BOGUMIŁ ZIÓŁEK

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1966.07/09 R.34 Nr3

PRZYGOTOWANIE PROJEKTU PLANU ROZWOJU GOSPODARCZEGO POZNANIA NA LATA 1966-1970

UCHWAŁA Rady Ministrów w sprawie opracowania Pięcioletniego Planu Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966-1970 1 stanowiła podstawowy dokument określający organizację oraz tryb prac nad Planem Pięcioletnim na lata 1966-1970. Zgodnie z nim, prace nad Planem rozłożone były na następujące etapy: e t a p I: opracowanie ogólnokrajowej wstępnej koncepcji Pięcioletniego Planu Rozwoju Gospodarki Narodowej, e t a p I I: opracowanie i przekazanie resortom i radom narodowym wytycznych do opracowania projektów Planów Pięcioletnich, e t a p III: opracowanie projektów Planów Pięcioletnich przez jednostki organizacyjne gospodarki narodowej, e t a p IV: opracowanie kompleksowego, ogólnokrajowego projektu Planu i e t a p V: opracowanie przez resorty, rady narodowe oraz jednostki organizacyjne gospodarki narodowej szczegółowych Planów Pięcioletnich. Z faktu, iż tok prac przebiegał na zasadzie s p r z ę żeń z w r o t n y c h, wypływała konieczność wyprzedzającego przygotowania szeregu analiz i materiałów, stanowiących bazę weryfikacji wytycznych zarówno z punktu widzenia ogólnych potrzeb Poznania, jak i ich hierarchizacji. Dlatego też równolegle do prac prowadzonych wet a p i e I na szczeblu centralnym (głównie przez Komisję Planowania przy Radzie Ministrów), rozwinięto szeroki wachlarz prac wstępnych zmierzających do przygotowania założeń Pianiu Pięcioletniego Poznania na lata 1966-1970. Materiały wyjściowe do tych prac stanowiły: l. Wstępna koncepcja Planu Regionalnego Poznania na lata 1961-1980; 2. Ocena kierunków i tempa rozwoju społeczno-gospodarczego Poznania w dwudziestoleciu 1945-il965; 3. Wstępna ocena przebiegu realizacji Pięcioletniego Planu Gospodarczego na lata 1961-1965; 4. Ogólny Plan Zagospodarowania Przestrzennego Poznania, ocena jego realizacji i wynikające z niego postulaty na lata 1966-1970. W oparciu o te opracowania przeprowadzono szereg dalszych, bardziej szczegółowych analiz zmierzających do pełniejszego określenia kierunków i tempa rozwoju miasta, decydujących ogniw oraz wzajemnych relacji i współzależności wzrostu. Dążono również do zebrania pełnych materiałów dokumentujących potrzeby miasta, szczególnie w dziedzinie inwestycji oraz ustalających kolejność ich realizowania, co z uwagi na ograniczone środki inwestycyjne posiadało poważne znaczenie dla wszelkich dalszych prac nad Planem Pięcioletnim. Wyjściowy element stanowiła hipoteza demograficznego rozwoju Poznania, określająca liczbę mieszkańców Poznania w roku 1970 na 482 000-486 000 osób w stosunku do 440 000 w roku 1965. Podstawą tej hipotezy opracowanej przez prof. dr Stanisława Waszaka były prócz

1 Uchwała Nr 201/63 z l VI 1%3 r.

Bogumił Ziółekprawidłowości demograficznych założenia określające imigrację siły roboczej do Poznania na około 14 000 osób 2.

