TADEUSZ WYSOCKI i HENRYK ZIĘTEK

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1968.04/06 R.36 Nr2

OBCHODY 50 ROCZNICY WIELKIEJ SOCJALISTYCZNEJ REWOLUCJI PAŹDZIERNIKOWEJ W POZNANIU I WIELKOPOLSCE

CENTRALNĄ kampanię polityczną i ideologiczną w roku 1967 stanowiły obchody pięćdziesięciolecia Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Październikowej, wydarzenia otwierającego nową epokę historyczną. Z perspektywy półwiecza jeszcze bardziej i wyraźniej uwidocznia się jej olbrzymie i stale wzrastające znaczenie dla rozwoju sił rewolucyjnych na wszystkich kontynentach. Rewolucja Październikowa 1917 roku zapoczątkowała budowę nowego ustroju społecznego, który umożliwił ogromny rozwój sił wytwórczych, szybki awans społeczny mas ludowych i wszechstronne rozwinięcie ich duchowych sił. Następstwem Rewolucji Październikowej, mającym doniosłe znaczenie dla dalszego biegu historii, było powstanie światowego systemu socjalistycznego. Bezpośrednia pomoc i doświadczenia Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich miały doniosłe znaczenie dla tych narodów Europy i Azji, które po wojnie światowej 1939-1945 w wyniku walk wyzwoleńczych wkroczyły na drogę rewolucyjnych przeobrażeń społecznych i budownictwa socjalizmu. W procesie kształtowania się ustroju socjalistycznego większość państw, które ten ustrój przyjęły, zmieniła się z krajów zacofanych w gospodarczo rozwinięte, osiągają wysoiki poziom produkcji przemysłowej i rolniczej oraz związany z tym wzrost stopy życiowej, szybki rozwój nauki i kultury. Światowe znaczenie Rewolucji Październikowej 1917 roku polega na kształtowaniu i rozwijaniu nowego systemu stosunków międzynarodowych, w których idea proletariackiego internacjonalizmu znalazła wyraz w gospodarczej, politycznej i obronnej współpracy państw demokracji ludowej. Pięćdziesiąt lat, które minęły od Wielkiej Rewolucji Październikowej, jest · okresem konsekwentnej obrony pokoju i międzynarodowego bezpieczeńs t w a przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich, a w ostatnim dwudziestoleciu - również przez pozostałe państwa obozu socjalistycznego. Jednymi z najistotniejszych następstw Rewolucji Październikowej 1917 roku było obalenie imperium rosyjskiego. Wywarło to decydujący wpływ na odzyskanie przez Polskę niepodległości w roku 1918, a także na walkę

Tadeusz Wysocki i Henryk Ziętekpolskich mas pracujących o postępowy kierunek rozwoju naszego państwa. Sprawa niepodległości Polski była kilkakrotnie podejmowana przez przywódcę Rewolucji - Włodzimierza Lenina. Dzięki konsekwentnej polityce młodego państwa radzieckiego, imógł na między narodowym forum zabrzmieć głos przedstawiciela Polski; bowiem w lutym 1918 roku na konferencji pokojowej w Brześciu wystąpił z żądaniem niepodległości dla narodu polskiego działacz Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy, członek delegacji radzieckiej - Stanisław Bobiński. Decydującym krokiem władzy radzieckiej w sprawie polskiej stał się Dekret Rady Komisarzy Ludowych z 29 sierpnia 1918 roku, który anulował układy rozbiorowe i zapoczątkował prawne rozwiązanie problemu niepodległości Polski na arenie międzynarodowej. Aktywny stosunek rewolucjonistów rosyjskich 1 władzy radzieckiej do spraw niepodległości Polski był wynikiem związków, łączących ich z polskim ruchem robotniczyim. Długoletnie tradycje wspólnych walk uwieńczone zostały udziałem Polaków w walkach rewolucyjnych 1917 roku. Stanowili oni najliczniejszy zastęp wśród internacjonalistów, którzy walczyli na rozległych frontach Rewolucji Październikowej, i w walce tej upatrywali drogę do narodowego i społecznego wyzwolenia Polski. 'Wielu z nich za zwycięstwo Rewolucji oddało życie. Wśród Polaków, walczących w Rosji, znalazło się wielu Wielkopolan. Na podstawie badań Zakładu Historii Partii przy Komitecie Centralnym Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Warszawie ustalono 46 nazwisk Wielkopolan - uczestników Rewolucji Październikowej 1917 roku.

Doniosłym przykładem znaczenia i wpływu zwycięskiej Rewolucji rosyjskiego proletariatu na przebieg walk o niepodległe państwo polskie było Powstanie Wielkopolskie 1918-1919.

Wbrew polityce polskich sfer rządzących w latach 1918-1939 przyjaźń ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich stała się istotnym elementem świadomości polskiej klasy robotniczej i postępowych kół inteligencji. W roku 1920 robotnicy Kalisza i Konina masowo uchylali się od poboru do wojska i manifestowali przeciwko wojnie z młodą republiką robotników i chłopów. W roku 1922 w Poznaniu rozpoczęło działalność tajne Stowarzyszenie Rewolucyjne, stawiające przed sobą zadanie niesienia pomocy proletariatowi rosyjskiemu oraz organizowanie współpracy ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich. N a wyróżnienie zasługuje działalność znakomitego geografa, profesora Uniwersytetu Poznańskiego, Stanisława Nowakowskiego, wokół którego skupiało się grono ludzi opowiadających się za nawiązaniem przyjaznych stosunków ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich.

