TADEUSZ WYSOCKI i HENRYK ZIĘTEK

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1967.07/09 R.35 Nr3

OBCHODY TYSIĄCLECIA PAŃSTWA POLSKIEGO

DOBIEGŁY końca obchody jubileuszowe Tysiąclecia Państwa Polskiego proklamowane Uchwałą Sejmu z 26 lutego 1958 r. na lata i960-1966. Ogólne założenia programowe tych uroczystości w Poznaniu i Wielkopolsce sformułowane zostały podczas wspólnej sesji Wojewódzkiej Rady Narodowej i Rady Narodowej Miasta Poznania oraz Pozinańskiego i Wojewódzkiego Komitetu Frontu Jedności Narodu w 1959 er. W 1aitach następnych były one realizowane na sesjach i plenarnych posiedzeniach komitetów Frontu Jedności N arodu. Program ostatniego roku obchodów Tysiąclecia uchwalony został na wspólnym posiedzeniu plenarnym Wojewódzkiego d Poznańskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu w dniu 23 lutego 1966 r., które odbyło się w historycznym zamku Przemysława w Poznaniu. Bardzo ważną częścią tych uroczystości były obchody dwudziestolecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (1964-1965), słusznie określanej jako ukoronowanie tysiącletnich dziejów naszego państwa. Tendencją przewodnią jubi1euszu dwudziestolecia była nie tylko popularyzacja wielkiego, w porównaniu z dwudziestoleciem międzywojennym (1919-1939), dorobku tego okresu naszej historii, ale i aktywizacja mieszkańców Wielkopolski we wszystkich dziedzinach życia. Lata, jakie upłynęły od narodzin władzy ludowej, naród nasz, kierowany przez rewolucyjną partię klasy robotniczej - Polską Partię Robotniczą, a po zjednoczeniu ruchu robotniczego przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą, działającą w ścisłym sojuszu ze Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym i Stronnictwem Demokratycznym, wykorzystał w sposób racjonalny, tworząc niemal od podstaw socjalistyczną gospodarkę i kształcąc nowe stosunki społeczno-polityczne. W rezultacie wielkiego wysiłku całego narodu skupionego wokół Frontu Jedności Narodu zlikwidowane zostało zacofanie gospodarcze Polski. Dzięki jedenastokrotnemu (w porównaniu z rokiem 1938) wzrostowi produkcji przemysłowej oraz dwukrotnemu zwiększeniu produkcji rolnej kraj nasz znalazł się w czołówce wśród wysoko rozwiniętych państw Europy. W dziele przebudowy gospodarki państwa polskiego duży udział mają mieszkańcy Wielkopolski. Do roku 1939 Poznańskie było regionem ro1niczo-.przemysłowym. W okresie międzywojennym (1919-1939) nie wybudowano w Wielkopolsce ani jednego wielkiego zakładu przemysłowego, przeciwnie,