Wszystkie prace tego etapu koncentrowały się w Miejskiej Komisji Planowania Gospodarczego, Zespole Miejskim Pracowni Planów Regionalnych oraz w Miejskiej Pracowni Urbanistycznej. Wyniki zawarte zostały w kilku dokumentach, po rozpatrzeniu przez Kolegium Miejskiej Komisji Planowania Gospodarczego oraz sekcję miejską Rady N aukowo- Ekonomicznej przekazywane ibyły następnie Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. Szczegółowej analizie poddano zagadnienia związane ze wstępnym bilansem siły roboczej oraz zbadaniem warunków i możliwości lokalizacji nowych zakładów przemysłowych w Poznaniu. W analizie wskazywano m. in. na możliwości znacznego podwyższenia aktywności zawodowej kobiet - podstawowego czynnika równowagi bilansowej na poznańskim rynku pracy. Drugą grupę problemów stanowiły zagadnienia związane z określeniem potrzeb w dziedzinie rozbudowy urządzeń inżynieryjnych miasta, poprawy układu komunikacyjnego, warunków przewozowych ludności, wzrostu zasobów mieszkaniowych i ogólnych bilansów potrzeb mieszkaniowych Poznania. Trzecią grupę stanowiły problemy związane z urządzeniami socjalno- kulturalnymi, w ramach której sprecyzowano wstępne założenia W dziedzinie rozwoju bazy szkolnictwa wszystkich typów, lecznictwa zamkniętego, zakładów opieki społecznej oraz opieki nad dzieckiem. Bilanse wstępne stanu urządzeń bazy (materialnej stworzyły podstawę do określenia niezbędnych w latach 1966-[970 nakładów na ich utrzymanie oraz rozwój. Całość tych prac zamknięta została w kilku opracowaniach, wśród których na wyszczególnienie zasługują: 1. Podstawy możliwości lokalizacji przemysłu w Poznaniu w latach 1966-1970; 2. Wstępna koncepcja planu budownictwa mieszkaniowego w Poznaniu na lata 1966-il>970; 3. Stan gospodarki komunalnej oraz perspektywy rozwoju; 4. Wstępna koncepcja planu budownictwa szkolnego w Poznaniu na lata 1966-1970; 5. Plan rozwoju zakładów lecznictwa zamkniętego i zakładów opieki społecznej w Poznaniu. Uzyskane w wyniku tych opracowań materiały wyjściowe do przygotowywanego projektu Planu Pięcioletniego pozwoliły na sformułowanie szeregu postulatów wobec planifikatora centralnego oraz Stanowiły wstępną koncepcję koncentracji środków inwestycyjnych dla zapewnienia prawidłowego rozwoju całego układu gospodarczego miasta. Mimo iż starano się w maksymalnym stopniu poprawnie rozpoznać wszystkie czynniki kształtujące poszczególne zjawisko ekonomiczne, nie w każdym przypadku były one w pełni trafne. Dotyczyło to szczególnie czynników rozwoju przemysłu J ak wykazały bowiem późniejsze analizy, prowadzone w oparciu o materiały uzyskane z przedsiębiorstw przemysłowych, w założeniach przedsiębiorstw utrzymywała się nadal tendencja rozwoju ekstensywnego poprzez forsowanie wzrostu zatrudnienia, w wyniku czego wstępnie założony bilans -siły roboczej uległ zachwianiu 3. Drugi etap prac nad ogólnokrajowym projektem Planu Pięcioletniego i jego terenowo-branżowymi przekrojami zainicjowały odbywające się w pierwszej po

, Przyjęta została ona we wszystkich dokumentach tak lokalnych, jak l centralnych, dotyczących Poznania. 3 Obecnie można już stwierdzić, że takie założenia w zakresie wzrostu zatrudnienia nie były właściwe i nie odpowiadały dyrektywom wytycznych do planu. Prowadzone w tym zakresie prace wskazują również, że przy spełnieniu określonych warunków globalna równowaga rynku pracy w mieście zostanie utrzymanałowię 1964 r. spotkania poszczególnych jednostek organizacyjnych oraz działów branżowych Miejskiej Komisji Planowania Gospodarczego z resortami nadzorującymi poszczególne działy gospodarki terenowej oraz zespołami Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. Przedmiotem były konsultacje w zakresie dyrektywnych i kierunkowych wskaźników wzrostu poszczególnych działów gospodarki narodowej oraz niezbędnych środków. Podsumowanie stanowiła konferencja uzgadniająca ostatecznie wytyczne do projektu Planu Pięcioletniego w Komisji Planowania przy Radzie Ministrów przy współudziale przewodniczącego Prezydium Rady N arodowej oraz przewodniczącego Miejskiej Komisji Planowania Gospodarczego.

