Plan szczegółowy śródmieścia Poznania

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1969.10/12 R.37 Nr4

W jakim stopniu opracowany Plan zgodny jest z omówionymi zasadami? Ogólnie można stwierdzić, że w miarę upływu czasu wzrasta stopień zgodności rozwiązań przestrzennych z przedstawionymi zasadami. Już w Planie Perspektywicznym znaczna część obszaru, przewidzianego pod centrum w Planie Kierunkowym, została tym zasadom podporządkowana. Główny ciąg usługowy między al. Marcinkowskiego, ul. Czerwonej Armii, 23 Lutego, Libelta i torami kolejowymi po stronie zachodniej zostanie w pełni tym założeniom podporządkowany. Zbudowane niedawno budynki administracyjne z pawilonem handlowym wzdłuż ul. Czewonej Armii zostaną związane w jeden zespół funkcjonalno-przestrzenny z projektowaną zabudową w rejonie Teatru Polskiego i w znacznej mierze adaptowaną zabudową placu Wolności. Likwidacja ruchu kołowego ulicą 27 Grudnia i południową jezdnią pi. Wolności umożliwi na dość pokaźnym obszarze projektowanego centrum powiązanie przy pomocy ciągu pieszego wszystkich obiektów usługowych, a także połączenia go podziemnym przejściem pieszym pod al. Marcinkowskiego, poprzez ul. Paderewskiego ze Starym Rynkiem. Ciąg pieszy łączący plac Wolności z zespołem nowo tworzonych wnętrz w rejonie Teatru Polskiego pozwoli na penetrację pieszych w każdy zakątek tego obszaru.

Przeważające tu funkcje administracyjno-handlowe będą uzupełnione obiektami kultury, takimi jak istniejący teatr czy nowo projektowane kino między ulicami Lampego a Al. Marcinkowskiego.

Projektowane pawilony handlowe o dwóch lub trzech kondygnacjach powiązane zostaną pomostami i ciągami pieszymi również w kondygnacjach nadziemnych, tworząc zintegrowany zespół handlu i gastronomii. Cały ten zespół zostanie powiązany ciągiem pieszym z rejonem hotelu "Merkury".

Pełna integracja tych obszarów nastąpi po przykryciu torów kolejowych i realizacji tutaj dalszego programu usług centrum wraz z przystankiem średnicowej kolei w rejonie "Domu Technika', wiążącym doskonale cały ten obszar z szeroko pojętą strefą oddziaływania miasta na region i kraj. W Planie Perspektywicznym będzie podobnie rozwiązany zespół zabudowy usługowej rejonu "Domu Żołnierza" o przewadze funkcji kulturalno-usługowych (operetka, kino). Pełne rozciągnięcie omówionych zasad na obszar całego centrum, oczywiście w stopniu możliwym na terenie przebudowywanego śródmieścia, przewidywane jest przez studium Planu Kierunkowego w okresie poperspektywicznym. Również inna podstawowa zasada, jak np. adaptacja istniejących obiektów o wartościach zabytkowych nadających temu obszarowi swoisty wyraz indywidualnego, niepowtarzalnego zespołu przestrzennego, została w opracowywanym Planie w pełni uwzględniona. Bardzo istotna dla kształtowania koncepcji rozwiązania urbanistycznego centium dużego miasta zasada ustawicznego rozwoju i zmienności form zaspokajania potrzeb znalazła także wyraz w przedstawionej koncepcji Planu. Zapewniono więc dalszy perspektywiczny rozwój centrum, np. na płycie nad torami kolejowymi. Pełne odzwierciedlenie znalazła w Planie zasada zmniejszenia na obszarze śródmieścia funkcji mieszkaniowej, składowej i przemysłowej oraz całkowitej ich likwidacji na obszarze centrum. Z uwagi na to, że warunki bytowania ludności w śródmieściu są gorsze niż na terenie nowych osiedli, w Planie nie zakłada się rozbudowy śródmiejskich zespołów mieszkaniowych. Przewidziano natomiast likwidację rozproszonych budynków mieszkalnych, Zaadaptowane Planem zespoły >;warte budynków mieszkalnych wyposaża się w pełen wymagany zestaw usług podstawowych. Zasada dostępności komunikacyjnej obszaru centrum oraz organiczności powiązań śródmieścia z resztą miasta stanowi podstawowe uwarunko

Zabudowa płyty nad torami kolejowymi wzdłuż ulic Głogowskie] i Boosevelta. Widok od strony dworca głównego. Opracowanie zespołu autorów Planu Szczegółowego Zagospodarowania Przestrzennego Śródmieścia Poznania: Hubert Bureta, Tadeusz Gałecki (kierownik zespołu), Zygmunt N owak, Róża Pudelewicz i Swiętosław Tatarkiewicz. Wykonawcy makiety: Mariusz Alkiewicz, Urszula Bąk, Henryk Nagórski i Janusz Paulus

