ZBIGNIEW RUDNICKI

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1972.04/06 R.40 Nr2

GOSPODARKA KOMUNALNA W LATACH 1945-1970 (Część druga)

NAKŁADY FINANSOWE

O ROZMIARACH działalności gospodarki komunalnej w Poznaniu świadczą nie tylko wyniki rzeczowe, ale również środki finansowe przeznaczone na rozwój bazy materialnej. W prezentowanym tu materiale omówiono środki budżetowe i nakłady inwestycyjne wraz z wynikami finansowymi poszczególnych grup i ważniejszych przedsiębiorstw. Środki budżetowe przeznaczone na zrównoważenie bilansu przedsiębiorstw deficytowych przedstawiono w skali rocznej. Dysponentem środków budżetowych przeznaczonych na wyrównanie niedoboru środków własnych były same przedsiębiorstwa, natomiast środków przeznaczonych na remonty - wydziały gospodarki komunalnej. Dopiero po roku 1960 funkcje dysponenta środków budżetowych przejęły w pełni prezydia Dzielnicowych Rad Narodowych, Zarząd Dróg i Mostów oraz Zjednoczenie Przedsiębiorstw Gospodarki Komunalnej.

Do przedsiębiorstw korzystających z dopłat do cen kształtujących się poniżej kosztów własnych należały: Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne, Miejskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania i zarządy budynków mieszkalnych.

Zasady podziału środków budżetowych potwierdzają, iż służyły one z jednej strony utrzymaniu równowagi bilansowej i gospodarczej przedsiębiorstw deficytowych, a z drugiej - konserwacji majątku miejskiego. Wysokość środków budżetowych przeznaczanych na te cele i zadania kształtowała się różnie w zależności od okresu gospodarczego. Środki budżetowe w latach 1950 - 1956, przeznaczone na gospodarkę komunalną, w niewielkiej tylko części mogły pokryć faktyczne potrzeby. Rażąco niskie były np. środki przeznaczone na remonty i konserwacje dróg oraz oświetlenie dróg i ulic. Ilość środków budżetowych przeznaczonych na zadania komunalne w Planie Sześcioletnim (1950-1955) wyniosła ogółem 238,6 min zł (Tabela 11), co stanowi 43,8*/» środków budżetowych Planu Pięcioletniego 1956 - 1960 (Tabela 12), a 30% środków budżetowych ogółem z lat 1950 - 1960. Porównując te tabele łatwo dostrzec wahania w rytmie pracy przedsiębiorstw. Zanikały na pewien czas dopłaty do Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kana1i (w tysiącach złotych)

Tabela 11

0,

La ta Razem Lp. Dziedzina 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1950 - 1956 l Wodociągi i kanalizacje 1290 717 2 064 l 686 1967 3 938 11 662 2 Oczyszczanie miasta 934 1016 152 2 512 2 497 3 634 10 745 3 Komunikacja 2 746 - 2 593 3 659 3 173 5 271 17 442 4 Drogi, ulice, place i mosty 5 650 3 590 3 096 5 006 6 388 7 323 31053 5 Oświetlenie ulic i placów - 1456 l 300 1994 3 758 5 785 14 293 6 Zieleń, parki i lasy 2 650 3 407 2 523 3 063 4 635 6 399 22 677 7 Remonty i konserwacje budynków mieszkalnych 21000 10 700 10 300 8 400 10 800 24 100 85 300 8 Pozostałe 8 310 3 950 3 109 7 094 14 834 8 147 45 444 Razem 42 580 24 836 25 137 33 414 48 052 64 597 238 616

Źródło: A. Komar, Budżet Miasta Poznania w PRL. Poznań 1962, s. 164.