Merytoryczną podstawę stanowiły ze stromy jednostek programujących rad narodowych opracowania przygotowane wet a p i e I i dodatkowe szczegółowe analizy przygotowywane przez zainteresowane jednostki organizacyjne. Podkreślić należy, że sumienne przygotowanie dokumentacji ekonoimicznej do każdej konferencji związane było z poważnymi nakładami pracy komórek planistycznych jednostek organizacyjnych Prezydium i zainteresowanych merytorycznie przedsiębiorstw, przy czym w wielu wypadkach oparta była ona o ekspertyzy techniczno-ekonomiczne.

Ten etap prac nad Planem zamknęła uchwała Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów 4. Stanowiła ona dyrektywę rozpoczęcia prac nad III i IV etapem przygotowań Planu oraz określała wskaźniki ekonomiczne wiążące organa planowania terenowego. Aczkolwiek wytyczne uchwały odbiegały w szeregu przypadkach od ustalonych w toku lokalnych prac przygotowawczych wielkości oraz nie zawsze w pełni odpowiadały precyzowanym we wstępnych analizach potrzebom, to jednak posiadanie ich stwarzało możliwość weryfikacji i podjęcia dostatecznie uargumentowanych dyskusji nad słusznością założeń ekonomicznych przewidzianych dla Poznania.

Formalną podstawę do rozpoczęcia realizacji e t a p u III przygotowywania Planu Rozwoju Gospodarczego Poznania na lata 1966-1970 stanowiła uchwała Prezydium Rady Narodowej miasta Poznania 5 . Określała ona zarówno podstawowe wytyczne, jak i organizację oraz tryb prac nad projektem Planu, powierzając nadzór oraz koordynację Miejskiej Komisji Planowania Gospodarczego. Równocześnie poszczególne ministerstwa nadzorujące gospodarkę terenową przekazywały Wydziałom Prezydium Rady Narodowej oraz innym równorzędnym jednostkom organizacyjnym uzupełniające wytyczne do projektu Planu. Niezależnie od tego jednostki te prace nad Planem opierały o własne opracowania problemowe, takie jak np. kompleksowy program koncentracji i specjalizacji produkcji drobnej wytwórczości Poznania. Przygotowanie projektu Planu prowadzono w trzech płaszczyznach: l. planowania terenowego bezpośredniego, 2. bilansowania i koordynowania podstawowych elementów planów jednostek zarządzanych centralnie, 3. koordynowania wszystkich elementów rozwoju gospodarczego miasta, szczególnie poprzez bilanse siły roboczej, zamierzeń inwestycyjnych, zapotrzebowania na roboty budowlano-montażowe i in. Opracowania dotyczące sfery objętej planowaniem terenowym bezpośrednim prowadzone były przez jednostki organizacyjne Prezydium Rady Narodowej miasta Poznania, podporządkowane Zjednoczenia oraz nadzorowane organizacje spółdzielcze. Zmierzały one z jednej strony do maksymalizacji efektów produkcyj

* U chwała Nr 143/64 KERM z 27 V 1964 r. o wytycznych do Pięcioletniego Planu Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1%6--1970.

5 Uchwala Nr 21;215/64 Prezydium Rady Narodowej m. Poznania w sprawie wytycznych do projektu Pięcioletniego Planu Rozwoju Gospodarczego Poznania na lata 1966-,1970.