Plan szczegółowy śródmieścia Poznaniawanie prawidłowego funkcjonowania śródmieścia i centrum. Gwałtowny rozwój motoryzacji, szybki wzrost atrakcyjności centrum poprzez wysoki stopień koncentracji usług w nim lokalizowanych - to dwa istotne czynniki wywierające wpływ na dostępność komunikacyjną centrum. Warunkiem prawidłowego funkcjonowania centrum jest jego dostępność komunikacyjna, polegająca na sprawnym dotarciu użytkownika do tego obszaru. W tym celu chłonność centrum została dostosowana do przewidywanej maksymalnej liczby użytkowników przebywających równocześnie na jego obszarze. Dla tak pojęte] chłonności centrum istnieje pełna możliwość zagwarantowania jego dostępności środkami komunikacji z b i o r o w ej. Zaprojektowany układ komunikacyjny i jego przelotowość w pełni zabezpieczają takie możliwości. Jeśli natomiast chodzi o komunikację indywidualną, to dla zapewnienia równowagi i efektywności układu, dostępności komunikacyjnej centrum winna odpowiadać chłonność parkingów, a co - jak wykazują obliczenia dokonane w ramach projektu planu i doświadczenia krajów wysoce zmotoryzowanych - jest nie osiągalne. Z tych też względów koncepcja rozwiązania przestrzennego centrum opiera się na zapewnieniu dostępności komunikacyjnej tego obszaru głównie przez środki komunikacji zbiorowej przy ograniczeniu dostępnych dla indywidualnych środków komunikacji. Współzależności zachodzące między tymi dwoma zasadniczymi rodzajami obsługi komunikacyjnej są zmienne i zależne od aktualnego wskaźnika motoryzacji, wydolności projektowanego układu sieci ulicznej i aktualnej chłonności parkingowej. Konieczność wprowadzenia ograniczeń ruchowych zawsze dotyczyć może jedynie środków komundkacji indywidualnej. Projektowany układ sieci ulicznej zapewnia sprawne powiązanie śródmieścia i centrum z wszystkimi dzielnicami miasta, a także z jego zapleczem. Dla zwiększenia przelotowości projektowanego układu na trasach szczególnie obciążonych i trudnych do poszerzenia przewiduje się wprowadzenie segregacji pionowej komunikacji szynowej i komunikacji kołowej. Dotyczy to trasy ul. Głogowskiej, Czerwonej Armii i al. Marcinkowskiego. Sposób rozwiązań technicznych tego rodzaju zamierzeń zależy jednak od przebadania tych terenów i tras pod względem warunków hydrogeologicznych. Całe centrum posiadać będzie doskonałe powiązanie komunikacją kolejową z regionem miejskim a województwem i z krajem. W okresie Planu Perspektywicznego punktem stycznym układu kolejowego z miastem winno być już zbudowane wschodnie wyjście z dworca głównego. W Planie Kierunkowym punktem wiążącym centrum z szerokim zapleczem za pośrednictwem kolei będzie przystanek "Śródmieście" zlokalizowany w Planie w rejonie "Domu Technika".

Opracowany Plan określa program zamierzeń, przeznaczenie terenu i zasady jego zagospodarowania przestrzennego. Sporządzony on został w dwóch przekrojach czasowych. Pierwszy z nich przedstawia projektowany obraz śródmieścia w 1985 r. Niezależnie od tego opracowano studium Planu Kierunkowego przedstawiające znacznie ogólniej obraz śródmieścia w r. 2000. Określenie zamierzeń na 1985 r. mogło być dokonane jedynie na szerszym tle dalszego rozwoju śródmieścia, bardzo obecnie trudnym do bliższego sprecyzowania, lecz możliwym jeszcze do zarysowania zarówno w sensie kierunków dalszego rozwoju programu urządzeń, jak generalnych tendencji rozwoju przestrzennego. Studium kierunkowe jest sprawdzianem możliwości i prawidłowości rozwoju śródmieścia, określonego w Planie Perspektywicznym. Sprawdzenie tą drogą prawidłowości przyjętych w Planie Perspektywicz s'

00.

A'

Projektowana zabudowl. r.kołicy "Domu Żołnierza" (na pierwszym planie, strona lewa): Operetka, hotele, kino. bud', nki administracyjne. Opracowanie zespołu autorów Planu Szczegółowego Zagospodarowania Przestrzennego Śródmieścia Poznania: Hubert Bureta, Tadeusz Gałecki (kieror/nik zespołu), Zygmunt Nowak, Róża Pudelewlcz i Swlątoslaw Tatarkiewicz. Wykonawc; makiety: Mariusz Alkiewlcz, Urszula Bąk, Henryk Nagórski i Janusz Paulus