Tadeusz Wysocki, Henryk Ziętekwiele fabryk zamknięto. Cechą charakterystyczną ówczesnej gospodarczej struktury przestrzennej były duże różnice w uprzemysłowieniu i w ogólnym poziomie ekonomicznym poszczególnych regionów Poznańskiego. Stan gospodarki wielkopolskiej jeszcze bardziej pogorszyła ostatnia wojna. Stopień dewastacji charakteryzują liczby: (JJ/o zniszczonych zakładów przemysłowych i 47 tys. zagród wiejskich oraz (w samym tylko Poznaniu) 55% zniszczonych lub uszkodzonych budynków mieszkalnych. W latach budownictwa socjalistycznego główne wysiłki skoncentrowane zostały na przebudowie struktury ekonomicznej Wielkopolski z rolniczo-przemysłowej na przemysłowo-rolnicza, intensyfikacji produkcji rolnej i podniesieniu warunków bytu mieszkańców. Przebudowy struktury gospodarczej dokonano poprzez dynamiczny rozwój przemysłu, rozbudowę istniejących i wznoszenie nowych zakładów przemysłowych, tworzenie nowych gałęzi produkcji. Wraz z rozwojem przemysłu nastąpiła zasadnicza zmiana w jego strukturze; zmniejszył się udział przemysłu rolno-spożywczego, wzrósł natomiast znacznie przemysłu maszynowego, metalowego, chemicznego, elektrotechnicznego oraz górnictwa i energetyki. Dziełem dwudziestolecia (1945-1965) jest budowa Poznańskiej Fabryki Łożysk Tocznych, Poznańskiej Fabryki Maszyn Żniwnych, Zakładów Metalurgicznych "Pomet", Fabryki Silników Okrętowych Zakładów Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" i innych. Zbudowano- wielkie kopalnie węgla brunatnego w zagłębiu Konin- Turek, stanowiącym bazę produkcji energii elektrycznej. Elektrownie tego okręgu będą wkrótce dysponować mocą 2500 MW. Wielkopolska wytwarzała już pod koniec 1965 r. ponad 30 razy więcej niż przed 1939 r. najtańszej w kraju energii elektrycznej. Tylko w pięciolatce 1961-1965 gospodarka uspołeczniona wielkopolski wzbogaciła się o inwestycje wartości 42 mld zł, co stanowiło 7,4% nakładów ogólnokrajowych. Dynamikę tego procesu określa piętnastokrotny (w porównaniu z latami 1919-1939) wzrost produkcji przemysłowej oraz osiągnięcie w 1966 r. wartości produkcji globalnej w wysokości ponad 53 mld zł. Zatrudnienie w produkcji przemysłowej w Wielkopolsce wzrosło z 70 800 osób w 1938 r. do ponad 250 tys. osób w 1966 r. Wyniki produkcyjne uzyskane w ostatnich latach przez rolnictwo wielkopolskie potwierdzają słuszność wytyczonych przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą kierunków polityki rolnej. W latach 1965-1966 przeciętne plony czterech zbóż wynosiły ok. 21,5 q z hektara. Osiągnięcia rolnictwa stały się możliwe dzięki wzrostowi nakładów w tej dziedzinie gospodarki i znacznemu wzrostowi poziomu gospodarowania na wsi; w pięciolatce 1961-1965 nakłady inwestycyjne państwa oraz iro1ników na rozwój produkcji rolnej wzrosły w porównaniu z latami 1956-1960 dwukrotnie. Wysiłek mieszkańców Ziemi Wielkopolskiej wspomagany racjonalnie wykorzystanymi nakładami państwowymi zapewnił jej czołowe miejsce w gospodarce kraju. Na przemysłowej mapie Polski region nasz stanowi dziś jeden z największych ośrodków gospodarczych, dając ok. 70/0 globalnej produkcji

