ZYGMUNT

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1968.04/06 R.36 Nr2

PATERCZYK

PIĘĆ LAT DZIAŁALNOŚCI MUZEUM HISTORII RUCHU ROBOTNICZEGO IM. MARCINA KASPRZAKA W POZNANIU (1962-1967)

W ZABYTKOWYM budynku "Odwachu" na Starym Rynku utworzono 1 stycznia 1962 r. Muzeum Historii Ruchu Robotniczego, któremu nadano imię wybitnego działacza polskiego ruchu robotniczego, syna Ziemi Wielkopolskiej - Marcina Kasprzaka *-. "Odwach" zbudowany został w latach 1785-1787 staraniem Komisji Dobrego Porządku, z inicjatywy jej przewodniczącego, Karola Raczyńskiego.

W czasie działań wojennych w roku 1945 budynek uległ zniszczeniu, a odbudowano go w roku 1950 2 . Dla publiczności Muzeum udostępniono 30 kwietnia 1962 r., inaugurując jego działalność pierwszą wystawą pl. Marcin Kasprzak - syn Ziemi Poznańskiej.

Sprawa jednoznacznego określenia celów i zadań Muzeum nie była zadaniem łatwym. Toteż blisko pięcioletni okres działalności Muzeum charakteryzował się poszukiwaniem form i metod prawidłowego działania w dziedzinie gromadzenia i upowszechniania. W pierwszej fazie działalności położono nacisk na organizowanie wystaw czasowych, bowiem Muzeum rozpoczęło pracę praktycznie bez własnych zbiorów. W tych warunkach obrany kierunek pracy okazał się prawidłowy. Podejmowanie różnych tematów wystaw czasowych prowadziło do stopniowego powstawania zbiorów własnych i gromadzenia informacji o zbiorach w innych instytucjach. Począwszy od r. 1964 Muzeum zaczęło organizować wystawy objazdowe (zwłaszcza w roku 1965) i odnotowało znaczne osiągnięcia w tej dziedzinie.

W dniach 21 kwietnia i 4 maja 1966 r. z inicjatywy Zarządu Muzeów i Ochrony Zabytków obradowała nad sytuacją Muzeum Komisja do Spraw Muzeów Historycznych. Wynikiem jej pracy było ustalenie założeń programowych. Dokument ten, określający cele i zadania, zakończył proces poszukiwań i nakreślił profil instytucji i jej podstawy statutowe. Według tych ustaleń, Muzeum "jest placówką o charakterze naukowo-badawczym i oświatowym", której celem jest "upamiętnienie i popularyzowanie postępowych i rewolucyjnych tradycji Wielkopolski i związków tego regionu z niemieckim ruchem rewolucyjnym". Do podstawowych

1 Utworzenie Muzeum nastąpiło na wniosek Egzekutywy Komitetu wojewódzkiego Polskie] Zjednoczonej Partii Robotniczej, Uchwałą Prezydium Rady Narodowej m. Poznania Nr 48/412/ /61 z dnia 22 XI I 1961 r.

2 Powierzchnia całego budynku wynosi ok. 35D m S , w tym 192 m 2 powierzchnia sal wystawowych. I

Zygmunt

PaterczYk

A 1lI1lI1lI1lI1lI1lI1lI1lI1lI1lIlll. . . . . . .1

Siedziba Muzeum Historii Ruchu Robotniczego im. Marcina Kasprzaka. Zabytkowy budynek Odwachu przy Starym Rynku nr 3zadań Muzeum należy "gromadzenie, przechowywanie, konserwowanie, naukowe opracowywanie i udostępnianie społeczeństwu pamiątek związanych z historią postępowego ruchu wyzwoleńczego i ruchu rewolucyjnego w Wielkopolsce". Założenia programowe podkreślały równoczesnle, iż warunkiem "urzeczywistnienia całokształtu zadań Muzeum" jest "utworzenie stałej ekspozycji ukazującej rangę Wielkopolski i jej dorobek w dziedzinie społeczno-politycznej.

Przy Muzeum działa Rada Muzealna jako organ doradczy i opiniujący, zwłaszcza w dziedzinie planowania prac naukowo-badawczych i wystaw 3 . W myśl statutu, Muzeum powinno być jednostką składającą się z sześciu działów, jednego oddziału i dwóch komórek organizacyjnych (pracownia konserwatorska i fotograficzna). Struktura organizacyjna Muzeum na koniec 1S67 r. odbiegała od założeń statutowych. W Muzeum utworzono działy: naukowy, dokumentacji, oświatowy oraz oddział - Muzeum Wyzwolenia Miasta Poznania na Cytadeli. Własnych pracowni Muzeum nie posiadało; Do podstawowych zadań Działu Naukowego należy gromadzenie i opracowywanie zbiorów, opracowywanie naukowe wystaw (scenariusze) oraz przygotowywanie publikacji. Początkowo gromadzenie eksponatów odbywało się w ramach przygotowywania wystaw czasowych. Do pracy tej włączyli się również autorzy scenariuszy. Gromadzono informacje o zbiorach w muzeach i bibliotekach krajowych

, Rada Muzealna powołana została przez Wydział Kultury Prezydium Rady Narodowej m.

