szkolnej. Mimo trudności służba sanitarno-epidemiologiczna wykonała szereg zadań, które przyczyniły się do poprawy warunków środowiska, bytu i pracy mieszkańców miasta. Dalsze wysiłki, zmierzające do ochrony zdrowia publicznego, zwiększenia nadzoru sanitarnego, a przez to zapewnienia wyższego poziomu zdrowia ludności naszego miasta będą w centrum uwagi organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej na najbliższe lata.

5«