przemysłowej państwa, co stawia go na piątym miejscu w kraju. Pod względem globalnej produkcji rolniczej Poznańskie zajmuje pierwsze miejsce. Wynosi ona około 10% produkcji krajowej. Rozwojowi naszej gospodarki towarzyszył systematyczny wzrost poziomu życia. Spożycie mięsa, tłuszczu i cukru zwiększyło się w porównaniu z latami 1919-1939 ok. trzy razy. Zwiększył się stan posiadania artykułów trwałego użytku, podniosła się kultura życia w mieście i na wsi. Zmieniły oblicze miasta i wsie Wielkopolski. Tylko w pięciolatce 1961-1965 wybudowano blisko 140 tys. izb mieszkalnych. W Poznaniu co czwarty obywatel mieszka w nowym mieszkaniu. Świadectwem troski ludowego pańsiwa o młode pokolenie jest rozbudowa szkolnictwa. W roku 1967 liczba uczniów szkół podstawowych w Wielkopolsce przekroczyła 440 tys. osób. W wielkopolskich szkołach zawodowych uczyło się w tym samym czasie ponad 100 tys. osób, do liceów ogólnokształcących uczęszczało o'k. 37 itys. uczniów. W szybkim tempie irozwijała się oświata rolnicza. Idea powszechnej oświaty stała się (rzeczywistością. W poznańskim ośrodku akademickim kształciło się w 1967 r. 26 tys. studentów, w tym 16 tys. na studiach stacjonarnych. Uczelnie poznańskie zatrudniały 1800 pracowników naukowych, w tym ponad 350 samodzielnych. Poznańskie może chlubić się wieloma osiągnięciami w dziedzinie kultury, a zwłaszcza w zakresie jej upowszechnienia. Przeglądem osiągnięć stały się m. in. Wielkopolskie Festiwale Kulturalne. Stały się one nie tylko czynnikiem aktywizującym rozwój amatorskiego ruchu kulturalnego, ale także siłą inspirującą i kierującą wysiłkami społecznymi w dziedzinie dalszego rozwoju bazy materialnej kultury. Szereg imprez festiwalowych zaliczyć można do krajowych wydarzeń kulturalnych. W latach 1945-1966 odrestaurowano w Wielkopolsce prawie wszystkie zabytkowe budowle - pomniki tou1tury narodowej, zniszczone w czasie wojny. Powstały nowe muzea, sale wystawowe, nowe ośrodki sportu, turystyki i wypoczynku. Do chlubnych tradycji Wielkopolski należą czyny społeczne jej mieszkańców. W latach jubileuszu Tysiąclecia Państwa Polskiego nastąpił nie notowany w dziejach rozwój inicjatywy społecznej. Były to lata, w których słuszną politykę gospodarczą, oświatową i kulturalną państwa oraz jego wysiłek finansowy wspierała wzmożona aktywność i ofiarność społeczna Wielkopolan. Zainicjowana przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą i Front J edności Narodu zbiórka pieniężna na Społeczny Fundusz Budowy Szkół przyniosła poważne rezultaty. W latach 1959-1965 mieszkańcy województwa poznańskiego i miasta Poznania przekazali na ten cel ponad 639 min zł, umożliwiając wybudowanie 115 szkół-pomników Tysiąclecia, z tego 15 w Poznaniu. Pomyślnie przebiega zbiórka na nową społeczną inwestycję - Fundusz Budowy Szkół i Internatów; w 1966 r. - pierwszym roku zbiórki - mieszkańcy Wielkopolski wpłacili ponad 117 min zł (tabela 1).

W latach 1960-1966 ludność Wielkopolski wystąpiła z inicjatywą, a następnie wykonała prace społeczne wartości blisiko 1,9 mld zł, nie licząc zobowiązań produkcyjnych. Mieści się w tym ok. 380 min zł wartości czynów WYNIKI ZBIÓRKI NA SPOŁECZNY FUNDUSZ BUDOWY SZKÓŁ ORAZ SPOŁECZNY FUNDUSZ BUDOWY SZKÓŁ I INTERNATÓW W LATACH 1959-1966 (w tysiącach złotych)

Społeczny fundusz Społeczny Fundusz Lp. Powiaty Budowy Szkół w la- Budowy Szkół i Inter- Razem w latach tach 1959-1965 natów w 1966 r. 1959-1966 1 2 3 4 5 1 Chodzież 12 448 1816 14 264 2 Czarnków 7 780 1209 8 989 3 Gniezno (miasto) 9 347 1534 10 881 4 Gniezno (powiat) 13 010 2037 15 047 5 Gostyń 15 999 2330 18 329 6 Jarocin 14 671 2270 16 941 7 Kalisz (miasto) 25 347 4130 29 487 8 Kalisz (powiat) 25 633 3764 29 397 9 Kępno 9 789 1454 11 243 10 Koło 17 325 2627 19 952 11 Konin 24 344 3149 27 493 12 Kościan 17 008 2371 19 379 13 Krotoszyn 19 187 2632 21 819 14 Leszno (miasto) 8 540 1417 9 957 15 Leszno (powiat) 8 867 1387 10 254 16 Międzychód 7 813 1105 8 918 17 Nowy T omyśl 18 294 2735 21029 18 Oborniki 9 876 1443 11 319 19 Ostrów (miasto) 14 824 2269 17 093 20 Ostrów (powiat) 13 577 2145 15 722 21 Ostrzeszów 10 324 1366 11 690 22 Piła (miasto) 10 124 1579 11 603 23 Pleszew 11 047 1590 12 637 24 Poznań (powiat) 17 768 2601 20 369 25 Rawicz 13 459 1854 15313 26 Słupca 8 689 1071 9 760 27 Śrem 11 749 1642 13 391 28 Środa 10 609 1519 12 128 29 Szamotuły 15 797 2488 18 285 30 Trzcianka 6 992 853 7 845 31 Turek 13 810 2282 16 092 32 Wągrowiec 13 405 1982 15 387 33 Wolsztyn 10 955 1436 12 391 34 Września 14 378 1980 16 358 35 Jednostki wojskowe 18 041 12 099 30 140 Ogółem województwo 481 200 80 164 561 364 miasto Poznań 158 00 37 600 195 600 Ogółem Wielkopolska 639 200 117 764 756 964