Bogumił Ziółek

nych, z drugiej - do możliwie obiektywnej oceny adekwatności środków w stosunku do zadań wynikających z założonych ogólnych trendów wzrostu miasta. Aczkolwiek zgodnie z wytycznymi organizacyjnymi do przygotowania projektu Planu Pięcioletniego przedsiębiorstwa i spółdzielnie objęte planowaniem terenowym zwolnione były z obowiązku opracowania pełnych projektów Planów, a zobowiązane jedynie do przygotowania wniosków do projektu Planów iswoich jednostek nadrzędnych, nie oznaczało to zwolnienia ich od szeregu prac analitycznych, niezbędnych do podjęcia poprawnych decyzji planistycznych przez jednostki nadrzędne. Dlatego też stopień zaangażowania aparatu planistycznego podstawowych jednostek gospodarki terenowej był bardzo wysoki. Prace prowadzone nad projektem planu w drugim półroczu !l964 f. w Wydziałach Prezydium Rady Narodowej, zjednoczeniach oraz równorzędnych jednostkach organizacyjnych posiadały wielokierunkowe powiązania. Prowadzono bowiem bieżące konsultacje w zakresie podstawowych elementów projektów planów w ramach koordynacji branżowej ze zjednoczeniami wiodącymi oraz innymi jednostkami spełniającymi funkcje zjednoczeń wiodących. Ponadto w ciągu całego okresu prac nad projektem Planu odbywały się konsultacje z odpowiednimi departamentami ministerstw i innych jednostek centralnych oraz z branżowymi działami Miejskiej Komisji Planowania Gospodarczego. "W konsekwencji tych wszystkich poczynań faza roboczego przygotowania projektu Planu była dla komórek wykonawczych niezmiernie absorbująca. Ustalenia dotyczące kierunków, tempa i proporcji wzrostu wielkości gospodarczych, objęte projektami planów tych jednostek, poddawane były wielokrotnej analizie i ocenie. Chodziło bowiem z jednej strony o szczegółowe sprawdzenie poprawności przyjętych ustaleń, ocenę ich zgodności z ogólnymi założeniami rozwoju gospodarczego kraju i miasta, ocenę zgodności z wytycznymi, szczególnie w zakresie środków przeznaczonych ma realizację zadań, z drugiej zaś o weryfikację postulatów od strony ich zasadności. Istotny był zwłaszcza problem argumentacji, bowiem bez właściwie i jasno przedstawionego rachunku ekonomicznego efektów proponowanych rozwiązań w stosunku do rozwiązań ustalonych w wytycznych trudno byłoby w toku uzgadniania projektu planu uzyskać pożądane zmiany i przesunięcia środków. Opiniowanie i ocena poszczególnych branżowych części projektu Planu Pięcioletniego w zakresie sfery objętej planowaniem terenowym przebiegały według następującego schematu: l. Ocena i zatwierdzenie końcowej wersji projektu planu przez kolektyw kierowniczy danej jednostki organizacyjnej; 2. Ocena branżowo właściwej Komisji Rady Narodowej; 3. Opinia Kolegium Miejskiej Komisji Planowania Gospodarczego; 4. Akceptacja Prezydium Rady Narodowej. Przygotowane przez poszczególne wydziały Prezydium Rady Narodowej oraz jednostki równorzędne projekty planu przedstawione były na posiedzeniach Komisji Rady. Dla umożliwienia przeprowadzenia pełnej oceny projektu przez komisje, niezależnie od szczegółowego referowania jego izałożeń, zarówno w zakresie zadań gospodarczych, jak i środków niezbędnych dla ich realizacji przez kierownictwo jednostki organizacyjnej przygotowującej projekt, przyjęto zasadę uprzedniego przekazywania członkom komisji skrótów projektów dla szczegółowego zapoznania się z nimi. Ponadto w posiedzeniach komisji brali również udział przedstawiciele Miejskiej Komisji Planowania Gospodarczego. Podkreślić trzeba, że posiedzenia komisji, na których ostatecznie oceniano i opiniowano projekty planów, stanowiły w zasadzie podsumowanie udziału komisji w ich przygotowaniu. U dział komisji w przygotowaniu projektów był bardzo szeroki i wyrażał się sze

regiern roboczych konsultacji i rad udzielanych kierownictwu jednostek organizacyjnych, m. in. przez specjalistów zasiadających w poszczególnych komisjach Rady.