Poznania w dniu 8 IX 1%5 r. W jej skład wchodzi 28 osób. Przewodniczy prof. dr Witold J akóbczyk.

, 57

Zwiedzanie Inauguracyjne] ekspozycji pt. Marcin Kasprzak - syn Ziemi Poznańskiej, otwartej 30 IV 1962 r. Na zdjęciu od lewej: sekretarz propagandy Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Bobotniczej - Stefan Olszowski, kierownik referatu Historii Partii Komitetu Wojewódzkiego - Marian Olszewski, wicedyrektor Zakładu Historii Partii przy Komitecie Centralnym - prof. dr Janusz Durko, I sekretarz Komitetu Wojewódzkiego - Jan Szydlakoraz u osób prywatnych. Pierwsze wystawy w przewazaJącej CZęSCl organizowane były w oparciu o materiały wypożyczone, systematycznie wzrastała jednak ilość eksponatów własnych. W zakresie gromadzenia i opracowywania zbiorów Muzeum posiada już poważne osiągnięcia. W zbiorach Muzeum znajdują się m. in.: S4 obrazy i rzeźby, ponad 180 eksponatów, ponad 1,5 mb dokumentów, 312 odbitek kserograficznych dokumentów, 4 filmy dokumentalne, ponad 250 oryginalnych fotografii, kilka tysięcy klatek mikrofilmów, filmów i klisz. Biblioteka liczy ponad 2500 tomów. Poza własnymi zbiorami Muzeum posiada wiele dokumentów i muzealiów przejętych w depozyt lub wypożyczonych od instytucji i osób prywatnych. W Muzeum zgromadzono również pewną ilość plakatów, fotografii i dokumentów współczesnych. W Muzeum Wyzwolenia Miasta Poznania na Cytadeli w ekspozycji stałej znajduje się ponad 80 eksponatów - broni i sprzętu bojowego (działa, moździerze, czołgi, samoloty, broń maszynowa a ręczna i tp.) . W Muzeum opracowano dotąd ogółem 20 tematów wystaw, z których przypada: na stałe - 2, czasowe - 11 i objazdowe - 7. Pracownicy Muzeum przygotowali samodzielnie 6 wystaw, uczestniczyli wspólnie z pracownikami innych instytucji

Zygmunt

Paterczyk

Marcin Kasprzak 1860-1905. Fragment stałej ekspozycji Muzeumw opracowanIu 9 wystaw, natomiast pięć tematów zostało zleconych pracownikom spoza Muzeum. Pracownicy Muzeum uczestniczyli w opracowaniu wystaw dla innych instytucji.

Np, w 1965 r. dla Domu Kultury w Chodzieży opracowano temat W 30 rocznicę strajków chodzieskich; dla Wydziału Oświaty i Kultury Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Ostrowie Wlkp. W 20 rocznicę wyvvolenia Ostrowa; w il'9€6 r. dla Muzeum Rolnictwa w Szreniawie - Ruch młodzieżowy na wsi wielkopolskiej w latach 1918-1966. W październiku 1966 r. udzielono pomocy powstającemu Muzeum Zakładowemu w Zakładach Przemysłu Metalowego "H. Cegielski", gdzie zorganizowano dział poświęcony tradycjom ruchu rewolucyjnego w Zakładach. W listopadzie 1966 r. udzielono pomocy w opracowaniu scenariusza i wypożyczono część eksponatów na organizowaną przez Zarząd Miejski Związku Młodzieży Socjalistycznej w Kaliszu wystawę, poświęconą tradycji ruchu młodzieżowego w tym mieście. W lutym 1966 r. w Szkole Podstawowej nr 89 zorganizowano wystawę, która ukazywała pamiątki po Andrzeju Węcławku, wybitnym działaczu rewolucyjnym Wielkopolski. Szkoła ta otrzymała wówczas jego imię. Ponadto Muzeum udostępniało zestawy zdjęć dokumentalnych do wystaw okolicznościowych różnym instytucjom. Muzeum wypożycza niejednokrotnie materiały do audycji telewizyjnych oraz do artykułów w prasie poznańskiej. Do każdej własnej wystawy czasowej Muzeum wydawało plakat okolicznościowy oraz przewodnik, zawierający krótki zarys problemu i zestaw ilustracji (doku