ŚRODKI BUDŻETOWE PRZEDSIĘBIORSTW GOSPODARKI KOMUNALNEJ W LATACH 1956-1960 (iv tysiącach złotych)

Tabelafi: S

Lata Razem Razem w latach Lp. Dziedzina w latach 1956 1957 1958 1959 1960 1956 - 1960 1950- 1955 1950 - 1960 l Wodociągi i kanalizacja 6 732 5 774 5 442 17 948 11 662 29 610 2 Oczyszczanie miasta 4 692 l 647 2 161 117 3 422 12 039 10 745 22 784 3 Komunikacja 16 038 20 237 20 407 20 383 25 713 102 828 17 442 120 270 4 Drogi, ulice, place i mosty 7 522 10 989 12 555 25 930 42 203 99 197 31 053 130 250 5 Oświetlenie ulic i placów 5 165 4 725 3 494 3 704 5 778 22 866 14 293 37 159 6 Zieleń, parki i lasy 5 419 4 472 5 274 .6 876 7 748 29 789 22 677 52 466 7 Remonty i konserwacje budynków mieszkalnych 21 500 22 600 30 000 36 300 37 700 148 100 85 300 233 400 8 Pozostałe 6 299 19 548 31056 21 241 29 042 107 186 45 444 152 630 Razem 73 367 90 040 110 389 114 551 151 606 539 953 238 616 778 569

Źró dło: Sprawozdanie z wykonania budżetu Rady Narodowej m. Poznania za lata 1956- 1960.

zacji, obniżały się dopłaty do Miejskiego Przedsiębiorstwa Oczyszczania, ale równocześnie rosły dopłaty do Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego. Sytuacja finansowa przedsiębiorstw komunalnych w Planie Pięcioletnim (1956 - 1960) była korzystniejsza aniżeli w Planie Sześcioletnim (1950 - 1955).

W poszczególnych dziedzinach środki finansowe z lat 1950 - 1955 do 1956 - 1960 zamykały się w proporcjach: drogi i ulice - 1: 3; oświetlenie - 1 : 1,5; zieleń 1 : 1,4 i remonty - 1 : 1,8. Porównując dwa okresy wyznaczone latami 1950 - 1960 i 1961 - 1970 łatwo dostrzec zasadniczy postęp w zasilaniu przedsiębiorstw i zadań komunalnych w środki budżetowe. Środki te przekazane w latach 1961 -1970 zwiększyły się wobec okresu 1950 -1960 w: Miejskim Przedsiębiorstwie Wodociągów i Kanalizacji-dwukrotnie; Miejskim Przedsiębiorstwie Komunikacyjnym - czterokrotnie; Miejskim Przedsiębiorstwie Oczyszczania - trzykrotnie; Zarządzie Dróg i Mostów: na drogi - siedmiokrotnie, na oświetlenie ulic - czterokrotnie; Miejskim Przedsiębiorstwie Zieleni i dzielnicowych radach narodowych na zieleń - ponad dwukrotnie; w dzielnicowych radach narodowych na remonty budynków mieszkalnych - ponad dwukrotnie; na pozostałe działy gospodarki komunalnej - dziesięciokrotnie. Ogólny wzrost środków budżetowych nie odbywał się bez zakłóceń natury bezpośredniej i pośredniej. Pierwszy spadek środków ogółem o 45°/» odnotowano w 1951 r. Była to jedna z przyczyn zbyt wolnego wzrostu środków budżetowych w ciągu całego Planu Sześcioletniego (1950 - 1955). Do 1953 r. utrzymywały się one na tym samym poziomie, dopiero następne lata przyniosły wzrost średnio o 12 min zł. O tyle więc korzystniej przedstawiała się sprawa wzrostu środków budżetowych w Planie Pięcioletnim 1956 -1960. Średnia dla wszystkich lat wyniosła 15,6 min zł (Tabela 12). Zasadniczy wzrost środków nastąpił w 1961 r. - o 175,7 min zł w stosunku do roku 1960. W latach następnych obserwujemy względną równowagę środków budżetowych ogółem (Tabela 13). Zestawienie środków własnych przedsiębiorstw ze środkami budżetowymi uwidacznia stopień pomocy budżetu udzielonej jednostkom gospodarki komunalnej. I tak dla przykładu: dochody własne przedsiębiorstw trzech działów, tj. komunalnego, budowlanego i mieszkaniowego, wyniosły w latach 1950 - 1955 łącznie 660,8 min zł, podczas kiedy środki budżetowe - 238,3 min zł. Był to więc stosunek środków jak 2,8 : 1. Podobnie w latach 1956 - 1960 (2,7 : 1). Z porównań wynika, iż działalność przedsiębiorstw komunalnych byłaby niemożliwa bez pomocy ze strony budżetu. Zależność przedsiębiorstw od budżetu, potrzeba uzupełniania środków własnych przedsiębiorstw komunalnych środkami budżetowymi była dalszym potwierdzeniem charakteru działalności jednostek gospodarki komunalnej i przejęcia przez nie zadań zakładów użyteczności publicznej. Nawet niektórzy uczeni burżuazyjni zakładali, że nie mogły to być jednostki obliczone na zysk, a tym samym nie mogły obyć się bez pomocy samorządu. ŚRODKI BUDŻETOWE PRZEDSIĘBIORSTW GOSPODARKI KOMUNALNEJ W LATACH 1961 · 1970 (w tysiącach złotych) Lp. Dziedzina Wydatki w latach Razem 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 Wodociągi i kanalizacja 19 135 22 620 4277 3 306 990 2474 2 812 3 530 59 144 ()czyszczande naiasta 3 247 4911 11033 4 890 4072 4 096 4 429 8 408 12 679 10 309 68 074 Komunikacja 36 248 68 163 72 509 74 156 76 350 69 448 72 733 8 152 9 046 27 459 514 264 Drogi, ulice, place, mosty 71225 71038 62 292 91265 95 460 58 604 86 195 113 794 137 038 199 083 985 994 ()świetlende ulic i placów 9 600 12 559 10 337 13 461 14 067 14 104 18 949 14 646 15 178 16 216 139117 Zieleń, parki i lasy 11014 13 618 10 926 9 771 11477 12 606 14 247 14 002 14 116 16 011 127 798 Remonty i konserwacje budynków mieszkalnych 24 460 40 055 35 182 36 896 44 816 58 754 64 419 71902 68 437 72 300 517 221 Pozostałe 171 584 205 492 179 641 157 435 153 337 220 356 157 291 126 189 116 340 108 049 1595 714 Razem: 327 378 434 971 404 540 392 151 402 885 438 958 418 263 359 5671 375 656 452 957 4 007 326

