CD 4 5 to Przemysł środków transportu 24 Fabryka przyczep samochodowych budowa przyczep samochodowych Zbigniew Broeckere Poznań-Antoninek i urządzeń przemysłowych 25 Fabryka części rowerowych produkcja części rowerowych dawniej H. Fliege1 ul. Kościelna 17 26 Wytwórnia maszyn rolniczych, naprawa samochodów i motocykli E. DanieIs ul. Kan taka 8/9 27 "Bischoff i Nieberding" . Kolejki budowa i naprawa polne i przemysłowe oraz maszyny budowlane, ul. Dąbrowskiego 24 i Średzka 14 28 Towarzystwo przemysłu kolejo- wyrób części zapasowych dla ko1e- Smoschwer i Spółka g wego, jek polnych o ul. Marszałka Focha 99 S' 29 Warsztaty samochodowe "Auto- naprawa samochodów N - Union" Keller i S półka ul. Gąsiorowskich 4 o N 30 Warsztaty samochodowe "Ford" o ul. Śniadeckich 12 Giinther v. Lehmann £ 31 Wielkopolski Auto-Transport. remont samochodów i Nitsche 2! Warsztaty mechaniczne U rbański i Boryśko ul. Wały Kazimierza W. 1 32 Brzeski -Auto, spółka akcyjna ul. Dąbrowskiego 29 i Ks. Wujka 33 Warsztaty mechaniczne, produkcja części rowerowych, mo- Witold Frankowski ul. Warszawska 27 to cyklowych i innych Przemysł metalowy 34 Fabryka armatur, wyroby metalowe H. The1en ul. Daszyńskiego 123 35 "Arwogaz" , produkcja gazomierzy spółka akcyjna Poznań ogrzewania i wentylacji, ul. Marszalka Focha 117 Zakłady precyzyjnej obróbki metali "Erge- Motor", ul. Mylna 38/40 Warsztat blacharsko-instalacyjny "Steinbrenner" , ul. Staszica 9 Warsztat instalacji gazowych, wodnych i centralnego ogrzewania ul. Ks. Skorupki 10/12-14 Szlifiernia instrumentów chirurgicznych, ul. Rzeczypospolitej 9 Maszyny biurowe "Astra", ul. Gajowa 4 Warsztat ślusarski, ul. Wierzbięcice 46 Warsztat ślusarski, ul. Strzałowa 6 Warsztat kotlarsko-instalacyjny, ul. Półwiejska 20 Centrala śrub, ul. Towarowa 13 a WschodnIoniemiecki handel żelazem, GmbH, ul. Marcina 21 Wielkopolska centrala żelaza, ul. Żydowska 2/3produkcja, montaż, naprawynaprawy

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1966.10/12 R.34 Nr4

roboty blacharskie, instalacje centralnego ogrzewania i wodociągowe naprawy instalacyjneszlifowanie i naprawa narzędzi chirurgicznych

montaż i naprawa maszyn biurowych roboty ślusarsko-budowlaneusługi ślusarskiero boty kotlarskie i instalacyjnehurtowa i detaliczna sprzedaż śrub oraz okuć budowlanych handel żelazemhandel hurtowy

Robert Gunsch

Steinbrenner

Richard Adelt

Józef Poh1

Egon Rattermann

Georg Korn

Karol Matzke

Winkhart

Estereich 1 Kaczmarek

Przemysł chemiczny

Przemysł gumowy

Przemysł materiałów budowlanych i budowlany

Fabryka chemiczna, Poznań-Starołęka Fabryka chemiczno-farmaceutyczna "Pebeco", ul. Chlebowa 4/8 Fabryka chemiczna "Tukan", Karol Sander , ul. Starołęcka 6/8 Poznańska fabryka farb i lakierów, ul. Wawrzyńca 47 Laboratorium homeopatyczno- biochemiczne, ul. Marcinkowskiego 26 Gnieźnieńska farbiarnia i pralnia chemiczna, ul. Kraszewskiego 17

Zakład wulkanizacyjny "Ogehei" ul. Rzeczna 1/5 Służba kołowa, ul. Daszyńskiego 41 H urtownia artykułów gumowych ul. Wielka 21

Przedsiębiorstwo budowlane, ul. J eskiego 17 Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Obornickanawozy sztuczne

produkcja kosmetyków i farmaceutykówprodukcja mydła i proszku do praniawyrób farb, lakierów, kitów szklarskich produkcja lekówpranie, farbowanie

wulkanizacja, reperacje, protektorowanie wu1kanizacj ahandel artykułami gumowymibudownictwo naziemne

Dr Roman May i Spółkaspółka akcyjna

Ru th Sander

Kazimierz Leszycki

Wilmar Schwabe i Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

Hamerschwar

Max Heiland

Richard Schulz

Hans Lautenbach ul. Starołęcka 5 Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Pierackiego 19 Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Brama Warszawska Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Kopczyńskiego 29 Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Kościelna 9/13 Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Spokojna 23 Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Mie1żyńskiego 23 Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Kościelna 19 Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Kowalska 22 Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Jerzego 6 Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Dolna Wilda 14 Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Forteczna 12/16 Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Kolejowa 42 Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Palacza 31/33 Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Marszalka Focha 216budownictwo naziemnebudownictwo na- i podziemne

Ernst Wend1er

Georg Graf

Robert Faustmann

Paul Zicke1bein

"Arbeitsfront"

Edward Armbruster

Maks Hamann

Johnson i Willinsky

Wilhelm Wand

Emil Schulz

Friede1

Kleine i Stapf GmbH

Kurt Zindt

Weiss i Bock

Philip Ho1zmann A. G .

