ANTONI LEŚNIEWSKI

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1966.10/12 R.34 Nr4

Czas czytania: ok. 16 min.

D RUKARNIA UNIWERSYTETU im. ADAMA MICKIEWICZA W LATACH 1946-1966

Posiadany do 31 VIII 1939 r. majątek drukarni, szacowany na kwotę 16)75 tys. zł, w latach 1939-1945 został rozproszony po różnych zakładach drukarskich pracujących pod zarządem okupanta. Po zakończeniu działań wojennych w 1945 r. i wyzwoleniu Poznania, Senat U niwersytetu Poznańskiego postanowił reaktywować Drukarnię Uniwersytecką' i omawiał kilkakrotnie na swych posiedzeniach sprawę rewindykacji maszyn drukarskich stanowiących własność Uniwersytetu. Senat obarczył odpowiedzialnością za tę sprawę początkowo prof. dr Jana Rutkowskiego, a następnie prof. dr Tadeusza Kurkiewicza i prof. dr Zygmunta Wojciechowskiego. Na posiedzeniu w dniu 30 IV 1946 r. Senat wysłuchał sprawozdania prof. dr Tadeusza Kurkiewicza O przebiegu rewindykacji majątku ib. Drukarni Uniwersyteckiej, montażu urządzeń oraz upoważnił rektora do poczynienia kroków zmierzających do uruchomienia Drukarni. N a siedzibę Drukarni przeznaczono lokale w prawym skrzydle parteru Collegium Maius o łącznej powierzchni 250 m 2. Odzyskany w tym okresie park maszynowy Drukarni składał się z maszyny typograficznej formatu B-2, dwóch maszyn pośpiesznych i jednej dociskowej, trzech linotypów, maszyny do falcowania arkuszy i innych niezbędnych urządzeń 2. Montaż maszyn odbył się pod kierunkiem Michała Szlaferka.

Przygotowania do rozpoczęcia działalności produkcyjnej trwały blisko rok.

1 czerwca 1946 r. drukarnię opuściły pierwsze druki akcydensowe, wykonane, dla Uniwersytetu Poznańskiego. Do pierwszych pracowników drukarni, z których w chwili obecnej pracuje jeszcze linotypista Henryk Czysz, zaliczyć należy:

1 Po otwarciu Uniwersytetu Poznańskiego w 1919 r., rektor Heliodor Święcicki zabiegał o własną drukarnię. Z pomocą uczelni przyszedł wydawca poznański Józef Winiewicz, który we wrześniu 1920 r. darował Uniwersytetowi urządzenia dawnej niemieckiej drukarni "Paetz und Schmidt", mieszczącej się przy ul. Małe Garbary 7a. Drukarnię Uniwersytecką zlokalizowano w zabudowaniach przyległych do Collegium Minus, a jej dyrektorem został sam ofiarodawca. W roku 1922 drukarnia zatrudniała 29 pracowników, w tym 16 składaczy ręcznych. W roku 1927 posiadała pierwszy linotyp (drugi dopiero w 1938 r.), a w 1928 r. - pierwszą pośpieszną maszynę drukarską. W murach drukarni drukowano prace wszystkich Komisji Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk oraz czasopisma naukowe takie, jak: "Ruch Prawniczy i Ekonomiczny", "Przegląd Archeologiczny", "Slavia Occidentalis", "Wiadomości Antropologiczne", "N owiny Psychiatryczne", czasopismo filozoficzne "Eos" oraz "Kronikę Uniwersytetu Poznańskiego**'. W roku 1 liczba zatrudnionych pracowników wzrosła do 70 osób. Lokale zajmowane wówczas okazały się za szczupłe. Noszono się z zamiarem wybudowania własnej drukarni. N a ten cel stworzono fundusz, który w 1939 r. wynosił 70 tys. zł. 2 Maszyna drukarska formatu B-2 zwrócona została drukarni w lutym 1946 r. na mocy wyroku sądowego.

Antoni

LeSniewski

Kazimierza Bie1aisiaka, Stefana Burę, Romana Ciszaka, Mieczysława Hopp1a, Władysława Janowczyka, Irenę Jarzina, Weronikę Kubiak, Leona Kurowskiego, Antoniego Langowskiego, Narcyza Marciniaka, Romana Mocka, Czesławę Perkowską, Władysławę Ratajczak, Franciszka Wawrzyniaka, Witosława Wiśniewskieg0 3 .