Tabela 14

WYDATKI INWESTYCYJNE BUDŻETU MIASTA NA GOSPODARKĘ KOMUNALNĄ W LATACH 1950- 1955 (w tysiącach złotych)

Lata Razem Lp. Dziedzina w latach 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1950 - 1955 1 Wodociągi i kanalizacja - - 1 804 12 033 8 971 13 813 36 621 2 Komunikacja - - 3 389 2438 - 5 294 11 121 3 Ulice i place 7 413 8 384 9 395 2 885 2 670 491 31 238 4 Budownictwo mieszkaniowe 2434 10 700 - - 2 737 - 15 871 5 Pozostałe 4 724 17 699 865 861 422 3 087 27 658 Razem 14 571 36 783 15 453 18 217 14 800 22 685 122 509

Źródło: A. Komar, Budżet Miasta Poznania w PRL. Poznań 1962, s. 164.

, 9

WYDATKI INWESTYCYJNE

Polityka inwestycyjna podlegała w latach 1950 -1960 roznym wpływom w zależności od poglądów towarzyszących okresom planowania gospodarczego. Proces stabilizacji działalności inwestycyjnej w gospodarce komunalnej został zapoczątkowany w 1956 r. Do ważnych decyzji można zaliczyć m. in. oddzielenie od planu inwestycyjnego planu remontów kapitalnych. Środki finansowe na pokrycie kosztów inwestycji mogły pochodzić z trzech źródeł: z budżetu Rady Narodowej, z części funduszu amortyzacyjnego (po potrąceniu części przeznaczonej na remonty kapitalne) i wreszcie różnych środków własnych przedsiębiorstw. Podstawowym i jedynym źródłem finansowania inwestycji komunalnych w Poznaniu w latach 1950 - 1960 były środki budżetowe, a od 1961 r. również środki własne przedsiębiorstw. Środki te, jak wszystkie pochodzące z budżetu, podlegały jednolitym zasadom: mogły być uruchamiane w wysokości wynikającej z klasyfikacji budżetowej w ciągu roku. Różnice między normalnymi kredytami budżetowymi a kredytami inwestycyjnymi sprowadzały się do tego, że pierwsze mogły być uruchamiane raz albo dwa razy w ciągu kwartału - zaliczkowo i ostatecznie, podczas kiedy kredyty inwestycyjne były otwierane na cały rok. Otwarcie kredytu inwestycyjnego następowało na podstawie zatwierdzonego planu finansowania inwestycji. Ocena finansowania inwestycji komunalnych w Poznaniu w latach 1950-1970 została dokonana poprzez przedstawienie wydatków budżetu miasta na inwestycje w różnych działach gospodarki komunalnej. Indywidualnie potraktowano wydatki inwestycyjne w działach: wodociągi i kanalizacja; komunikacja, drogi i ulice; budownictwo mieszkaniowe. Niekorzystne dla gospodarki komunalnej poglądy towarzyszące ogólnie korzystnemu rozwojowi gospodarki narodowej w Planie Sześcioletnim (1950-1955) uzewnętrzniły się w wysokości wydatków inwestycyjnych budżetu miasta. W latach 1950 -1955 wydatkowano na inwestycje gospodarki komunalnej 122,5 min zł. Było to przyczyną powstania dużych zaległości w inwestowaniu. Fakt ich istnienia potwierdził m. in. sześciokrotny wzrost wydatków inwestycyjnych w latach 1956 -1960. Ogółem nakłady inwestycyjne w tym pięcioleciu wyniosły 779 min zł. Inwestycje zrealizowane w latach 1961 -1970 osiągnęły wartość 1870 min zł, nie licząc 123 min zł z decyzji Przedsiębiorstw. Wynika z tego, że wartość inwestycji w latach 1961 - 1970 jest ponad dwukrotnie większa w stosunku do jedenastoletniego okresu (1950 -1960).

Wydatki inwestycyjne w Planie Sześcioletnim (1950 - 1955) wykazywały duże wahania wzrostu w poszczególnych latach (Tabele 14 i 15). Dowodzą one nie tylko o ograniczonych możliwościach budżetu, ale również o braku koncepcji co do kierunków rozwoju gospodarki komunalnej. Programu takiego nie zawierał żaden dokument pochodzący z tego okresu. Poza wydatkami na wodociągi i komunikację zwiększającymi się pod koniec omawianego okresu, wydatki na pozostałe działy wyraźnie malały. Zaciążyło to na późniejszym rozwoju tych działów. Wydatki inwestycyjne

Zbigniew Rudnickio i-Hz lat 1956 -1960 były w porównaniu z nakładami w Planie Sześcioletnim korzystne (Tabela 16 i 17). Plan Pięcioletni (1956 - 1960) przyniósł więc nieznaczną poprawę, która nie mogła wyeliminować wszystkich zaniedbań. N ajwiększą część środków inwestycyjnych pochłaniało budownictwo mieszkaniowe. Wzrost nakładów w liczbach względnych był wyższy od wzrostu w liczbach absolutnych. Po zmniejszeniu ogólnych wydatków o wydatki na budownictwo mieszkaniowe okazało się, że wielkości pozostałych nakładów w poszczególnych latach były dość niskie, bowiem w latach 1956 - 1960 wynosiły kolejno w milionach złotych: 14,6; 23,4; 47,9; 67,8; 85,9. Oznaczało to, że nakłady ogółem (bez budownictwa mieszkaniowego) wyniosły w tym pięcioleciu 239,6 min zł, w stosunku do 106,7 min zł (z potrąceniem budownictwa mieszkaniowego) z lat 1950 - 1955. Wzrost wydatków inwestycyjnych w latach 1956 - 1960 nie stanowił czynnika zdecydowanie przeciwdziałającego pogłębieniu się dysproporcji między rozmiarami budownictwa mieszkaniowego a towarzyszącymi mu inwestycjami innych działów gospodarki kom unalnej.