Berlin "Lenz" , Poznań - Szczepankowo Powszechne przedsiębiorstwo budowlane, ul. Kaliska 5 Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Traugutta 25/27 Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Górna Wilda 50 Przedsiębiorstwo budowlane, Poznań - Malta Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Ogrodowa 11 Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Michała Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Michała Inspekcja budowlana SS i policji, ul. Przybyszewskiego 30 Przedsiębiorstwo budowlano-inżynieryjne, Plac Wolności 4 Przedsiębiorstwo budowlane, Rynek Śródecki 2 Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Wierzbięcice 16 Przedsiębiorstwo studniarskie, ul. Gnieźnieńska Przedsiębiorstwo dekarskie, ul. Marszałka F ocha 265budownictwo na- i podziemneroboty inżynieryjnero boty drogoweroboty budowlanenadzór budowlanyro boty inżynieryjno-budowlanebudownictwo kolejowe

budowa kominów i pieców fabrycznych wiercenie studzienro boty dekarskie

Lorenz i Spółka

Hermann Latter

Heinrich Lonhe1d

Huth Senger i Spółka GmbH Echterhof i Spółka A. G.

Sager i Werner

August U ssIeber

Rudolf Lautrich

H. Exner

Wolf i Spółka

Franz Lawrenz

Schroder i Spółka ul. Piekary 8 Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Grobla 29a Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Marszalka Focha 113 Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Poplińskich 4 Przedsiębiorstwo budowy dróg, ul. Mostowa 9 Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Dąbrowskiego 102 Przedsiębiorstwo budowy dróg i robót inżynieryjnych "Smoło bit ul. Mostowa 9 Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Gnieźnieńska 47 Przedsiębiorstwo budowlane, Poznań - Krzesiny Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Pszenna 8 Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Sielska 48 Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Strzelecka 6 Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Tatrzańska 24-28 Przedsiębiorstwo budowlane, ul. Jerzego 14 budowy flisarskie Bernhard Witt roboty budowlane Pracht >>> Wutzier Hartenstein >>> Artur Brandenburg roboty drogowe Teerbit, GmbH roboty budowlane Boswan, dawno Knauer, GmbH budowa i konserwacja dróg asfa1- Spółka z ograniczoną odtowych i betonowach powiedzia1nością roboty budowlane Artur Brandenburg i Spółka S) Dickerhoff, dawniej Vickmann ? J Otto Welz Schmaedicke .. » Bracia Hutze1mann SJ H. K6h1er >>> 102

Przedsiębiorstwo budowlane lądowo-wodne, ul. Czarnkowska 35 Fabryka pieców i kotlin przenośnych, ul. Rataje 40 Zakład instalacyjny "N eue Heimat" , ul. Pułaskiego Przedsiębiorstwo drogowe i wyrobów cementowych, ul. Rataje 142 Żwirownia Poznań - Krzyżowniki Betoniarnia, ul. Gdyńska Cegielnia parowa, Poznań- Wschód Cegielnia parowa Poznań-Junikowo Cegielnia parowa, Poznań - Świerczewo Cegielnia parowa, ul. Rataje 142 Cegielnia Poznań - Kotowo Składnica materiałów budowlanych, ul. Kraszewskiego 12noroboty lądowo-wodnewyrób piecówusługi instalacyjne

budowa dróg i produkcja elementów cementowychkopalnia żwiruprodukcja betonuwyrób cegły

)J

IIhandel materiałami budowlanymi

Ing. Neugebauer

Heinrich Kniepp

Iwar Ansohn

Weidemann

Rakowicz i Walczak

Zygmunt Ciesie1czyk

A. G1abisz i M. W. Kawecka G 1aetzner

Przemysł szklarski

H u ta szkła, Poznań-Antoninek Szlifiernia szkła i fabryka luster, ul. Wielkie Garbary

Przemysł drzewny

Zakład stolarsko-rzeźbiarski ul. 27 Grudnia 5 Przedsiębiorstwo budownictwa wysokiego i niskiego oraz barakowego. Warsztaty obróbki drewna, ul. Pułaskiego 17/19 Fabryka mebli artystycznych J. Sroczyński ul. E. Sczanieckiej Fabryka mebli i urządzeń biurowych, Al. Marcinkowskiego 24 i Wenecjańska Fabryka mebli, ul. Górna Wilda 134