Pierwszą pomoc finansową, w formie zaliczki na druk prac naukowych, otrzymała Drukarnia od Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Instytutu Zachodniego, redakcji "Przeglądu Antropologicznego" w Poznaniu oraz Towarzystwa Nauki i Sztuki w Gdańsku. Za otrzymaną gotówkę zakupiono niezbędny mateiriał zecerski, matryce linotypowe oraz większą partię papieru. Uroczystość uruchomienia Drukarni odbyła się 15 grudnia 1946 r. w obecności wiceministra oświaty Eugenii Krassowskiej oraz przedstawicieli Uniwersytetu Poznańskiego, zaproszonych gości i przedstawicieli prasy. Dyrektorem Drukarni w porozumieniu z Zarządem Związku Zawodowego Pracowników (Przemysłu Poligraficznego został Józef Winiewicz, jego zastępcą Michał Szlaferek, kierownikiem technicznym Antoni Nowakowski, oddziałowym zecerni Ignacy Tasiemski. Pierwszymi pracami zleconymi do wykonania były: Archiwum Historii i Filozofii Medycyny, tom XVIII (25 ark. wyd.), "Slavia Occjdentalis", tom XVIII (37 ar. wyd.), Rocznik Akademii Handlowej na rok 1946/47 (18 ark. wyd.), Spisy wykładowców Uniwersytetu Poznańskiego i Skład osobowy Akademii Handlowej.

W dwudziestoleciu (1946-1966) w działalności Drukarni rozróżnić należy pięć okresów: 1. Lata 1946-1949, w których Drukarnia była placówką Uniwersytetu Poznańskiego . 2. Lata 1950-1951, w których podlegała Ministerstwu Oświaty.

3. Lata 1952-1956, w których podlegała Centralnemu Zarządowi Przemysłu Graficznego. 4. Lata 1957-1959, kiedy podlegała Ministerstwu Szkolnictwa Wyższego.

5. Od roku 1960 znalazła się pod bezpośrednim nadzorem rektora Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, natomiast nadzór zwierzchni sprawuje Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego.

Lata 1946-1949 należą niewątpliwie do najtrudniejszych okresów działalności organizacyjnej i produkcyjnej. Sytuację pogarszał fakt, że władze uniwersyteckie tylko z największym wysiłkiem mogły z własnych szczupłych dotacji finansować działalność poligraficzną Drukarni. W początkowym okrdsie tacy wydawcy, jak Instytut Zachodni i towarzystwa naukowe z chwilą składania maszynopisu do druku wpłacały Drukarni umowne kwoty pieniężne na poczet wykonania zamówionego dzieła naukowego. Z wpłat tych uzupełniano przede wszystkim brakujący materiał drukarski, dokonywano remontu i montażu maszyn oraz zakupiono bardzo potrzebne matryce do linotypów. W latach 1946-1949 władze uniwersyteckie przeznaczyły na inwestycje 5 263 114 zł, zozego m. in. w 1948 r. zakupiono maszynę pośpieszną za kwotę 2750 tys. zł oraz utworzono fundusz budowy nowej drukarni, wyznaczając na terem budowy parcelę w najbliższym sąsiedztwie Collegium Maius. Projekt ten nie został zrealizowany, bowiem pod koniec 1948 r. dzięki staraniom prof. dr Tadeusza Kurkiewicza przyznano Uniwersytetowi Poznańskiemu budynek szkolny b. gimnazjum im. Bergera przy ul. Strzeleckiej 11 z przeznaczeniem na drukarnię.

· Spośród tych na zasłużony odpoczynek odeszli: Kazimierz Bielasiak, Leon Kurowski i Franciszek Wawrzyniak.

Pierwszy Zarząd Drukarni w 1946 r. Stoją od lewej, rząd I: inspektor Państwowego Zakładu Wydawnictw Szkolnych, Czesława Szychowska, Zefiryna Perdziak, Michał Szlaferek, rząd II: Antoni Nowakowski, Leon Urbaniak, Józef Winiewicz i Wiktor Baranowski