Rozmiary nakładów inwestycyjnych w latach 1961 -1970 obrazuje Tabela 18. Za podstawę wskaźnika przyjęto nakłady w 1956 r., to jest w zaokrągleniu 97 min zł. Większość środków została przeznaczona na rozbudowę wodociągów 1 kanalizacji zgodnie z faktycznymi potrzebami gospodarki miej skiej. W latach 1966 - 1970 odrębnie należy potraktować nakłady na budownictwo mieszkaniowe. Dotyczą one przede wszystkim uzbrojenia terenów na dużych placach budowy, takich jak N 0

Tabela 16

WZROST WYDATKÓW INWESTYCYJNYCH W LATACH 1950 - 1955

Lata Lp. VVyszczegóLnierrie 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1 Wydatki ogółem na wszystkie działy 0/ 100 246 100 120 100 153 I lU

Źródło: Sprawozdania finansowe z lat 1950- 1955.

wa Dzielnica Mieszkaniowa " Rataj e" 1 Zespół Osiedli Mieszkaniowych "Winogrady" .

WYNIKI FINANSOWE DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW GOSPODARKI KOMUNALNEJ

Roczne wyniki finansowe działalności przedsiębiorstw w latach 1950 - 1960 nasuwały szereg uwag na temat metod zarządzania i stosowania rachunku ekonomicznego. N agłe zmiany wyników finansowych w kolejnych latach były zjawiskiem powszechnym. Częściową stabilizację działalności przedsiębiorstw potwierdzają wyniki finansowe z lat 1961 - 1970 (Tabela 20). Łatwo zauważyć, iż deficyt przedsiębiorstw gospodarki komunalnej podlegał różnym wahaniom. W latach 1950 - 1955 wzrósł on czterokrotnie, podczas kiedy w Planie Pięcioletnim 1956 - 1960 notowano spadek o 14'%. Odwrotnie kształtowały się zyski, które w Planie Sześcioletnim 1950 - 1955 wzrosły tylko ponad 100°/», podczas kiedy w latach 1956 - 1960 - siedmiokrotnie. Oczywiście różne wielkości początkowe w grupie wyników ujemnych i dodatnich decydowały o wysokości wyniku rocznego. Suma strat poniesionych przez przedsiębiorstwa w latach 1950 - 1960 wyniosła 176,6 min zł, natomiast suma zysków - 95,2 min zł, a więc deficyt netto wyniósł 81,4 min zł. Oznaczało to równocześnie obciążenie budżetu miasta sumą strat powstałą w pewnej części na skutek "zamrożenia" opłat za świadczone usługi. Przewaga wyników dodatnich utrzymywała się tylko w latach 1950 -1952. Wyrównanie poziomu wyników nastąpiło dopiero w 1960 r.

Tabela 17

WZROST WYDATKÓW INWESTYCYJNYCH W LATACH 1956- i960

Lata Lp. Wyszczególrrienie 1956 1957 1958 1959 1960 1 Wydatki ogółem na wszystkie działy 0/ 100 133 180 190 205 lU

Źródło Sprawozdania finansowe z lat 1956- 1960.

WYDATKI INWESTYCYJNE BUDŻETU MIASTA NA GOSPODARKĘ KOMUNALNĄ W LATACH 1961 - 1970 iw tysiącach złotych)

Wydatki w latach: Razem Lp. Wyszczególnienie w latach 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1961 - 1970 l Woda i kanalizacja 29 075 19 658 33 518 57 540 73 837 76 736 73 247 73 703 41 668 69 052 548 034 2 Komunikacja 18 597 12 614 9 461 2 858 3 475 14 984 25 420 16 470 17 043 18 118 139 040 3 Ulice i place 8 851 22 499 20 899 21 897 17 269 16 559 18 516 20 191 14 354 27 903 188 938 4 Budownictwo mieszkaniowe uzbrojenie terenu 115 604 138 972 133 401 124 669 131 312 106 012 69 963 79 100 12 357 6 500 919 890 5 Pozostałe tereny 9 280 498 4 800 l 500 400 l 149 8 399 6 088 25 452 16 935 74 501 181 407 194 241 204 079 208 464 226 293 215 440 195 545 195 552 111074 138 508 l 870 603 Inwestycje z decentralizacji przedsiębiorstw l Woda i kanalizacja 4 516 2 854 l 713 875 l 243 345 832 698 2 663 612 16 351 2 Komunikacja 446 3 671 2 417 l 176 3 518 5 448 2 913 5 006 2 867 2 572 30 034 3 Pozostałe działy l 616 9 304 6 721 3 562 4 207 2 765 27 051 11099 25 292 31405 123 022

