ANEKS

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1972.04/06 R.40 Nr2

Czas czytania: ok. 17 min.

PODSTAWOWE WSKAŹNIKI ROZWOJU GOSPODARCZEGO POZNANIA W LATACH 1966 - 1970

1970 Dynamika w procentach 1965 = 100 wg uchwały wg uchwały Jednostka Rady Naro- Rady NaroLp. Wyszczególnienie dowej w spra- dowej w spramiary wie Planu wykonanie 0/ wie Planu wykonanie Pięcioletniego /0 Pięcioletniena lata go na lata 1966 - 1970 1966 - 1970 1 2 3 4 5 6 7 8 I. Ludność i zatrudnienie 1 Liczba ludności na koniec roku 1970 tys. osób 485 469,6 96,8 110,0 107,2 2 Przyrost ludności tys. osób 47 31,4 66,8 - 125, 1 3 Przyrost zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej (bez uczniów) tys. osób 30,6 29,4 96,1 - 68,4 4 w tym: w przemyśle tys. osób 12,0 7,9 65,8 - 47,9 5 Udział kobiet w zatrudnieniu w gospodarce uspołecznionej (bez uczniów) 0/ 39,5 22,5 - - - II. Przemysł /0 6 Wartość produkcji globalnej przemysłu uspołecznionego min zł 25 705,2 25 918,7 100,8 144,5 145,7 7 Przeciętne zatrudnienie w przemyśle uspołecznionym ogółem tys. osób 97,7 98,7 101,0 113,6 114,7 8 Wartość usług dla ludności w pionach koordynowanych przez Komitet Drobnej Wytwórczości tys. zł. 286 400 285 358 99,6 151,0 150,4 III. Handel 9 Wartość obrotów detalicznych handlu uspołecznionego ogółem min zł. 10993,5 11031,2 100,3 136,4 137,9 10 Liczba sklepów w handlu uspołecznionym sklep 1725 1515 87,8 113,2 102,9 budownictwo uspołecznione

4 L 6 7 8 152 300 133 3 08 87/5 127/7 111/9 189 183 96/8 118/8 115/5 17 006 16 504 97/0 116/0 112/6 41/2 40/1 97/4 136/0 132/0 18/1 19/0 105/0 127/9 134/8 9/0 9/4 104/5 - - 432 436/3 100/9 120/0 121/2 215 165 76/8 - - 75 34 45/3 - - 131 172 131/3 - - 20 20 100/0 - - 540/0 882/6 163/4 95/8 156/6 20068 18138 90/4 118/5 57 900 57 289 98/9 123/2 \ 900/5 852 94/6 121/8 114/8 18 748 16 42 O 87/6 - 121/4 52100 49 379 94/8 127/1 784/5 696 88/7 117/8

Powierzchnia sklepowa Liczba zakładów gastronomicznych Liczba miejsc konsumpcyjnych w zakładach gastronomicznych

IV. Gospodarka komunalna Sprzedaż wody ogółem w tym: dla gospodarstw domowych S traty wody w sieci Liczba przewiezionych pasażerów środkami komunikacji miejskiej Przydział nowych wozów tramwajowych w tym: wozów przegubowych Przydział nowych wozów autobusowych w tym: woz:y przegubowe Kapitalne remonty urządzeń komunalnych