menty, fotografie, eksponaty). Ogółem wydano 10 przewodników i tyle samo plakatów 4. Właściwa praca nad inwentaryzacją i tworzeniem dokumentacji zbiorów rozpoczęła się w końcu 1965 r., kiedy utworzono Dział Dokumentacji. Dział ten pokonał poważne trudności w prowadzeniu normalnego toku pracy, gdyż istniały ogromne zaległości z poprzednich, lat. W pierwszej kolejności tworzono archiwum fotograficzne. W końcu 1067 r. archiwum liczyło 1751 kart wglądówkowych oraz katalogowych. W r. 1966 zaprowadzono dokumentację zbiorów sztuki a w 1967 r. - muzealiów i archiwaliów. Dnia 8 września 1965 r. otwarto stałą ekspozycj ę 5 poświęconą Marcinowi Kasprzakowi. Znajdują się w niej muzealia i dokumenty związane z życiem i działalnością Marcina Kasprzaka: obrazy, rzeźby 1 grafika, makiety, oryginalne dokumenty, gazety, fotografie itp. Ekspozycja, choć skromna, cieszy się dużym powodzeniem wśród zwiedzających. Od 30 kwietnia 1962 r. do końca 1967 r zorganizowano ogółem 17 wystaw czasowych, w tym 11 własnych i 6 obcych (Tabela 1). Największym powodzeniem cieszyły się wystawy pn. W setną rocznicę Powstania Styczniowego, Narodziny władzy ludowej w Wielkopolsce oraz Dni, które wstrząsnęły światem - w 50 rocznicę Rewolucji Październikowej. Frekwencję ilustruje Tabela 2.

Przyczyny spadku frekwencji w latach 1964-1967 tkwią w doborze tematyki wystaw oraz w zmianach kierunków pracy Muzeum, które od 1964 r. skierowało uwagę na organizowanie wystaw objazdowych i wewnętrzną pracę nad inwentaryzacją zbiorów. W tych warunkach szczupłe grono pracowników Muzeum znacznie mniej czasu mogło poświęcić na utrzymywanie kontaktów z różnymi środowiskami, a zwłaszcza ze szkołami. Od początku 1963 r. Muzeum rozpoczęło urządzanie wystaw objazdowych na te

Fotokopia plakatu projektu Edmunda Budasza i Bartłomieja Kur ki

, Plakaty informowały o wystawach: Marcin Kasprzak - syn Ziemi Poznańskiej (proj.

Edmund Budasz i Bartłomiej Kurka), Wielki Proletariat (proj. Bartłomiej Kurka), W setną rocznicą Powstania Styczniowego (proj. Edmund Budasz), W dwudziestą rocznicą powstania ZMW (proj. Edmund Budasz), Narodziny władzy ludowej w Wielkopolsce (proj. Stefan Kramer), 20 lat_ pracy prasy, radia i telewizji w Wielkopolsce (proj. Jerzy Kostka), Powstanie Wielkopolskie 191811919 (proj. Marian Banasiewiez), Początki socjalizmu w Poznańskiem 1840-1881 (proj. Bartłomiej Kurka), Z rewolucyjnych tradycji ruchu młodzieżowego w Wielkopolsce 1842-J867 (proj. Edmund Budasz), Dni, które wstrząsnęły światem - f o 50 rocznicą Rewolucji Październikowej (proj. Bartłomiej Kurka).

s Około 50 m!.

Zygmunt PaterczYk

t

Przewodniczący Prezydium Rady Narodowej m. Poznania Jerzy Kusiak otwiera wystawę objazdową pL Pamięci ofiar faszyzmu, zo-ganizowaną przez Muzeum w Miejskiej Bibliotece Publicznej m... im. Edwarda Raczyńskiego (3 IV 1%5 r.)li .

l

· Billrenie województwa poznańskiego. Do 31 grudnia 1967 r. eksponowano 12 własnych wystaw, a ponadto udostępniono społeczeństwu Wielkopolski dwie wystawy obce: Lenin na znaczkach pocztowych z Muzeum w Krakowie oraz Majdanek oskarża z 1ube1skigo Muzeum na Majdanku 6e Wystawami objazdowymi były w większości przypadków odpowiednio przystosowane do zmienionych warunków ekspozycyjnych wystawy czasowe: Narodziny władzy ludowej w Wielkopolsce (kopia wystawy czasowej), Pamiętny wrzesień 1939 2., Wyzwolenie Poznania, Pamięci ofiar hitleryzmu, Lenin w Polsce, Rewolucja 1905-1907 na ziemiach polskich, Powstanie Wielkopolskie Jkopia wystawy czasowej), Marcin Kasprzak, Początki socjalizmu w Poznańskiem IIIO-1881 (kopia wystawy czasowej), PPR -partia czynu i walki,- Z rewolucyjnych tradycji ruchu młodzieżowego w Wielkopolsce 1842-1967 (kopia wystawy czasowej), Dni, które wstrząsnęły światem w 50 rocznicę Rewolucji Październikowej (kopia wystawy czasowej).

Fragment wystawy objazdowej pt.

Pamięci ofiar faszyzmu, zorganizowanej przez Muzeum i otwartej 3 IV 1965 r. w Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Edwarda Raczyńskiego

Wystawy -objazdowe cieszyły się dużym powodzeniem i zainteresowaniem zwiedzających (Tabela 3) i eksponowane były w 22 powiatach województwa poznańskiego. Począwszy od 1962 r. w Muzeum organizowane są spotkania młodzieży szkolnej z działaczami ruchu robotniczego, młodzieżowego, weteranami walk o wyzwolenie narodowe 1 in. (Tabela. 5).