Po raz drugi sprawa niepodległości Polski związana była ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich w latach II wojny światowej (19391945). Prawidłowa polityka Polskiej Partii Robotniczej i sympatia, jaką żywiły zawsze narody Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich wobec Polski, przypieczętowały w toku wojny 1939-1945 polsko-radzieckie braterstwo broni. Sześćset tysięcy żołnierzy radzieckich poległo w latach 1944-1945na ziemiach polskich. W walkach o wyzwolenie Wielkopolski i Poznania poległo około 27 tysięcy, spośród nich w samym Poznaniu ponad 10 tysięcy żołnierzy radzieckich. W końcowym okresie wojny, gdy na międzynarodowej arenie ważyła się spraw polskich granic, Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich udzielił pełnej politycznej i dyplomatycznej pomocy w realizacji idei demokratycznej Polski, jej powrotu na prastare ziemie piastowskie. Dla dalszych losów Polski ważne znaczenie miał Układ o Przyjaźni, Pomocy Wzajemnej i Współpracy Powojennej zawarty dnia 21 kwietnia 1945 roku, przedłużony 8 kwietnia 1965 roku na dalszych 20 lat. Współpraca gospodarcza Polski ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich stanowi jeden z najważniejszych czynników dynamicznego rozwoju naszej gospodarki i postępu technicznego. Spośród pięciuset dużych zakładów przemysłowych zbudowanych w Polsce po roku 1945, prawie sto wzniesiono w oparciu o radzieckie dostawy i pomoc techniczną, a dwieście korzystało częściowo z radzieckich 'urządzeń i pomocy technicznej. W ramach wymiany naukowotechnieznej w latach 1948-1965 strona radziecka przekazała Polsce prawie sześć tysięcy dokumentów technicznych. Efekty współpracy są również widoczne w Poznaniu i w Wielkopolsce.

W Zagłębiu Konińsko- Turkowskim, w elektrowniach Pątnowa, Adamowa i Gosławic pracują radzieckie lub wyprodukowane w Polsce w oparciu o radziecką licencję turbozespoły i agregaty. Przy ich montażu i rozruchu brali udział radzieccy specjaliści. Pzykładem współpracy przemysłowej jest Fabryka Materiałów i Wyrobów Ściernych w Kole. Jej dokumentacja powstała w wyniku porozumienia polskich i radzieckich biur projektowych. W oparciu o dokumentację radziecką wzniesiona została Poznańska Fabryka Maszyn Żniwnych produkująca w pierwszych latach swego istnienia kombajny zbożowe na licencji radzieckiej. Zakłady Elektrotechniczne "Alco" rozpoczęły w roku 1951 produkcję akumulatorów zasadowych w oparciu o technologię radziecką. Nadal trwa tu stała wymiana doświadczeń. Szeroka kampania polityczna, prowadzona w roku 1967 przez wielkopolską organizację Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w oparciu o program uchwalony na X Wojewódzkiej Konferencji Sprawozdawczo-Wyborczej w grudniu 1966 r., przy współudziale stronnictw politycznych, komitetów Frontu Jedności Narodu, organizacji młodzieżowych i społecznych z okazji 50-lecia Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Październikowej, objęła nieomal wszystkich mieszkańców regionu. Celem kampanii była wszechstronna popularyzacja znaczenia Rewolucji Październikowej 1917 roku dla losów narodu polskiego, uwypuklenie jej ogólnoświatowego wpływu na rozwój stosunków społecznych i walk narodowowyzwoleńczych, ukazywanie osiągnięć narodów Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich we wszystkich (dziedzinach życia oraz perspektyw rozwoju budownictwa komunistycznego w państwie radzieckim. Dokonywano konfrontacji dwóch nej pokojowej polityki Związku i państw Układu Warszawskiego z

linii polityki światowej - konsekwentSocjalistycznych Republik Radzieckich jednej strony, z drugiej - odmiennej