Źródło: Materiały Statystyczne Miejskiego Zjednoczenia Przedsiębiorstw Gospodarki Komunalnej

Tabela 19

WZROST NAKŁADÓW INWESTYCYJNYCH NA GOSPODARKĘ KOMUNALNĄ W LATACH 1961 - 1970

Lata Lp. Wyszczególnienie 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 l N akłady inwestycyjne l ogółem - wskaźnik 186 200 ' 210 224 232 222 200 200 115 144

Po przedstawieniu ogólnej oceny wyników wszystkich jednostek organizacyjnych gospodarki komunalnej, należy omówić wyniki finansowe trzech działów przedsiębiorstw (Tabela 21 - 23)a. Przedsiębiorstwa dzialu komunalnego Trzy spośród sześciu jednostek organizacyjnych działu komunalnego wykazywały do 1960 r. deficyt. Były to Miejskie Przedsiębiorstwa: Wodociągów i Kanalizacji; Komunikacyjne i Oczyszczania. Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji wykazywało deficyt do 1958 r., to jest do momentu regulacji opłat za wodę dostarczaną odbiorcom zbiorowym. Dopiero wówczas deficyt z tytułu obsługi gospodarstw domowych był pokrywany przez zyski z obsługi odbiorców zbiorowych. Nadmierne straty notowano w latach 1950-1953, a wyrównanie poziomu wyników nastąpiło w latach 1956 -1958. Na działalność Przedsiębiorstwa i jego wyniki miały wpływ obok obowiązujących cen również wielkość produkcji i wysokość kosztów. Przedsiębiorstwo rozpoczynało każdorazowo pierwsze lata planów gospodarczych wysokim wzrostem wartości produkcji, zaś lata końcowe przynosiły jego spadek. Inny stan notowano w Miejskim Przedsiębiorstwie Komunikacyjnym, które na początku swojej działalności (1950 - 1952) osiągnęło zyski, a dopiero w latach następnych, do 1960 r. włącznie, przynosiło wysoki deficyt. Blisko pięciokrotny wzrost strat nastąpił w latach 1955 - 1956. W trzech następnych latach zanotowano wyrównany poziom, już jednak wynik osiągnięty w 1960 r. wskazywał na pogłębienie deficytu. Naj dłużej utrzymywał się deficyt w Miejskim Przedsiębiorstwie Oczyszczania. Duże wahania osiąganych wyników wystąpiły w latach 1950 - 1953, poczynając od czterokrotnego zmniejszenia się deficytu (1951), gwałtownego

Tabela 20

ZBIORCZE WYNIKI FINANSOWE PRZEDSIĘBIORSTW KOMUNALNYCH, BUDOWLANYCH I MIESZKANIOWYCH W LATACH 1950 - 1970 (w tysiącach złotych)

Rok Straty Zyski Rok Straty Zyski 1950 2 703 5 188 1961 40 596 1951 2 568 4 531 1962 - 45 300 1952 888 5 028 1963 2 206 33 854 1953 7129 4 522 1964 5 585 38 711 1954 6 327 5 789 1965 627 60 732 1955 11392 7 894 1966 1028 53 913 1956 29 732 3 527 1967 4 805 92 501 1957 30 266 6 308 1968 2193 58 239 1958 35 295 9 412 1969 - 57 873 1959 24 679 16 991 1970 2 994 59 928 1960 25 713 26 073

WYNIKI FINANSOWE PRZEDSIĘBIORSTW GOSPODARKI KOMUNALNEJ W LATACH 1950- 1955 DZIAŁ KOMUNALNY (w tysiącach złotych)