W gmachu Muzeum oraz w innych placówkach na terenie województwa poznańskiego organizowano odczyty o różnorodnej tematyce. Np. w 1966 r. dominowała tematyka dotycząca początków socjalizmu w Wielkopolsce, Powstania Wielkopolskiego 19181919 r., zagadnień polskiego ruchu robotniczego. Na uwagę zasługują odczyty cykliczne. W 1965 r. Muzeum zorganizo

Fotokopia plakatu Edmunda Budaszamnm mm om mmż % <JlC51m51m > m «**«* S PSVV bl2Jl »

W $'ETN)J; JIOCZ POWSTANIA S1YCZNI"

Zygmunt PaterczYk

Otwarcie Muzeum Wyzwolenia Miasta Poznania na Cytadeli 9 V 1965 r. - oddziału Muzeum Historii Ruchu Robotniczego im. Marcina Kasprzaka

Posiedzenie Rady Muzealnej z okazji pięciolecia Muzeum Historii Ruchu Robotniczego im. Marcina Kasprzaka. Od lewej: kierownik Wydziału Propagandy Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej - Aleksander Anholcer, prof. dr Witold Jakóbczyk - przewodniczący Rady, dr Zygmunt Paterczyk - dyrektor Muzeummm

J4

Wykład w Muzeum dra Alek-, sandra Kochańskiego pt. Polacy w Rewolucji Październikowej 1917 r. (10 XI 1%7 r.)

Stefan Konieczniak, uczestnik Rewolucji Październikowe] 1917 r., dokonuje otwarcia wystawy pn. Dni, które wstrząsnęły światem - w 50 rocznicą Rewolucji październikowej, otwarte] w Muzeum 12 X 1%7 r.

Zygmunt - i i ES1! LJ, 1 ci i im i i i f s

Plakat projektu Bartłomieja Kurki

Paterczykwało cykl 12 odczytów poświęconych wyzwoleniu Poznania i Wielkopolski w 1945 r. oraz kształtowaniu się władzy ludowej. W listopadzie 1966 r. Muzeum rozpoczęło cykl odczytów poświęconych działaczom rewolucyjnym związanym z Wielkopolską. W październiku i listopadzie 1967 r. zorganizowano cykl 5 odczytów, poświęconych Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Październikowej. Działalność odczytową ilustruje Tabela 6. Znaczna część odczytów zorganizowanych w Muzeum była uzupełniona filmami dokumentalnymi. Do niektórych odczytów na terenie województwa wykorzystano dokumenty i zdjęcia wyświetlane przy pomocy epidiaskopu. W początkowym okresie istnienia Muzeum dla zwiedzających zbiorowo, zwłaszcza dla młodzieży szkolnej, wyświetlano filmy fabularne o tematycp.

Fragment wystawy Za Waszą i naszą wolność przygotowanej przez Muzeum Historii Polskiego Ruchu Rewolucyjnego w Warszawie, otwartej w Muzeum 14 IV 1966 r.

WYSTAWY W GMACHU MUZEUM W LATACH 1962-1967

Autorzy Liczba Termin Autorzy Lp. otwarcia Tytuł wystawy scenanusza Konsultacje oprawy zwiedza - plastycznej dni cych 1 2 3 4 5 6 7 8 1 30 N 1962 Marcin Kasprzak - syn Ludwik Gomolec Janusz Durko Bartłomiej Kur ka 78 6 127 31 VIII 1962 Ziemi Poznańskiej Stanislaw Kubiak Edmund Budasz Florian Miedziński Kazimierz Klimek Marian Olszewski 2 1 IX 1962 Wielki Proletariat Stanisław Kubiak Witold J akóbczyk Edmund Budasz 103 15 191 31 XII 1962 Marian Olszewski Kazimierz Klimek Bartłomiej Kurka 3 22 I 1963 W setną rocznicę Pow- Ludwik Gomolec - Edmund Budasz 140 25 518 15 VIII 1963 stania Styczniowego Witold Jakóbczyk Kazimierz Klimek Stanisław Kubiak Bartłomiej Kur ka Marian Olszewski 4 5 IX 1963 W 20 rocznicę powsta - Zygmunt Paterczyk Marian Olszewski Edmund Budasz 134 16 904 10 II 1964 nia ZWM Kazimierz Klimek Bartłomiej Kur ka 5 15 II 1964 Polska Ludowa w foto- 38 8 017 31 III 1964 graf1i artystycznej (Wystawa przygotowana przez Muzeum Historii Polskiego Ruchu Rewolucyjnego vv Warszavvie) 6 7 IV 1964 Wielkopolska w foto- Zygmunt Paterczyk - Waldemar Idzikowski 72 4 590 30 VI 1964 graf1i prasowej Stefan Kramer 7 20 VII 1964 N arodziny władzy ludo- Stanisław Kubiak - Waldemar Idzikowski 184 20 612 31 III 1965 wej w Wielkopolsce Zygmunt Paterczyk Stefan Kramer 8 12IV1965 20 lat prasy, radia i tele- Leonard Wąchaiski Marian Banasiewicz 94 3 246 30 VII 1965 wizji w Wielkopolsce Jerzy Kostka Stefan Kramer 9 4 VIII 1965 Lenin na znaczkach pocz- 27 1462 5 IX 1965 towych (Wystawa przygotowana przez Muzeum Lenina w Krakowie) 10 18IX 1965 Powstanie Wielkopolskie Ludwik Gomolec Marian Banasiewicz 152 14 880 1918-1919 Zygmunt Paterczyk Jerzy Kostka Stefan Kramer 11 16 III 1966 Kalisz w dniach okupacji 24 1498 11 IV 1966 i wolności (Wystawa przygotowana przez Muzeum Ziemi Kaliskiej) 12 i 4 IV 1966 Za waszą i naszą wolność 63 7 077 27 VI 1966 (Wystawa przygotowana przez Muzeum Historii Polskiego Ruchu Rewolucyjnego w Warszawie) 13 21 VII 1966 Początki socjalizmu w Ludwik Gomolec Witold J akóbczyk Edmund Budasz 161 9 643 15 II 1967 Poznańskiem 1840-1881 Stanisław Kubiak Kazimierz Klimek Marian Olszewski Bartłomiej Kurka Zygmunt Paterczyk 14 23 II 1967 Z rewolucyjnych tradycji Franciszek Łozowski Marian Olszewski Edmund Budasz 105 7 143 8 VII 1967 ruchu młodzieżowego w Zygmunt Paterczyk Wielkopolsce 1842-1967 15 15 VII 1967 Polski Komitet Wyzwo- 65 3 007 30 IX 1967 lenia Narodowego (Wystawa przygotowana przez Muzeum na Zamku w Lublinie) 16 12 X 1967 Dni, które wstrząsnęły Stanisław Kubiak Bartłomiej Kurka 66 9 650 31 XII 1967 światem - w 50 rocznicę Re- Marian Olszewski wolucji Październikowej Zygmunt Paterczyk

