SPIS TREŚCI

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1966.10/12 R.34 Nr4

Tadeusz Ś w i t a ł a: Poznań udekorowany Orderem Budowniczych Polski Ludowej. Potężna manifestacja w Poznaniu 17 kwietnia 1966 r. . 5

ARTYKUŁY Wacław R a d k i e w i c z: Jedność losów fabryki, miasta i regionu. W 120 rocznicę powstania Zakładów Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" 21

MATERIAŁY Zdzisław Kra s i ń s k i i Benedykt K w i s s a: Kształtowanie wydatków ludności Poznania w latach 1950-1964. 37 Jerzy Z i ó ł e k: 10 lat pracy Wydawnictwa Poznańskiego. 49 Antoni L e ś n i e w s ki: Drukarnia Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w latach 1946-1966 73 Franciszek Ł o z o w s ki: Wykaz znacjonalizowanych przedsiębiorstw przemysłowych w Poznaniu 89

ŻYCIE KULTURALNE Bogdan C i s z e w s ki: Filharmonia Poznańska w sezonie 1965/66

.107

KRONIKA Alfred L a b o g a i Tadeusz O r 1 i k: Laureaci Nagród Miasta Poznania i Województwa Poznańskiego za rok 1965 (dokończenie). (Kazimierz Bielawski, Felicjan Dembiński, Edward Grauman, Zygmunt Hofman, Andrzej Horodyski, Miron Jabłoński, Halina Jaruszewska, Feliks Kaczmarek, Czesław Kowalski, Edmund Koza1, Ludwik Mąka, Czesław Muśnicki, Bolesław Nowakowski, Romuald Piasecki, Michał Priebe, Jan Stachowski, Zdzisław Śliwa, Włodzimierz Ttzebny, Józef Wawrzyniak, Jerzy Wojtowicz) . 115

Rektorzy poznańskich uczelni Tadeusz Ś w i t a ł a : Prof. dr Czesław Łuczak im. Adama Mickiewiczarektor Uniwersytetu

.131

Odznaczeni przed Świętem Pracy

Henryk J a n t os, Tadeusz Ś w i t a ł a Słówek

Stanisław Andrzejak, Wacław

.134

Jubileusze

Henryka N a m y s ł o w s k a: Jubileusz prof. dra Jana A1kiewicza .

. 1 4 1 Krystyna J ó z e f o w i c z ó w n a: Wspomnienie o Hipolicie Polańskim

Mottyniana Tadeusz Ś w i t a ł a: Antoni Paszkowiak - brygadzista z parowozowni "HOP" 147 Sprawozdania

Marian G e n o w e f i ak: Sesja Rady Narodowej Miasta Poznania poświęcona problemom osiedli peryferyjnych .167 U rszu1a P r z e s t a c k a: Wykonanie planu gospodarczego 1 budżetu Poznania w 1965 r. .177

Listy do Redakcji .183

ZDJĘCIA Konstantego Brzezińskiego, Centralnej Agencji Fotograficznej, Witolda Czarneckiego, Benedykta Jerzego Dorysa, Edwarda Hartwiga, Konstantego Jarochowskiego, Stanisława Kaczmarka, Henryka Matuszewskiego, Mieczysława Pasternaka, Alfreda Piczmana i Karola Róhricha

POZNAŃ UDEKOROWANY ORDEREM BUDOWNICZYCH POLSKI LUDOWEJ

Potężna manifestacja w Poznaniu 17 kwietnia 1966 f.