Tadeusz Wysocki i Henryk Ziętek

polityki mocarstw imperialistycznych, przede wszystkim zaś Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej i Niemieckiej Republiki Federalnej. Popularyzowano internacjonalistyczine tradycje polskiej iklasy robotniczej, udział Polaków w rewolucjach 1905 i 1917 roku, a później w obronie młodej republiki, w walkach w Hiszpanii (1936-1939), wspólną walkę z okupantem w latach 1939-1945. Jednocześnie już od pierwszych dni 1967 roku prasa, radio i telewizja uprawiały ożywioną działalność publicystyczinoAinfoirmacyjną. Jej szczególne nasilenie przypadło na ostatni kwartał roku. "Gazeta Poznańska" opublikowała cykl reportaży pióra Zenona Bosackiego, Henryka Jantosa, Ryszarda Kapuścińskiego i Feliksa Siemiankowskiego, ukazujących życie codzienne Związku . Socjalistycznych Republik Radzieckich. W październiku redakcja rozpoczęła publikowanie "Kroniki wydarzeń 1917 roku", w której dzień po dniu prześledzić można było przebieg Rewolucji Październikowej. Równocześnie, podobnie jak w innych dziennikach poznańskich, popularyzowano postacie wielkopolskich uczestników Rewolucji: Mieczysława Czułowskiego, Stefana Konieczniaka, Stanisława Latosiego, Andrzeja Rutkowskiego, Edwarda Stokowskiego, Czesława Swinarskiego i innych. Na wyróżnienie zasługują publikacje omawiające osiągnięcia nauki, kultury i sztuki radzieckiej, np. Jak zrodził siq film radziecki Zdzisława Bery ta i Tragizm niedaremny Bogusława Koguta.

W "Głosie Wielkopolskim" ukazało się w roku 1967 około stu większych artykułów, korespondencji i reportaży oraz ponad .pięćdziesiąt różnych informacji własnych związanych z życiem ludzi radzieckich. Redakcja zatroszczyła się o zachowanie proporcji pomiędzy historią a dniem dzisiejszym, szczególnie uwzględniając problematykę współczesną. Wiele artykułów o Rewolucji Październikowej 1917 roku było punktem wyjścia do amai1zy problemów współczesnych. "Express Poznański" - obolk wielu reportaży i felietonów - opublikował serię mapek wraz z podstawowymi informacjami o wszystkich republikach radzieckich oraz artykuły o kontaktach wielkopolskich zakładów pracy i uczelni z podobnymi instytucjami w Związku Radzieckim. Rozgłośnia Polskiego Radia przygotowała w różnorodnej formie audycje związane z pięćdziecięcio1etnimi dziejami Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich i jego życiem współczesnym. Z dziedziny zagadnień międzynarodowych nadano cykl komentarzy pod tytułem Drogi ewolucji ukazujący - w oparciu o wypowiedzi polityków zachodnioeuropejskich i doniesienia prasy burżuazyjnej - przeobrażenia opinii w państwach zachodnich o państwie radzieckim. Drugi cykl komentarzy i felietonów zajmował się sprawą stosunku Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich wobec sprawy niemieckiej, z uwzględnieniem stanowiska co do zachodnich granic polskich. Na antenie poznańskiego radia przeprowadzono rozmowy z uczestnikami Rewolucji Październikowej 1917 roku, z żołnierzami I Armii Wojska Polskiego, z abso1wentaimi uczelni' radzieckich, naukowcami współpracującymi z uczonymi radzieckimi. Przygotowano szereg audycji literackich i słuchowisk. Między innymi nadano audycję poświęconą listom Włodzimierza Maja

kowskiego. Stałą pozycją programu ibyła Pocztówka Z Moskwy Józefa Ratajczaka, stanowiąca kompozycję osobistych refleksji autora z podróży po Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich z nagranymi na taśmie recytacjami utworów poetów radzieckich. Inny całoroczny cykl audycji 1iteraokich był poświęcony tradycjom oraz współczesnym zjawiskom w kulturze radzieckiej. W ramach tego cyklu nadano słuchowisko Czesława Chruszczewskiego pt.

Tyle nowych kolorów, przedstawiające moment przejęcia władzy przez robotników w Petersburgu w roku 1917. Znaczna część programu muzycznego poznańskiego radia opierała SIę w roku 1967 na kompozycjach radzieckich i rosyjskich. Od lutego do listopada nadano blisko pięćdziesiąt audycji, obejmujących łącznie około dwadzieścia godzin. Telewizja Poznańska nadała kilkanaście audycji w programie ogólnopolskim. Jedną z najbardziej interesujących był przeniesiony ze sceny Teatru N owego faktomontaż Zbigniewa Szumowskiego pt. Poznańskie kredowe koło, przedstawiający walki Armii Radzieckiej o wyzwolenie Poznania. Spektakl reżyserowali: Ludomir Budziński i Marek Okopiński.

W programie lokalnym nadano kilkadziesiąt audycji o współpracy polsko-radzieckiej. Przed kamerami telewizyjnymi przeprowadzono szereg wywiadów, między innymi z przewodniczącym Zarządu Wojewódzkiego Towarzystwa Przyjaźni Po1sko- Radzieckiej, przewodniczącym Rady Narodowej m. Poznania - Jerzym Kusiakiem oraz z dwoma uczestnikami Rewolucji Październikowej 1917 roku. Przygotowano wiele audycji filmowych i literacki c h. Redakcje czasopism społeczno-kulturalnych i naukowych również aktywnie włączyły się do programu obchodów rocznicy. Listopadowy zeszyt "Nurtu" poświęcony był literaturze, poezji i filmowi radzieckiemu. Zeszyt nr 3/4 "Przeglądu Zachodniego" z 1967 r. przyniósł obszerne materiały związane z problematyką Rewolucji. N akładem Wydawnictwa Poznańskiego ukazały się w roku 1967 dwie cenne pozycje: Antoniego Cziubińskiego - Rewolucja listopadowa w Niemczech 1918-1919 oraz tomik poezji poznańskiego poety Eugeniusza Morskiego' zatytułowany Kręgi pajęczYn, obejmujący wiersze w językach polskim i rosyjskim tego autora oraz przekłady z poezji rosyjskiej. Tomik ten można uznać za duże osiągnięcie edytorskie. Bogata problematyka rewolucji socjalistycznej ibyła przedmiotem licznych sesji naukowych i popularnonaukowych. Powiększyły one dorobek poznańskiego środowiska akademickiego. N a sesjach zwracano szczególną uwagę na związki Poznania i Wielkopolski z Rewolucją Październikową 1917 roku.