Warsztaty stolarsko-rzeźbiarskie, ul. Madalińskiego 3 Zakład drzewny, ul. N ad Bogdanką S to 1arnia, ul. Czajcza 4 S to 1arnia, ul. Kanałowa 13produkcja i sprzedaż wyrobów szklanych szlifowanie szkła i wyrób lusterwyrób mebli rzeźbionychkonstrukcje drzewne

wyrób mebli artystycznych i architektura wnętrzwyrób meli i urządzeń biurowychwyrób mebliwyrób ławek i urządzeń szkolnychprodukcja form do obuwiausługi stolarskie

Bracia Jakuszewscy

Z. H. Bayermann

Wilhelm Miiller

Theodor Busse

Kazimiera Sroczyńska i spadkobiercy J. Sroczyńskiego Friedrich Quiram

W. Nowakowski i Synowie, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Robert Just

Max Szulz

Leo Kempiński ul. Starołęcka 53 Fabryka kopert i papeterii, wyrób artykułów papierniczych ul. Szyperska 8 Wytwórnia opakowań tekturowych produkcja opakowań "Karton" , ul. Walki Młodych 68

Stolarnia, ul. Kościelna 59 Zakład pogrzebowy" Ceremoniał" ul. Towarowa 25 Fabryka mebli, ul. Łacina 1

Przemysł papierniczy

Przemysł włókienniczy 131 132 133 134 135 136 .

137usługi stolarskie

wyrób trumien i usługi pogrzebowe produkcja mebli zwykłych i fornirowanych

G. Weinsteiger

M. Otmianowski

Edmund Węcławski

Fritz Kiehn

Edward Kręglewski i Spółka J. G1apa

Pracownia trykotaży, wyrób artykułów trykotarskich T. Hoffmann ul. Daszyńskiego 147 Fabryka trykotaży, produkcja artykułów dziewiarskich Otto Schwarz ul. Wielkie Garbary 39 Wytwórnia dzianin, produkcja artykułów dzianych Ryszard Schwarz ul. Kopernika 4 Wytwórnia trykotaży, wyrób trykotaży E. Schulz ul. Dąbrowskiego la Wytwórnia koronek "Liko" produkcja koronek i robótek N orbert Liko ul. Koronkarska 3 Poznańska fabryka worków wyrób worków i płacht Wiirfe1 i Schalicke i płacht ul. Przemysłowa 33 Wytwórnia płacht i worków "Ju- » spółka akcyjna ta" ul. Dąbrowskiego 81 i Kop czyń - skiego 9

Przemysł odzieżowy

Przemysł skórzano-obuwniczy

Przemysł spożywczy

Fabryka konfekcji męskiej i damskiej ul. Wielkie Garbary 16 Wytwórnia odzieży zawodowej ul. Jackowskiego 31 Wytwórnia kapeluszy, ul. Woźna 10 Wytwórnia czapek i przyborów wojskowych ul. Garncarska 9 Fabryka odzieży męskiej, ul. Skarbowa 11 Fabryka odzieży męskiej, ul. Strumykowa 3/4

Garbarnia skór futerkowych ul. Langiewicza 2 Galanteria skórzana, ul. Marcina 18

"Osta", ul. Wszystkich Świętych 4a

Fabryka cukierków, ul. Wojciecha 29 Fabryka keksów i pierników "Efte" , ul. Marszałka Focha 175 Zakład wyrobów odżywczych "Knorr" , ul. Starołęcka 42wyrób konfekcji damsko-męskiej Dr Makkus i Spółka i odzieży roboczejwyrób odzieży J. Lindenwyrób kapeluszy L. M. de Wittwyrób czapek i przyborów wojsko- Woh1gemuth skowychwyrób odzieży męskiej Wulfmgprodukcja mundurów Herbert Lupkęwyprawianie i uszlachetnianie skór Hans Sperlingwyroby skórzane

01denburgwyrób cukierków

Julia i Artur Gaedeprodukcja keksów i pierników

Hans Feitprodukcja kostek bulionowych, przypraw, zup, płatków owsianych

spółka z ograniczoną odpowiedzia1nością

Fabryka octu i musztardy, ul. Gorczyńska Fabryka czekolady i cukierków " Goplana" ul. Wawrzyńca 11 Fabryka "Maggi", Al. Bałtycka 85 Fabryka makaronu "Germanini", ul. Gorczyńska 46 Fabryka przetworów mięsnych "Bracia Dawidowscy" ul. Dąbrowskiego 129/131 Fabryka cukierków "CukroIa" ul. 27 Grudnia 5 Fabryka keksów, ul. Marszalka Focha 175 Fabryka sera "Rem o" , Poznań - Bielniki Wytwórnia sera, ul. Rocha 9 Kwaszarnia kapusty 1 ogórków ul. Zawady 21 Browar i słodownia, Poznań - Kobylepole Browar Bojanowo, dawno F. Junke Poznań - Bojanowo Browar Huggera, ul. Półwiejska 25 Słodownia, ul. Sucha 16 Młyn parowy i elektryczny "Hermanka " ul. Fabryczna 22/23 164produkcja octu i musztardy

wyrób czekolady, cukierków i keksówwyrób kostek bulionowych, zup i przypraw produkcja makaronuprzetwory mięsnewyrób cukierków wyrób keksów wyrób serówkonserwowanie ogórków i kapustyprodukcja słodu, piwa oraz wód mineralnych produkcja piwaprodukcja słodu przemiał zboża na mąkę