Tabela 2

FREKWENCJA NA WYSTAWACH W GMACHU MUZEUM W LATACH 1962-1967

Rok Ogółem liczba zwiedz. w tym: zbiorowo indywidualnie 1962 21 318 17 641 3 677 1963 40 090 31 449 3 641 1964 27 461 23 046 4 415 1965 24 245 18 605 5640 1966 21038 17 281 3 757 1967 21069 17 473 3596 Razem: 155 211 125 485 29 726

Tabela 3

FREKWENCJA NA WYSTAWACH OBJAZDOWYCH W LATACH 1963-1967

Liczba miejscowości Liczba dni Rok w których urządzono eksopzycji Liczba zwiedzających wystawy 1963 3 285 19 695 1964 17 769 82 180 1965 26 1268 131 061 1966 40 760 55 590 1967 31 812 70 954 Razem: 117 3 894 359 480

Tabela 4

OGÓLNE WYNIKI PRACY WYSTAWIENNICZEJ W LATACH 1962-1967

Organizatorzy wysta w Ogółem liczba zwiedzających Muzeum Historii Ruchu Robotniczego 30 IV 1962-31 XII 1967 155 211 Muzeum Wyzwolenia m. Poznania 9 V 1965 - 31 XII 1967 293 296 Wystawy objazdowe w latach 1963 - 1967 35 948 Razem: 807 987

5*

Zygmunt

Paterczyk

Tabela 5

SPOTKANIA MŁODZIEŻY SZKOLNEJ Z DZIAŁACZAMI RUCHU ROBOTNICZEGO, MŁODZIEŻOWEGO I Z WETERANAMI WALK NARODOWOWYZWOLEŃCZYCH W LATACH 1962-1967

Rok Liczba spotkań Liczba uczestników 1962 56* 2859 1963 29 6 180 1964 31 6 300 1965 36 2 543 1966 30 l 683 1967 17 819 Razem: 199 20 384

* Łącznie z pogadankami.

Tabela 6

FREKWENCJA NA ODCZYTACH I SEANSACH FILMOWYCH W LATACH 1962-1967

Rok Liczba Liczba Liczba Liczba odczytów uczestników seansów widzów 1962 38 6 429 88 7 255 1963 9 l 750 155 9848 1964 12 420 152 8 361 1965 46 3 052 178 10 749 1966 40 2856 172 8 827 1967 47 2614 197 8 773 Razem: 192 17 121 942 53 813

Tabela 7

OGÓLNE WYNIKI PRACY OŚWIATOWEJ W LATACH 1962-1967

Liczba imprez Liczba osób Spotkania 199 20 384 Odczyty 192 17 121 Seanse filmowe 942 53 813 Razem: l 333' 91 318historycznej lub posiadające walory wychowawcze. Począwszy od 1964 r. wyświetla się głównie filmy dokumentalne, związane z tematyką wystaw, odczytów i aktualnych rocznic. (Tabela 7). W 1966 r. w związku z obchodami ostatniego roku Tysiąclecia Państwa Polskiego, Muzeum zorganizowało cykl 14 seansów filmów dokumentalnych, obrazujących przebieg walk narodowowyzwoleńczych i społecznych. W. ramach pracy oświatowej, zwłaszcza z młodzieżą, Muzeum zorganizowało cztery konkursy: na najlepsze wypracowanie o Marcinie Kasprzaku i o Wielkim Proletariacie (1962), wypracowanie z ilustracjami o Związku Walki Młodych (1962), dla kółek historycznych na temat osiągnięć różnych miejscowości w okresie 20 lat Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (1965), a w 1966 r. - dla byłych działaczy młodzieżowych konkurs na wspomnienia i pamiętniki. Ten ostatni konkurs miał nieco inny charakter i był organizowany wspólnie z Wydziałem Kultury Prezydium Rady Narodowej m. Poznania.