W NIEDZIELĘ 17 kwietnia 1966 r. prastary piastowski Poznań był miejscem potężnego masowego zgromadzenia politycznego. Bohaterski i pracowity lud wielkopolski uczcił obchodzony w całym kraju jubileusz Tysiąclecia Państwa Polskiego manifestację przywiązania do Polski Ludowej, jej rządu i Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Całe miasto powitało święto w uroczystej szacie. Ulice i place drugiej historycznej stolicy Polski spowite były w biel i czerwień flag. Na frontonach gmachów zawisły piastowskie orły, wizerunki przywódców Ojczyzny i Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Na murach gmachów okalających plac Adama Mickiewicza widniały wielkie plansze z nazwami pól bitewnych, na których oręż polski okrył się wieczną chwałą w walce z naporem krzyżackim, pruskim i hitlerowskim. Przypominały one bohaterski patriotyzm zawsze wiernego swojej Ojczyźnie ludu wielkopolskiego. Setki transparentów z patriotycznymi hasłami oraz barwnie przybrane witryny sklepów dopełniały dekoracji miasta i uroczystego nastroju mieszkańców. Od godziny 10,00 na placu Adama Mickiewicza, przed siedzibą naj starszej wyższej uczelni poznańskiej, poczęło się gromadzić wiele dziesiątków tysięcy mieszkańców miasta i Ziemi Wielkopolskiej. W zwartych szeregach przybyły na miejsce manifestacji załogi największych zakładów produkcyjnych Poznania: Zakładów Przemysłu Metalowego "H. Cegielski", Zakładów Metalurgicznych "Pomet", Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego, Wielkopolskiej Fabryki U rządzeń Mechanicznych "Wiepofama", Zakładów Przemysłu Gumowego "Stomil", Poznańskiej Fabryki Maszyn Żniwnych, Fabryki Łożysk Tocznych im. Alfreda Bema, Zakładów Przemysłu Odzieżowego im. Komuny Paryskiej. W granatowych mundurach przybyli kolejarze, młodzież w mundurkach harcerskich i Związku Młodzieży Socjalistycznej. W historycznych strojach przybyli na miejsce manifestacji weterani Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 r. J ak okiem sięgnąć - od gmachów uniwersyteckich i Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej po wielką bryłę Pałacu Kultury, hen wzdłuż centralnej arterii miejskiej - Armii Czerwonej i w alei Marchlewskiego aż po pomnik Powstańców Wielkopolskich - zgromadziły się nieprzeliczone tłumy mieszkańców Poznania. Nad tym morzem głów trzepotały w wiosennym wietrze tysiące szturmówek, transparentów, flag i kolorowych baloników.

Tadeusz Świtała

Nad trybuną honorową ustawioną przed wejściem do Collegium Minus zawisł na czerwonym ażurowym ekranie kilkumetrowej wielkości biały rozpięty Orzeł Piastowski. Przed frontem trybuny ustawiła się wyciągnięta w idealnym dwuszeregu w galowych mundurach kompania honorowa Wojska Polskiego, złożona z żołnierzy Oficerskiej Szkoły Wojsk Pancernych im. Stefana Czarnieckiego. Kamerzyści telewizyjni zajęli miejsca na wysokich rusztowaniach. Z prawej strony trybuny przystanęły wozy transmisyjne Polskiego Radia, skupili się dziennikarze i fotoreporterzy z całej Polski. Tuż przed godziną 11.00 na miejsce manifestacji przybyli gorąco witani członkowie najwyższych władz partyjnych i państwowych: I sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Władysław Gomułka, premier rządu Józef Cyrankiewicz, marszałek Polski, gen. broni Marian Spychalski, prezes Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego Czesław Wycech, wiceprzewodnicząca Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego Eugenia Krassowska, sekretarz Rady Państwa Julian Horodecki, ministrowie, generalicja, gospodarze miasta i Ziemi Wielkopolskiej z I sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej - Janem Szydlakiem oraz przewodniczącymi Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej - Franciszkiem Szczerbalem i Rady Narodowej m. Poznania Jerzym Kusiakiem. Szczękają migawki aparatów fotograficznych, terkoczą kamery telewizji i Polskiej Kroniki Filmowej. Zewsząd rozlegają się oklaski, słychać głośne skandowanie: "Wie-sław, Wie-sław!". Z wieży ratuszowej wysoko nad miastem rozległy się dźwięki hejnału. Pochyliły się sztandary. Kompania honorowa Wojska Polskiego prezentuje broń. Orkiestra odegrała hymn państwowy. Za stołem prezydialnym na trybunie honorowej zasiedli od lewej: Józef Wroniak - prezes Wojewódzkiego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, Franciszek Nowak - przewodniczący Wojewódzkiej Komisji Kontroli Partyjnej, Józef Cybulski - kierownik Państwowego Gospodarstwa Rolnego Żytowiecko pow. Gostyń i Budowniczy Polski Ludowej, prof. dr med.