Spółka akcyjna

Spółka akcyjna

Spółka akcyjna

Leon, Roman, Aleksander i Stefan Dawidowscy

Spółka akcyjna

Schoteck

Curt N etzband

J>

Bracia Walter i Kurt Krasemann Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością >>>spółka akcyjnaspółka akcyjna ul. Nadolnik 8 Młyn, Poznafi - Antoninek Piekarnia, ul. Kraszewskiego 15 Piekarnia, ul. Mokra 1 Piekarnia, ul. Czesława 14 Piekarnia, ul. Graniczna 12 Piekarnia, ul. Szamarzewskiego 19 Piekarnia, ul. Marszałka Focha 175 Rzeźnictwo i wędliniarnia, ul. Daszyńskiego 69 Rzeźnictwo i wędliniarnia, ul. Daszyńskiego 119 Rzeźnictwo- wędliniarstwo, ul. 23 Lutego 13 Rzeźnictwo- wędliniarstwo, ul. Wrocławska 12 Rzeźnictwo-wędliniarstwo, ul. Madalińskiego 2 Sklep i warsztat rzeźnicko-wędli' niarski, ul. Marszałka F ocha 53 Restauracja, ul. Daszyńskiego 47 przemiał zboża na mąkę spółka akcyjna » Bracia Schi1ling wypiek 1 handel pieczywem F. Fiede1ak >)) Tepper

Berta U1bricht

J>

E. Fiede1akubój i handel mięsem i jego przetworami

Karl Seipolt

J»

Feliks Biedermann

>>>>

Arnold Milbrandt

Walter Milbrandt

Karl Reschkeusługi konsumpcyjne 180

Inne gałęzie przemysłu

Restauracja, ul. Daszyńskiego 60 Restauracja, ul. Graniczna 13 Restauracja, ul. Marszałka Focha 163 Restauracja, ul. 23 Lutego 23 Restauracja, ul. Marcina 62/63 Restauracja, ul. Wielkie Garbary 33

Wytwórnia korków do butelek, ul. Warszawska 6 " Gambrinus" ul. Wielka 16 Przedsiębiorstwo wiercenia studzien i fabryka pomp, ul. Marszałka Focha Śrutownik, Poznań - Krzesiny Towarzystwo hodowli i zbytu nasion buraczanych "Oryginał" ul. Kopanina 28/36

Hurtownia artykułów kanalizacyjnych i sanitarnych, ul. Żydowska 2/3 Zachodniopolska hurtownia ul. Żydowska 2/3usługi konsumpcyjnewyrób korkówwyrób zamknięć do butelekprodukcja urządzeń studniarskich i wyrób pompprzemiał zboża

hodowla i handel hurtowy nasionami buraków cukrowych oraz selekcyjnymi sadzeniakami ziemniaków handel hurtowyi»

A. Wutge

Eugen B10mberg 1 Paul Effenberger Kopczyński

Henryk Sparenberg

Lesiewicz i Spółkaspółka akcyjna 193 Składnica, skład - magazyn Gustaw G 1aetzner ul. Kraszewskiego 10 194 Składnica, >>> Edmund Czerniewicz Al. Wielkopolska 195 Składnica, j>j M. Kind1er ul. Marszałka Focha 214 196 Składnica, »j ul. Wierzbięcice 37 197 Składnica węgla, " ul. Dąbrowskiego 67 198 Składnica "Elibor" , F9 ul. Gąsiorowskich 6

Obj aś nie ni a : GmbH - Gesellschaft mit beschdinkter Haftpflicht (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością) A.G. - Aktiengesellschaft (spółka akcyjna).

OD REDAKCJI

Niniejszy wykaz, jak to już stwierdzono w tekście, jest pierwszą próbą zestawienia przedsiębiorstw przemysłowych i handlowych w Poznaniu, które na podstawie ustawy Krajowej Rady Narodowej o nacjonalizacji przemysłu uległy upaństwowieniu, i jako taki nie stawia sobie celu całkowitego wyczerpania tematu. Badania tematu i poszukiwania materiałów będą kontynuowane, w stosownym czasie powrócimy z uzupełnieniami Wykazu na łamy naszego pisma. I

-oen O" OteH

Franciszek Łozowski

ZAKŁADY PRZEMYSŁU METALOWEGO "H. CEGIELSKI"