V. Gospodarka mieszkaniowa Budownictwo mieszkaniowe ogółem w tym: 29 budownictwo Rady Narodowej mieszkanie 2 600 3 066 117,9 - 53,7 30 izba 7 660 9 284 121,2 - 55,0 31 2 tys. m powierzchni użytkowej 115,5 127 109,9 47,8 52,5 32 budownictwo zakładów pracy mieszkanie 1303 1626 124,8 - 58,2 33 izba 3 800 5 026 132,3 - 66,8 34 2 tys. m powierzchni użytkowej 52 68 130,8 - 57,2 35 budownictwo spółdzielcze mieszkanie 14 845 11728 79,0 - 231,3 36 izba 40 640 35 069 86,3 - 245,8 37 2 tys. m powierzchni użytkowej 614 501 81,2 - 219,2 38 budownictwo indywidualne ludności mieszkanie 1320 1718 130, l - 97,1 39 izba 5 800 7 910 136,4 - 103,8 40 2 tys. m powierzchni użytkowej 116 156 134,5 76,9 103,3 VI. Oświata i wychowanie 41 Liczba dzieci w przedszkolach dziecko 11700 10 100 86,4 144,4 124,6 42 Stosunek procentowy liczby dzieci w przedszkolach do liczby dzieci w wieku od 3 do 6 lat 0/ 60,0 49,8 - - - 43 Liczba uczniów w szkołach podstawo- /0 wych (bez uczniów w szkołach specjalnych) uczeń 63 000 55 700 88,4 106,4 94,0 44 Liczba uczniów w liceach ogólnokształcących uczeń 10100 9 500 94,0 96,2 90,5 45 Liczba uczniów w szkołach zawodowych ogółem uczeń 41 100 41200 100,4 107, O 95,5 46 Przyrost nowych pomieszczeń do nauki pomieszw szkołach podstawowych czenie 260 140 53,8 - - 47 w tym: izb lekcyjnych izba 171 105 61,4 - 28,7 48 Wskaźnik zagęszczenia w szkołach pod- uczniów stawowych na 1 izbę 47,7 51,6 - - - 49 Liczba studentów szkół wyższych osób 33 000 34 900 105,8 126,9 134,1 VII. Kultura 50 Liczba bibliotek powszechnych łącznie z filiami placówka 41 44 109, O 124,2 133,3 51 Stan księgozbioru w bibliotekach powszechnych tys. tomów 725 - 138,9 52 Liczba abonentów radiowych tys. osób - 120,7 - - 106,5 53 Liczba abonentów telewizji tys. osób - 96,5 - - 159,2 VIII. Zdrowie i opieka społeczna 54 Liczba łóżek w szpitalach łóżko 4601 3902 96,1 117,0 112,4 55 Wskaźnik liczby łóżek na 10 000 mieszkańców łóżko 90,6 83,1 - - - 56 Liczba mi sc w żłobkach miejsce 1480 1572 106,2 119,3 126,8 57 Liczba miejsc w zakładach opieki społecznej miejsce 700 637 91,0 175,0 159,3 IX. Inwestycje i budownictwo (w cenach bieżących) 58 Nakłady na inwestycje w gospodarce uspołecznionej ogółem min zł. 9 442,4 12618 133,6 - 150,1 59 Wartość produkcji budowalno-montażowej ogółem min zł. - 5296 - - 150,3 60 w tym: w przedsiębiorstwach planu terenowego min zł. 441,9 381,3 86,2 149,1 128,6 z tego: w przedsiębiorstwach podległych Miejskiemu Zjednoczeniu Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej min zł. 260 223,4 85,9 144,4 121,861 w przedsiębiorstwach spółdzielczych min zł. 181,9 157,9 86,8 152,2 133,3

SI 8 s

53 ROCZNICA ZWYCIĘSKIEGO POWSTANIA WIELKOPOLSKIEGO 1918 - 1319 R.

Dnia 23 grudnia 1971 r., na kilka dni przed 53 rocznicą wybuchu Powstania Wielkopolskiego 1918 - 1919 To, stolica Wielkopolski była widownią manifestacji patriotycznej. W uroczystości udział wzięli: czołnek Biura Politycznego, sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej l an Szydlak oraz członek Biura Politycznego, minister Oświaty i Szkolnictwa Wyższego Henryk labłoński. Obchody rozpoczęły się o godz. 10 M w siedzibie Prezydium Rady Narodowej m. Poznania przy pi. Kolegiackim 17. Do Białej Sali przybyło ponad stu uczestników Powstania Wielkopolskiego, wielu z nich w historycznych mundurach. Obecny był I sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej l erzy Zasada, sekretarze Komitetu Wojewódzkiego Czesław Kończai i l an Pawlak, przedstawiciele władz państwowych Poznania i Wielkopolski, generalicja z dowódcą Wojsk Lotniczych gen. dyw. pilotem l anem Raczkowskim oraz rodziny weteranów Powstania. Zebranych powitał przewodniczący Prezydium Rady Narodowej m. Poznania Stanisław Cozaś, kierując szczególnie serdeczne słowa pod adresem dawnych żołnierzy Powstania. Podkreślił, że powstańcy nie szczędzili życia w walce o wyzwolenie narodowe, a po zwycięstwie nad faszyzmem hitlerowskim w 1945 r. ofiarnie uczestniczyli w odbudowie kraju i umacnianiu władzy ludowej. Postaxva b. uczestników żołnierzy Powstania Wielkopolskiego, oddanych Polsce patriotów, pozostanie wzorem dla młodego pokolenia Polaków. Stanisław Cozaś życzył powstańcom długich lat zdrowia i pomyślności oraz owocnej pracy dla ojczyzny. N astępnie szef wojewódzkiego sztabu wojskowego gen. bryg. Andrzej Porajsła odczytał akt nominacyjny, mocą którego wszystkim żyjącym uczestnikom Powstania Wielkopolskiego 1818 - 1919 nadano stopnie oficerskie. Podporucznikami Wojska Polskiego mianowani zostali: l an Adamiak, lózef Adamczak, l an Adamski, Leon Adamski, l akub Agaciak, Feliks Agaciński, Adam Andrzejewski, l an Antoszewski, l an Augustyniak, Wawrzyn Augustyniak, Roman Badurski, l an Baer, l an Bajon, Stanisław Balcerek, Franciszek Bartkowiak, Marian Bednarek, Wincenty Bilski, Jan Błotny, lózef Bodył, Kazimierz Bogacki, Michał Borowicz, Stefan Borysiak, Stefan Cabański, Maksymilian Cichocki, Bronisław Cieśliński, lózef Cyprycki, Michał Dąbrowski, Wiktor Drobnik, Antoni Dutkiewicz, Stanisław E1manowicz, Władysław Frąckowiak,