Opinie kolegium Miejskiej Komisji Planowania Gospodarczego przygotowywane były w analogicznym trybie jak opinie komisji Rady, przy czym każdemu branżowemu projektowi planu przedstawianemu na posiedzeniu kolegium towarzyszył koreferat branżowego działu Miejskiej Komisji Planowania Gospodarczego. Prezydium Rady Narodowej, akceptując projekt planu przygotowany przez wydział lub jednostkę równorzędną, wysłuchiwało 'opinii przewodniczącego branżowe j. komis ji Rady oraz Miejskiej Komisji Planowania Gospodarczego. W wyniku szczegółowej analizy dokonywanej przez Prezydium formułowane były zalecenia do dalszych prac nad projektami. W dalszej kolejności projekty branżowe włączane były do kompleksowego projektu Planu Pięcioletniego. Opracowanie kompleksowego projektu planu przygotowywane było przez Miejską Komisję Planowania Gospodarczego na podstawie branżowych projektów planów w zakresie gospodarki planowanej terenowo, jak i wycinków projektów planów jednostek planowanych centralnie. Kompleksowy projekt Planu Pięcioletniego został poddany szczegółowej analizie kolegium Miejskiej Komisji Planowania Gospodarczego, Komisji Budżetu i Planu Rady Narodowej oraz pozostałych komisji Rady. Po zaakceptowaniu przez Prezydium Rady Narodowej przekazany został Komisji Planowania przy Radzie Ministrów oraz w odpowiednich wycinkach zainteresowanym ministerstwom. Na podstawie opracowanego projektu planu rozpoczął się następny cykl konferencji uzgadniających z władzami centralnymi. Jego podsumowanie stanowiła odbyta w połowie 1965 r. konferencja w Komisji Planowania przy Radzie Ministrów przy współudziale przewodniczącego Prezydium Rady Narodowej miasta Poznania. Do najbardziej poważnych zadań w okresie (przygotowania projektu Planu należało właściwe opracowanie zagadnień gospodarki komunalnej. Dział ten, decydujący o możliwościach rozwoju miasta, odznacza się bowiem najpoważniejszymi potrzebami. Dlatego też problematyka inwestycyjno-remontowa gospodarki komunalnej prócz normalnych zabiegów programowo-planistycznych była przedmiotem »analizy i oceny XXXII Sesji Rady Narodowej miasta Poznania 6. Szczegółowej ocenie poddane zostały proj ekty rozwoju gospodarki planowanej centralnie. Zgodnie z obowiązującymi w tej mierze przepisami podstawowe dane z projektów planów pięcioletnich jednostek planowanych centralnie przekazane zostały organom Prezydium Rady Narodowej, gdzie poddano je szczegółowej ocenie, zwracając uwagę na zgodność założeń wzrostu z kierunkami rozwoju miasta. Równocześnie na podstawie zarządzeń przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów prowadzono prace nad bilansem siły roboczej oraz bilansem robót budowlano-montażowych na lata 1966-1970 7 . Wykazał on szereg nieprawidłowości w programowaniu zatrudnienia w poszczególnych jednostkach gospodarki narodowej, polegających na zgłaszaniu nadmiernego (w stosunku do zadań produkcyjnych) zapotrzebowania na siłę roboczą oraz niewłaściwą strukturę postulowanego przyrostu zatrudnienia, opartego głównie o męską siłę roboczą. Bilans robót budowlano-montażowych wykazał z kolei zbyt niskie (w stosunku do zadań inwestycyjnych miasta i regionu) założenia wzrostu potencjału budownictwa.