społecznych wykonanych przez mieszkańców Poznania. W ten sposób wysiłkiem społecznym w latach 1960-1966 na obszarze województwa zbudowano 1336 km dróg o twardej nawierzchni i 1063 km dróg o nawierzchni ulepszonej, 798 izb mieszkalnych dla nauczycieli i 7 wiejskich ośrodków zdrowia, dziesiątki kilometrów wodociągów i kanalizacji, dziesiątki remiz strażackich; zalesiono tysiące hektarów nieużytków, zasadzono ponad 10 min drzew i krzewów; utworzono ponad 1000 Klubów Książki i Prasy oraz Klubów Rolnika. W Poznaniu zbudowano w tym okresie dziesiątki kilometrów chodników, wiele placów gier i zabaw dla dzieci, kilka parków (np. Park Tysiąclecia w dzielnicy N owe Miasto) oraz szereg innych obiektów użyteczności publicznej. Rozpoczęto budowę Parku-Pomnika Braterstwa Broni i Przyjaźni Po1sko- Radzieckiej na wzórzach b. Cytadeli. Przykłady te dowodzą, iż czyny społeczne stały się w Wielkopolsce ogromną siłą przeobrażającą życie miast, miasteczek i wsi. Procesu rozwoju aktywności społecznej, tak znamiennej w latach obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego w Wielkopolsce, nie można mierzyć jedynie złotówkami. Od efektów ekonomicznych znacznie ważniejsze są rezultaty ideowe, świadczące o stopniu zaangażowania Wielkopolan w nurcie przeobrażeń społeczno-politycznych, gospodarczych i kulturalnych zachodzących w Polsce i o pełnej akceptacji polityki partii i rządu. Moment ten stał się cechą dominującą akcji podejmowania czynów i podsumowania ich realizacji w 1966 r., ostatnim roku obchodów jubileuszu Tysiąclecia i przekształcił się w wielką kampanię polityczną. Świadczył o tym przebieg zebrań wiejskich w kwietniu i grudniu 1966 r., w których wzięli 'udział oficerowie Ludowego Wojska Polskiego. Przez siedem lat trwały w kraju liczne akcje społeczne, imprezy masowe, sesje naukowe i popularnonaukowe, różnorodne przedsięwzięcia, które głęboko utkwiły w świadomości społeczeństwa i głośnym echem odbiły się w całym świecie. Złożyły się one na długofalową kampanię popularyzacji najlepszego dorobku dziesięciowiekowego istnienia naszego narodu, jego postępowych i rewolucyjnych tradycji. Poważny jest wkład poznańskiego środowiska naukowego w badania nad przeszłością naszego kraju oraz w popularyzację szerokiego wachlarza zagadnień związanych z problematyką Tysiąclecia. Wiele cennego materiału dostarczyły poszukiwania archeologiczne prowadzone przez poznańskich specjalistów nie tylko na obszarze Wielkopolski, lecz również w województwach sąsiednich. Ich efektem ibyło dostarczenie nowych, bogatych argumentów, potwierdzających prawdę o odwiecznej polskości ziem nad Odrą i Bałtykiem. Rezultatem dociekań historyków były liczne prace analizujące dzieje państwa polskiego, dokonujące syntezy naj istotniejszych procesów kształtujących państwowość, upowszechniające w szerokich kręgach społeczeństwa obiektywne prawdy o dziesięciu wiekach istnienia Polski. Obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego rozbudziły w umysłach mieszkańców Wielkopolski uzasadnioną dumę. U jej podstaw legła świadomość roli, jaką ziemia nasza odegrała w tworzeniu państwa polskiego i jaką przez