12 Kronika Miasta Poznania

Edmund Goćwiński, lózef Gonderka, Franciszek ludek, l an Kaczmarek, Marian Kaczor, Aleksander Karliński, Bartłomiej Konieczny, Stanisław Konieczny, l an Kozakowski, Kazimierz Krenz, l ózef Kukuiski, Franciszek Lewandowiez, Bernard Łuczewski, Stanisław Mallinger, Władysław Mauozak, Leon Napiecek, Maria Olszewska, Franciszek Ostojski, Wojciech Palacz, Wacław Pe:rn:pera, Władysław Piątek, Wawrzyniec Pokrywka, Antoni Przyis1uda, Edmund Rataj szczak, Marian Spychalski, Stefan Staniszewski, Stefan Słomski, Wacław Studziński, Leon Szukała, Maksymilian Szymanda, Władysław Tomaszewski, Kazimierz Urbański, Marcin Witkowski, Stanisław Wojciechowski, Stefan Wo1niewicz. Akty nominacyjne wręczali: gen. dyw. pilot l an Raczkowski i gen bryg. Andrzej Porajski. l ako pierwszej ze słowami: "W imieniu Rady Państwa mianuję Was podporucznikiem Wojska Polskiego, składam jednocześnie serdeczne gratulacje" generał Raczkowski wręczył akt nominacji na podporucznika Wojska Polskiego b. sanitariuszce oddziału powstańczego Marii Olszewskiej. "Ku chwale Ojczyzny, obywatelu generale" odpowiedziała ppor. Olszewska. T Przewodniczący Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej i Rady Narodowej m. Poznania Franciszek Szczerba1 i Stanisław Cozaś udekorowali kilkudziesięciu powstańców Krzyżami Kawalerskimi Orderu Odrodzenia Polski: l akuba Agaciaka, lana Baera, Stefana Borysiaka, Bronisława Cieślińskiego, Michała Dąbrowskiego, Stanisława Dąbrowskiego, l ózefa Dukałę, Bronisława Dziadka, Marcina Gap1ńskiego, Franciszka Głowskiego, Kazimierza Grajewskiego, Wojciecha Grocho1skiego, Waleriana Gromadzińskiego, Edwarda Hańczewskiego, lana Hołysza, Waleriana Karpińskiego, Teofila Klują, lana Koś1akowskiego, Marcina Kramera. Kazimierza Krenza, Ludwika Kujka, Stefana Kuśmierka, Stanisława Kulkę, Władysława Lecińskiego, lana Lugierskiego, Władysława Mańczaka, Stanisława Nowakowskiego, Wojciecha Palacza, Franciszka Piotrowskiego, Leona Purola, lana Ratajczaka, Leona Ratajczaka, Edmunda Ratajszczaka, Franciszka Rutkowskiego, lana Sobkowiaka, Ignacego Sommerfe1da, Leona Stawniaka, lana Strugałę, lana Szlachtę, Andrzeja Wiemanna, Ignacego Witkowskiego, Stefana Wilczaka, Stanisława Wojciechowskiego, Leona Woche1skiego, Stanisława Wyrzykiewicza. Była to pierwsza grupa odznaczonych spośród około pięciuset osób, którym Rada Pańmmm£'

vl a o 3

Biała Sala Prezydium Rady Narodowej m. Poznania. Przewodniczący Prezydium Stanisław Cozajś wita weteranów Powstania Wielkopolskiego 1918 - 1919 przybyłych na uroczystość nominacji l dekoracji. Z lewej: I sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Jerzy Zasada (23 XII 1971)

stwa przyznała odznaczenia państwowe z okazji 53 rocznicy Powstania Wielkopolskiego. W imieniu udekorowanych dziękował Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i władzom państwowym prezes zarządu grunwaldzkiego oddziału Związku Bojowników o Wolność i Demokracją ppor. Marian Spychalski. Serdeczne gratulacje nowo mianowanym oficerom Wojska Polskiego i odznaczonym złożył w imieniu kierownictw wojewódzkich: Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego I sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Jerzy Zasada. Wyjątkowo serdecznie gratulował jednemu z naj starszych weteranów Powstania, dziewięćdziesięcioletniemu Bartłomiejowi Koniecznemu. z Białej Sali uczestnicy uroczystości udali się pod pomnik Powstańców Wielkopolskich 1918 -1919 r. Przed pomnikiem stanęły okryte chwałą sztandary oddziałów powstańczych, a wartę honorową zaciągnęły trzy pokolenia Wielkopolan: uczestnicy Powstania, żołnierze Ludowego Woj>aka Polskiego i najtmtodsi - w mundurach Związku Harcerstwa Polskiego. Z obu stron pomnika stanęły delegacje zakładów pracy, organizacji powstańczych i kombatantów wojny światowej 1939 - 1945. Zapłonął znicz.