nym rozwiązan 1 przebadanie w oparciu o to studium dalszych możliwości rozwojowych śródmieścia poza 2000 r. jest dla tego rodzaju opracowania rzeczą nieodzowną, choćby ze względu na unikalność tematyki rozwiązywanej Planem, nie znajdującej gotowych wzorów, wypróbowanych na innych przykładach. Niezależnie od przedstawionego, zbilansowanego obrazu śródmieścia sporządzonego na 1985 r., który został po przeprowadzeniu niezbędnych uzgodnień przedłożony do zatwierdzenia Prezydium Rady Narodowej m. Poznania (Tabela 1) istnieć będzie szereg pośrednich etapów realizacji kolejno przybliżających realizację Planu Perspektywicznego. Pierwszy etap realizacji jest już faktem dokonanym i wyprzedzającym opracowanie Planu Szczegółowego śródmieścia. Zbudowano szereg obiektów usługowych na obszarze śródmieścia i centrum, których lokalizacje w poważnym stopniu wpływały na podejmowane decyzje projektowe w opracowanym Planie Szczegółowym. Wiele jednak poważnych zamierzeń inwestycyjnych zostało już podporządkowanych ustaleniom opracowanego Planu. Większość ich ze względu na długi cykl procesu inwestycyjnego nie weszła jeszcze w fazę realizacji. Ostatni okres Planu Pięcioletniego 1966 -1970 charakteryzuje się na obszarze śródmieścia nasileniem procesów inwestycyjnych. Jeśli zestawimy przedsięwzięcia inwestycyjne do realizacji których już przystąpiono lub których rozpoczęcie jest już bliskie - z realizacjami nowych obiektów w latach 1945 - 1965, od razu rzuca nam się w oczy różnica w wielkości kubatur realizowanych w porównywanych okresach. Jednym z pierwszych obiektów zbudowanych w okresie dwudziestolecia był wieżowiec przy ul. Marchlewskiego. Budynek ten posiada kubaturę 12 000 m 3 . Taką samą kubaturę posiada później zbudowany "Dom Technika" przy ul. Stalingradzkiej, nieco większą Powszechny Dom Towarowy, który z budynkiem administracyjnym osiąga 25 000 m S . N owymi gmachami usług ogólnomiejskich na obszarze śródmieścia z tego okresu są ponadto gmachy Sądu Wojewódzkiego, Prezydium

Tabela 1

ZAMIERZENIA PROGRAMOWE ŚRÓDMIEŚCIA POZNANIA NA LATA 1965-1985

Podstawowe Procent całości elementy Jednostki W tym usług w danym Lp. programu miary Ilość w centrum dziale dla całego miasta powierzchnia l Administracja użytkowa 2 400 000 270 000 80 wm 2 Kultura liczba miejsc 12 000 9 000 80 3 Hotele . A »> 5 700 3 660 100 4 Gastronomia " 11000 8 000 44 5 Handel powierzchnia użytkowa 2 90 000 60 000 40 wm 6 Rzemiosło SI 45 000 12 000 24

Tadeusz Galecki i Swiętoślaw Tatarkiewicz

Dzielnicowej Rady Narodowe] przy ul. Libelta oraz siedziba Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Realizacje ostatnich lat, rozmieszczone w pięciu podstawowych rejonach nasilenia inwestycji na obszarze śródmieścia, są przedstawione w aneksie. Obiektom kubaturowym, których w zestawieniu inwestycji wykazano 850 000 m 3 , z czego zrealizowanych względnie w budowie na dzień 31 XII 1969 r. znajdowało się ok. 360 000 m 3 towarzyszyć będzie szereg inwestycji komunalnych, z których najważniejsze są zamierzenia w zakresie przekształcenia i rozbudowy układu komunikacyjnego w celu dostosowania go do stale narastających potrzeb. Zamierzenia te nie nadążają jednak za budownictwem kubaturowym i wzrastającymi potrzebami komunikacji masowej i indywidualnej. Jako najpilniejsze realizacje w zakresie komunikacji uważa się następujące odcinki układu komunikacyjnego śródmieścia: przedłużenie trasy Chwaliszewskiej w ul. Solną przynajmniej do al. Stalingradzkiej; dokończenie przebudowy ul. Roosevelta; przebudowa i poszerzenie ul. Czerwonej Armii do placu Wiosny Ludów. To ostatnie zamierzenie będzie wykonalne po poszerzeniu ulicy w kierunku północnym, tj. po rozebraniu północnej ściany ul. Czerwonej Armii. Olbrzymie zamierzenia, które zapoczątkowały zakrojony na wielką skalę proces przebudowy śródmieścia, winny być podporządkowane następującym zasadom: - pełne podporządkowanie inwestycji ustaleniom Planu Szczegółowego Zagospodarowania Przestrzennego Śródmieścia Poznania. Każde odstępstwo od zasad ustalonych Planem prowadzi najczęściej do ujemnych skutków zarówno dla samej inwestycji, jak i dla zespołu urbanistycznego, w którym inwestycja została zlokalizowana ; - koncentracja inwestycji i kompleksowość ich realizacji dokonywanych w prawidłowej, z góry określonej kolejności. Śródmieście posiada już opracowany plan, jego realizacja jest już rozpoczęta.