Mi

Hala montażowa obrabiarek ZYCIE

KULTURALNE

BOGDAN CISZEWSKI

FILHARMONIA POZNAŃSKA W SEZONIE 1965/66

JAEZON ARTYSTYCZNY 1965/66 Filharmonii Poznańskiej różnił się z wielu względów od sezonu 1964/65, w odniesieniu do którego wysuwano szereg zarzutów: repertuar pomijający wielkie nazwiska kompozytorów, nie zawsze najlepsze wykonania, brak gościnnie występujących orkiestr i dyrygentów. Wszystkie te czynniki złożyły się na nie najlepszy obraz życia muzycznego tak wielkiej instytucji jak Filharmonia Poznańska. Sezon 1965/66 przyniósł wyraźną poprawę. U słyszeliśmy dwie dobre i znakomicie przygotowane orkiestry symfoniczne: Miejską Orkiestrę Symfoniczną z Berlina i Onkiestrę z Bournemouth. Orkiestrą Filharmonii Poznańskiej dyrygowali gościnnie dobrej klasy dyrygenci zagraniczni: Doneux, Durian, E1enescu, Matej, Schroder i polscy: Madey, Missona, Satanowski, Tunicka. Ogólny poziom wykonawczy sezonu był znacznie wyższy od poprzedniego. Przyczynił się do tego nie tylko udział licznego grona wybitnych wykonawców, ale także dobry na ogół poziom przeciętny koncertów. Wreszcie w dziedzinie repertuaru odnotować można szereg bardzo cennych pozycji. Wystarczy wymienić: J. S. Bacha Pasję według św. Mateusza, G1ucka Orfeusza, Honeggera Joannę d'Are na stosie, Strawińskiego Króla Edypa, Debussy'ego Iberię, Mah1era IV Symfonię, czy też Nowowiejskiego III Symfonię. Nie zostały jednak zapełnione wszystkie luki repertuarowe. Myślę tutaj o takich kapitalnych dziełach, jak Święto wiosny i Symfonia psalmów Strawińskiego, czy też Koncert na orkiestrę Bartoka - wciąż jeszcze czekających na poznańską premierę. Z wielkich wydarzeń sezonu wymienić należy przede wszystkim czterokrotne wykonanie Joanny d'Are na stosie Honeggera pod batutą Witolda Krzemieńskiego, ze znakomitą kreacją Zofii Kucówny w roli Joanny i współudziałem dobrze przygotowanego Spółdzielczego Chóru Mieszanego im. Stanisława Moniuszki. Z dużym zainteresowaniem spotkały się występy orkiestr: Miejskiej Orkiestry Symfonicznej z Berlina pod dyrekcją Kurta Sanderlinga (znakomite wykonanie IV Symfonii Beethovena i V! Symfonii Szostakowicza) i Orkiestry Symfonicznej z Bournemouth (Anglia) z dyrygentem Rudolfem Schwarzem i pianistą Peter Katinem (świetna, prawdziwie "wiedeńska" w stylu interpretacja wielkiej IX Symfonii C-dur Schuberta oraz powściągliwe w ujawnianiu emocji wykonanie Koncertu d-moll Rachmaninowa). Rewelacyjny wręcz poziom przedstawił zespół kameralny "Solistów z Brukseli", podobnie jak inny zespół specjalizujący ,się w wykonaniu muzyki dawnej (przede wszystkim barokowej): 39-osobowa orkiestra radia zachodnioniemieckiego z Kolonii. Orkiestra symfoniczna Filharmonii Poznańskiej pracowała w sezonie pod kierownictwem Witolda Krzemieńskiego. Szereg koncertów prowadził też Zdzisław Szostak. Ocena działalności orkiestry w sezonie 1965/66, jej poziomu i możliwości

Bogdan Ciszewski

Para znakomitych aktorów warszawskich - Zofia Kucówna (Joanna d'Arc) i Adam Hanuszkiewicz (Brat Dominik) wzięła udział w wykonaniu oratorium "Joanna d'Arc" Honeggeraodtwórczych pozwala na potwierdzenie pewnej stabilizacji, to znaczy wyrównania poziomu uzyskanego po reorganizacji zespołu, dokonanej przed IV Międzynarodowym Konkursem Skrzypcowym im. Henryka Wieniawskiego. Poznańscy filharmonicy przedstawili w sezonie szereg wykonań dobrej, a nawet (niekiedy) bardzo dobrej klasy. Wystarczy wspomnieć tutaj o takich osiągnięciach, jak wykonania: IV Symfonii Mah1era, Obrazków Z wystawy Musorgskiego-Rave1a, III Symfonii Nowowiejskiego, Preludiów Liszta, Bolera Ravela, IV Symfonii Czajkowskiego, II Symfonii Beethovena, które to wykonania ujawniły duże możliwości techniczne i ekspresyjne orkiestry. Możliwości te jednak nie zawsze były w pełni wykorzystywane. Na niejednym koncercie orkiestra grała zaledwie poprawnie, jak gdyby obojętnie. A przecież należy niewątpliwie do czołowych zespołów symfonicznych w kraju. Wydaje się, że droga do jakiegoś wyraźnego dalszego rozwoju orkiestry prowadzi przez maksymalne zróżnicowanie repertuaru, obejmującego tak nieodzowne z punktu widzenia szeroko pojętej dydaktyki utwory · prek1asyczne i klasyków wiedeńskich, jak również muzykę drugiej połowy XIX wieku oraz współczesną (ze szczególnym uwzględnieniem wirtuozowskiego symfonizmu Ryszarda Straussa, Strawińskiego i Ravela). Ważnym czynnikiem jest też taka postawa dyrygentów, która na każ d y m koncercie stwarzałaby atmosferę maksymalnej koncentracji i aktywizacji zespołu. Osobnym rozdziałem w pracy Filharmonii Poznańskiej w sezonie była ścisła współpraca z amatorskim ruchem śpiewaczym - reprezentowanym przez liczne dobre chóry. Dzięki tej współpracy można było sięgnąć po szereg znakomitych dzieł oratoryjnych, przyjętych przez publiczność z wielkim zainteresowaniem. Po