Tadeusz Wysocki, Henryk Ziętek

wiele stuleci odegrał ten daleko na zachód wysunięty bastion polskości. Wielkopolska była najaktywniejszym ośrodkiem walki z naporem germańskim, a w latach niewoli - walki z pruskim izaborcą. Nawiązując do chlubnych postępowych tradycji naszego regionu, wydobyto na plan pierwszy sylwetki wybitnych Wielkopolan i wydarzenia związane z patriotyczną postawą ludu tego regionu. Nawiązano do walki chłopów wielkopolskich w obronie swojej ziemi, walki, 'której symbolem stały się losy Michała Drzymały. Ukazywano bezprzykładną postawę dzieci wrzesińskich żądających prawa do szkoły polskiej i nauczania w ojczystym języku. Ukazano działalność wielkich myślicieli i patriotów, synów Ziemi Wielkopolskiej: Jana Ostroroga i Stanisława Staszica, twórcy teatru narodowego - Wojciecha Bogusławskiego, wybitnych dowódców d bohaterów walk niepodległościowych - Jana Henryka (Dąbrowskiego, Józefa Wybickiego i Ludwika Mierosławskiego. Istotnym momentem było ukazanie wielkiego znaczenia, jakie dla losów naszego kraju miała działalność rewolucyjna, której wybitnymi przedstawicielami byli działający w Wielkopolsce: Róża Luksemburg oraz Wielkopolanin Marcin Kasprzak. Obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego stały się okazją do podkreślenia znaczenia, jakie dla losów narodu miało Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 r., jedyne zwycięskie powstanie w historii Polski. Jest cechą anamienną, że dopiero w Polsce Ludowej we właściwy sposób oceniono doniosłość czynu powstańczego. Władza ludowa ustanowiła specjalne odznaczenie państwowe - Wielkopolski Krzyż Powstańczy, który otrzymało dotąd kilkanaście tysięcy b. powstańców, a znajdującym się w 'trudnej sytuacji materialnej przyznano renty lub dodatku do rent. W P1craniataiu odsłonięto pomnik Powstańców Wielkopolskich, symbolizujący wdzięczność i uananie matrodu dla wolnościowego zrywu 'ludu naiszego regionu. Dla mieszkańców Poznania i województwa poznańskiego szczególnie doniosłym wydarzeniem obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego było proklamowanie jubileuszowego iroku dwudziestolecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (1964) - Rokiem Ziemi Wielkopolskiej. Z satysfakcją przyjęto wystąpienie przewodniczącego Rady Państwa i Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu - Aleksandra Zawadzkiego na sesji ogólnopolskiego Komitetu, w którym poparł on inicjatywę Wojewódzkiego i Miejskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu w tej sprawie. Było ono pokreślenie roli Wielkopolski w przeszłości, jej znaczenia w procesie odbudowy i rozwoju gospodarczego i społecznego całego kraju w latach powojennych oraz bodźcem dó wzmożenia wysiłków nad pomnożeniem osiągnięć. W obchodach Tysiąclecia poza nawiązywaniem do postępowych, patriotycznych i rewolucyjnych tradycji i do wkroczenia Polski na drogę budownictwa socjalistycznego, zaznaczony został także powrót Polski w granice prastarych ziem piastowskich. W tym doniosłym wydarzeniu poważną rolę odegrała Wielkopolska. Było to uwarunkowane wieloma czynnikami, a m. in. bezpośrednim sąsiedztwem z ziemiami nad Odrą i Bałtykiem i szczególnie pieczołowicie pielęgnowaną w społeczeństwie Poznańskiego świadomością od