Począwszy od 1962 r. Muzeum nawiązało ścisłą współpracę z Kuratorium Poznańskiego Okręgu Szkolnego, jego Ośrodkiem Metodycznym oraz inspektoratami dzielnicowymi i szkołami. Wszystkie poważniejsze akcje oświatowe organizowane są w porozumieniu z Kuratorium. Ośrodek Metodyczny zorganizował w Muzeum szereg spotkań nauczycieli historii i nauki o Polsce. Na spotkaniach, poza obejrzeniem aktualnych wystaw, wygłaszano wykłady na różne tematy z dziedziny historii ruchu robotniczego w Polsce. Dla utrzymania systematycznych kontaktów ze szkołami, Muzuem przesyła informacje i plany pracy oświatowej, przewodniki po wystawach i plakaty. Współpraca z zakładami pracy, pomimo wysiłków i prób ze strony Muzeum, jest w dalszym ciągu niedostateczna, aczkolwiek od początku 1967 r. nastąpiło znaczne ożywienie w tej dziedzinie. Mieszkańcy Poznania informowani są o wystawach poprzez plakaty. Prasa poznańska każdorazowo zamieszcza obszerne informacje i recenzje z otwartych wystaw czasowych i w wielu przypadkach również z objazdowych. Również poznańskie Radio i Telewizja nadają informacje, komentarze, sprawozdania filmowe z wystaw czasowych. O działalności Muzeum często informuje Biuletyn Zarządu Muzeów i Ochrony Zabytków. W sumie informacja o działalności Muzeum jest systematyczna i wystarczająca. ZYCIE

KULTURALNE

WLADYSLA W A

KLAWITERprzewodnicząca Sekretariatu Międzynarodowych Konkursów im. Henryka Wieniawskiego

MIĘDZYNARODOWE KONKURSY IM. HENRYKA WIENIAWSKIEGO W POZNANIU W LATACH 1966-1967

19 LISTOPADA 1967 r. pięknym akordem - Koncertem Laureatów V Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. Henryka Wieniawskiego, zakończony został w auli Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza dwuletni cykl Międzynarodowych Konkursów im. Henryka Wieniawskiego 1966-1967, składający się z III Konkursu Kompozytorskiego (21-31 III 1966 r.), III Międzynarodowego Konkursu Lutniczego (15-24 IX 1967 r.) i V Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego (4-19 XI1967 r.).

Nie siląc się na pełną analizę wydarzeń artystycznych i przebiegu Konkursów, uznać należy za celowe udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy organizatorom udało się osiągnąć zamierzenia, czy miasto jako gospodarz trzech międzynarodowych imprez sprostało zadaniom.

III Międzynarodowy Konkurs Kompozytorski im. Henryka Wieniawskiego odbył się już po raz drugi w swej dziesięcioletniej historii w Poznaniu, w dniach od 21 do 31 marca 1966 f. w salach Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej. Na Konkurs nadesłano 44 prace z 23 państw. Na I Konkurs w 1956 r. w Warszawie nadesłano 123 prac z 20 państw (przeważały utwory kompozytorów krajowych). W 1962 r. na II Konkurs kompozytorzy 12 państw nadesłali 52 prace (Tabela 1).

Widoczny jest więc ciągły rozwój Konkursów Kompozytorskich, rozszerzanie ich międzynarodowego zasięgu. Na III Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim jury pod przewodnictwem prol Piotra Perkowskiego przyznało po raz pierwszy w historii tych Konkursów I nagrodę. Jej laureatem został kompozytor turecki Ilhan Usmanbas. II nagrodę przyznano kompozytorowi radzieckiemu Igorowi Kowaczowi. Kompozytor z Czechosłowacji Jan Ka pr otrzymał wyróżnienie. Wszystko wskazuje na to, iż III Konkurs Kompozytorski zakończył się pełnym sukcesem, że dzięki niemu wzbogacona została międzynarodowa literatura skrzypcowa, a jednak narosło wokół Konkursu szereg kontrowersyjnych opinii, które wymagają rzeczowej dyskusji nad organizacyjnym i programowym kształtem tego Konkursu w przyszłości.