Wiktor Dega - światowej sławy uczony i Budowniczy Polski Ludowej, Czesław Wycech - prezes Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, Jan Szydlak - I sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Władysław Gomułka - I sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Jerzy Kusiak - przewodniczący Prezydium Rady Narodowej m. Poznania, Józef Cyrankiewicz - premier rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Franciszek Szczerbal - przewodniczący Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej, gen. broni Marian Spychalski - marszałek Polski i minister obrony narodowej, Eugenia Krassowska - wiceprzewodnicząca Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego, Marian Forycki - mistrz fabryki silników okrętowych Zakładów Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" i Budowniczy Polski Ludowej, prof. dr Józef Kostrzewski - światowej sławy uczony i nestor archeologów polskich, Franciszek Szmidt - prezes Wojewódzkiego Komitetu Stronnictwa

Kompania honorowa weteranów Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 r. przed trybuną na pi. Adama Mickiewicza

Demokratycznego. Blisko dwustu reprezentantów władz centralnych i wOJewódzkich zajęło miejsca na stopniach trybuny. Przy dźwiękach "Warszawianki" z 1905 r. na trybunę wkroczyły poczty sztandarowe Poznania i Wielkopolski, bojowe sztandary jednostek Śląskiego Okręgu Wojskowego i Dowództwa Lotnictwa Operacyjnego oraz organizacji politycznych i społecznych ze sztandarem Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej na czele. Do honorowych gości podbiegły dziewczęta w harcerskich mundurkach z wiązankami biało-czerwonych goździków. Gospodarz miasta, przewodniczący Prezydium Rady Narodowej miasta Poznania Jerzy Kusiak z historycznym insygnium władzy - złotym łańcuchem - na szyi serdecznie witając dostojnych gości otworzył uroczyste zgromadzenie ludności Poznania i województwa poznańskiego z okazji obchodów ostatniego roku Tysiąclecia Państwa Polskiego i 21 rocznicy sforsowania Odry 1 Nysy iprzez. Ludowe Wojsko Polskie.

"Towarzysze, Obywatele! "Otwieram uroczyste zgromadzenie ludności Poznania i Wielkopolski z okazji obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego i 21 rocznicy sforsowania Odry i Nysy Łużyckiej przez Ludowe Wojsko Polskie. "Przed tysiącem lat na naszej prastarej piastowskiej ziemi pierwsi historyczni władcy Polski, Mieszko i Bolesław, dokonywali wiekopomnego dzieła jednoczenia ziem polskich. Dzieje tej ziemi to ustawiczna, bohaterska, twar

Tadeusz Świtała

da, nieugięta walka pokoleń z naporem germańskim, walka, której ukoronowaniem było zatknięcie zwycięskich polskich sztandarów obok sztandarów radzieckich w Berlinie. "Piękna jest nasza ziemia nad Wartą, Prosną i Notecią. Wytrwały, bohaterski był zawsze jej lud. Swoją pracą podnosił zasobność Rzeczypospolitej, wzbogacał i rozwijał narodową kulturę. "W obliczu obchodów Tysiąclecia państwa, szczególnie dumni możemy być z dzieła, które dokonane zostało przez nasze pokolenie pod kierownictwem naszej partii - Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. "Gościmy dziś wśród nas drogich naszym sercom gości, przywódców naszej partii i narodu. Pozwólcie w imieniu całej Wielkopolski powitać serdecznie: I sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej towarzysza Władysława Gomułkę, członka Biura Politycznego, prezesa Rady Ministrów, towarzysza Józefa Cyrankiewicza, członka Biura Politycznego, marszałka Polski Mariana Spychalskiego, prezesa Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, marszałka sejmu, Czesława Wycecha, zastępcę przewodniczącego Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego, członka Rady Państwa Eugenię Krassowską, członków rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i generalicję" (burzliwe oklaski).