Najpoważniejszą spośród nich była sesja naukowa zorganizowana przez Senat Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w dniach 3 i 4 października 1967 roku. Wzięło w niej udział kilkudziesięcu pracowników naukowych oraz wielu studentów. Z wygłoszonych referatów największe uznanie zyskały prelekcje, prof. dra Henryka Łowmiańskiiego na temat historiografii polskiej o Rewolucji Październikowej; prof. dra Janusza Pajewskiego

Tadeusz Wysocki i Henryk Ziętek

o wpływie Rewolucji Październikowej 1917 roku na obrady konferencji pokojowej w Paryżu i kształtowanie się układów wersalskich. Spośród sekcji obradujących w drugim dniu sesji wyróżniała się sekcja filologiczna, w której omawiano wipływ Rewolucji Październikowej na rozwój literatury rosyjskiej i innych narodów. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza rozpisał konkurs na prace magisterskie, przedstawiające całokształt problematyki Rewolucji Październikowej 1917 roku i jej wipływ na różne dziedziny życia społecznego w Polsce. Wykład prof. dra Henryka Łowmiańskiego inaugurujący rok akademicki 3967/1968 był -poświęcony Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji PaździernikoweJ. Wyższa Szkoła Ekonomiczna zorganizowała w dniu 24 października 1967 roku sesję naukową poświęconą teoretycznym problemom gospodarki socjalistycznej. Szczególną uwagę zwrócono na system planowania socjalistycznego, miejsce i rolę przedsiębiorstw socjalistycznych oraz handel zagraniczny w pOA wiązaniu z działalnością Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Podczas sesji 'naukowej na Politechnice Poznańskiej omówion0 1 problemy: rozwoju elektroniki radzieckiej, badań nad konstrukcją i zastosowaniem maszyn analogowych, sterowania systemem elektroenergetycznym w ujęciu cybernetycznym energetyki radzieckiej i jej powiązań z tą dziedziną w Polsce. Poznańskie środowisko inżynierów i techników, zrzeszone w Naczelnej Organizacji Technicznej, zorganizowało dnia 18 października 1967 roku w "Domu Technika" podczas "Dni Techniki Radzieckiej" sympozjum naukowe: mgr inż. Ireneusz Drabik, mgr inż. Władysław Pankiewicz, doc. dr inż. Franciszek Tatara oraz mgr inż. Wiktor Wysłouch szczegółowo przedstawili tam rolę polsko-radzieckiej współpracy gospodarczej i naukowo-technicznej jako czynnika rozwoju krajowego przemysłu taboru kolejowego. Sympozjum wzbudziło duże zainteresowanie, bowieim znaczna część produkcji Zakładów Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" była i jest eksportowana do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich.

Interesujący przebieg miała sesja popularnonaukowa zorganizowana w dniach 16 i 17 października 1967 roku w Kaliszu przez Zarząd Wojewódzki Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej i Zarządu Okręgu Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Udział w niej wzięło kilku zamieszkałych w Wielkopolsce uczestników Rewolucji Październikowej 1917 roku. Doc. dr Antoni Czubiński omówił na sesji wpływ Rewolucji Październikowej na odbudowę państwowości polskiej. Dr Jan Sobczak w oparciu o najnowsze badania naukowe przedstawił udział Polaków w Rewolucji Październikowej, ukazując m. in. postacie kilku odgrywających niepoślednią rolę Wielkopolan. Echa Rewolucji Październikowej w Poznańskiem były tematem wystąpień dra Zbigniewa Dworeckiego, Przemysława Hausera i nigra Henryka Wrotkowskiego. Instytut Zachodni w Poznaniu przy współudziale Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich zorganizował ,dnia 30 października 1967 roku w Trzciance sesję popularnonaukową, na której wygłosili referaty m. in: prof. dr Władysław Markiewicz o humanistycznych aspektach Rewolucji Październikowej 1917 roku, idr Zdzisław Nowak - Rewolucja Październikowa a postęp gospodarczY w świecie, a doc. dr Jerzy Krasucki Wpływ Rewolucji Październikowej na stosunki radziecko-niemieekie.

Sesje naukowe i popularnonaukowe stanowiły często stosowaną formę upowszechniania wiedzy o Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Urządzały je nie tylko placówki naukowe, lecz taikże liczne organizacje społeczne i młodzieżowe, szkoły i instytucje. Problematyka Wielkiej Rewolucji Październikowej była szeroko uwzględniana w cyklu odczytów zorganizowanym przez Ligę Obrony Kraju, Naczelną Organizację Techniczną, Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich, Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, Towarzystwo Wiedzy Powszechnej, Związek Bojowników O' Wolność i Demokrację oraz Związek Młodzieży Socjalistycznej i Związek Młodzieży Wiejskiej. W samym tylko Poznaniu wygłoszono kilkaset odczytów o przebiegu Rewolucji Październikowej 1917 roku, rozwoju Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich i jego polityce zagranicznej oraz o współpracy po1sko- radzieckiej.