Wielu jest takich pracowników drukarni, którzy nie szczędzili sił 1 czasu na odbudowę i przystosowanie do potrzeb przyznanego gmachu. Obliczono, że w nowej siedzibie Drukarnia zatrudniałaby około 300 osób na dwie zmiany. W tymże roku na nową drukarnię przy ul. Strzeleckiej Ministerstwo Oświaty przyznało kredyt w wysokości 60 min zł oraz 8,5 min zł na uzupełnienie wyposażenia. Zakupiono metal linotypowy, czcionki, regały i inne urządzenia niezbędne dla normalnego funkcjonowania zakładu. Drukarnia otrzymała wprawdzie od Centralnego Zarządu Przemysłu Graficznego dwa linotypy, maszynę dociskową, dwie maszyny pośpieszne oraz maszynę do fa1cowarda arkuszy, jednak prawie wszystkie te maszyny były w stanie nie nadającym się do eksploatacji - wymagały remontów i dużo nakładów. W końcu Drukarnia przygotowana została do -wykonywania trudnych dzieł naukowych. Niebawem znalazła się ona na czwartym miejscu wśród drukarni naukowych w Polsce. Z początkiem 1949 r. dyrekcja otrzymała polecenie uruchomienia powielarni do wykonywania skryptów studenckich. Otrzymano w tym celu maszyny niestety tak zniszczone, że nie można było ich eksploatować. Sprowadzono pośpiesznie z Czechosłowacji trzy nowe rotaprinty, jeden zakupiono w Poznaniu. Z Niemieckiej Republiki Demokratycznej sprowadzono cztery maszyny do pisania skryptów. Powielarnie zorganizowano w lokalach przy ul. Ogrodowej 11, powierzając jej kierownictwo Tadeuszowi Wieczorkiewiczowi.

Antoni

Leśniewski

Hf

U.f;

I i imm

N a placu budowy nowej drukarni przy ul. Strzeleckiej. Stoją: drugi od lewej kierownik budowy, obok dyrektorzy: Józef Winiewicz i Michał Szlaferek

Drukarnię rozpoczęto zatem w latach 1946-1949 organizować od nowa. Praca ta przypadła w okresie, kiedy władza ludowa objęła kraj leżący w gruzach i zgliszczach. W czwartym roku Polski Ludowej została w zasadzie zakończona odbudowa przemysłu. Drukarze poznańscy mogą z dumą stwierdzić, że wielu z nich przydzielone im w tym dziele zadania - wykonało. W Drukarni Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza dokonywało się to w warunkach trudnych, ale załoga Drukarni dokładała starań o jak najlepszą realizację ogólnonarodowego dzieła. 1 lipca 1949 r., po uprzednich wielokrotnych rozmowach wstępnych, Senat U niwersytetu Poznańskiego za zgodą ówczesnej dyrekcji Drukarni wydzierżawił Drukarnię Ministerstwu Oświaty. N astępnie Drukarnia przeszła pod zarząd Państwowych Zakładów Wydawnictw Szkolnych i Centralnego Zarządu Przemysłu Graficznego. Na skutek tych zmian organizacyjnych Drukarnia nie otrzymała do dyspozycji przyznanego już budynku przy ul. Strzeleckiej 4, a sprawujący funkcję nadzorczą ówczesny Centralny Zarząd Przemysłu Graficznego nie przejawiał żadnego zainteresowania perspektywami rozwojowymi zakładu. Według koncepcji Centralnego Zarządu Przemysłu Graficznego Drukarnia miała stać się z dniem 1 I 1953 r. oddziałem produkcji dzieł naukowych Zakładów Graficznych im. Marcina

4 Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego w porozumieniu z Państwową Komisją Planowania Gospodarczego przeznaczyło budynek na Wieczorową Szkołą Inżynierską. Decyzją tą przekreślono plany otrzymania własnego gmachu.

Kasprzaka. Ponadto pod koniec 1949 r. na żądanie Uniwersytetu Poznańskiego oddzielono od Drukarni introligatornię, która stała się gospodarstwem pomocniczym Uniwersytetu.

Zarządzeniem prezesa Rady Ministrów powołano do życia w 1952 r. przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Poznańska Drukarnia Naukowa, działające na własnym rozrachunku gospodarczym 5 . Nabywając tym aktem osobowość prawną Drukarnia wzięła na siebie odpowiedzialność za wszelkie zobowiązania. Od tej pory rozwój zakładu i poprawę warunków produkcji oparto na wydajności pracy i osiąganiu coraz to lepszych efektów ekonomicznych przedsiębiorstwa 6. Od ostatniego kwartału 1951 r. nadzór nad Drukarnią sprawował Centralny Zarząd Przemysłu Graficznego. Nadał on Drukarni wstępną formę organizacyj ną 7, określając stan osobowy zarządu i produkcji na 95 etatów pracowników, w tym' 13 umysłowych. 1 VII 1957 r. stan osobowy załogi wzrósł do 121 pracowników, w tym 22 pracowników umysłowych, a wartość wytwarzanej produkcji wzrosła z 1311 tys. zł w 1952 r. do 3420 tys. zł w 1957 r. Drukarnia borykała się jednak ze stałymi kłopotami, walczyła o właściwe wyposażenie wydziałów produkcyjnych w maszyny i urządzenia oraz konieczny materiał do wykonywania skomplikowanych dzieł naukowych. Maszyny do składu, druku i introligatorskie należały do maszyn przestarzałych, wymagały wielu uciążliwych zabiegów konserwatorskich ze strony obsługi, aby tylko utrzymać je w stanie zdatnym do eksploatacji. W latach 1952-1957 na 31 różnych maszyn tylko trzy maszyny - dwie płaskie drukujące i jedna krajarka - oddane zostały do kapitalnego remontu za łączną kwotę 137 252 zł. Natomiast na inwestycje w okresie tego pięciolecia wydatkowano aż 59 813 zł, zakupując m. in. trzy gilotyny ręczne, czternaście kaszt zecerskich, jedną szafę do czcionek i jeden regał do odkładania druków za łączną kwotę 26 602 zł. Za pozostałe pieniądze zakupiono maszynę do pisania i urządzenia biurowe oraz wyposażenie do szatni. Nakłady te obejmują też kapitalne remonty, dokonane w okresie, kiedy drukarnia podlegała nadzorowi Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego 8.