Oby wyniki rozpoczętego dzieła mogły być w przyszłości pozytywnie ocenione - tego życzylibyśmy przede wszystkim mieszkańcom Poznania.

Autorzy nInIejSzego opracowania: Tadeusz Gałecki i Swiętosław Tatarkiewicz wraz ze współautorami Planu: Hubertem Buretą, Zygmuntem Nowakiem i Różą Pudelewicz otrzymali w dniu 22 lipca 1969 r. Nagrodę I Stopnia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych w Dziedzinie Planowania Przestrzennego za wybitne osiągnięcia twórcze w projektowaniu: za Plan Szczegółowy Zagospodarowania Przestrzennego Śródmieścia Poznania.

Serdecznie gratulujemy!

Redakcja

NASILENIE INWESTYCJI NA OBSZARZE ŚRÓDMIEŚCIA

ANEKS

Nr kolej- Orientacyjna fny rejonu Położenie rejonu Przeznaczenie i położenie obiektu kubatura budynków w m 3 l 2 3 I 4

Ul. Piekary

Ulice: Czerwonej Armii, Lampego, 27 Grudnia i Rataj czaka

Al. Marcinkowskiego na północ od pi. Wolności

Ulice: Roosevelta, Zwierzyniecka, Gajowa, Dąbrowskiego

Zespół trzech budynków biur projektowych przy ul. Piekary Budynek Poznańskiego Zjednoczenia Budownictwa przy ul. Strzeleckiej

Razem:

Zespół trzech budynków handlowo-usługowych przy ul. Czerwonej Armii pomiędzy ul. Ratajczaka i Kantaka Dwa budynki biur projektowych wraz z pawilonami usługowymi - rozbudowa zespołu przy ul. Czerwonej Armii w kierunku ul. A. Lampego Budynek administracyjno-handlowy Przedsiębiorstwa Techniczno- Handlowego Zmechanizowanego Sprzętu Domowego "Eldom" przy ul. Czerwonej Armii 59 Budynek administracyjno-handlowy na narożniku ulic 27 Grudnia i Kantaka Otoczenie Teatru Polskiego - zespół budynków usługowo-administracyjnych Rozbudowa zaplecza Teatru Polskiego

Razem:

Gmach prokuratur przy ul. Solnej Średnia szkoła muzyczna przy ul. Solnej Gmach Wojewódzkiej Komisji Związków Zawodowych przy al. Marcinkowskiego Rozbudowa gmachu Dyrekcji Okręgu Poczty i Telekomunikacji - narożnik al. Marcinkowskiego i ul. 23 Lutego Rozbudowa Muzeum Narodowego przy al. Marcinkowskiego

Razem:

Dom akademicki przy ul. Zwierzynieckiej Biurowiec Zjednoczenia Przemysłu Ceramiki Budowlanej przy ul. Gaj owej Biurowiec Poznańskiego Przedsiębiorstwa Robót Inżynieryjnych "Hydrobudowa 9" - ul. Sienkiewicza Biurowiec Zjednoczenia Przemysłu Ziemniaczanego przy ul. Zwierzynieckiej Budynek administracyjny i pawilon meblowy Zjednoczenia Przemysłu Meblarskiego przy ul. Roosevelta - między hotelem "Merkury" a ul. Dąbrowskiego

Razem:

Ul. Rataj czaka, pi. Wolno- Zespół trzech budynków administracyjnych łącznie ści, al. Marcinkowskiego z pawilonem usługowym łączącym te obiekty ul. Czerwonej Armii 74 000 20 000 37 000 158 000

46 00 O

Plan szczegółowy śródmieścia Poznania

Poza wyszczególnionymi rejonami realizuje się, względnie przygotowuje do budowy, szereg obiektów, jak np.

Gmachy Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza przy ul. Marchlewskiego Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej przy ul.

S talingradzki ej Centrala Spółdzielni Ogrodniczych przy ul. Garbary Ośrodek Zdrowia Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych

Razem: 12 000 174 000 ZYCIE

KULTURALNE

FILHARMONIA POZNAŃSKA W SEZONIE 1968/1969

SEZON artystyczny 1968/1969 Filharmonii Poznańskiej upłynął pod znakiem usilnych poszukiwań nowych form pracy, zarówno pod względem organizacyjnym, jak i artystycznym. N a szczególne podkreślenie i uznanie zasługuje szeroko zakrojona i wytyczająca rozległe perspektywy działalność w dziedzinie koncertów dla młodzieży. Działalność ta jest świadectwem słusznej koncepcji popularyzacji muzyki, zakładającej mozolną, długofalową pracę, bez uciekania się do doraźnych, efemerycznych sukcesów. Koncerty dla młodzieży nie są bynajmniej nowością w pracy instytucji muzycznej typu filharmonicznego, należą one bowiem do programu wszystkich orkiestr symfonicznych w naszym kraju, często jednak traktowane są jako przykry i niewdzięczny obowiązek, nie przynoszący tak bardzo upragnionych sukcesów artystycznych. Filharmonia Poznańska, która od wielu już lat prowadzi działalność popularyzatorską wśród młodzieży, niejednokrotnie z rezultatami, zasługującymi na uwagę, w sezonie 1968/1969 wykazała tak wiele inicjatywy w tej dziedzinie, iż można chyba mówić o nowym etapie. Zorganizowano mianowicie koncerty dla młodzieży, przebiegające dwutorowo: koncerty dla młodzieży szkół artystycznych oraz cykl koncertów pod nazwą "Pro Sinfonica", przeznaczony dla młodzieży szkolnej i robotniczej. Organizując stałe imprezy dla młodzieży szkół artystycznych wszystkich kierunków (muzycznych, plastycznych, baletowych), inicjatorzy koncertów uznali jako oczywistą wspólnotę zainteresowań adeptów różnych dziedzin sztuki. O randze tych koncertów, odbywających się raz w miesiącu i będących powtórzeniem wybranych koncertów abonamentowych, świadczą poszczególne pozycje repertuarowe (np. War Requiem Beniamina Brittena, I Koncert skrzYpcowy Karola Szymanowskiego, V Symfonia Ludwiga van Beethovena, Capriccio Igora Strawińskiego, III Koncert fortepianowy Sergiusza Rachmaninowa, II Suita z Dafnis i_ Ch/oe Maurice Ravela, Noce w ogrodach Hiszpanii Manuela de Falli) oraz nazwiska wykonawców: Konstanty Kulka, Bernard Ringeissen, Tadeusz Żmudziński, Lidia Grychtołówna. W jednym z koncertów wystąpiła Litewska Orkiestra Symfoniczna z Wilna. Cykl koncertowy "Pro Sinfonica" przeznaczony był dla młodzieży szkół średnich ogólnokształcących, techników i niektórych zasadniczych szkół zawodowych, a także dla młodzieży robotniczej. Koncerty odbywały się również raz w miesiącu, przy czym ze względu na wysoką frekwencję każdorazowy program wykonywano trzykrotnie. Repertuar opiera się na programach "Koncertów Poznańskich", był więc w swym założeniu bardziej przystępny aniżeli repertuar koncertów dla młodzieży szkół artystycznych. W programach koncertów "Pro Sinfonica" pojawiały się tak cenne pozycje, jak np.: Koncert d-moll na dwoje skrzypiec Johanna S. Bacha, Obrazki Z wystawy Musorgskiego- Ravela (fragmenty) czy też znakomita opera 11 Maestro Domenico Cimarosy w wykonaniu estradowym z udziałem Bernarda Ladysza. Inne atrakcyjne utwory, przedstawione na estradzie poznańskiej w cyklu

Bogdan Ciszewski

"Pro Sinfonica", to Koncert skrzypcowy Arama Chaczaturiana w wykonaniu Bułgara Minczo Minczeva - jednego z bohaterów V Konkursu Skrzypcowego Im. Henryka Wieniawskiego (1967) i Rapsodia na alt, chór i orkiestrę Johannesa Brahmsa z udziałem Krystyny Szostek-Radkowej i Chóru Męskiego "Arion" z Poznania. Wszyscy słuchacze obu cyklów koncertów dla młodzieży otrzymywali Uako dodatek do posiadanych karnetów) specjalnie opracowany program, w którym obok omówienia "wykonywanych utworów oraz informacji z życia muzycznego zamieszczono iiajcelniejsze recenzje, napisane przez młodych słuchaczy. Można to uznać za bardzo cenną inowację, wciągającą młodzież do aktywnego odbioru muzyki. Zarówno bardzo dobra frekwencja, jak i atmosfera panująca na sali pozwalają przypuszczać, że nowe formy pracy nad upowszechnieniem muzyki wśród młodzieży przyniosą pozytywne wyniki. Inną, również wartościową formą popularyzacji muzyki, były "Koncerty Poznańskie" organizowane, podobnie jak w sezonach poprzednich, przy współudziale Wojewódzkiej Komisji Związków Zawodowych i redakcji "Expressu Poznańskiego". Reprezentatywną formą działalności Filharmonii były koncerty abonamentowe.

Pod względem repertuarowym koncerty te na ogół spełniały stawiane im wymagania. Spośród pozycji stanowiących podstawę kształtowania repertuaru wykonano m. in.: Symfonie (III, V i IX) oraz 171 Koncert fortepianowy c-moll Ludwiga van Beethovena, trzy ostatnie symfonie i Koncert skrzYpcowy Piotra Czajkowskiego, II Symfonię i Koncert skrzYpcowy Johannesa Brahmsa, VII Symfonię Franza Schuberta, III Koncert fortepianowy Sergiusza Rachmaninowa.