Wielka manifestacja ludu wielkopolskiego rozpoczęta. Owacyjnie witany zabiera głos I sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej - Władysław Gomułka. Przekazał on na wstępie wszystkim mieszkańcom Poznania i Wielkopolski gorące pozdrowienia od Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, od władz naczelnych Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego, od Rady Państwa i rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. (Cały plac huczy od oklasków). "Czcimy dzisiaj - powiedział Władysław Gomułka - pamięć naszych praojców i oddajemy hołd mieszkańcom tej ziemi, którzy od czasów piastowskich przez dziesięć stuleci wśród rozlicznych przeciwności i burz dziejowych swoją wytrwałością, pracowitością i bohaterską, patriotyczną postawą i walką ugruntowali polskość, stworzyli wielki dorobek cywilizacyjny i kulturalny". Władysław Gomułka przypomniał następnie, że dwadzieścia jeden lat temu I Armia odrodzonego Wojska Polskiego ruszyła znad Odry do zwycięskiej ofensywy na Berlin, II Armia zaś forsowała Nysę Łużycką. W tysięczną rocznicę państwa polskiego czcimy pamięć żołnierzy polskich i żołnierzy radzieckich, którzy oddali swe życie za wolność i niepodległość naszej ojczyzny. Tu właśnie, w kraju nad Wartą i Gopłem, z jego grodami Gnieznem i Poznaniem, była kolebka naszego państwa, stąd wywodzimy się my Polacy jako naród. W oparciu o te ziemie rozpoczęli pierwsi władcy Polski Mieszko I i Bolesław Chrobry dzieło scalania i jednoczenia księstw i państewek plemiennych między Odrą a Wisłą. Wielkopolska wydała wielkich myślicieli i patriotów, rzeczników naprawy rzeczypospolitej szlacheckiej, takich jak Jan Ostroróg i Stanisław Staszic, twórców kultury narodowej, jak pionier teatru polskiego Wojciech Bogusławski. Stąd w okresie rozbiorów i powstań prze dekoruje sztandar Miasta Poznania Orderem Budowniczych Polski Ludowejł ', \1

. . I"

.,>(

r. 1 .

,,'. i

,. f>.:.

", ': :: '; ,:' '\...,

---.....

;". \ ;.'.

,- . .

.-; _ ".-, \. 7,- .

'..1,:\: "\\\ .p.\ , . " -... . . . .. . :\ : . ' . : . .' . : . . . .. . \\ . . , ._.._ ;.",';;" "" ... ,;,.::",,:::'. ':;";:.'::....h .' ,,'> -

.,...-,.,0

\0', -

-- .', ': , 'ń,,"\""., \l:' ,:.

. ( ... \\\\ \\.. '" .\. \.".

. 'l \\ ....;..,

J.

- "

'1 :.

,...:,

. l, " L.

_\.:'..- .::" .. !.

..'-. '--:.;: ". .

;. -.\"..':\" -->' .:_\ y': .:.:'.:.:'..-. ' ..'. .

'-'.' . . ",

.. ,. . . ,"

.,.' .: ..;,;. "'\... ...:....". .u.. , .., . , ,,' :..

-

"*-

,.'.

,",o

,'.'. "',.' \J ''' F " ł " . , ...; ... . , 'iI' . , ,, /:' E ' i: , , , ;" .''*''.... '.. " , f "..... ".'''' '. ...;,..;;rd"ili."J t " trt' "" A, f .' JII · .' ,".. " ':i;' " ':,' ;,' , t d '" i\': "f łr ..il#;. ;'.' :.-' t..;"' I. I :r.#t: i.: - ... f ..... : f- '''';'ofr' 'S r "" ,\' , ,"f,. . " F' 'J t'\I . LI .

': l. I "ł"\' ' r'\ r ' ,. I : \ . \, ''''./I.,' .;""-r (. M" " ....." , -i ,': , ,".

«. ,.

> ' ł. ł:;: - :1t:f; ':'. , I'.'!t; :":y,.{ ł.\"): . r " .\%... <j'<,' . wf",!. . 4.' $i ił\\"\ .' I ,.. \ "','$ "" ;.... ' .

ti' ''1- .. (f ,1"" . :\.} :. \ Ą\\W _ ,. '.,? .... ""<. o}, '1. f \<{ . tr' ... .,k;:, . ,;;.

. <';;'" \, ..t , .ft" ';;' i rf, ł. ., . ". "if1.'it ł \>\; ł-ł.

-ł- _. , ""\ . .. .,' *',! "",:'.