Z [początkiem 1953 r. wskutek usilnych starań Politechniki Poznańskiej Centralny Zarząd Przemysłu Graficznego oddał Ministerstwu Szkolnictwa Wyższego powielarnię, a Ministerstwo przekazało je Politechnice jako gospodarstwo pomocnicze. Od początku 1957 r. Senat Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na kilku posiedzeniach poruszał sprawę odzyskania Drukarni, w której Uniwersytet mógłby drukować swe wydawnictwa. 6 V 1957 r. odbyła się w Ministerstwie Szkolnictwa Wyższego narada z udziałem przedstawicieli Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznańskiej Drukarni Naukowej, Polskiej Akademii Nauk, Państwowego Wydawnictwa Naukowego i Drukarni "Ossolineum". Omówiono plan działania oraz powołano Komisję, w skład której wszedł minister szkolnictwa wyższego Henryk Go1ański. Miała ona prowadzić działalność zmierzającą do odzyskania kilku drukarni.

B Zarządzenie nr 17 z 22 stycznia 1952 r.

8 Dyrektorem Poznańskiej Drukarni Naukowej mianowany został Franciszek Kuśnierek.

7 Zarządzenie z dnia 5 XI 1951 r.

8 Ciasnota pomieszczeń zmuszała dyrekcję Drukarni do wielu wystąpień wobec władz miejskich z wnioskami o nowe pomieszczenia. Wskazywano m. in. budynek po byłej "Drukarni Polskiej" przy ul. Armii Czerwonej 22 zajmowany przez Miejski Handel Detaliczny na magazyny odzieżowe. Zob. także "Głos Wielkopolski" nr 129 z 2 IV 1959 r., "Gazeta Poznańska" nr 90 z 16 IV 1959.

Antoni

Leśniewska

U8lUUlHKUlHlUUIl

.ll.U I :

. -J1.... -:l B III III

Załoga Drukarni w 1956 r. w czasie uroczystości X-lecia. Siedzą od lewej: Józef Skowider, Edmund Robaszkiewicz, Franciszek Kuśnierek, Antoni Nowakowski i Kazimierz Bie1asiak

Uroczystości jubileuszowe w dniu 22 IV 1965 r. Siedzą od lewej: Franciszek Wawrzyniak (drugi), Stanisław Sródka i Jan Otulakowski, obchodzący pięćdziesięciolecie pracy w zawodzie drukarskim

W wyniku działalności Komisji, 1 VII 1957 r. Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego przejęło dwie z czterech istniejących w Polsce drukarni naukowych: Drukarnię Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i Drukarnię Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Podstawą przejęcia tych drukarni było wspólne zarządzenie ministra szkolnictwa wyższego oraz ministra kultury i sztuki, zgodnie! z którym zwierzchni nadzór nad działalnością drukami począwszy od 1 VII 1957 r. sprawować miał minister szkolnictwa wyższego. Ten sposób załatwienia sprawy nie mógł sprostać ambicjom wydawniczym pracowników naukowych i władz Uniwersytetu, gdyż Uniwersytet będąc pełnoprawnym właścicielem Drukarni w dalszym ciągu nie miałby żadnego* wpływu na politykę wydawniczą Poznańskiej Drukarni Naukowej. W latach 1958-1959 Senat obradując pod przewodnictwem rektora prof. dra Alfonsa K1afkowskiego kilkakrotnie omawiał sprawę przejęcia Drukarni pod bezpośredni nadzór Uniwersytetu. Prof. dr Alfons K1afkowski, traktując odzyskanie Drukarni jako warunek zasadniczy, wiązał je z perspektywami rozwoju poznańskiego środowiska naukowego i wydawnictw uniwersyteckich. N a posiedzeniach tych podkreśano ponadto konieczność znacznego zaangażowania środków inwestycyjnych w wyposażenie Drukami. W wyniku działalności Senatu i prof. dra Alfonsa K1afkowskiego osobiście, minister szkolnictwa wyższego powierzył sprawowanie bezpośredniego nadzoru nad Drukarnią rektorowi Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza 9 . Jeszcze w roku 1960, dzięki staraniom prof. dra Alfonsa K1afkowskiego, Drukarnia wyposażona w nowe maszyny rozpoczęła produkcję nową techniką składu maszynowego: monotypowego. Po przejęciu Drukarni przez Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego jeszcze w 1957 r.