Z muzyki nowszej pojawiły się w programie m. in.: Capriccio Igora Strawińskiego, V Symfonia Dymitra Szostakowicza, Muzyka żałobna Witolda Lutosławskiego, II Suita Z baletu Dafnis i Chloe Maurice Ravela, Etiudy symfoniczne Artura Malawskiego. Wydarzeniem wyjątkowej miary stało się wykonanie Requiem wojennego Beniamina Brittena. Przygotowane przez Zdzisława Szostaka przy udziale solistów: Hanny Lisowskiej, Bogdana Paprockiego i Zdzisława Klimka oraz Chóru Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Poznaniu i Poznańskiego Chóru Chłopięcego, arcydzieło czołowego kompozytora angielskiego spotkało się z entuzjastycznym przyjęciem ze strony publiczności. Ciekawą i cenną pozycję zaprezentował Franciszek Woźniak, dorzucając do szeregu swoich osiągnięć kompozytorskich jeszcze jeden sukces. Była to Kantata In gloriam aquillae albae (Ku chwale Orła Białego) skomponowana dla uczczenia 50 rocznicy Powstania Wielkopolskiego 1918 - 1919 r.

Należy też odnotować następujące prawykonania: Koncert fortepianowy Floriana Dąbrowskiego oraz Koncert na organy i orkiestrę Tadeusza Paciorkiewicza. Wzorem lat poprzednich orkiestra Filharmonii Poznańskiej uczestniczyła w "Poznańskiej Wiośnie Muzycznej", dając w ten sposób wyraz współpracy z poznańskim środowiskiem kompozytorskim. Warto zresztą na marginesie niniejszych uwag stwierdzić, że znaczenie "Poznańskiej Wiosny Muzycznej" wzrasta, impreza ta w coraz większym stopniu nabiera charakteru festiwalu ogólnokrajowego. Specjalne miejsce w repertuarze zajmują koncerty monograficzne, umożliwiające publiczności poznanie i ocenę "poszczególnych kompozytorów . Umiejętny układ programu jest gwarancją estetycznych i dydaktycznych wartości takich koncertów. Nie doszedł, niestety, do skutku zapowiadany koncert kompozytorski Witolda Lutosławskiego z kompozytorem w roli dyrygenta. W omawianym sezonie odbyły się dwa koncerty monograficzne. Pierwszy z nich był poświęcony twórczości J ohanna S. Bacha i zawierał w programie dwie Kantaty (nr 53 i nr 12), wykonane przy

S' łl N B 3> 00 W S

Orkiestra Filharmonii Poznańskiej, Chór mieszany Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej 7 J T Z \ fO z n a n s k i C h ó r chłopięcy i soliści: Hanna Lisowska (sopran), Bogdan Paprocki (tenor), Zdzisław Klimek (bas) wykonują pod dyrekcją Zdzisława Szostaka War Requiem Beniamina Brittena (21 II 1969)

Bogdan Ciszewski

współudziale Kameralnego Zespołu Chłopięcego "Szpaki" przy Poznańskim Chórze Chłopięcym pod kierownictwem kompozytora i krytyka Wiesława Kisera; Koncert skrzYpcowy E-dur i Koncert obojowy c-moll. Drugi koncert monograficzny poświęcony twórczości Mieczysława Karłowicza, był związany z 60 rocznicą tragicznej, przedwczesnej śmierci wielkiego polskiego kompozytora. Program obejmował Koncert skrzYpcowy oraz dwa poematy symfoniczne (Smutna opOWlesc, Stanisław i Anna Oświecimowie). Uznając politykę repertuarową Filharmonii Poznańskiej w sezonie artystycznym 1968/1969 w najogólniejszych zarysach za słuszną nie można nie wspomnień o pewnych brakach w tej dziedzinie. W zbyt małym stopniu bowiem uwzględniono twórczość klasyków muzyki XX wieku, przede wszystkim Beli Bartoka, Igora Strawińskiego, Karola Szymanowskiego, MauHiroko Nakamura r i c e Ravela, Arnolda Sch6nberga, nie mówiąc JUZ o twórcach tej miary, jak Sergiusz Prokofiew, CarlOrff, Leon Janaćek. Szerszego uwzględnienia wymaga też muzyka baroku. W szczególności chodzi tutaj o pozycje o tak kapitalnym znaczeniu, jak np. Koncerty brandenburskie Johanna S. Bacha, Concerti grossi Georga Fr. Haendla czy też L 'Estro Armonico Antonio Vivaldiego.