Dowódca Wojsk Lotniczych, gen. dyw. pilot Jan Raczkowski, wręcza akt nominacji na stopień podporucznika Stefanowi Wo1niewiczowio Od lewej stoją podporucznicy: Wacław Studziński i Kazimierz Urbański (23 XII 1871)o godzinie 10» kompania honorowa Wojska Polskiego zaprezentowała broń. Przed pomnik przybyły delegacje partii politycznych, władz państwowych i organizacji społecznych z wieńcami przybranymi biało-czerwonymi szarfami. Rozległy się dźwięki hymnu narodowego.

Pierwszy wieniec od Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Rządu złożyli członek Biura Politycznego, sekretarz Komitetu Centralnego Jan Szydlak, członek Biura Politycznego, minister Oświaty i Szkolnictwa Wyższego Henryk Jabłoński, wiceminister Obrony Narodowej i szef sztabu generalnego Wojska Polskiego gen. dyw. Bolesław Chocha. Następny - delegacja władz województwich: I sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Jerzy zasada, sekretarze Komitetu Wojewódzkiego Tadeusz Grabski, Czesław Kończai i Jan Pawlak; przewodniczący Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Franciszek Szczerbal, dowódca wojsk lotniczych gen. dyw. pilot Jan Raczkowski, członek Egzekutywy Komitetu Wojewódzkiego Franciszek N owak. W imieniu władz miasta - przewodniczący Prezydium Rady Narodowej Stanisław Cozaś; w imieniu Zarządu Okręgu Związku Bojowników o Wolność i Demokrację ppor. Bernard Łuczewski. W imieniu zjednoczonego Stronnictwa Ludowego prezes

Sprawozdania

Delegacja władz wojewódzkich składa wieniec przed ipomnikiem Powstańców Wielkopolskich 1918-1919; (od lewej) sekretarze Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Jan Pawlak i Czesław Kończal, przewodniczący prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Franciszek Szczerbal, I sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Jerzy Zasada, dowódca wojsk lotniczych gen. dyw. pilot Jan Raczkowski, członek Egzekutywy Komitetu Wojewódzkiego Franciszek N owak i sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Tadeusz Grabski (23 XII 191'1)

Walenty Kołodziejczyk, a Stronnictwa Demokratycznego - przewodniczący Komitetu Wojewódzkiego Zbigniew Rudnicki i sekretarz Tadeusz Młyńczak.

Uroczystość zakończyła się dźwiękami MiędzYnarodówki. Głównym punktem uroczystości była akademia, rozpoczęta o godz. 11>° w auli Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, którą wypełnili do ostatniego miejsca weterani Powstania i ich rodziny. Przy dźwiękach hymnu narodowego do auli wkroczyły poczty sztandarowe. Za stołem iprezydia1nym miejsca zajęli: czołnek Biura Politycznego, sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Jan Szydlak, członek Biura Politycznego, minister Oświaty i Szkolnictwa Wyższego - Henryk Jabłoński, I sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Jerzy Zasada, przewodniczący Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Franciszek Szczerba1 i przewodniczący Prezydium

Rady Narodowej m. Poznania Stanisław Cozaś; generalicja Wojska Polskiego: wiceminister Obrony Narodowej, szef sztabu generalnego gen. dyw. Bolesław Chocha, dowódca Wojsk Lotniczych gen. dyw. pilot Jan Raczkowski, dowódca Śląskiego Okręgu Wojskowego gen. dyw. Józef Kamiński, szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego gen. bryg. Andrzej Porajski; zasłużony działacz poznańskiego ruchu robotniczego Franciszek N owak, prezes Wojewódzkiego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego - Walenty Kołodziejczyk, przewodniczący Wojewódzkiego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego Zbigniew Rudnicki, przewodniczący Wojewódzkiego Komitetu Frontu Jedności Narodu Edmund Rejek, przewodniczący Krajowej Komisji Weteranów Powstania Wielkopolskiego 1918 -1919 r. ppor. Bernard Łuczewski, wiceprzewodniczący -' ppor. Edmund Goćwiński, wiceprezes Zarządu Okręgu Związku Bojowników o Wolność i Demokrację Wiktor Ka

Aula Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza wypełniona do ostatniego miejsca uczestnikami uroczystości 53 rocznicy Powstania Wielkopolskiego 1918 - 1919 (23 XII 1971)

Sprawozdanialemba, weterani Powstania podporucznicy: Jan Adamiak, Czesław Grajek, Henryk J aworowski, Aleksander Karliński, Stanisław Mallinger, Franciszek Ostojski, Antoni Przysiuda, Marian Spychalski. Wacław Studziński i Stefan Wo1niewicz. Przemówienie powitalne wygłosił I sekretarz Komitetu Wojewódzkiego PZPR Jerzy Zasada.