Wiele inicjatywy przejawiały koła Towarzystwa Przyjaźni Po1sko- Radzieckiej, urządzając szereg roznego typu imprez, inspirując działalność innych stowarzyszeń. Wojewódzki Zarząd Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej zorganizował w lutym 1967 roku seminarium dla lektorów, na którym dr Włodzimierz Kowalski z Państwowego Instytutu Spraw Międzynarodowych w Warszawie omówił stosunki polsko-radzieckie w latach 1939-1945, a red. Zbigniew Szumowski przedstawił nowe fakty z przebiegu walk armii radzieckiej o wyzwolenie Poznania w roku 1945. Na podobnym seminarium w kwietniu dyskutowano o przemianach wewnętrznych w państwie radzieckim w latach 1917-1967 oraz o znaczeniu współpracy po1sko-radzieckiej w dwudziestoleciu 1945-1965. Podczas analogicznego seminarium w czerwcu radzieccy naukowcy Eugeniusz Ba11er i Włodzimierz Kuźniecow zapoznali zebranych z rozwojem kultury i gospodarki radzieckiej, szczególnie podkreślając znaczenie nowych reform ekonomicznych. - Szerokiej popularyzacji iinternacjonalistycznych tradycji polskiej klasy robotniczej i 'udziału Polaków w Rewolucji Październikowej 1917 roku służyły spotkania z uczestnikami tych walk. W Poznaniu odbyło się około dwustu takich spotkań, głównie w środowiskach młodzieży szkolnej. Głównym kierunkiem działalności instytucji artystycznych i placówek kulturalno-oświatowych w roku 1967 była szeroka i różnorodna w formach popularyzacja sztuki i kultury narodów radzieckich oraz innych narodów budujących socjalizm. Teatr Polski wystawił dramat Leonida Leonowa Najazd, Teatr im. Aleksandra Fredry w Gnieźnie Maksyma Gorkiego - Na dnie, Teatr im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu wystąpił z premierę sztuki Aleksandra Arbuzowa Gdy wraca młodość, a Państwowy Teatr Lalki i Aktora "Marcinek" przedstawił młodej widowni Łaźnią Włodzimierza Majakowskiego.

W repertuarze Państwowej Opery im. Stanisława Moniuszki znalazło się dzieło Piotra Czajkowskiego Dama pikowa. Dorobek kompozytorów radzieckich i rosyjskich wypełnił program artystyczny instytucji muzycznych. Państwowa Filharmonia wykonała im. in.

Tadeusz Wysocki i Henryk Ziętekutwory Piotra Czajkowskiego, Sergiusza Prokofiewa iDymitra Szostakowicza. Podobny program realizowała Wielkopolska Symfoniczna Orkiestra Objazdowa. Państwowe Przedsiębiorstwo Imprez Estradowych "Estrada" upow- - szechniło cztery specjalne programy okolicznościowe, które wykorzystywane były jako część artystyczna na licznych akademiach i wieczornicach. W dniach od 20 października do 19 listopada 1967 roku odbywał się w Poznaniu i w Wielkopolsce Festiwal Filmów Radzieckich pod hasłem ,,50 lat kinematografii radzieckiej". Podczas festiwalu dokonano przeglądu najlepszych wcześniejszych fiilimów radzieckich, a taikże zapoznano kinomanów z tnowymi dziełami radzieckich twórców. Festiwal zainaugurowaniu w kinie "Bałtyk" projekcją filmu Sergieja Bondarczuka pL Wojna i pokój. Z okazji premiery twórcy tego filmu z reżyserem na czele przybyli do Poznania. Obok seansów filmowych, które obejrzało podczas trwania Festiwalu około 400-tysięcy osób odbyło się posad 900 różnego rodzaju imprez towarzyszących, które wzbogaciły przebieg Festiwalu. Na czoło imprez kulturalnych wysunął się Ogólnopolski Festiwal Teatrów Poezji, który trwał od 23 do 29 października 1967 roku w Teatrze Polskim.