Obok repertuaru drugim ważnym w ocenie działalności instytucji filharmonicznej elementem jest czynnik wykonawczy. Miniony sezon charakteryzował się na ogół wyrównanym poziomem wykonawczym. Z prawdziwą satysfakcją trzeba podkreślić gościnne występy na estradzie poznańskiej aż trzech orkiestr symfonicznych: Filharmonii Narodowej, Orkiestry Radiowej z Lipska i Litewskiej Orkiestry Symfonicznej z Wilna. Występ warszawskiej Filharmonii Narodowej, na początku sezonu, dostarczył przybyłej tłumnie do Auli Uniwersyteckiej publiczności wielu niezapomnianych przeżyć. Mimo iż w ostatnim czasie pojawiły się dość liczne głosy, dowodzące pewnego obniżenia formy naszej czołowej orkiestry symfonicznej (co tłumaczone jest odejściem z orkiestry kilku wybitnych instrumentalistów), zespół Filharmonii N arodowej błysnął wybitnym kunsztem odtwórczym. Z "wyreżyserowanego" mistrzowsko przez Witolda Rowickiego programu, niektóre pozycje utkwiły szczególnie w pamięci. Tarantella Karola Szymanowskiego - Grzegorza Fitelberga fascynowała wirtuozerią orkiestralną, dynamizmem i tanecznym rozmachem. Wysublimowane w najwyższym stopniu brzmienie, umiar i prostota zachwyciły w Prokofiewowskiej Symfonii klasycznej. II Symfonia Johannesa Brahmsa emanowała charakterystycznym dla tego kompozytora nastrojem skupienia i refleksyjności. W rezultacie był to jeden z najlepszych w Poznaniu koncertów w okresie szeregu lat.

Radiowa Orkiestra z Lipska to zespół symfoniczny o niezawodnej precyzji, ścisłej dyscyplinie rytmicznej, ponadto dysponujący wirtuozowskim polotem. Kierownik artystyczny i dyrygent Herbert Kegel przedstawił w Poznaniu bardzo atrakcyjny

program: I Symfonię Dymitra Szostakowicza. Obrazki Z wystawy M usorgoskiego - - Ravela i II Koncert fortepianowy Sergiusza Prokofiewa, w którym jako solista wystąpił wybitnie utalentowany Peter R6sel. Przy końcu sezonu muzyczny Poznań oklaskiwał Litewską Orkiestrę Symfoniczną z Wilna. Był to rewanż za wizytę poznańskich filharmonistów na Litwie. Zespół wileński wystąpił kilkakrotnie: trzy koncerty w Poznaniu i jeden w Pile, ponadto występ zespołu kameralistów. Przygotowanie programu, w którym znajdowały się tak atrakcyjnie i odpowiedzialne pozycje, jak Obrazki Z wystawy Musorgskiego - Ravela i Noce w ogrodach Hiszpanii Manuela de Falli, a ponadto kilka dzieł współczesnych kompozytorów litewskich, zasługuje na gorące słowa uznania. Orkiestrą kieruje młody, ale doświadczony dyrygent Juozas Domarkas. Jeden ./. programów opracowała, występująca w Poznaniu i Pile na podium dyrygenckim, Margarita Dvarionaite, córka znanego kompozytora litewskiego. Z interesującym programem wystąpili także kameraliści. Główny nurt działalności Filharmonii Poznańskiej należał do orkiestry symfonicznej pracującej pod artystycznym kierownictwem Zdzisława Szostaka. Poza stałą działalnością w Poznaniu, orkiestra koncertowała we Wrocławiu, uczestnicząc wraz z Chórem Chłopięcym i Męskim pod dyrekcją Stefana Stuligrosza w oratoryjno-kantatowym festiwalu "Vratislavia cantans". Muzycy poznańscy wykonali wówczas oratorium Mesjasz Georga Fr. Haendla, oraz koncertowali w maju 1969 r. na Litwie. Orkiestra poznańska przedstawiła swojej publiczności szereg cennych osiągnięć interpretacyjnych, z których wymienić trzeba przede wszystkim Requiem wojenne Beniamina Brittena, V Symfonię Piotra Czajkowskiego, Muzykę żałobną Witolda Lutosławskiego, II Suitę z baletu Dafnis i Ch/oe Maurice Ravela, a także V Symfonię Dymitra Szostakowicza; wszystkie te dzieła zostały wykonane pod batutą Zdzisława Szostaka. Jako bardzo dobre można też ocenić realizacje: 11 Symfonii Johannesa Brahmsa (dyrygent bułgarski Konstantin lliew), IV Symfonii "Włoskiej" Felixa Mendelssohna (prowadził Jerzy Katlewicz), Piotra Czajkowskiego Symfonii IV (Antoni Wit) i Symfonii VI (Kazimierz Kord). Ciekawe nieszablonowe ujęcie IX Symfonii Ludwiga van Beethovena przygotował Slefan Stuligrosz. W trakcie Nsezonu występowali w Poznaniu liczni dobrzy, a nawet znakomici soliści, jednak niestety bardzo rzadko można było podziwiać sztukę odtwórczą najwyższej rangi' światowej. Do punktów kulminacyjnych sezonu należały niewątpliwie występy niezwykle utalentowanego skrzypka Konstantego Kulki. Był on odtwórcą Koncertu D-dur Piotra Czajkowskiego; wystąpił też z frapującym recitalem przy współudziale świetnego pianisty-kameralisty Jerzego Marchwińskiego. Partita E-dur Johanna S. Bacha, Sonata Claude Debusy'ego, Wariacje Nicolo Paganiniego, Tzigane Maurice Ravela, Scherzo- Tarantella Henryka Wieniawskiego