"Co roku od ponad pół wieku - powiedział na wstępie Jerzy Zasada - ostatnie dni grudnia są dla naszego kraju, a szczególnie dla Wielkopolski, okazją do uroczystego przypomnienia czynu zbrojnego z lat 1918- 1919, do uhonorowania uczestników Powstania Wielkopolskiego, pierwszego w dziejach zwycięstkiego wystąpienia zbrojnego Polaków przeciwko zaborcy. "Powstanie Wielkopolskie, podobnie jak Powstanie Śląskie, stanowiło ważkie ogniwo łańcucha wyzwoleńczych walk. N a przełomie XIX i XX wdetai zadecydowały one o powrocie do Macierzy prastarych naszych ziem, ongiś wchodzących w skład państwa pierwszych Piastów. .,Ale Wielkopolanie manifestowali swój patriotyzm jut czynem zbrojnym w roku 1806, uczestnictwem w Powstaniu Listopadowym, udziałem w wystąpieniach okresu Wiosny Ludów, a potem w szeregach Powstania Styczniowego. Wydarzenia sprzed pięćdziesięciu trzech lat, kiedy patriotyczne masy ludowe chwyciły za broń - były koronowaniem dążeń i aspiracji narodowych mieszkańców Wielkopolski, walczących niemal półtora wieku z pruskim zaborcą. "Szereg przyczyn złożyło się na to, że nastąpił wybuch Powstania Wielkopolskiego. W Rosji trwał zwycięski pochód Wielkiej Rewolucji Październikowej. Jej echem była rewolucja listopadowa w Niemczech. Wieści płynące ze wschodu i zachodu oraz gorący patriotyzm doprowadziły wyzwoleńcze nastroje w Wielkopolsce do stanu wrzenia. W okresie pomiędzy 10 listopada a 27 grudnia roku 1918, w oparciu o system rad robotniczo-żołnierskich, patriotyczne ugrupowania przygotowały do działań uzbrojone jednostki. Do walki z pruskim ciemiężcą stanęli robotnicy, chłopi, rzemieślnicy, postępowa inteligencja. "Wyzwo1enczo-demokratyczny charakter Powstania miał wyraźnie wytyczony kierunek uderzenia: na zachód - w pruskie junkierstwo. Inicjatywa powstańczych mas ludowych, ich żarliwy patriotyzm, męstwo i umiłowanie Ojczyzny, a przede wszystkim świadomość społeczna złożyły się na piękną kartę walk wyzwoleńczych naszego narodu. "Powstanie Wielkopolskie, jego zwycięski przebieg - położyło kres pruskiemu panowaniu na nadwarciańskich i nadnoteckich ziemiach. Było to zapoczątkowanie procesu dziejowego, zakończonego powrotem Polski na wszystkie ziemie piastowskie. W tym dziele mieli swój aktywny udział także weterani Powstania Wielkopolskiego, walczący podczas minionej wojny w szeregach Wojska Polskiego na wschodzie i na zachodzie, w kraj owy«« ruchu oporu i w ruchu oporu innych krajów Idee powstańców wielkopolskich: powrotu polski nad Odrę zostały spełnione ćwierć wieku później dzięki potężnym uderzeniom armii radzieckiej, u boku której - ramię w ramię - walczyły armie polskie.

"Gorący patriotyzm wielkopolskich powstańców nakazywał im też po wyzwoleniu włączyć się do zagospodarowania starych ziem piastowskich nad Odrą i Bałtykiem, do odbudowy Poznania i innych wielkopolskich miast. W ciągu dwudziestu siedmiu lat Polski Ludowej wielu powstańców aktywnie uczestniczyło i nadal uczestniczy w działalności polityczno-społecznej . Weterani Powstania przekazywali młodemu pokoleniu swoje żołnierskie i 1udowo-patriottyczne tradycje. "Patriotyczny czyn zbrojny mieszkańców naszej ziemi - powiedział na zakończenie Jerzy Zasada - nie został w okresie międzywojennym należycie uhonorowany. Dopiero Polska Ludowa potrafiła wałściwie ocenić istotę Powstania oraz otoczyć najwyższym szacunkiem jego uczestników. Dopiero w warunkach władzy ludowej zostały wcielone w życie ideały, które w roku 1918 przyświecały powstańcom. "W 53 rocznicę patriotycznego zrywu ludu wielkopolskiego kierujemy do wszystkich weteranów walk o niepodległość nasze serdeczne słowa uznania i pozdrowienia. Wysoko cenimy tradycje żołnierskiego czynu powstańców, ich ofiarność i stałą gotowość służenia ojczyźnie. Będziemy utrwalać tradycje zbrojnego czynu lat 1918 - 1919, tradycje patriotycznych poświęceń w imię interesów narodu. "Za kilkanaście dni obchodzić będziemy XXX-lecie powołania do życia polskiej partii Robotniczej, której jedną z programowych idei było przywrócenie Polsce ziem nad Odrą i Bałtykiem. W jej szeregach nie brakowało także najwierniejszych synów Ziemi Wielkopolskiej, z których część poległa śmiercią bohaterów w sierpniu roku 1944. W szeregacli Polskiej Partii Robotniczej nie brakowało również powstańców wielkopolskich, gorąco popierających patriotyczne i internacjonalistyczne cele robotniczej partii. "Niedawno zakończyły się obrady VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w toku którego nie tylko jednoznacznie -zaakceptowana została grudniowa polityka partii, lecz ponadto przyjęto program dalszego socjalistycznego rozwoju społeczno-gospodarczego Polski. Naczelnym hasłem tego programu jest dobro ludzi pracy, temu celowi podporządkowane zostaną wszystkie poczynanie