wiecznej polskości tych ziem. Wojewódzkie władze Polskiej Partii Robotniczej organizowały akcję osiedleńczą, delegowały grupy swoich ofiarnych aktywistów do tworzenia mad Odrą, Nysą i Bałtykiem nowej polskiej administracji, kierowały odbudową 'zniszczonego przemyski i ożywianiem martwego rolnictwa. Grupy operacyjne Polskiej Partii Robotniczej, całe transporty z osadnikami z Wielkopolski kierowały się nie tylko na najbliższą i scaloną administracyjnie z Poznańskiem - Ziemię Lubuską, ale również ido Szczecina, Kołobrzegu, Koszalina, Wrocławia. W dziele odbudowy gospodarczej Ziem Odzyskanych i przywrócenia im polskiego charakteru społeczeństwo Wielkopolski odegrało decydującą rolę. Te doniosłe, przewodnie elementy obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego uwidoczniły się w całym szeregu masowych kampanii politycznych podjętych w dwudziestą rocznicę powstania Polskiej Partii Robotniczej (1962), 25 rocznicę napaści hitlerowskiej na Polskę (1964) oraz 21 rocznicę sforsowania Odry i Nysy Łużyckiej przez I i II Armię Wojska Polskiego (1966), skoncentrowanego właśnie w Wielkopolsce w przeddzień zadania decydującego ciosu hitlerowskim najeźdźcom. W atmosferze jubileuszu nastąpiła aktywizacja społeczeństwa również w dziedizine upamiętniania lokalnych wydarzeń patriotycznych i rewolucyjnych. W ten sposób wojewódzkie obchody tysięcznej rocznicy powstania państwa polskiego wzbogacone zostały i uzupełnione przez uroczystości powiatowe a nawet gromadzkie. Z inicjatywy społecznej w różnorodny sposób upamiętnione zostały miejsca walk ludu wielkopolskiego z naporem germańskim i hitlerowskim okupantem oraz miejsca kaźni i męczeństwa narodu. Wzniesiono m. in. pomnik na terenie hitlerowskiego obozu zagłady w Chełmie nad N erem. Manifestacje polityczne mieszkańców odbyły się w Kłecku, Gnieźnie i Ostrowie - w (miastach, w których lud wielkopolski samorzutnie zorganizował w 1939 r. cywilną obronę. W Poznaniu odbył się w 1966 r., poprzedzony zlotami powiatowymi i dzielnicowymi, Zlot Kombantatów II wojny światowej, który przekształcił się w manifestację antywojenną. Szereg miast i miasteczek Poznańskiego obchodziło w latach 1960-1966 jubileusze swego powstania lub przyznania praw miejskich (Kalisz, Koło, Konin, Krobia, Pyzdry, Słupca, Szamotuły, Turek). Odbyły się "Dni Wrześni" związane z 60 i 65 rocznicą strajku szkolnego dzieci wrzesińskich. Ich trwałym efektem jest utworzenie Muzeum Dzieci Wrzesińskich (1966). Cechą charakterystyczną wszystkich uroczystości było rozwijanie szerokiej akcji pqpu1aryzujacej przeszłość. Wygłoszono tysiące prelekcji, organizowano liczne seminaria, sesje popularnonaukowe, spotkania dyskusyjne. Istotnym i powszechnym elementem obchodów była aktywna działalność mieszkańców miast i miasteczek zmierzająca do upiększenia wyglądu zewnętrznego osiedli, do wzbogacenia ich o nowe obiekty o gospodarczym lub kulturalnym przeznaczeniu. Z 'tego prądu izrodziła się inicjatywa Sztafety Czynów Tysiąclecia, która przebiegła iprzez Wielkopolskę w dniach od 13 do 17 kwietnia 1966 r. Rozpoczęły ją zebrania ludności w 3619 wsiach województwa, podczas których mieszkańcy wsi zobowiązali się do wykonania pracy