Władysława

Klawiter

III Międzynarodowy Konkurs Lutniczy odbył się w Muzeum Instrumentów Muzycznych w dniach od 15 do 24 września 1967 r. i utwierdził swoją, i tak JUZ bardzo poważną, pozycję w świecie lutniczym. Wykazuje on stałą tendencję do rozszerzania zasięgu geograficznego (Tabela 2). III Konkurs Lutniczy był największym z dotychczasowych Konkursów w tej dyscyplinie - 105 lutników z 20 państw nadesłało 155 instrumentów. Po raz pierwszy uczestniczyli w Konkursie lutnicy Argentyny, Hiszpanii, Japonii, Meksyku, Portugalii, Rumunii i Turcji. W poprzednich Konkursach dominowali zdecydowanie lutnicy czechosłowaccy, którzy nadesłali Uak to miało miejsce w roku 1962) niemal połowę wszystkich instrumentów i zdobyli większość tytułów laureatów. W sądzie konkursowym zasiadało dwunastu znakomitych profesorów, skrzypków-wirtuozów i światowej sławy lutników: Leandro B i s i a c h (Włochy) - mediolański lutnik, aktualny przedstawiciel dynastii Bisiachów, członek jury wielu międzynarodowych konkursów lutniczych. Jego skrzypce zdobyły Grand prix na "Expo" w Brukseli. W poznańskim Konkursie jako członek sądu konkursowego uczestniczył po raz trzeci. W 1957 r. Leandro Bisiach był wiceprzewodniczącym Jury I Konkursu Lutniczego; Boris D o b r o c h o t o w (Związek Socjalistycznych Republik Rad) - wiolonczelista, kandydat nauk z teorii i historii sztuki, wykładowca Państwowego Instytutu Muzyczno- Pedagogicznego, przewodniczący prezydium Rady Mistrzów Skrzypiec przy Ministrze Kultury i Sztuki. W poznańskim Konkursie uczestniczył po raz drugi. W 1962 r. Boris Dobrochotow był także członkiem jury; Irena D ub i s K a - wybitna skrzypaczka, profesor Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie. Była członkiem sądu konkursowego obu Konkursów Lutniczych (1957 i 1962); Wilhelm G a r t n e r (Szwecja) - lutnik. W pracach sądu konkursowego w Poznaniu brał udział po raz pierwszy; Eugeniusz G o s i e w s k i (Polska) - lutnik, najlepszy z Polaków uczestniczących w I Konkursie Lutniczym (1957).

Zdobył IV miejsce (szósta lokata), Złoty Medal Międzynarodowego Konkursu Kwartetów im. Królowej Elżhiety w Liege. W pracach Sądu Konkursowego w Poznaniu uczestniczył po raz pierwszy; Vladimir P i l ar (Czechosłowacja) lutnik, laureat I nagrody II Konkursu Lutniczego (1962), zdobywca medalu Stowarzyszenia Polskich Artystów Lutników. Zdobywca medali na Konkursie Lutniczym im. Królowej Elżbiety w Liege (1957 i 1960) laureat III nagrody na tym Konkursie w r. 1963. W pracach jury w Poznaniu uczestniczył po raz pierwszy; Rene Q u e n o i 1 (Francja) - wybitny lutnik francuski, zdobywca medalu Zrzeszenia Lutników Włoskich (ANLAI) na Konkursie w Liege w r. 1954, laureat II nagrody I Konkursu Lutniczego w Poznaniu w 1957 r. W pracach Sądu Konkursowego w Poznaniu uczestniczył po raz pierwszy; Helmut S e i d 1 (Niemiecka Republika Demokratyczna) - lutnik. W pracach sądu konkursowego w Poznaniu uczestniczył po raz pierwszy; Józef S w i reK (Polska) - lutnik, uczestnik I Konkursu Lutniczego (1957). Członek sądu konkursowego II Konkursu Lutniczego (1962); Eugenia U m i ń s k a (Polska) - wybitna skrzypaczka - profesor Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Krakowie, członek sądu konkursowego I i II Konkursu Lutniczego (1957, 1962); Walter Vo i g t (Niemiecka Republika Federalna) - lutnik. W pracach sądu konkursowego w Poznaniu uczestniczył po raz pierwszy; Tadeusz W roń s k i (Polska) - wybitny skrzypek polski, profesor Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie. Sekretarz jury I Konkursu Lutniczego, przewodniczący jury ostatniego Konkursu (1962). Po uroczystym otwarciu Konkursu w Białej Sali Prezydium Rady Narodowej