Jego celem było upowszechnienie postępowych, humanistycznych i rewolucyjnych treści, zawartych w poezji rosyjskiej i radzieckiej, polskiej ora/, innych narodów. Festiwal cieszył się ogromnymi zainteresowaniem w całym kraju. W trzech kategoriach: ogólnej, młodzieży szkolnej i młodzieży akademickiej startowało ponad pięćset zespołów z kraju, dwadzieścia siedem najlepszych spośród nich wzięło udział w poznańskim finale. Poza konkursem wystąpili również laureaci poprzedniego A Festiwalu: Studencki Teatr ,,38" z Krakowa i Studencki Teatr "Kalambur" z Wrocławia. Mimo dużej różnicy poziomu rywalizujących zespołów, impreza poznańska spełniła swoją rolę. Jury Festiwalu pod przewodnictwem Juliana Przybosia przyznało pierwszą nagrodę w kategorii ogólnej Teatrowi Poezji "Problemy" przy Domu Kultury "Energetyk" w Łodzi za frapujący program pL Golgota audytorium; był to stenogram z ostatniego spotkania autorskiego Włodzimierza Majakowskiego. W kategorii młodzieży szkolnej pierwszą nagrodę otrzymała młodzieżowa Estrada Poetycka przy Zakładowym Domu Kultury Huty im. Lenina w Krakowie za spektakl pt. Jak robić wiersze. W kategorii młodzieży akademickiej nie przyznano pierwszej nagrody. Drugą zdobył Teatr Satyry "Cytryna" przy Radzie Uczelnianej Zrzeszenia Studentów Polskich Akademii Medycznej w Łodzi. Należy nadmienić, że drugą nagrodę w kategorii ogólnej zdobył Teatr Poezji przy Oficerskiej Szkole Wojsk Pancernych im. Stefana Czarnieckiego w Poznaniu za program Tańczące lale w reżyserii Stefana Mroczkowskiego.

W eliminacjach wojewódzkich do Ogólnopolskiego Konkursu Wykonawców Piosenki Radzieckiej, które odbyły się w Poznaniu na przełomie marca i kwietnia 1967 roku, wzięło udział osiem tysięcy piosenkarzy-amatorów. Jest to dowód ogromnej popularności radzieckich utworów wokalnych. Wśród laureatów koncertu finałowego-w Zielonej Górze znaieźli się przedstawiciele Wielkopolski.

W Ogólnopolskim Konkursie Recytatorskim poświęconym poezji rosyjskieji radzieckiej oraz postępowej poezji innych narodów uczestniczyło blisko dwadzieścia tysięcy osób. Na eliminacje centralne (do Wrocławia) wyjechało dziesięciu recytatorów poznańskich, spośród iktórych pięciu uzyskało nagrody i wyróżnienia. Festiwale i konkursy organizowane były przez Towarzystwo Przyjaźni Po1sko- Radzieckiej, Wydział Kultury Prezydium iRady Narodowej m. Poznania i Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej. Kilka tysięcy chłopców i dziewcząt z Poznania i województwa wzięło udział w Ogólnopolskiej Olimpiadzie Wiedzy o Polsce i Świecie Współczesnym, zorganizowanej przez Związek Młodzieży Socjalistycznej, Związek Harcerstwa Polskiego i Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej.

Na uwagę zasługuje konkurs ogłoszony przez redakcje "Głosu Wielkopolskiego" i "Sowietskaja Rossija" oraz Zarząd Wojewódzki Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej pod hasłem: "Co wiesz o Kraju Rad". Konkurs odbywał się jedocześnie w gazecie radzieckiej pod hasłem "Co wiesz o Polsce". Jego efektem było uzyskanie dwunastu tysięcy odpowiedzi. Przyczynił się on do spopularyzowania wiedzy o obu sąsiadujących krajach. W konkursie zorganizowanym przez poznańską rozgłośnię Polskiego Radia wspólnie 12 Redakcją Polską Radia Moskiewskiego wzięło udział jedenaście tysięcy uczestników. Jego celem było zachęcenie młodzieży do aktywnego odbioru ośmiu dwudziestoiminurtowych audycji słowno-muzycznych, poświęconych im. in. wydarzeniom 1917 roku. W licznych wypadkach szkoły i drużyny harcerskie organizowały zbiorowe słuchanie audycji konkursowych. Poznańskie środowisko studenckie zorganizowało w październiku i listopadzie 1967 r. dla młodzieży akademickiej konkurs wiedzy o państwie radzieckim oraz dla radiowęzłów akademickich - konkurs na najlepszą audycję związaną tematycznie z Rewolucją Październikową 1917 roku. W ogólnopolskim konkursie wyższych uczelni plastycznych na dzieła związnane z problematyką Rewolucji Październikowej, studenci Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Poznaniu zdobyli niemal wszystkie główne nagrody. Dużą popularnością cieszył się również Wielkopolski Konkurs Czytelniczy, zorganizowany przez Zarząd Wojewódzki Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, organizacje społeczne i biblioteki, obejmujący znajomość wybranych dzieł literatury rosyjskiej i radzieckiej. Poważne znaczenie ideowowychowawcze miała akcja "Aurora", przeprowadzona przez Wielkopolską Komendę Chorągwi Związku Harcerstwa Polskiego i Zarząd Wojewódzki Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej w ramach ogólnopolskiego "Młodzieżowego Roku Przyjaźni". Złożyły się na nią: sztafeta pod nazwą "Moje spotkanie z Październikiem", polegająca na zbieraniu wspomnień, materiałów, pamiątek związanych z Rewolucją Październikową 1917 TOKH, następnie impreza pod nazwą "Pomniki i miejsca przyjaźni" polegająca na wyszukiwaniu i opracowaniu dokumentacji miejsc związanych z tradycjami przyjaźni polsko-radzieckiej, wreszcie cykl imprez w każdej szkole pod hasłem "Dzień dzisiejszy młodzieży radzieckiej". Wyróżniające się w akcji "Aurora" zespoły spotkały się na ogólnopolskim zlocie aktywu