został spełniony jeden z głównych postulatów załogi przedsiębiorstwa dotyczący zmian podstawowego zaszeregowania pracowników wydziału składu ręcznego, maszynowego i sali maszyn typograficznych. W ten sposób zaszeregowanie pracowników Drukarni zrównane zostało z podobnymi zawodami w innych zakładach poligraficznych. Spowodowało to znaczny wzrost wydajności pracy. Od roku 1958 obserwuje się stałą troskę o stworzenie załodze jak najlepszych warunków pracy i płacy. W łatach 1958-1965 przedsiębiorstwo otrzymało na cele inwestycyjne 7657 tys. zł, w 1960 r. uruchomiono nowy oddział produkcyjny - monotypy, który w blisko 70% zmechanizował prace dotychczas wykonywane ręcznie, ponadto zakupiono trzydzieści innych podstawowych maszyn drukarskich, w tym cztery nowoczesne płaskie maszyny typograficzne. W znacznym stopniu zmechanizowano pracę introligatorni przez zakupienie maszyn do szycia, falcowania, prasy pneumatycznej, trójnoża i innych. Poważne kwoty wydatkowano na urządzenia zecerni ręcznej i wyposażenie wydziałów w części zamienne oraz konieczny w związku z rozwojem Drukarni - materiał zecerski. Powiększyła się również znacznie powierzchnia produkcyjna przez powiększenie sali maszyn typograficznych, przejęcie baraku dla introligatorni oraz kilku pomieszczeń administracyjnych na IV piętrze Collegium Maius. To wszystko przyczyniło się do znacznego wzrostu wykonywanych dzieł naukowych (tabela 1). Wysokie nakłady inwestycyjne i uzyskanie dodatkowej powierzchni produkcyjnej było możliwe dzięki pomocy i trosce o rozwój zakładu ze strony władz

· Zarządzenie nr 38 ministra szkolnictwa wyższego przekazuje nadzór rektorowi U niwersytetu im. Adama Mickiewicza z dniem 1 I 1 r.

Antoni

Leśniewski

Brygada Pracy Socjalistycznej. Od lewej: Władysław Janowczyk, Józef Rausz, Czesława Kowalska, Krystyna Fąferek i Tadeusz Dobrzyński. W środku dyrektor Drukarni Antoni Leśniewski

III M - A A -1- -DUMU A MMu-min1fTBilfMiM A *'

)[(

6 IX 1964 T. pracownicy Drukarni wzięli udział w Okręgowej Spartakiadzie Drukarzy w Poznaniu

Tabela 1

WIELKOŚĆ PRODUKCJI W LATACH 1946-1965 (. W JEDNOSTKACH NATURALNYCH)

Liczba tytułów Liczba egzemplarzy książek Liczba arkuszy wydawniczych Rok ogółem w tym ogółem w tym ogółem w tym eksport eksport eksport 1946 4 26 1947 19 164 1948 31 482 1949 77 933 1950 91 brak 969 1951 70 danych 941 1952 87 1089 1953 96 1223 1954 92 1280 1955 147 341 422 2018 1956 163 249 755 2132 1957 145 270 514 2120 1958 134 229 386 2014 1959 171 3 337 636 3 200 2019 18 1960 174 17 260 043 18 160 1929 110 1961 176 18 300 040 26 832 2421 204 1962 150 19 331 764 29 159 2538 240 1963 171 15 252 43 O 18 508 2827 248 1964 195 16 457 645 16 508 3154 147 1965 221 20 395 651 16 521 3500 337 Razem 2414 108 3 426 286 128 888 33679 1304uniwersyteckich, Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego oraz miejscowych władz. Wszyscy oni obdarzali Drukarnię stałą życzliwością, która obecnie uzewnętrznia się w staraniach o budowę nowej isiedziby przedsiębiorstwa. Konieczność budowy nowej drukarni dostrzegano już w 1934 r. Do wybuchu wojny zgromadzono na ten cel ponad 70 tys. zł. Inicjatywa budowy podejmowana była w latach 1948 i 1957. Jednak ozęste zmiany resortów, którym podlegała Drukarnia, utrudniały kontynuowanie starań. Ministerstwo Kultury i Sztuki wobec planowanej w przyszłości reorganizacji przemysłu graficznego początkowo nie akceptowało projektu budowy. W chwili obecnej po uchwale Egzekutywy Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, stwierdzającej konieczność budowy nowego obiektu dla Drukarni Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, resort przemysłu graficznego potwierdził konieczność budowy takiego obiektu, a nawet zamierza przesłać odpowiednie pismo do Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego. W latach 1957-1966 Drukarnia osiągnęła szczególnie wysokie wyniki produkcyjne, dzięki którym oddziałuje także na środowisko zawodowe. Wartość wykonanej przez Drukarnię produkcji wzrosła z 3420 tys. zł w 1957 r.