5 Sesja Rady Narodowej m. Poznania odbyta we wrześniu 1964 r.

7 Zarządzenie Nr 46 z 23 VI 1964 r. oraz Nr 98 z 10 IX 1964 r. przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów.

Bogumił Ziółekw wyniku czego zarysowało się niebezpieczeństwo dalszego pogłębiania deficytu mocy przerobowej w regionie. W sytuacji, 'kiedy w wielu istotnych działach gospodarki planowanej centralnie założenia wzrostu na lata 1966-1970 okazywały się nie w pełni adekwatne do potrzeb miasta, powstała koncepcja podniesienia rangi wniosków i postulatów wynikających z projektu Planu poprzez omówienie ich z przedstawicielami władz centralnych i zatwierdzenie na sesjach Rad y 8. Nie przypadkowo w pierwszej kolejności omówione zostały przez Radę Narodową miasta Poznania problemy rozwojowe szkół wyższych i instytutów naukowo-badawczych Poznania. Problematyka ta omówiona została na XXXIII Sesji Rady Narodowej 9. 30 marca Ii965 r. na XXXVII Sesji Rady Narodowej przedstawione zostały zamierzenia inwestycyjne na lata 1966-1970 niektórych jednostek Radzie nie podpodrządfcowanych: Zakładów Energetycznych Okręgu Zachodniego, Poznańskiego Zjednoczenia Budownictwa, Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych oraz Dyrekcji Okręgu Poczty i Telekomunikacji. Sformułowane przez Radę wytyczne koordynacji ich zamierzeń inwestycyjnych z założeniami rozwoju miasta na lata 1966-1970 stanowiły podstawę wielu dalszych kroków w pracach nad kompleksowym planem gospodarczym Poznania na lata 1966 ' -1970. 4 marca 1966 r. Rada Narodowa miasta Poznania przeanalizowała na sesji i zatwierdziła program rozwoju regionów peryferyjnych miasta, stanowiący podsumowanie znacznej części wniosków i postulatów wyborców, zgłoszonych w toku kampani wyborczej do Sejmu i rad narodowych. Bilans postulatów mieszkańców tych części miasta i opracowanie konkretnego programu ich realizacji w latach 19661970 stanowiło dalszy, bardziej szczegółowy etap prac nad Planem Pięcioletnim.

Równolegle do prac i działań związanych z koordynacją założeń kompleksowego projektu planu na lata 1966-1970 prowadzono prace zmierzające do osiągnięcia maksymalnych efektów środków przeznaczonych na rozwój miasta. Do poważniejszych zagadnień w tej dziedzinie należało np. ostateczne ustalenie przestrzennych strumieni inwestowania, dających w przypadku budownictwa mieszkaniowego możliwość stosowania najbardziej nowoczesnych metod realizacji inwestycji. W wyniku tych prac przesądzona została lokalizacja budownictwa mieszkaniowego na lata 1966-1970, otwierająca dwa poważne rejony inwestowania: wschodni oraz północny. Skoncentrowanie tam inwestycji o charakterze uzbrojeniowym pozwala równocześnie na powiązanie z nimi rejonów inwestowania usługowego i przernysłowo- składowego. Do tej grupy zagadnień należą również prace podjęte w zakresie wiązania i scalenia przewidywanych w założeniach projektu Planu Pięcioletniego inwestycji. N a przykład wprowadzenie w rejonach skoncentrowanego inwestowania wspólnej gospodarki cieplnej. Prócz realizowanej już na obrzeżu rejonu przemysłowego Junikowa centralnej kotłowni dla rozbudowujących się osiedli mieszkaniowych i przewidzianych do realizacji w latach 1966-1970 inwestycji przemysłowych, przygotowano koncepcję oparcia wschodniego i północnego rejonu inwestowania o jedno centralne źródło ciepła. W wyniku tych założeń uzgodniono przebudowę elektrowni poznańskiej na elektrociepłownię oraz budowę magistralnych sieci przesyłowych dla tych dwóch rejonów. Zrealizowanie tej koncepcji przyniesie docelową oszczędność nakładów inwestycyjnych tylko w nowej dzielnicy mieszkaniowej "Rataje"