Tadeusz Wysocki, Henryk Ziętek

społecznej wartości 370 min złotych. W spotkaniach tych uczestniczyli oficerowie Ludowego Wojska Polskiego. W ciągu następnych dni Wielkopolska Sztafeta Czynów Tysiąclecia objęła miasta i miasteczka, zakłady pracy. Delegacje mieszkańców wszystkich powiatów i dzielnic przywiozły 16 kwietnia 1966 r. meldunki ze zobowiązaniami do Gniezna, gdzie odbyła się manifestacja patriotyczna z udziałem członka Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, marszałka Polski Mariana Spychalskiego. Na zgromadzeniu tym odczytano akt erekcyjny budowy w Gnieźnie pomnika pierwszych władców Polski: Mieszka I i Bolesława Chrobrego. W rezultacie Sztafety w "Księdze Czynów Tysią1ecia" zebrano zobowiązanIa, których wartość oszacowano na 1 348 138 451 złotych. Księga ta wręczona została I Sekretarzowi Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Władysławowi Gomułce, podczas wielkiej manifestacji w Poznaniu w dniu 17 kwietnia 1966 r. związanej z dekoracją Poznania i (Wielkopolski Orderem Budowniczych Polski Ludowej. W listopadzie i grudniu 1966 r. odbył się w Wielkopolsce nowy cykl spotkań działaczy Frontu Jedności Narodu i oficerów Ludowego Wojska Polskiego z ludnością wsi. Dokonano ma nich podsumowania czynów społecznych oraz obchodów Tysiąclecia na wsi. Wykonanie zobowiązań znacznie przekroczyło zaplanowaną kwotę (tabela 2). Ofiarna i gospodarna praca Wielkopolan w przeszłości oraz w okresie budownictwa socjalizmu została wysoko oceniona przez najwyższe władze państwowe i partyjne. Wręczając podczas wspomnianej już kwietniowej manifestacji Order Budowniczych Polski Ludowej, Władysław Gomułka stwierdził: "Niechaj to odznaczenie, przyznane w tysiącletnią rocznicę powstania scentralizowanego państwa polskiego, będzie wyrazem naszej (pamięci dla tych wszystkich naszych przodków z Ziemi Wielkopolskiej, którzy swą pracą, wiedzą i walką wiernie służyli Polsce i jej ludowi. Niechaj będzie ono dowodem uznania dla tych wszystkich mieszkańców Poznania i województwa poznańskiego, którzy nie szczędzili i nie szczędzą trudu w historycznym dziele budownictwa socjalistycznego, w dziele umacniania sił i bezpieczeństwa naszej Oj czyzny" . W ostatnich latach w toku przeobrażeń ekonomicznych, społecznych i politycznych, składających się na proces budownictwa socjalizmu w Polsce, zaszły głębokie zmiany w świadomości wielkopolskiego społeczeństwa. Postępowe tradycje i patriotyzm łączą się dziś nierozerwalnie z ideami socjalizmu i internacjonalizmu, kształtują nowy typ myślenia i działania obywatelskiego. Praca wychowawcza, jaką prowadzi Polska Zjednoczona Partia Robotnicza wespół ze stronnictwami politycznymi i komitetami Frontu Jedności Narodu, umocniła w mieszkańcach 'Wielkopolski poczucie odpowiedzialności za losy regionu i kraju. W trakcie obchodów ostatniego roku Tysiąclecia Państwa Polskiego pogłębił się proces konsolidacji społeczeństwa ma gruncie idei socjalizmu. Zajęło oino zdecydowaną postawę wobec prób rozbicia jedności narodowej. ·

Tabela 2

WYKONANIE ZOBOWIĄZAŃ PRODUKCYJNYCH I CZYNÓW SPOŁECZNYCH PODJĘTYCH W 1966 R.

DLA UCZCZENIA OSTATNIEGO ROKU OBCHODÓW TYSIĄCLECIA PAŃSTWA POLSKIEGO (w złotych)

