TADEUSZ GAŁECKI i SWIĘTOSŁAW TATARKIEWICZ

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1969.10/12 R.37 Nr4

PLAN SZCZEGÓŁOWY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ŚRÓDMIEŚCIA POZNANIA

(Część druga)

KAŻDY wykształcony, zwarty organizm miejski posiada jeden najwyższy hierarchicznie ośrodek usługowy, jakim jest j e d n o centrum ogólnomiejskie będące ośrodkiem administracji, kultury, handlu oraz kontaktów międzyludzkich. N a jego obszarze realizuje się zatem niepodzielne unikalne usługi ogólnomiejskie, istniejące tutaj w pełnej symbiozie jako podstawowe tworzywo tych ośrodków. Przechodząc do problemów przekształcania śródmieścia i centrum można by zapytać, jakie związki przyczynowe łączą wzrost i rozwój miasta z jego centrum i śródmieściem. Tych właśnie związków przyczynowych, narzucających niejako konieczność przebudowy, jest wiele. Przed omówieniem podstawowych zasad kształtowania urbanistycznego, przyjętych w planie szczegółowym zagospodarowania przestrzennego śródmieścia Poznania, warto zdać sobie dobrze sprawę z przyczyn warunkujących konieczność przebudowy śródmieścia i z celów, którym ma ona służyć. Pierwszą przyczyną natury demograficznej, wraz z wszelkimi jej konsekwencjami, jest ogólny wzrost ludnościowy miasta; dzielnica śródmiejska gromadząca na swym obszarze większość unikalnych i niepodzielnych funkcji o co najmniej ogólnomiej - skim zasięgu nie jest w stanie zaspokoić, choćby tylko pod względem ilościowym, potrzeb zwiększonej liczby mieszkańców Poznania i obszarów jego oddziaływania. Przyczyną drugą jest rozwój gospodarczy miasta i poprawa warunków bytu jego mieszkańców w konsekwencji powodująca wzrost wymogów wobec standardu świadczonych im usług. Mieszkaniec nowoczesnego osiedla, jakim niewątpliwie będą "Winogrady" charakteryzujące się kompozycją przestrzenną, funkcjonalnym rozplanowaniem wszelkich urządzeń usługowych i odpowiednio dostosowanym poziomem czynności usługowych, nie zadowoli się jakością świadczonych usług, rozplanowaniem i funkcjonowaniem dzisiejszego śródmieścia i centrum. Rozwój gospodarczy i postęp społeczny prowadzą do nieuchronnych zmian jakościowych, którym nie jest w stanie oprzeć się żadna dzielnica śródmiejska, a w szczególności centrum wielkiego i szybko rozwijającego się miasta. Tym bardziej procesom tym nie oprze się śródmieście zabudowane wadliwie, okaleczone działaniami wojennymi, o wysokim procencie amortyzacji istniejących na jego obszarze inwestycji, jakim jest właśnie śródmieście Poznania. Jeśli ponadto weźmiemy pod uwagę walory wynikające z jego położenia w układzie przestrzennym miasta, a także trwałą wartość wielu obiektów zbudo

Tadeusz Gałecki i Swietoslaw Tatarkiewiczwanych niedawno na jego obszarze, w pełni zrozumiemy konieczność i celowość przekształcenia centrum i śródmieścia Poznania. Stwierdzimy wówczas, że nieuchronne przemiany, których początków jesteśmy świadkami, nie są jedynie następstwem aspiracji i dążeń mieszkańców i władz miejskich, lecz stanowią konsekwencję rozwoju gospodarczego i przestrzennego miasta. Wynikiem tych przemian winno być nowoczesne śródmieście i centrum, mimo tej nowoczesności w pełni uwzględniające to, co wartościowego powstało uprzednio na tym obszarze a zarazem stwarzające możliwości dalszego rozwoju. Aby śródmieście mogło być właśnie takie, ab}; mogło dobrze służyć dzisiaj i w przyszłości jako ośrodek dyspozycyjny i usługowy o zasięgu ponadregionalnym, przy jego projektowaniu - w omawianym Planie Szczegółowym - kierowano się następującymi zasadami: maksymalna koncentracja usług o co najmniej ogólnopolskim zasięgu oddziaływania na obszarze centrum wyodrębnionym z terenów śródmieścia; minimalizacja obszaru centrum; wielofunkcyjność zespołów wzajemnie wiążących się o jednej funkcji dominującej ; ekspozycja w układzie urbanistycznym miasta poprzez zaakcentowanie dominanty w panoramie miasta oraz specjalną dbałość o realizację obiektów i zespołów o najwyższych wartościach urbanistycznych, architektonicznych i plastycznycii; najwyższy standard budownictwa, urządzeń i usług; bezkolizyjność ruchu pieszego oraz dostępność komunikacyjna śródmieścia i centrum, zapewniająca prawidłową obsługę planowanych na tym obszarze funkcji przy założonym rozwoju motoryzacji; organiczność powiązań układem komunikacyjnym całego śródmieścia z pozostałym obszarem miasta i regionu; pełna adaptacja istniejących obiektów świadczących o wysokiej kulturze i historii rozwoju miasta, a także nadających mu .swoisty indywidualny charakter; umniejszanie na obszarze śródmieścia funkcji mieszkaniowej, przemysłowej i składowej na rzecz usług ogólnomiejskich oraz całkowita ich likwidacja na obszarze centrum; ustawiczny rozwój śródmieścia, a w szczególności centrum, wyrażający się stałym wzrostem jego funkcji usługowych i zmiennością form ich zaspokajania w miarę narastających wymagań przyszłych użytkowników. Te podstawowe zasady opracowania Planu Szczegółowego śródmieścia Poznania dają ogólną orientację o tendencjach i kierunkach planowanych przeobrażeń tego obszaru miasta. Możliwe są jednak pewne odchylenia w projektowanych rozwiązaniach nawet jeszcze w ramach tego samego planu czy projektów planów realizacyjnych, czy wreszcie w samej realizacji. Z koniecznością takich zmian należy się liczyć, gdyż są one zjawiskiem normalnym, znamionującym wszelkie procesy rozwojowe. Istotne jest jednak to, by wielkość tych odchyleń nie zaważyła na generalnych założeniach planu i nie spowodowała przekreślenia przyjętych zasad. Warto zatem zastanowić się, w jakim stopniu omawiany Plan Szczegółowy honoruje zasady, warunkując stworzenie w Poznaniu współczesnego centrum. Zasada maksymalnej koncentracji usług w centrum znajduje wyraz w zaplanowaniu na tym obszarze takich usług ogólnomiejskich, których istnienie ściśle wiąże się z funkcjami centrum. Do tego rodzaju obiektów z dziedziny kultury należą teatry, kina, duże sale koncertowe, muzea itp. Administracja, handel, gastronomia i hotele to - obok obiektów kultury - podstawowe elementy programu centrotwórczego, których lokalizację na tym terenie przewiduje Plan. Stopniowo realizowane zgodnie z założeniami Planu obiekty tego typu będą wy