Witold Rowicki

Bogdan Ciszewskiwe wszystkich tych utworach ujawnił Kulka swój niezwykły talent. Gra niezawodna technicznie i sugestywna w ekspresji, a przy tym wnikliwa znajomość różnych stylów, predestynują Kulkę do odegrania poważnej roli w czołówce światowej wiolinistyki. Spośród licznego grona pianistów mistrzowskim kunsztem wyróżnił się Tadeusz Żmudziński - wykonawca Capriccia Igora Strawińskiego. Doskonałym pianistą okazał się także koncertujący w Poznaniu po raz pierwszy Jean Paul Sevilla (Francja), występujący z nader ciekawym programem recitalowym (był to niestety jedyny recital fortepianowy sezonu filharmonicznego). Sevilla grał utwory Ludwiga van Beethovena Franza Schuberta, Henri Dutilleux i Claude Debussy'ego w sposób przywodzący na myśl najlepsze cechy francuskiej szkoły pianistycznej: umiar, powściągliwość w dozowaniu emocji, jasne i przejrzyste przedstawienie konstrukcji Juozas Domarkas utworu, wyrafinowany smak w posługiwaniu się paletą barw instrumentu; imponował przy tym absolutnym opanowaniem klawiatury. Nie zachwycił natomiast inny pianista francuski, popularny i lubiany w Polsce bohater Konkursu Chopinowskiego z 1955 r., Bernard Ringeissen. III Koncert d-moll Sergiusza Rachmaninowa ze swą masywną, akordową fakturą nie należy do* specjalności tego ambitnego pianisty. Uznane od wielu lat walory swojej planistyki przedstawiły nasze wybitne pianistki: Halina Czerny-Stefańska (koncertowała wraz z córką Elżbietą Stefańską-Łukowicz), Barbara Hesse-Bukowska, Regina Smendzianka i Lidia Grychtołówna.

Chór Chłopięcy i Męski Filharmonii Poznańskiej pod dyrekcją Stefana Stuligrosza występował w sezonie 1968/1969 z serią koncertów a capella wykonując muzykę dawną (Palestrino, Orlando di Lasso i in.), XIX-wieczną (Stanisław Moniuszko, Felix Mendelssohn) i współczesną (Karol Szymanowski). W ramach tych koncertów występował utalentowany pianista poznański Andrzej Tatarski. Z zainteresowaniem spotkał się występ Chóru Chłopięcego Szkoły Chóralnej im.

Michała G linki przy Leningradzkiej Kapeli Akademickiej pod kierownictwem Fiodora M. Kozłowa. Zespół ten wykazał znaczną dyscplinę rytmiczną, wzorową emisję i wyczucie stylu wykonywanych kompozycji. Urozmaicony program pozwolił chórowi leningradzkiemu na pełne ujawnienie swoich niemałych możliwości odtwórczych. Odbywające się, podobnie jak w latach ubiegłych, koncerty "Estrady Kameralnej", organizowane przez Filharmonię Poznańską wraz z Poznańskim Towarzystwem Muzycznym im. Henryka Wieniawskiego - odznaczające się ciekawymi, a niejednokrotnie wręcz wyszukanymi programami, to następny z kolei odcinek bogatej i różnorodnej działalności Filharmonii Poznańskiej, wzbogacającej życie muzyczne Poznania cennymi wartościami.

Sezon muzyczny 1968/1969 zakończył się nieoczekiwanie frapującym wydarzeniem

repertuarowym. Usłyszeliśmy Vesperae (Nieszpory) Józefa Zeidlera, niemal nieznanego dotąd kompozytora polskiego z drugiej połowy X'VIII wieku - "odkrytego" dopiero w ostatnich latach jako twórcę nieprzeciętnej miary. Pierwsze w Poznaniu wykonanie tej pięknej, nawiązującej do najlepszych wzorów klasycznych kompozycji przygotował Stefan Stuligrosz przy współudziale solistów, chóru, orkiestry. Warto dodać, że Zeidler związany był całym swoim życiem z Wielkopolską (przebywał przez długie lata w Gostyniu). Nieoczekiwane odkrycie całego szeregu dzieł tego kompozytora stało się jeszcze jednym oczywistym dowodem wysokiej kultury muzycznej XVIII -wiecznej Polski, świadczącym nie tylko o aspiracjach twórczych, ale także o ówczesnych umiejętnościach wykonawczych. Nespore (tak bowiem brzmi staropolska nazwa kompozycji Józefa Zeidlera) stawiają bowiem wykonawcom wysokie wymagania i zawierają problemy interpretacyjne bliskie muzyce Haydna i Mozarta. Źródła natomiast świadozą o dużej popularności Zeidlera i częstych (za życia kompozytora) wykonaniach jego dzieł. Utwór Zeidlera opracował i przygotował pod względem redakcyjnym kompozytor poznański Florian Dąbrowski. W ten sposób muzyka polska otrzymała cenną pozycję repertuarową, która została utrwalona w nagraniu płytowym.

Bogdan

Ciszewski