i zamierzenia. Jesteśmy przekonani że weterani Powstania Wielkopolskiego będą nadal - w .miarę, sił - aktywnie współuczestniczyli w urzeczywistnianiu programu dalszego socjalistycznego rozwoju Polski, jak uczestniczyli w podnoszeniu z gruzów wyzwolonej Polski" .

Następnie azbrał głos członek Biura Politycznego Komitetu Centralnego polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, minister Henryk Jabłoński. "Zebraliśmy się - rozpoczął przemówienie Henryk Jabłoński - w przededniu 53 rocznicy opromienionego sławą Powstania Wielkopolskiego. Z tej okazji wraz z obecnym tu Janem Szydlakiem przynosimy Wam, bojownikom o wolność ziemi polskiej, serdeczne, gorące pozdrowienia od Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Kobotniczej, od Biura Politycznego i od I sekretarza Komitetu Centralnego - Edwarda Gierka. "Dzieje Waszych bohaterskich zmagań o polskość i o byt niepodległy stanowią organiczną część najpiękniejszych tradycji walk wolnościowych naszego narodu, do których nawiązuje Polska na zawsze już wolna i niepodległa. Świadomość tego faktu głęboko przenikała obrady VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Myśli i uczucia delegatów na Zjazd, a także całego społeczeństwa, najlepiej wyraził Edward Gierek, poświęcając część swojego referatu programowego pamięci tych. którzy swoje życie, · krew i pracę oddali Ojczyźnie. W imieniu wszystkich delegatów i całego społeczeństwa zwracał się także i do Was ze słowami: Kierujemy nasze pozdrowienia do wszystkich weteranów walk o niepodległość i socjalizm. Wasze idee i hart rewolucyjny zawsze będą żywą siłą naszej partii, szacunek społeczny zawsze będzie otaczać Wasze czyny! Cenimy wysoko i trwale będziemy pielęgnować tradycje męstwa żołnierskiego i ofiarnej miłości Ojczyzny. Są to wartości bezcenne, czynią człowieka duchowo bogatszym i szlachetniejszym, zdolnym do największych poświęceń". N astępnie mówca scharakteryzował sytuację społeczno-polityczną w zaborze pruskim w okresie poprzedzającym powstanie Wielkopolskie oraz jego przebieg i stwierdził: "Powstanie Wielkopolskie było czynem zbrojnym i politycznym o niezmiernie doniosłym znaczeniu historycznym dla naszego narodu i jego państwowości. Położyło kres panowaniu pruskich zaborców nad Wartą i Notecią, w sposób nieodwracalny zadecydowało o połączeniu Wielkopolski z Macierzą. W ten sposób zaważyło decydująco o kształcie naszych zachodnich granic po I wojnie światowej. Powstanie spotęgowało falę ruchu narodowowyzwoleńczego na pozostałych ziemiach będących jeszcze pod zaborem pruskim. W szeregi jego śpieszyli ochotnicy z Ziemi Lubuskiej i Pomorza Zachodniego. Trzykrotnie chwytał za broń lud śląski, by walką udowodnić swą polskość i prawo do życia w granicach odradzającej się Polski. O ten sam cel walczył w zaciętej kampanii pdebiscytowea lud Warmii i Mazur. Swoje przywiązanie do ziemi ojczystej powstańcy wielkopolscy udowodnili po raz drugi w tragicznych dniachwrześnia 1939 r. Stanęli wtedy mężnie do walki z hitlerowskim najeźdźcą. W latach okupacji brał on krwawy odwet za patriotyczną postawę ludu wielkopolskiego w Powstaniu lat 1918 - 1919 oraz we wrześniu 1939 r. N atychmiast po wkroczeniu Wehrmachtu na te ziemie postawiono pod mury straceń setki Polaków. W Kępnie, Kórniku, Kościanie i Książu, w Lesznie i Pleszewie polała się krew powstańcza. Przez lata trwał krwawy epos tragedii powstańczej, ginęli torturowani w celach gestapo, w lochach Fortu VII, w więzieniu przy ulicy Młyńskiej, w obozie żabikowskim. Inni wraz z rodzinami wiedli tułaczy los na wygnaniu, na przymusowych robotach w Niemczech. "Terror okupanta nie złamał jednak patriotycznej postawy powstańców. Rozproszeni i zdziesiątkowani, tak jak cały naród podejmowali podziemną walkę z okupantem. Ci, co uniknęli każni hitlerowskiej i przeżyli noc okupacji, jeszcze raz chwycili za broń, szturmując wspólnie z bohaterską Armią Radziecką stoki Cytadeli w 1945 r. Oni to, krocząc za oddziałami Armii Czerwonej i Ludowego Wojska Polskiego, zagospodarowywali Ziemię Lubuską i Szczecińską, odbudowując zachwiany wielowiekowym uciskiem germanizacyjnym ich w pełni polski charakter. To, o czym wszyscy marzyliśmy przed pół wiekiem - aby oprzeć granicę Polski na Odrze i Bałtyku, stało się rzeczywistością. Dziś właśnie ta granica stała się granicą pokoju. Za Odrą sąsiaduje z nami pierwsze w dziejach narodu niemieckiego pokojowe państwo - Niemiecka Republika Demokratyczna". Mówca przypomniał główne uchwały VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i wynikające z nich zadania i zakończył swoje wystąpienie: "Na przykładzie Waszego patriotyzmu, na przykładach Waszej walki, trudu i ofiarności wychowujemy młode pokolenie Polaków. Chcemy, by nasza młodzież tak jak Wy kochała Ojczyznę. Dla niej żyła i dla jej dobra pracowała. Aby w razie potrzeby gotowa była uczynić dla niej wszystko, zarówno budować w pokoju, jak również bronić jej mężnie w każdej sytuacji, jaką los mógłby przynieść. Walcząc o odprężenie w Europie i witając z uznaniem każdy krok.