.

d """', ........>f'i 'ol. "', \ ""'..p . . :.

{.:: , . "' ' .. .. .\...... 1!"} I'"!)I.... .i/:.'. " t , \ , .' '.\ .;ę;t , 1'1.... . ,.p'. .'"I.' 1'11 '?'" .

, ;;r Iti. .' f" fi"- "..-ł \':.. 'I , oJ!< .. .....'1t ..t $ ',' "" '.' , .

;! ., ;' \ \"' ("-ł .t>'i "" ' , ,. '.\.. ;,;:. ,.": ..,.. . '" . 'f" ,,'I' ""'ii f'" .., .' . . .... i "'" : .\!t \f . : \: (' ; ';J c:: _'. .' '.. "': " . ')'o'.,.", t.'ł ' ..f " , \.. :<.

I':'-" . . . .

, . Wf . .,«: ' ".: ,! ;/:r/ł-. <,,'. ". .

.. ..... J#.

l.. .' i;.. ' ..., . t\. ,. .

.; , Y ., , .' .'11< !f " '): }.

, :, .,.

ł l' , \: . . .: v.'\, ""'.. 'ił.! '\. \\ .,'"' I . i. .. .''r .... '" \ . , '-0 ." . "

.... , ...

.; . :.

' J\ ' ., \, .'.:iI.. -'it ....ł\\\L.. . 01'1\. 1 ,.\ ...., -łr:"f' i, .. i ' "\; \ ':1 '\. "fi'g ;JI' " '"t ' J.

. P o t! , ...: .. ; .:'. $;'\ >{. " .- ::. :. "' . 'fl'; "':.:',, I I 'ł."t "''''", ,;' . ..u.

.i.F) , ,. .. 'fI.JY .

,.., .'?i I.... . . \'II1II".

." "£. .; . . '-łł\ '. '" :. ', 1ft:"'; :ł.

. ..:1t ' I ' ,!::..... .. .. . "'... ... j1"ł '\' - i.,.., .,.., g:'H t < ł' : \ , " , . 'I. .'\ . . ....\\ ''5 .' I ł / ': r;' :<. . . t;. tr ł{ r\';/;. :,;}>,.t. ,:;;.. f ': , )}\ ...i\}' I." <-', -' 4' """ .. to ..'&\ .' . "'.. 'fL\. . , . ' "" ' ł-I ....., .

. ..; if:' , .

ń . ': .. ..,'......,..:. .,., : ,: ".

:; .. "' ..:ł : ', , ł . .'\\ ''' "". . ,. .... '" ..."' .. \("'."""'.. \' l.". '. rf. .i'(. \" .

: M.

*.

'...S, . ,..... . . :ł" t. 1'" ......Ił' . .

\\ "JA . A .ł I .f4f,.;. \\! t. ,:' ł.., ' . oł.:;;¥f. ;.

. .\ .-{;':'. . .&..,.t":ł.

.:r{;ł"tf )f ' > ; <..-\{ \. ? i'" t. .' -' '''i:' 'j' ''¥ f ł \ : 1t ;.

,'.: ..I_"",ń :ł ' f' .. ,\\ '" 'i' , r:/ i , " .

. .

'\o

..

\..

.4,-"

:'

:..- \

\,

"-1.",. . - : : l; l.;:

\:.

" ,"..

..Ij..' ...

'.{".\l:. . ,

.1

':'-:. ;: 'L'

.':

. .

.'f " :} ,

".,' . I.

\'

J,I, .... "".; , ,;,' s . ., ... .. , ..... . :

.'

:.,1.

...\......._._.\-:......

;X.' ,.: i " \ \' :

('.

E'

. ł.

.: r ' : ..,l .;'

\\.

",-,ł' >\1:. r .'.

Xw j.

*;ę. , t'. ,,'f. :, \t '. .

'.. . f. .

,

. ,it . .

.. .;

--:-:.,\co: N t.I .

.

.!( C) ::; u C'C O N ł... P.

..... "7""> c; rn +-> er. c; ..... ...... t:: cu E CI) t.J U' 'S co: o :; ;o,

\" ,..

Nieprzebrane tłumy manifestantów wypełniały szczelnie plac wielkiego zgromadzenia i ulicę Armii Czerwonej