ziom wykonawczy nie zawsze mógł w pełni zadowolić (co można przypisać niewystarczającej ilości prób do niektórych utworów oratoryjnych), należy jednak przypuszczać, że współpraca orkiestry symfonicznej z chórami amatorskimi rozwijać się będzie również i w następnych sezonach, przynosząc coraz ciekawsze i lepsze rezultaty. Podobnie jak w sezonach poprzednich, w pracy Filharmonii szczególne miejsce zajmowała działalność popularyzatorska. Świetnie "prosperowały" Koncerty Poznańskie - posiadające swoją stałą, wierną i liczną publiczność. O dużym zapotrzebowaniu społecznym na tego rodzaju imprezy świadczy każdorazowe trzykrotne wykonanie programu. Kierownictwo Filharmonii utrzymując w zasadzie niezmienioną linię repertuarową Koncertów Poznańskich, to znaczy opierając się na utworach popularnych w rodzaju np. fragmentów z baletu Pan Twardowski Różyckiego czy też Gajane Chaczaturiana, przejawiało też wyższe aspiracje artystyczne, czego przykładem może być przyjęty z wielkim zainteresowaniem publiczności recital klawesynowy wybitnej klawesynistki Zuzany Rużićkovej. Sezon 1965/66 był okresem wielkich sukcesów Chóru Chłopięcego i Męskiego Filharmonii Poznańskiej pod dyrekcją Stefana Stuligrosza. Ponowna podróż do Stanów Zjednoczonych i Kanady w czasie od 4 października do 24 listopada 1965 r.

i koncerty w wielkich ośrodkach tych krajów potwierdziły światową klasę chóru. Szczególne zainteresowanie towarzyszyło - jak zwykle - występom pianistów.

Z licznego ich grona pierwszym w kolejności chronologicznej był Marek Jabłoński, młody pianista kanadyjski polskiego pochodzenia. W trakcie fascynujących rozgrywek konkursowych Międzynarodowego Konkursu Chopinowskiego w Warszawie artysta ujawnił cenne zalety: wyraźnie skrystalizowany indywidualny styl odtwórczy, umiejętność wypowiadania się w wielkich formach, nerw dramatyczny, szeroki oddech interpretacji. Występując w inauguracyjnym koncercie Filharmonii Poznańskiej wykonał Koncert e-moll Chopina. Marek Jabłoński występem tym potwierdził swoje zalety, ale zarazem ujawnił, że jego isztuka pianistyczna nie jest jeszcze zu

Bogdan Ciszewskipełnie dojrzała. Młodemu pianiście brak umiejętności przerzucania się ze stylu w styl, brak wszechstronności pozwalającej na różnorodne kształtowanie muzycznego tworzywa. N ajistotniejsze cechy isty1u interpretacyjnego: epicki rozmach i skłonność do podkreślania momentów dramatycznych wykonywanego dzieła uwydatniły się również w wykonaniu chopinowskiego Koncertu e-moll. A przecież to młodzieńce dzieło Chopina jest przykładem stylu brillant. Wykonaniu brakowało precyzyjnego cyzelatorstwa, wszystkich finezyjnych szczegółów, salonowego wdzięku i błyskotliwości.

Innym wydarzeniem były występy Bernarda Ringeissena - popularnego w Polsce pianisty francuskiego', jednego z triumfatorów V Międzynarodowego Konkursu Chopinowskiego. Kolejne występy Ringeissena w Polsce utwierdzały słuchaczy w przekonaniu, że ten wielki talent rozwija się praJan Ekier widłowo. Sięgał po muzykę różnych epok, rozszerzając Ustawicznie repertuar i doskonaląc swe umiejętności , pianistyczne. Tym razem przyjechał do Poznania z programem recitalowym zawierającym utwory: Haydna, Chopina, Rachmaninowa i Prokofjewa oraz II Koncert Brahmsa. W pierwszej części pianista nieco rozczarował licznie przybyłą publiczność. Sonacie F-dur Haydna nie przysporzył elektryzującej radości życia - dynamizującej muzykę wielkiego klasyka wiedeńskiego. Ringeissen grał ją nieco apatycznie, gubiąc wiele z niuansów artykulacyjnych i posługując się mało zróżnicowaną dynamiką. Również i Sonata h-moll Chopina daleka była w swej chłodnej poprawności od tego, co zwykło uważać się za stylową interpretację chopinowską. Natomiast kilka preludiów Rachmaninowa i VII Sonata Prokofjewa (w drugiej części recitalu) - stanowiły prawdziwe kreacje odtwórcze. Zwłaszcza Sonata - przedziwny konglomerat żywiołowej motory cznoś ci, sarkazmu i liryzmu - rozentuzjazmowała słuchaczy. W tym utworze Bernard RingeLssen błysnął nowoczesną sztuką pianistyczną. Jako solista II Koncertu B-dur Brahmsa, pianista przedstawił wykonanie nienaganne technicznie, skupione, nasycone głęboką refleksyjnością i powagą. Wiktor Mierżainow (Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich), solista w III Koncercie Rachmaninowa, grał spokojnie, rzeczowo - unikając hipertrofii emocjonalnych, a skupiając się raczej na uwydatnieniu wartości konstrukcyjnych utworu. Może właśnie ta klasycyzująca "obiektywna" postawa sprawiła, że nie osiągnął popularności i rozgłosu na miarę światową. Swoje cenione i znane od lat walory pianistyczne zaprezentowała w Koncercie Chaczaturiana Lidia Grychtołówna, wykonując ten utwór z właściwym sobie rozmachem i brawurą. Jan Ekier natomiast był precyzyjnym i subtelnym odtwórcą