który utrwala pokój na naszym kontynencie, oceniamy jednak rzeczywistość w pełnym i skomplikowanym jej kształcie. Widzimy przecież wyraźnie, że realistyczne kroki rządu Niemieckiej Republiki Federalnej doty

Sprawozdaniaczące polityki międzynarodowej mają wiele zdecydowanych i zaciętych przeciwników. Zmusza nas to do czujności, do umacniania naszej siły obronnej. "Ludowe Wojsko Polskie uwielokrotnione w swej mocy potęgą Układu Warszawskiego, wsparte niewzruszonym braterstwem broni z najpotężniejszą siłą socjalizmu - Armią Radziecką, trwale gwarantuje bezpieczeństwo naszych granic, niezłomnie broni interesów wspólnoty socjalistycznej. "W 53 rocznicę Powstania Wielkopolskiego, dla podkreślenia Waszych zasług, na wniosek Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej zjednoczonej Partii Robotniczej oraz Prezydium Rządu - Rada Państwa postanowiła przyznać wszystkim powstańcom wielkopolskim stopnie oficerskie. Mianując Was do stopnia podporucznika. Polska Ludowa daje wyraz najwyższego uznania dla Waszego wkładu w walkę o wyzwolenie narodowe i społeczne. "Serdecznie gratuluję Wam zaszczytnych awansów i wysokich odznaczeń. Wyrażając powszechną opinię naszego społeczeństwa, życzę Wam gorąco długich lat dobrego zdrowia na zasłużonym odpoczynku. Życzę Wam serdecznie, aby pogłębiał się stale szacunek i moralny autorytet, który Was otacza w całym narodzie. Niechaj młodzież nasza z dzieła Waszego życia biorąc wzór, uczy się od Was najlepiej służyć Ojczyźnie. Niechaj synowie i wnukowie sprawiają Wam najwyższą satysfakcję jako dobrzy Polacy, którzy bez reszty związali swój los z przyszłością socjalistycznej Ojczyzny". Przemówienie Henryka Jabłońskiego było wielokrotnie przerywane burzliwymi oklaskami. Dziękując partii i rządowi zabrał głos przewodniczący Krajowej Komisji Weteranów Powstania Wielkopolskiego 1918 -1919 T., ppor. Bernard Łuczewski.

"Powstanie wielkopolskie - powiedział Bernard Łuczewski - odznaczało się szczególną dynamiką, skutecznością działania i masowym, ludowym charakterem. Cała polska ludność Wielkopolski wykazała w tym okresie zdumiewającą zgodność celów i dojrzałość polityczną decydując się na zryw zbrojny mimo usilnych «przestróg» polityków endeckich o bezcelowości «rzucania się na Niemców». Dziś, z perspektywy czasu widzimy jaśniej, że bronili oni klasowych interesów ziemiaństwa i burżuazji, które były im droższe niż sprawy narodowe i wolność Ojczyzny. "W warunkach polski przedwrześniowej nie znalazły uznania ówczesnej władzy ani tradycje Powstania, ani ich uczestnicy. Wielu z nas było bez pracy, bez możliwości utrzymania rodziny, wielu musiało wędrować poza granice ojczyzny dla znalezienia pracy i kawałka chleba.