8 Koncepcja ta stanowiła praktyczną realizację podstawowych tez przyjętych przez Radę N arodową na XXVI Sesji w dniu 20 XII 1963 r. w sprawie głównych kierunków działania w zakresie koordynacji terenowej na obczarze m. Poznania. I Sesja Rady Narodowej m. Poznania odbyta 13 XI 1984 r.

projelitu

Planu

Rozwoju

Gospodarczego

w wysokości około 75 min zł przy równoczesnym obniżeniu kosztów eksploatacyjnych o 50%. Podobne i- aczkolwiek w skromniejszej s'kali - rozwiązania w zakresie gospodarki cieplnej oraz ściekowej, systemu bocznic i in. przyjęto również i dla szeregu innych obszarów inwestowania w mieście. Szczególnie ważny dla miasta problem uzyskania równowagi między czynnikami wzrostu poszczególnych działów gospodarki narodowej wyeksponowany został dodatkowo postanowieniami uchwały Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów 10 oraz wynikającymi stąd postanowieniami Prezydium Rady Narodowej miasta Poznania w sprawie ograniczenia wzrostu zatrudnienia drogą deglomeracji niektórych zakładów oraz automatyzacjji i mechanizacji procesów wytwórczych. Rozwinięte w tym zakresie prace doprowadziły do .pełnego w zasadzie zbilansowania przyrostu siły roboczej z potrzebami gospodarki narodowej oraz do szeregu decyzji związanych z kształtowaniem struktury przemysłu Poznania. Wykazały one jednocześnie stale jeszcze nie dostateczne koncentrowanie środków na mechanizację i automatyzację procesów produkcyjnych w poszczególnych grupach przedsiębiorstw. Zespół tych prac związanych ściśle z bilansem rynku pracy Poznania pozwolił na sformułowanie szeregu wniosków i postulatów, które wprowadzone do dyrektyw Planu Pięcioletniego stanowić będą istotny element koordynujący czynniki rozwoju poszczególnych działów gospodarki narodowej. Kompleksowe koordynowanie rozwoju gospodarki oraz jej optymalizowanie zarówno w układzie branżowym, jak i regionalnym, rozwinięte zostało w fazie przygotowywania projektu Planu Pięcioletniego dodatkowym kanałeim w ramach prac nad programami rekonstrukcji organizacyjno-technicznej branż i regionów. Szczególnie dużą wagę należy tu przywiązywać do możliwości jeszcze pełniejszej konfrontacji branżowych koncepcji rozwoju przemysłu z regionalnymi założeniami co do jego struktury, koncentracji oraz specjalizacji. Doprowadzenie w toku dalszych prac nad planem do j e d n e g o branżowo-regionalnego programu rekonstrukcji organizacyjno-technicznej wiodących działów gospodarki narodowej i wprowadzenie jego założeń do Planu Pięcioletniego stanowić będzie poważny czynnik dalszej optymalizacji rozwoju układu gospodarczego regionu i miasta. W toku przygotowania projektu Pięcioletniego Planu Gospodarczego miasta Poznania doniosłą rolę spełniały plany alternatywne przedsiębiorstw. Poddanie pod dyskusję załóg projektów opartych o wytyczne resortowe wyzwoliło szereg cennych inicjatyw w dziedzinie lepszego wykorzystania środków przeznaczonych na realizację planowanych zadań, wykazania bezinwestycyjnych możliwości wzrostu produkcji oraz możliwości lepszego wykorzystania istniejących rezerw produkcyjnych. Analizy planów alternatywnych pozwoliły na dodatnie zaopiniowanie szeregu nowych (w stosunku do wytycznych resortowych) propozycji zarówno w dziedzinie zwiększenia produkcji, jak i zmian w założonych rozwiązaniach inwestycyjnych. Całokształt działań związanych z przygotowaniem planu na lata 1966-1970 doprowadził w konsekwencji do sprecyzowania szeregu wniosków i postulatów, do ostatecznej wersji Planu Pięcioletniego. Prace te wykazały, iż w latach 1966-1970 nastąpi dalszy wszechstronny rozwój Poznania. Nie uzyskano jednak jeszcze pełnej współmierności proporcji wzrostu poszczególnych działów gospodarki, w wyniku czego zarysowały się napięcia niektórych elementów układu miasta. Również i szereg potrzeb Poznania nie znajduje pełnego zabezpieczenia w środkach przeznaczonych na rozwój miastau Uchwała Nr 25/65 KERM.