do 9030 tys. zł w 1965 r. (tabela 2). Zatrudnienie w analogicznym okresie wzrosło w grupie pracowników produkcyjnych z 95 do 150 (tabela 3).

6 Kronika miasta Poznania 4

Obrzęd "naciągania" na chrzcinach drukarskich

Młodzi adepci z mistrzami ceremonii

Tabela 2 WARTOŚĆ PRODUKCJI GLOBALNEJ I TOWAROWEJ W LATACH 1956-1965 (W MLN ZŁ)

Rodzaj produkcji Lata Proporcje % 1956 1959 1965 3 :2 4:2 1 2 3 4 5 6 Produkcja globalna * 2558 4077 8989 159,4 351,4 Produkcja towarowa 2561 4001 9030 156,2 352,5

* bez kosztów papieru

Tabela 3

ZATRUDNIENIE W LATACH 1956-1965

Lata Proporcje % G ru p a pracowników 1956 1959 1965 3:2 4:2 1 2 I 3 4 5 6 Pracownicy umysłowi 22 18 28 81,8 127,3 Pracownicy fizyczni 95 97 158 102,1 166,3 Uczniowie 4 5 12 125,0 300,0 Razem: 121 120 198 99,2 165,0

Osiągnięcie tak pozytywnego efektu ekonomicznego możliwe było dzięki wprowadzeniu do produkcji nowych maszyn i urządzeń, dokonaniu zmian organizacyjnych w zakładzie i wzrostowi wydajności pracy. Wartość produkcji na jednego pracownika wynosiła w 1957 r. 34 570 zł, natomiast w 1965 r. - 56 892 zł. Drukarnia ma poważne osiągnięcia w oddziaływaniu na proces przemian zachodzących w środowisku poligraficznym w okręgu poznańskim 10. W październiku 1964 r. nadano trzem zespołom Drukarni, jako pierwszym w przemyśle na terenie Zarządu Okręgu Poznańskiego, tytuły Brygady Pracy Socjalistycznej. Pod koniec 1965 r. w Drukarni działało trzynaście Brygad Pracy Socjalistycznej na osiemnaście w Okręgu. Drukarnia od dłuższego czasu bierze także udział w różnego rodzaju współzawodnictwie i osiąga zawsze dobre wyniki {tabela 4).

Tabela 4

WYDAJNOŚĆ PRACY W LATACH 1956- 1965* (NA JEDNEGO PRACOWNIKA)

Lata Proporcje % 1956 1959 1965 2:1 3:1 1 2 3 4 5 26 926 42 031 56 892 156,1 211,3bez kosztów papieru

10 Okręg Poznański Związku Zawodowego Przemysłu Poligraficznego w Poznaniu obejmuje swoją działalnością województwa: poznańskie, zielonogórskie, szczecińskie, w których czynnych jest 27 zakładów poligraficznych zatrudniających łącznie 4326 pracowników. Zatrudnienie w Drukarni Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w stosunku do tej liczby wynosi blisko 5Vo pracowników.

6*

Antoni

Leśniewski

Załoga Drukarni na "chrzcinach drukarskich" 22 XI 1964 r.

Maszyna płaska , ,Phenix" zainstalowana w nowo wybudowanym pawilonie

W roku 1965, w XII etapie ogólnopolskiego współzawodnictwa o najlepiej wykonaną książkę, załoga Drukarni zajęła VIII miejsce. Uzyskano szereg dyplomów i wyróżnień za dobrą jakość produkcji. W roku 1966 Drukarnia zajęła II miejsce w Okręgu we współzawodnictwie pn. "O kulturę i estetykę miejsca pracy". Poważną rolę w rozwoju Drukarni odegrały organizacje polityczne, zawodowe i społeczne. W roku 1947 w Drukarni działała czteroosobowa komórka Polskiej Partii Socjalistycznej. Po zjednoczeniu ruchu robotniczego w grudniu 1948 r. powstała w Drukarni podstawowa organizacja partyjna Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, której sekretarzem został Marian Salkowski, kierujący uprzednio komórką Polskiej Partii Socjalistyczne/ł: Pod koniec 1965 r. organizacja partyjna liczyła 23 członków, a jej działalnością kierowała pięcioosobowa egzekutywa w składzie: Czesław Baranowski, Bolesław Gettler, Marian Michalak (II sekretarz), Walenty Wiła (I sekretarz) i Henryk Zydorowicz.