"W pierwszym okresie ipo wyzwoleniu niełatwo było naprawić krzywdy i zaniedbania nagromadzone w minionych latach. Przełomowym wydarzeniem było uznanie Powstania Wielkopolskiego przez najwyższe czynniki polskiej zjednoczonej Partii Robotniczej i rząddu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. U stanowiony został Wielkopolski Krzyż Powstańczy. Wielu z nas wyróżnionych zostało wysokimi odznaczeniami państwowymi i bojowymi. Wzmożono akcję socjalną wśród powstańców i wdów po powstańcach, m. in. przez przyznanie im specjalnych dodatków do rent. "Z inicjatywy Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej zbudowano w Poznaniu pomnik Czynu Powstańców Wielkopolskich. Zapoczątkowano budowę «Domu Weterana». Wiele szkół nosi dziś imię «Powstańców Wielkopolskich». Podobne miano nadano ulicom i placom wielu miast, nie tylko Wielkopolski. .,Nowe kierownictwo Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i rządu wiele uwagi przykłada do przywrócenia należnego miejsca w historii tradycjom walk o społeczne i narodowe wyzwolenie - również Powstaniu Wielkopolskiemu. Dowodem tego jest nadanie w dniu dzisiejszym stopni oficerskich wszystkim weteranom Powstania Wielkopolskiego, uhonorowanie wielu z nas wysokimi odznaczeniami państwowymi oraz dalsza troska o nasze warunki socjalno-bytowe. "W imieniu Krajowej Komisji Weteranów Powstania Wielkopolskiego, reprezentującej 13 W żyjących jeszcze powstańców i 7CID wdów po powstańcach, jestem zobowiązany jak naj serdeczniej podziękować władzom partyjnym i państwowym za okazywaną nam pomoc i dowody uznania dla naszej walki i pracy dla dobra socjalistycznej ojczyzny - Polski Ludowej".

Zwracając się do Jana Szydlaka Bernard Łuczewski złożył na jego ręce dla I sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Edwarda Gierka, w imieniu "wszystkich Powstańców Wielkopolskich, szczególnie gorące podziękowania za okazaną życzliwość i wyrazy uznania. J ednocześnie przekazał zapewnienie, że uczestnicy walk narodowowyzwoleńczych, w miarę swoich sił, wykonywać będą zawsze powierzone im przez partię zadania. Chóralne odśpiewanie Międzynarodówki zakończyło część oficjalną podniosłej uroczystości. W części artystycznej odbył się koncert orkiestry symfonicznej Filharmonii Poznańskiej z udziałem artystów scen poznańskich. O godz. 14x< w sali Izby Rzemieślniczej odbył się obiad żołnierski, w czasie którego najlepsze życzenia przekazał powstańcom członek Biura Politycznego, sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Jan Szydlak. Gratulacje składał również wiceminister Obrony Narodowej gen. dyw. Bolesław Chocha.

pochyliły się kombatanckie sztandary, a u jego stóp złożono wieńce i wiązanki kwiatów. Kwiaty złożono również na mogiłach powstańców na Cmentarzu Gorczyńskim i w miejscach, gdzie polegli 27 grudnia 1918 r. pierwsi żołnierze antypruskiego czynu zbrojnego.

Dnia 27 grudnia, o godz.12 M przed pomnikiem Powstańców Wielkopolskich jeszcze raz

Tadeusz Orlik

SPROSTOWANIE

Nasza czytelniczka Janina Neumann zwróciła nam uwagę, iż w zeszycie 3;71 "Kroniki" s. 112, w artykule Marii Babel poświęconym Alfredowi Skubisowi, we fragmencie, w którym mowa o ochotnikach-cytade10wcach, imię jej brata poległego w czasie ostatniego szturmu brzmi: W i t o l d (zdjęcie obok) a nie, jak podała autorka artykułu - Roman. Za pomyłkę przepraszamy.

Witold Neumann urodził się w Poznaniu w dniu 29 marca 1913 r. Poległ śmiercią bohatera 23 lutego 1945 r. Osierocił żonę Franciszkę i syna Jacka, obecnie pracownika "Domu Książki".

Redakcja Ł A i Je**-.-*? 4ł"' -ł.ł .

..I '/ I.

Powyższy artykuł jest częścią publikacji Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1972.04/06 R.40 Nr2 dostępnej w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku. Właścicielem praw jest Wydawnictwo Miejskie w Poznaniu.
Do góry