Tadeusz Wysocki i Henryk Ziętek

Szkolnych Kół Przyjaciół Związku Radzieckiego. Również szeroki zakres i żywy charakter miała akcja "Azymut 1917", przeprowadzona wspólnie przez Komendy Chorągwi Związku Harcerstwa Polskiego Poznania i Katowic pod patronatem redakcji "Wieczoru" i "Expressu Poznańskiego". Poszerzyła ona i wzbogaciła ogólnopolską imprezę "Aurora". Przyniosła młodzieży dużo przeżyć, wyzwoliła w drużynach harcerskich interesujące inicjatywy, przyczyniła się do nawiązania bliskich kontaktów z młodzieżą Śląska, była czynnikiem propagującym postawę zaangażowania w życie społeczno-polityczne. W życiu Poznania wydarzeniem dużej rangi była wystawa Pięćdziesiąta rocznica Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Październikowej w Muzeum Historii Ruchu Robotniczego im. Marcina Kasprzaka. Zgromadzono na niej ponad trzysta dokumentów, fotogramów, obrazów i rzeźb, a wśród nich unikalne listy, ulotki, legitymacje partyjne pochodzące z archiwów radzieckich. Przedstawiono również dwadzieścia zdjęć i czterdzieści sześć nazwisk mieszkańców Wielkopolski, którzy brali udział w tworzeniu władzy radzieckiej w roku 1917. Interesującą ekspozycją była również zorganizowana przez Oddział Polskiego Towarzystwa Fotograficznego w październiku wystawa fotografii radzieckiej, na której zgromadzono ciekawe z codziennego życia ludzi radzieckich, sylwetki kosmonautów, i żołnierzy. W salonie Biura Wystaw Artystycznych miało miejsce dnia 10 października 1967 roku otwarcie wystawy grafiki litewskiej, obejmującej ponad sto prac. Była ona pierwszym w Poznaniu większym przeglądem współczesnej twórczości plastycznej radzieckiej Litwy. W gmachu Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Edwarda Raczyńskiego oraz Księgarni Wydawnictw Importowych otwarto wystawę pod nazwą Książka walcząca o pokój i socjalizm. W hallu poznańskiego Pałacu Kultury eksponowano plakaty filmów radzieckich, obrazy twórców polskich powstałe w rezultacie ich spotkania z Krajem Rad. W Świetnie pow. Wo1sztyn otwarto w dniu 8 października 1967 raku Izbę Pamiątek. W gablotach wystawienniczych zgromadzono eksponaty związane z wyzwoleniem tej miejscowości przez żołnierzy radzieckich. Na placu, przy którym znajduje się dziś Izba Pamiątek, w dniu 27 stycznia 1945 roku w walkach o wyzwolenie Świetna zginęło siedemnastu Rosjan. Izba będzie więc trwałym hołdem społeczeństwa tej miejscowości, złożonym bohaterstwu tych, którzy polegli, aby ziemia ta wróciła do Polski. Inicjatorem i opiekunem tego nowego muzeum regionalnego jest miejscowe koło Związku Młodzieży Wiej skiej. Do obchodów pięćdziesiątej rocznicy Rewolucji Październikowej aktywnie włączył się amatorski ruch artystyczny, nad którym sprawował pieczę Ośrodek Instrukcyjno - Metodyczny Pałacu Kultury. Przygotowano tu dla zespołów interesujące programy Opracowano różnorodne materiały instruktażowe i inne. Zakładowe zespoły artystyczne przygotowały setki koncertów i wieczornic, których repertuar prezentował głównie utwory radzieckich autorów.