Otwarcie III Międzynarodowego Konkursu Lutniczego w Białej Sali Prezydium Rady Narodowej m. Poznania. Przemawia zastępca przewodniczącego Prezydium Rady N arodowej i przewodnicząca sekretariatu Międzynarodowych Konkursów im. Henryka Wieniawskiego - Władysława Klawiter. Siedzą od lewej: juror prof. Eugenia Umińska, przewodniczący Sądu Konkursowego prof. Tadeusz Wroński, zastępca kierownika Wydziału Propagandy Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej - Zbigniew Pawlakmiasta Poznania (15 września), członkowie jury, goscIe i dziennikarze przeszli do siedziby Konkursów - Muzeum Instrumentów Muzycznych, gdzie w sali Gotyckiej odbyło się pod przewodnictwem prof. Tadeusza Wrońskiego pierwsze posiedzenie sądu konkursowego. Na wstępie gospodarz - dyrektor Muzeum Narodowego w Poznaniu, Kazimierz Malinowski, powitał członków jury wyrażając zadowolenie, że III Międzynarodowy Konkurs Lutniczy, kontynuujący piękną tradycję poprzednich Konkursów, odbywa się w Muzeum, Po zatwierdzeniu porządku obrad dokonano wyboru zastępcy przewodniczącego sądu konkursowego, którym został przedstawiciel Włoch - Leandro Bisiach. Sekretarzem jury został juror polski - Eugeniusz Gosiewski. Konkurs przebiegał w trzech etapach. Etap p i e r w s z y trwał dwa dni (15 i 16 września) i składał się z dwóch faz. Jurorzy-lutnicy wyeliminowali najpierw z Konkursu te instrumenty, które nie odpowiadały warunkom regulaminu. W fazie drugiej wszyscy jurorzy oceniali dźwięk wysłuchując testów granych przez skrzypaczkę Wandę Wierzbicką-Woźniak (fragmenty Koncertu Aleksandra Głazunowa

Władysława

Klawiter

i Sarabandy Jana Sebastiana Bacha). Do drugiego etapu zakwalifikowano 87 instrumentów (56%> nadesłanych). Etap d r u g i trwał cztery dni (18-21 września). Polegał on na indywidualnej ocenie przez jurora każdego instrumentu pod względem artystycznym i użytkowym. Jurorzy posługiwali się skałą ocen do 100 punktów. Do trzeciego etapu przeszło 17 instrumentów (prawie 11 % instrumentów nadesłanych i prawie 20"10 instrumentów z drugiego etapu). Etap t r z e c i trwał dwa dni (22-33 września) i polegał na publicznych próbach dźwiękowych. W warunkach kameralnych w sali Czerwonej pałacu Działyńskich testy (Gigue Jana Sebastiana Bacha - solo oraz fragmenty Kaprysu nr 9 Nicolo Paganiniego - solo i Preludium i Allegro Pugnaniego- Kreislera - z fortepianem) przegrywała skrzypaczka Jadwiga Kaliszewska (przy fortepianie Krystyna Kujawa). W warunkach symfonicznych w auli Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, test (fragment I części Koncertu Jana Brahmsa) przegrywał skrzypek Edward StatkSewicz. Orkiestrą Filharmonii Poznańskiej dyrygował Zdzisław Szostak.

Dla zachowania pełnej tajności Konkursu symbole, którymi oznaczone były skrzypce w pierwszym i drugim etapie, zamienione zostały notarialnie na nowe. W czasie publicznych przesłuchań (22-23 września) członkowie sądu konkursowego zajęli miejsca w salach w odległości wykluczającej rozpoznanie instrumentu. W sali Czerwonej ustawiono dodatkowo parawan.

W niedzielę 24 września sąd konkursowy - po obliczeniu wyników uchwalił, iż żadne z "finałowych" skrzypiec nie zasługują na pierwszą nagrodę. Fundusz nagród podzielono w ten sposób, że wyznaczono trzy drugie nagrody po 16 000 złotych, jedną trzecią (12 000 złotych) i jedną czwartą (10 000 złotych). W kolejności zajętych miejsc były to skrzypce oznaczone godłami: Antonio, Sacconi, Farvet opus, Leonardo i Bisiach. Otwarcie kopert zawierających godła lutników odbyło się w czasie publicznego posiedzenia sądu konkursowego w siali Gotyckiej Muzeum Instrumentów Muzycznych z udziałem obserwatorów, przedstawicieli władz miasta 1 dziennikarzy w niedzielę 24 września o godzinie 17 15 . Wśród 17 instrumentów, zakwalifikowanych do III etapu, znalazły się skrzypce lutników siedmiu narodowości, a laureatami czołowych nagród zostali lutnicy czterech krajów. Otrzymali je: Pfemysł Spidlen (Czechosłowacja'" Antonio Capela (Portugalia) oraz Renato ScroUavezza (Włochy). Dużym sukcesem polskiego lutnictwa była III nagroda Piotra Kubasa z Krakowa. IV nagrodę zdobył młody lutnik portugalski Antonio Capela (laureat II nagrody). W finałowej siedemnastce znalazł się jeszcze jeden instrument polskiego lutnika, mianowicie Mieczysława Bielańskiego z Wrocławia.

Według zgodnej oceny jurorów, poziom Konkursu był wyższy od obu poprzednich. Nieprzyznanie pierwszej nagrody nie oznaczało obniżenia rangi III Konkursu Lutniczego, a było jedynie wyrazem wzrostu wymagań w stosunku do mistrzów-lutników, chęci zwrócenia ich baczniejszej uwagi na walory dźwiękowe budowanych z dużym pietyzmem i artyzmem instrumentów. "O III Konkursie Lutniczym - powiedział na zakończenie Konkursu prof. Tadeusz Wroński -. można formułować rozmaite sądy. Dla mnie ten Konkurs był żmudnym i trudnym poszukiwaniem ideału. W ciągu ostatnich dziesięciu lat lutnictwo nie tylko rozwinęło się, ale wzrosły również nasze wymagania. Nasze -