Koncertu d-moll Mozarta. Józef Walczak z prawdziwie wirtuozowskim polotem wykonał Koncert F-dur Gershwina. W grudniu 1965 r. gościł na estradzie filharmonicznej pianista węgierski Gabor Gabos, znany w Polsce z licznych nagrań płytowych. Wystąpił on jako solista w Koncercie d-moll Brahmsa, wydobywając z tego arcydzieła jego szlachetny patos, dramatyczne napięcie i monumentalną wielkość. Gdyby nie pewien niedosyt ekspresji typu lirycznego (zwłaszcza w drugiej części), można by wykonanie to zaliczyć do rzędu bardzo wybitnych. Inny typ pianizmu przedstawił Arna1do Estrella (Brazylia) - wykonawca Koncertu a-moll Schumanna. Tę interpretację nazwać by można kameralną - w najlepszym tego słowa znaczeniu. Brazylijskiemu pianiście najzupełniej obce są skłonności do popisu, do zdobywania łatwego poklasku wirtuozowskimi efektami. Interpretacja służy wydobyciu poezji schumannowskiej muzyki, która w ujęciu Estrelli jest pastelowa, subtelna, intymna w nastroju. Sensacyjnym wydarzeniem był recital Maurizio Polliniego - bezkonkurencyjnego triumfatora VI Konkursu Chopinowskiego w 1960 r. Osiemnastoletni wówczas _ pianista włoski porwał bez reszty publiczność, a krytycy nie wahali się uznać jego kreacji Sonaty h-moll za genialną. W latach następnych po Konkursie prawie całkowicie zaniechał występów. Nasuwały się więc obawy, że tak wyjątkowy talent może nie rozwinąć skrzydeł do dalszego lotu. Ohawy te w pewnym stopniu usunął już repertuar występów Polliniego w Polsce, obejmujący takie pozycje literatury fortepianowej, jak: Koncerty Schumanna i Prokofiewa, gigantyczna Sonata B-dur op. 106 Beethovena oraz liczne utwory Chopina, Skriabina, Bartoka i Prokofjewa. Młody pianista nie zmarnował więc lat, które upłynęły od wspaniałego triumfu warszawskiego. W poznańskim recitalu Pollini wykonał szereg utworów Chopina (Polonezy cis-moll i c-moll, trzy Etiudy z op. 25 As-dur, a-moll i c-moll, Nokturny Des-dur i cis-moll z op. 27, Scherzo cis-moll), Skriabina (V Sonata) i Prokofjewa (Wizje ulotne, VII Sonata). Publiczność wypełniająca do ostatniego miejsca aulę uniwersytecką przyjęła pianistę entuzjastycznie. Fenomenalna precyzja wykonania wielkich Etiud a-moll i c-moll z op. 25 godna była utrwalenia na płytach. Zmienił się natomiast styl odtwórczy - charakteryzujący się teraz powściągliwością, umiarem i refleksją. Typowym przykładem takiej postawy Polliniego był Nokturn Des-dur, upajający idealnym legato i cudowną miękkością kantyleny, prawdziwym bel canto fortepianu. W prokofiewowskim cyklu Wizji ulotnych Pollini - w zależności od potrzeb narzuconych przez ekspresję - zmieniał jak w kalejdoskopie sposób uderzania i artykulację, traktując niekiedy fortepian jak instrument perkusyjny, w innych natomiast utwo

Maria Tunicka

Bogdan Ciszewskirach cyklu zaskakiwał nieoczekiwanie intensywną nastrojowością. W sumie było to frapujące spotkanie z pianistyką dużej miary. Jednym z kulminacyjnych punktów sezonu 1965/66 był recital Ma1co1ma Fragera, znanego już w Poznaniu z kilkakrotnych występów laureata I Nagrody Konkursu Brukselskiego.