Organizacja partyjna stale interesowała się najistotniejszymi zagadnieniami programowymi i produkcyjnymi Drukarni. W lipcu 1952 r. przeciwstawiła się zamiarom Centralnego Zarządu Przemysłu Graficznego dążącego do likwidacji Drukarni. Podjęte i wysłane do nadrzędnych władz partyjnych uchwały podstawowej organizacji partyjnej oraz rozmowy przeprowadzane przez aktywistów partyjnych w Komitecie Centralnym Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Centralnym Zarządzie Przemysłu Graficznego spowodowały odstąpienie od tego zamiaru. Z inicjatywy Podstawowej Organizacji Partyjnej powstało we wrześniu 1951 r.

koło Związku Młodzieży Polskiej, a funkcję przewodniczącego objął Feliks Kowalski. W grudniu 1951 r. utworzono koło Towarzystwa Przyjaźni Po1sko- Radzieckiej, liczące 65 członków. Przewodniczącym zarządu koła został Józef Kowalski. 26 października 1946 r. odbyło się pierwsze zebranie załogi Drukarni, na którym Kazimierz Bieilasiak przedstawił zadania stojące przed Związkami Zawodowymi w warunkach istnienia władzy ludowej. N a zebraniu tym powołano do życia pierwszą w historii Drukarni Radę Zakładową. W jej pięcioosobowym składzie znaleźli się: Henryk Bartkowiak (sekretarz), Kazimierz Bie1asiak (przewodniczący), Władysława Fridich - Ratajczakowa (członek), Władysław J anowczyk (członek) i Feliks Kirsch (zastępca przewodniczącego) 12. Początkowo działalność Rady Zakładowej ograniczała się do spraw socjaliio-bytowych. Sporadycznie omawiano sprawy produkcyjne, ustawodawstwa pracy oraz bezpieczeństwa i higieny pracy. Problematyka ta wynikała z niezmiernie trudnych warunków pracy całej załogi, która otrzymywała minimalne wynagrodzenie za wykonywaną pracę. W miarę stabilizacji Drukarni oraz po nadaniu jej form organizacyjnych przedsiębiorstwa państwowego, zadania Rady Zakładowej wzrosły. Zwiększył się także stopień jej oddziaływania na załogę. Rada Zakładowa poczuła się czynnikiem wspołzarządzającym zakładem. Przystąpiła do organizowania współzawodnictwali W latach 1946-1%6 funkcje I sekretarzy podstawowej organizacji partyjnej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej pełnili: Marian Salkowski (1948-1950), Walenty Wiła (1951 i od 1962), Karol Kłoda (1951-1954), Alfons Dybowski (1954), Józef Czerniejewicz (1954-1959), Henryk Zydorowicz (1959-1960), Franciszek Kubiak (1960-1961), Ewa Jeż (1961-1962).

13 W latach 1946-1966 na czele Rady Zakładowej stali: Kazimierz Bielasiak (1946-1947), Narcyz Marciniak (1947-1948, 1953, 1955, 1956), Leon Urbaniak (1949, 1950, 1951-1953), Edmund J arzina (1950-1951), Józef Kowalski (1953-1955), Józef Osicki (1956-1960), Stefan Jakubowski 1960-1963). Ryszard Talaska (1963), Tadeusz Dobrzyński (1963-1966) Karol Głogowski (od 1966).