Lp. Powiat Czyny społeczne Czyny produkcyjne Razem 1 I 2 3 4 5 1 Chodzież 18 592 000 43 019 000 61 611 000 2 Czarnków 13 603 000 3 939 000 17 542 000 3 Gniezno (miasto) 4 439 800 3 566 000 8 005 800 4 Gniezno powiat) 16 525 000 355 O O O 16 980 000 5 Gostyń 12 956 722 34 600 196 47 556 918 6 Jarocin 31100 900 17 860 300 48 961 200 7 Kalisz (miasto) 11 41 O 99 5 98 685 950 110 096 945 8 Kalisz (powiat) 24 638 000 8 825 000 33 463 000 9 Kępno 12 472 829 6 128 000 18 600 829 10 Kolo 22 973 400 14 324 000 37 297 400 11 Konin 21 227 459 70 559 000 91 785 459 12 Kościan 10 722 000 30 982 000 41 704 000 13 Krotoszyn 15 828 100 12 159 000 27 987 100 14 Leszno (miasto) 2 274 300 24 319 900 26 594 200 15 Leszno (powiat) 7 867 279 3 353 071 11 2 2 O 3 5 O 16 Międzychód 4 497 600 18 415 000 22 912 600 17 Nowy Tomyśl 12 699 000 15 891 800 28 590 800 18 Oborniki 10 127 848 28 539 360 38 667 208 19 Ostrów Wlkp. 25 101 000 36 103 500 61 2 04 5 O O 20 Ostrzeszów 15 984 646 5 167 464 21 152 110 21 Piła (miasto) 5 736 000 19 982 000 25 718 000 22 Pleszew 10 642 000 9 095 000 19 737 000 23 Poznań (powiat) 11 53 O 6 O O 50 155 083 61 685 683 24 Rawicz 9 490 400 7 709 600 17 200 000 25 Słupca 7 783 310 1 050 225 8 833 535 26 Śrem 9 122 513 11 313 109 20 435 622 27 Środa 6 581 000 6 653 000 13 234 000 28 Szamotuły 7 478 900 18 044 800 25 523 700 29 Trzcianka 4 641 083 4 607 640 9 248 723 30 Turek 31 941 000 28 097 000 60 038 000 31 Wągrowiec 11 825 048 29 239 482 41 064 530 32 Wolsztyn 14 301 800 9 284 000 23 585 800 33 Września 13 065 000 16 040 000 29 105 000 Ogółem województwo 439 180 537 688 062 480. 1127 243 012 miasto Po znań 100 454 000 269 485 702 369 939 702 Ogółem Wielkopolska 539 634 537 957 548 182 1 497 182 714

Tadeusz Wysocki, Henryk Ziętek

Obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego w Wielkopolsce zakończyła zorganizowana w auli Uniwersytetu im. A. Mickiewicza 22 II 1967 r. uroczysta akademia wojewódzka z okazji 22 rocznicy wyzwolenia Poznania spod okupacji hitlerowskiej. W rocznicę zlikwidowania ostatniego gniazda hitlerowskiego oporu na Ziemi Wielkopolskiej oddano również hołd armiom Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, które wyzwoliły Wielkopolskę. Ideą przewodnią tej uroczystości stało się podkreślenie braterskich więzów przyjaźni łączących narody Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich i Polski, znaczenia wspólnego wysiłku wojennego obu krajów, którego wymownym symbolem stała się walka "cytadelowców" przy boku żołnierzy radzieckich. Dorobkiem obchodów Tysiąclecia było dalsze umocnienie idei przyjaźni polsko-radzieckiej oraz przekonanie, że sojusz ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich stanowi gwarancję trwałości i nienaruszalności naszych granic na Nysie Łużyckiej, Odrze i Bałtyku, że jest podstawą dalszego rozwoju Polski socjalistycznej. W ten sposób uroczystości związane z zakończeniem obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego stały się swego rodzaju inauguracją obchodów 50 rocznicy Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Październikowej, której jubileusz przypada w 1967 r. Obchody jubileuszu Tysiąclecia Państwa Polskiego w Wielkopolsce uwidoczniły najbardziej postępowe zjawiska w dziesięciowiekowej historii naszego narodu. Tego rodzaju masowe akcje polityczne były czynnikiem aktywnie sprzyjającym procesom rozwoju społecznego. Przebieg obchodów ukazał jednocześnie, że siły reakcyjne działające w kraju lub poza jego granicami zostały izolowane. Przekreśleniu reakcyjnych mitów towarzyszyło w toku całej kampanii politycznej obchodów Tysiąclecia ugruntowanie przekonania o roli Polski Ludowej na arenie (międzynarodowej. Czynnikiem decydującym o znaczeniu naszego państwa stało się jego miejsce wśród krajów socjalistycznych, połączonych więzami braterskiej przyjaźni i współpracy. W problematyce poświęconej Tysiącleciu podkreślano fakty bliskiej współpracy i przyjaźni łączącej nasz naród z NRD, pierwszym w historili socjalistycznym państwem niemieckim.