Bogumił Ziółek

Podkreślić należy, że skala występujących jeszcze dysproporcji i potrzeb jest odmienna, aniżeli tych, które do niedawna stały w centrum uwagi społeczeństwa i Hady Narodowej. Są one bowiem potrzebami wyższego rzędu, o innej jakości i wymowie społecznej. Zarysowujące się napięcia w planie są wynikiem intensywnego wzrostu Poznania w dwudziestoleciu 1945-1965, wzrostu przekształcającego Poznań w jeden z największych ośrodków gospodarczych oraz naukowo- kulturalnych kraju.

Złagodzenie napięć planu stworzy warunki do tego, by miasto lepiej i pełniej spełniało swe funkcje w ogólnokrajowym układzie gospodarczym. Dlatego też postulaty i wnioski wynikające z projektu planu są przedmiotem trwających nadal uzgodnień i konsultacji z resortami. Przedłożone zostały one również sejmowej Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, gdzie przy Współudziale przedstawicieli władz administracyjno-gospodarczych kraju szczegółowo je przeanalizowano i przedyskutowano. Charakteryzując prace nad przygotowaniem projektu Pięcioletniego Planu Rozwoju Gospodarczego Poznania, szczególnie uwypuklić należy fakt prowadzenia ich całokształtu w warunkach pełnego przestrzegania podstawowej zasady planowania - z a s a d y p a r t y j n o ś c i. W wyniku tego przyjęte do ostatecznej wersji planu rozwiązania, wnioski oraz postulaty są nie tylko wyrazem stanowiska organów administracyjno-gospodarczych, lecz również i politycznych. Szczególnie inspirującą rolę w tym zakresie spełniły uchwały plenarnych posiedzeń Komitetu Centralnego oraz IV Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej n.

Podstawowe wytyczne regionalne dla prac nad projektem planu zawierały - prócz uchwał Egzekutywy wojewódzkiej instancji partyjnej oraz uchwał Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej powziętych na plenarnych posiedzeniach odbywających się w latach 1964-1965 - dokumenty uchwał Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej P art ii Robotniczej z kwietnia 1965 r., poświęconych głównym kierunkom rozwoju przemysłu i rolnictwa w Wielkopolsce w latach 1966-1970. Niezależnie od tego węzłowe problemy założeń rozwojowych miasta na lata 1966-1970 poddane były wnikliwej analizie zarówno przez poszczególne wydziały instancji partyjnych, jak i przez kierownictwo Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W wyniku przestrzegania z a s a d y p a r t y j n o ś c i p l a n o w a n i a projekt Pięcioletniego Planu Rozwoju Gospodarczego Poznania na lata 1966-1970 stał się podstawowym dokumentem, o który oparty został Program Wyborczy przedstawiony społeczeństwu miasta w kampanii wyborczej do Sejmu i rad naradowych. Jego akceptacja przez społeczeństwo miasta była zarazem aprobatą założonych w projekcie planu kierunków rozwoju Poznania w nowym dwudziestoleciu Polski Ludowej.

11 XV Plenum KC PZPR z marca 1964 T., IV Zjazd PZPR, II Plenum KC PZPR z listopada 1964 r. oraz III i IV Plenum KC PZPR z 1%5 r.