Lp. N azwa przedsiębiorstwa Wyszczegól- Wyniki Wyniki w latach: nie nie ogółem 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1 Miejskie Przedsiębiorstwo strata 8 498 2 037 669 296 440 1 831 3 225 Wodociągów i Kanalizacji zysk - - - 2 Miejskie Przedsiębiorstwo strata 8 546 1472 2 805 4 269 Komunikacyjne zysk 10 756 3 598 3 424 3 734 3 Miejskie Przedsiębiorstwo strata 5 087 666 183 932 1 183 2 123 Oczyszczania zysk 9 9 4 strata - - - - Zarząd Zieleni Miejskiej zysk 2 868 352 546 449 653 868 5 strata Miejskie Hotele zysk 4023 490 561 1 309 1 185 478 6 strata Miejskie Pralnie i Farbiarnie zysk 3 057 836 360 946 915 - -

Źródło: Bilanse dochodów i wydatków, zamknięcia rachunkowe przedsiębiorstw działu komunalnego za lata 1950- 1960

WYNIKI FINANSOWE PRZEDSIĘBIORSTW GOSPODARKI KOMUNALNEJ W LATACH 1956 - 1960 DZIAŁ KOMUNALNY (w tysiącach złotych)

Wyszcze- Wyniki Wyniki bilansowe w latach: Wyniki Lp. N azwa przedsiębiorstwa bilansowe gólnienie ogółem 1956 1957 1958 1959 1960 1950 - 1960 1 Miejskie Przedsiębiorstwo strata 16 274 5 058 5 774 5 442 - - 24 772 Wodociągów i Kanalizacji zysk 20 197 10 563 9 634 20 197 2 Miejskie Przedsiębiorstwo strata 104 859 18 185 20 287 20 407 20 267 25 713 113 405 Komunikacyjne zysk 10 756 3 Miejskie Przedsiębiorstwo strata 9 331 2 920 3 192 2 988 231 14 418 Oczyszczania zysk 724 - - 724 733 4 strata - - Zarząd Zieleni Miejskiej zysk 4 371 725 489 1076 448 1 633 7 239 5 strata 1 116 1 116 1 116 Miejskie Hotele zysk 3 084 664 185 1 331 904 7 107 6 strata - Miejskie Pralnie i Farbiarnie zysk 4 215 90 3 469 1 490 2 163 7 272

Źródło: Bilanse dochodów i wydatków oraz zamknięcia rachunkowe przedsiębiorstw działu komunalnego za lata 1950-1960

Ui

Zbigniew Rudnickiprzejścia do kilkutysięcznego zysku (1952) i podniesienia wysokiej jak na warunki Przedsiębiorstwa straty 900 000 zł (1953). Wzrost deficytu w latach 1954 -1958 odpowiada rozszerzającemu się zakresowi rzeczowemu działania.

Zestawienie wyników finansowych obu planów gospodarczych 1950 -1955 i 1956 - 1960 wskazuje na poprawę sytuacji w latach 1956 -1960. Mechanizacja podstawowych usług, wzrost taboru specjalistycznego, regulacja opłat za świadczone usługi, przejście na zryczałtowane formy regulacji należności (korzystne dla Przedsiębiorstwa, a niekorzystne dla zleceniodawcy) znalazły odbicie w wynikach działalności. N a Miejskim Przedsiębiorstwie Oczyszczania kończy się lista przedsiębiorstw deficytowych. Trzy następne przedsiębiorstwa to jednostki rentowne. Zarząd Zieleni Miejskiej w latach 1950 - 1960 zamknął działalność wynikiem dodatnim, który łącznie wyniósł 7,2 min zł. Wyrównany poziom wyników Przedsiębiorstwo osiągało w Planie Sześcioletnim (1950 - 1955), w latach 1956 - 1960 natomiast wystąpiły duże wahania wysokości osiąganych wyników rocznych. Hotele Miejskie w tym samym okresie dziesięciu lat działalności osiągały zysk (7,1 min zł), a tylko w jednym roku (1959) deficyt w wysokości 1,1 min zł.