Doskonałość jego kunsztu pianistycznego wymyka się wszelkim szablonowym określeniom recenzenckim. Gra Fragera stanowiła niemal idealną syntezę nieograniczonych wręcz możliwości technicznych z intensywną, a przecież ujętą w ramy żelaznej dyscypliny ekspresyjnością. Wykonanie bachowskiego Capriccia na odjazd brata wywodziło się z najlepszych tradycji muzyki klawesynowej. Dźwięk fortepianu wydawał się tutaj niematerialny w swej lekkości i ulotności, fraza płynęła nieprzerwanym nurtem. Jakże inaczej odtwarzał Frager Sonatę Es-dur op. 31 Beethovena! Dźwięk w utworze tym miał większy "ciężar gatunkowy", właściwy dla muzyki kompozy tora, którego największym tytułem do sławy była twórczość symfoniczna. Swoisty "symfonizm" istnieje jako podskórny nurt w całej fortepianowej twórczości Beethovena determinując wyobraźnię kompozytora, i w kierunku podkreślenia tego "symfonizmu" zmierzało wykonanie Fragera. Sonata g-moll op. 22 Schumanna była kalejdoskopowo zmieniającym się szeregiem romantycznych obrazów, jednak szczytowym punktem recitalu były Obrazki Z wystawy Musorgskiego. Ma1co1m Frager, pianista o wysoce rozwiniętej wrażliwości kolorystycznej, przedstawił w tym wspaniałym cyklu olśniewającą feerię barw dźwiękowych, kulminującą w części finałowej (Wielka brama kijowska), gdzie tytaniczna potęga dźwięku zdawała się rozsadzać mury sali koncertowej. Dubravka Tomsic (Jugosławia), absolwentka nowojorskiej Szkoły Juil

Andrzej Markowski dyryguje orkiestrą Filharmonii Poznańskiej powiększoną o grupę perkusyjną ze Strassburga w czasie prawykonania utworu Luigi Nono - "Diario Polaceo 58". 29 IX 1965, IX "Warszawska Jesień" w Filharmonii Narodowej w Warszawie

liarda, w II Koncercie Rachmaninowa połączyła wysokiej klasy perfekcję techniczną z grą pełną poezji i sentymentu. Ta młoda pianistka znajduje się - być może - u progu wielkiej kariery międzynarodowej. Podobnym sukcesem był występ pianistki tureckiej, Idil Biret, znakomitej wykonawczyni Koncertu h-moll Czajkowskiego. Ten arcypopu1arny i ograny utwór pod palcami Idil Biret zafascynował słuchaczy potęgą brzmienia, blaskiem wirtuozowskim, jakąś narzucającą się sugestywnie wielkością interpretacji. Wśród skrzypków na pierwszy plan wysunął się Charles Treger, któremu sukces osiągnięty na IV Międzynarodowym Konkursie Skrzypcowym im. Henryka Wieniawskiego w Poznaniu toruje drogę do wielkich sukcesów międzynarodowych. Świetnym, bardzo skupionym wykonaniem wielkiego Koncertu D-dur Brahmsa Treger wykazał, że jest artystą mistrzowsko władającym wszelkimi arkanami techniki skrzypcowej, posiadającym przy tym zdecydowanie skrystalizowaną osobowość interpretatora. Wiolinistykę reprezentowali ponadto: Igor Ozim (Jugosławia), który wykonał z solidną poprawnością Koncert A-dur Mozarta, Edward Statkiewicz (bardzo dobry Koncert d-moll Wieniawskiego), Emil Kamilarov (Bułgaria) wykonując Koncert D-dur Paganiniego oraz Igor Bezrodny (Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich) - recital utworów Haend1a, Brahmsa, Prokofjewa i Szostakowicza. Z licznego grona śpiewaków występujących m. in. w wielkich dziełach oratoryjnych wymienić należy Krystynę Szczepańską (świetne kreacje w Orfeuszu i Królu Edypie), Władysława Malczewskiego oraz Krystynę Szostak-Radkową (solistkę w koncercie symfonicznym). Niezapomnianym przeżyciem był recital światowej sławy śpiewaczki radzieckiej, Żary Dołuchanowej .

8 Kronika miasta Poznania 4

Bogdan Ciszewski

Nie sposób pominąć tak wybitnych instrumentalistów koncertujących na estradzie poznańskiej, jak znakomita czeska klawesynistka Zuzana Ruzickova, organista Helmut P1attner (Rumunia) i oboista Lothar Faber (Niemiecka Republika FederaIna) . Osobny rozdział w działalności Filharmonii Poznańskiej stanowią wykonania muzyki współczesnej w ramach "Warszawskiej Jesieni" oraz "Poznańskiej Wiosny Muzycznej". W Warszawie orkiestra poznańska wystąpiła dwukrotnie (dyrygowali: Witold Krzemieński i Andrzej Markowski) odnosząc poważny sukces podkreślany przez krytyków stołecznych. W ramach VI "Poznańskiej Wiosny Muzycznej" odbyły się trzy koncerty symfoniczne. Dwukrotnie dyrygował Zdzisław Szostak, jeden koncert prowadził Witold Krzemieński. Program tych koncertów zawierał szereg prawykonań (utwory Poradowskiego, Schillera, Maklakiewicza, Guzowskiego i A. Szeligowskiego).