Antoni

Leśniewskipracy. Utworzono Klub Racjonalizacji i Techniki, który zanotował na swym koncie szereg sukcesów. W wyniku pracy Rady Zakładowej Drukarnia została wyróżniona nagrodami i dyplomami. Do najważniejszych z nich należy zdobycie w 1953 r. I miejsca w kraju we współzawodnictwie z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy oraz w 1965 r. - VIII miejsca za dobrą jakość produkcji. W skład Rady Zakładowej z dniem 1 II 1966 r. wchodzili: Mirosława Bierwagen (członek), Roman Ciszak (członek), Józef Czerniejewicz (skarbnik), Karol Głogowski (przewodniczący), Marian Michalak (członek), Leon Michalak (zastępca przewodniczącego), Hieronim Matuszewski (członek), Eugenia Waśkowiak (członek) i Stanisław Witecki (sekretarz). Rada Robotnicza powstała na zebraniu w dniu 22 XI 1956 r. IS . Najistotniejszym dla niej zagadnieniem, warunkującym dalszy rozwój Drukarni, była sprawa uzyskania dodatkowych lokali produkcyjnych oraz unowocześnienia przestarzałego parku maszynowego. Postulaty w dziedzinie unowocześnienia parku maszynowego w znacznym stopniu zostały już zrealizowane. Natomiast sprawa lokali stanowi w dalszym ciągu poważny problem i będzie nadal wymagała wielu wysiłków i starań celem stworzenia odpowiednich warunków pracy oraz najpomyślniejszych perspektyw dla dalszego rozwoju Drukarni. W roku 1966 w skład kierownictwa Rady Robotniczej wchodzili: Józef Kowalski (przewodniczący) Roman Mocek (zastępca przewodniczącego), Jerzy Nowakowski (sekretarz) i Aleksander Radomski (zastępca sekretarza).

Poważną rolę w pracach Rady Zakładowej i Rady Robotniczej odgrywali członkowie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Zebrane w krótkim zarysie fakty z dziejów Drukarni oraz o jej obecnych osiągnięciach pozwalają przy okazji jubileuszu dwudziestolecia stwierdzić, że praca Drukami Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Polsce Ludowej wiąże się równocześnie z jej największym rozwojem. Dla nikogo z członków załogi nie ulega wątpliwości, że przyczyna tego. tkwi w ogólnych przemianach gospodarczo-społecznych i politycznych, które nastąpiły w Polsce ipo 1945 r.

Z okazji jubileuszu dwudziestolecia działalności Drukarni odbyło się 11 czerwca 1966 r. o godz. 18.30 w "Domu Drukarza" w Poznaniu przy ul. Inżynierskiej 10 uroczyste posiedzenie Konferencji Samorządu Robotniczego Drukarni Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. W uroczystości tej wzięli udział: Aleksander Anho1cer - kierownik Wydziału Propagandy Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Marian Wronka - przedstawiciel Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego, prof. dr Józef Burszta - prorektor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, doc. dr Henryk Olszewski - sekretarz Komitetu Uczelnianego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej tegoż Uniwersytetu, Piotr Prokurat - dyrektor. Oddziału Państwowego Wydawnictwa Naukowego w Poznaniu, Karol Kiec - dyrektor Drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Stefan Tasiemski dyrektor Zakładów Graficznych im. Marcina Kasprzaka w Poznaniu, Marian Gunter - dyrektor Poznańskich Zakładów Graficznych, Władysław Górka - sekretarz Zarządu Okręgu Związku Zawodowego Pracowników Przemysłu Poligraficznego i inni goście oraz licznie zgromadzona załoga Drukarni.

15 W kolejności od 1956 r. funkcję przewodniczącego Rady Robotniczej pełnili: Wa1eny Wiła (1956, 1959, 19ffi-U%3), Edmund Robaszkiewicz (1959), Zygmunt Perz (1963-1966), Józef Kowalski (od 1966). I

Konferencję otworzył I sekretarz podstawowej organizacji partyjnej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Walenty Wiła. Po powitaniu głos zabrał dyrektor Drukarni mgr Antoni Leśniewski, który wygłosił referat o działalności Drukarni w latach 1946-1966. Po referacie dyplomy uznania za nieprzerwaną pracę w latach 1946-1966 z rąk Mariana Wronki otrzymali: Roman Ciszak (linotypista), Henryk Czysz (linotypista), Irena Jarzma (pomocnica introligatorska), Władysław Janowczyk (maszynista typograficzny), Weronika Kubiak (pomocnica introligatorska), Antoni Langowski (składacz ręczny), Narcyz Marciniak (kierownik wydziału przygotowania form typograficznych), Roman Mocek (składacz ręczny), Czesława Perkowska (nalepiacz klisz), Władysława Ratajczak (pomocnica introligatorska) i Witosław Wiśniewski (maszynista typograficzny). Następnie Władysław Górka wręczył Srebrne Odznaki Związkowe Stefanowi KończaIowi i Jerzemu Nowakowskiemu.

Po przemówieniach okolicznościowych zaproszonych gości i odczytaniu niektórych telegramów gratulacyjnych rozpoczęła się część artystyczna, przygotowana przez uczniów Liceum Medycznego, Technikum Odzieżowego oraz młodzież Szkoły Podstawowej nr 34.

Powyższy artykuł jest częścią publikacji Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1966.10/12 R.34 Nr4 dostępnej w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku. Właścicielem praw jest Wydawnictwo Miejskie w Poznaniu.
Do góry