Miejskie Pralnie i Farbiarnie wykazały w latach 1953 - 1960 wyniki dodatnie. Pewną stabilizację sytuacji notowano dopiero w 1959 r. Generalnie należy stwierdzić, iż sytuacja przedsiębiorstw działu komunalnego wykrystalizowała się w latach 1961 - 1970 (Tabela 23). W ciągu dzisięciu lat stratę poniosło jedynie Miejskie Przedsiębiorstwo Taksowkowe (1963) i Miejskie Pralnie i Farbiarnie (1964). Poza tym działalność każdego spośród dziewięciu przedsiębiorstw była rentownab. Przedsiębiorstwa budowlane

Przedsiębiorstwa budowlane należały w zasadzie do jednostek rentownych (Tabele 24 - 25). Korzystna była sytuacja w Miejskim Przedsiębiorstwie Robót Drogowych, a niekorzystna w Miejskich Przedsiębiorstwach Remontowo-Budowlanych Nr 1 i 2. Szczególnie to ostatnie przeżywało ciągłe wstrząsy kończące się wynikami ujemnymi. Wysokość wypracowanych zysków w poszczególnych latach nie uległa takim wahaniom, jakie notowano w przedsiębiorstwach działu komunalnego. Miejskie Przedsiębiorstwo Remontowo-Budowlane Nr 1 rozpoczęło swoją działalność w 1953 r. przejęciem gospodarstw specjalnych: betoniarni i żwirowni. W pierwszym roku działalności Przedsiębiorstwo poniosło 3,6 min zł strat. Sytuacja drugiego Przedsiębiorstwa Remontowo-Budowlanego była także niezwykle trudna: w jednym roku wysoki zysk w następnym - poważny deficyt. Sytuacja finansowa Miejskiego Przedsiębiorstwa Robót Drogowych i Wodno-Kanalizacyjnych w latach 1961 -1970 była poprawna, z wyjątkiem lat 1964 - 1965 (następstwo przejęcia Przedsiębiorstwa Robót Wodociągowo-KanaHzacyjnych).

WYNIKI FINANSOWE PRZEDSIĘBIORSTW GOSPODARKI KOMUNALNEJ W LATACH 1961 - 1970 (w tysiącach złotych)

Wysz- Wyniki w latach Nazwa Wyniki Lp. przedsiębiorstwa czegó1- ogółem 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 nie nie 1968 1969 1970 l Miejskie Przedsiębiorstwo Ko- strata - - - - - - - - - - - munikacyjne zysk 155 377 5 724 13 574 8 581 11 611 17 973 15 199 46 087 11 447 12 707 12 474 2 Miejskie Przed - siębiorstwo Wodociągów i Kana- strata - - - - - - - - - - - lizacji zysk 73 014 10 064 5 976 6 928 5 482 7 972 8 126 7 773 6 239 6 455 7 999 3 Miejskie Przedsiębiorstwo Zie- strata - - - - - - - - - - - leni zysk 27 480 l 294 2 122 l 155 1683 2 935 2 360 3 066 4 370 4411 4 084 4 Miejskie Hotele strata - - - - - - - - - - - zysk 32 449 647 l 858 l 276 1979 3 328 4 261 4 119 4 360 5 034 5 587 5 Miejskie Przedsiębiorstwo Tak- strata l 356 - - l 356 - - - - - - - sówkowe zysk 45 309 - 1434 - 2 588 4 565 4 701 6418 7 225 9 190 10 189 6 Miejskie Pralnie strata 253 - - - 253 - - - - - - i Farbiarnie zysk 12 808 2 071 l 561 646 - l 839 469 442 l 800 2 028 1952 7 Miejskie Przedsiębiorstwo strata - - - - - - - - - - - Oczyszczania zysk 14 766 716 l 802 872 514 1053 3 361 2715 l 302 753 l 678 8 Miejski Ogród strata - - - - - - - - - - - Zoologiczny zysk 2 314 266 333 192 232 341 126 164 195 262 203 9 Miejskie Przedsię - biorstwo Energe- strata - - - - - - - - - - - tyki zysk 8 805 - - - - - - 1474 l 653 3 179 2 499 Razem: strata 1609 - - l 356 - - - - - - - zysk 373 322 20 782 28 660 19 650 24 089 40 005 38 603 72 258 38 591 44 019 46 665

Źródło: Bilanse dochodów i wydatków oraz zamknięcia rachunkowe przedsiębiorstw komunalnych za lata 1961 - 1970.