Poznański 1967 roku fotogramy polityków

Do ciekawszych imprez należały przedstawienia pt. Dziesięć dni, które wstrząsnęły światem Johna Reeda, .przygotowane Z inicjatywy poznańskiej organizacji Związku Młodzieży Socjalistycznej w kilku zakładach pracy i środowiskach młodzieżowych. Interesującą działalność przejawiał Klub Towarzystwa Przyjaźni Po1sko- Radzieckiej, organizujący szereg imprez kulturalnych, spotkań literackich i dyskusji. Działalności amatorskiego ruchu artystycznego towarzyszyły imprezy popularyzujące kulturę radziecką, jak np. sp o rtkania autorskie, wieczory literacko-muzyczne, dyskusje nad problemami sztuki radzieckiej, seanse filmów oświatowych w klubach zakładowych i studen - ckich. W wielu imprezach uczestniczyli radzieccy twórcy, naukowcy, dziennikarze. Z inicjatywy Zarządu Wojewódzkiego Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej urządzono wieczornice poświęcone 800-1eciu urodzin wybitnego poety gruzińskiego Szota Rustawelli i 130 rocznicy śmierci Aleksandra Puszkina. Zarząd Wojewódzki był też inicjatorem ogólnopolskiej narady aktywu kulturalno-oświatowego Towarzystwa, na której dyskutowano m. in. nad formami upowszechniania radzieckiego dorobku kulturalnego. Krzewieniu uczuć braterstwa i przyjaźni z narodami radzieckimi służyły również imprezy sportowe i turystyczne. Mieszkańcy Poznania i Wielkopolski wzięli liczny udział w Ogólnopolskim Rajdzie Przyjaźni, który wyruszył spod Stoków Cytadeli w dniu 28 września 1967 roku i zakończył się 1 października w Kaliszu. Na trasach rajdu znalazło się blisko 3000 osób. Około tysiąca pracowników Zakładów Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" wzięło udział w Ogólnopolskim Zlocie Turystycznym, który zakończył się w Poroninie, w miejscowości, którą upamiętnił pobytem Włodzimierz Lenin. Turyści poznańscy zajęli pierwsze miejsce w ogólnej punktacji i zdobyli cztery puchary. Obchody pięćdziesiątej rocznicy Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Październikowej w Poznaniu i w Wielkopolsce były poważną kampanią polityczną o charakterze masowym. Ich trwałym efektem jest nie tylko znaczne, wzbogacenie wiedzy o Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Istotne efekty ideowowyehowawcze oraz ekonomiczne przyniosła żywiołowa akcja podejmowania czynów [produkcyjnych przez załogi poznańskich i wielkopolskich zakładów przemysłowych, państwowych gospodarstw rolnych oraz innych przedsiębiorstw i instytucji. Na przykład załoga Poznańskich Zakładów Produkcji Betonów "Poabet" postanowiła dodatkowo' wyprodukować w roku 1967 elementy potrzebne do wybudowania prawie tysiąca izb mieszkalnych, o łącznej wartości 8,5 min. zł. Załoga Biura Studiów i Projektów Energetycznych "Energoprojekt" podjęła wykonanie dodatkowej dokumentacji projektowo- kosztorysowej wartości przeszło miliona zł. Pracownicy Biura Projektów Budownictwa Komunalnego zobowiązali się wykonać dodatkową dokumentację wartości 600 tys. zł. W Zakładach Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" w wyniku realizacji zobowiązań uzyskano dodatkową produkcję wartości 26 min. zł. Akcja czynów produkcyjnych objęła niemal wszystkie zakłady pracy Poznania i Wielkopolski.

Tadeusz Wysocki i Henryk Ziętek

Od kwietnia do listopada 1967 roku przy budowie Parku Braterstwa Broni i Przyjaźni Polsko-Radzieckiej na Cytadeli wzięło udział 40 000 osób. Wartość ich pracy wyniosła ponaid 2 min. zł. W parku zasadzono kilka tysięcy drzew i krzewów. W przeddzień pięćdziesiątej rocznicy Rewolucji Październikowej oddana została do użytku Aleja Cytade10wców i fragment Alei Republik Radzieckich. Ogólna wartość czynów produkcyjnych i społecznych w Poznaniu i w Wielkopolsce wynosi kilkadziesiąt milionów złotych. Dla dalszego umocnienia więzów przyjaźni, współpracy i wspólnej walki polskich i ndemieckich rewolucjonistów i anyfaszystów oraz dla ucziczenia pięćdziesiątej rocznicy Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Październikowej, ufundowano dwanaście proporczyków dla najlepszych Brygad Pracy Socjalistycznej w Poznaniu i Cottbus (Niemiecka Republika Demokratyczna). Proporce te wręczono betoniarskiej Brygadzie Pracy Socjalistycznej z Poznańskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego, brygadzie Jerzego Niewiady z Fabryki Silników Okrętowych w (Zakładach Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" w Poznaniu, brygadzie Czesława Koniecznego z Zakładów Przemysłu Gumowego" Stomil", załodze sklepu Miejskiego Handlu Detalicznego nr 3 "Milanówek", brygadzie im. Jan'ka Krasickiego z Kopalni Węgla Brunatnego "Konin" i brygadzie Bolesława Woźniaka z Elektrowni "Konin".

Podobne proporczyki wręczono sześciu Brygadom Pracy Socjalistycznej w okręgu Cottbus. Końcowym akordem obchodów pięćdziesiątej rocznicy Rewolucji Październikowej w Poznaniu i w Wielkopolsce były uroczyste akademie zorganizowane we wszystkich miejscowościach i zakładach pracy. Punktem kulminacyjnym była wojewódzka akademia, która odbyła się w dniu 2 listopada 1967 roku w hali nr 20 Międzynarodowych Targów Poznańskich z udziałem trzech i pół tysiąca mieszkańców Poznania i województwa. Obok wojewódzkiego kierownictwa partyjnego i państwowego wzięła w niej udział delegacja Komitetu Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego współpracującego z Poznaniem obwodu charkowskiego, przedstawiciele Północnej Grupy Wojsk Radzieckich i uczestnicy Rewolucji Październikowej 1917 roku. Na uroczystości wręczono delegacji udającej się do Charkowa sztandar ufundowany przez społeczeństwo Poznania i Wielkopolski dla mieszkańców obwodu charkowskiego. Wszystkie miejscowości poznańskie posiadały efektowne dekoracje, pomysłowe i bogate w treści ideowowychowawcze. Szczególnie interesującą oprawą plastyczną cieszył się w tym czasie Poznań.