KONSTANTY

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1966.01/03 R.34 Nr1

KALINOWSKI

DWADZIEŚCIA LAT PLASTYKI POZNAŃSKIEJ (1945-1965)

Część trzecia ( 1952-1955)

VIII

i \. OK 1952 przyniósł nieznaczny wzrost liczebny poważniejszych wystaw plastycznych i odznaczał się w porównaniu z poprzednimi dwoma latami, pewnym ożywieniem działalności artystycznej. W lutym 1952 r. zorganizowano w Salonie Centralnego Biura Wystaw Artystycznych pośmiertną wystawę Adama Hannytkiewicza >, jednego z czołowych malarzy poznańskich okresu międzywojennego. Eksponowano tam 55 płócien olejnych, a w sali klubu Związku Polskich Artystów Plastyków jego akwarele. W swojej twórczości Adam Hannytkiewicz łączył harmonijnie realistyczny rysunek z elementami impresjonizmu - światłem i kolorem, wyniesionymi z okresu nauki u Józefa Pankiewicza. N a wystawie pokazano kilka interesujących portretów (Prof. Znaniecki, Dr E. Znaniecka, P. N., kompozycje figuralne m. in. Koszykarze pomorscy i Kierat, szereg martwych natur i aktów m. in. ciekawy Akt Murzynki). Z pejzaży najlepsza była Uliczka w Paryżu zakupiona do zbiorów państwowych.

W marcu 1952 r. w Klubie Związku Polskich Artystów Plastyków zorganizowano po raz drugi wystawę zbiorową 24 plastyczek poznańskiego oddziału Związku Polskich Artystów Plastyków. Zgromadzono na niej ponad 60 prac olejnych, rysunków, akwarel, miniatur oraz ceramik ę 2. Wśród licznych pejzaży na uwagę zasługiwały prace Barbary Houwaltowej, Krystyny Powidzkiej (Plaża w Międzyzdrojach), Janiny Szczepskiej (Pejsaż Z Cieplic), Zofii Dziurzyńskiej- Rosińskiej (Ustka) Anny Studzińskiej, Ireny Zmarzlińskiej-Dzisiewskiej oraz szczególnie interesujący olej Krystyny Bajońskiej Ulica w Łagowie. Pośród pozostałych prac wyróżniały

1 Adam Hannytkiewicz, profesor Państwowej Wyższej szkoły Sztuk Plastycznych we Wrocławiu (zm. 1946 r.) Współzałożyciel l wykładowca Instytutu Sztuk Plastycznych oraz współorganizator grupy "Plastyka". T. P a s i k o w s ki, Dziela mówią o artyście. Wrażenia z wystawy pośmiertnej Adama Hannytkiewicza. "Głos Wielkopolski" 17 II 1952; Wystawa pośmiertna prac A. Hannytkiewicza "Kurier Codzienny" 13 II 1952; J. M r o z l ń s kI, Trzy wystawy poznańskich plastyków. "Gazeta Poznańska" 15 III 1952; [kor.] Prace A. Hannytkiewicza zakupione do zbiorów państwowych. "Express Poznański" 2 III 1952. 'Wystawa plastyki poznańskiej. "Kurier Codzienny" 15 III 1952; T. P a s i k o w s ki, Dorobek poznańskich plastyczek. "Głos Wielkopolski" 15 III 1952; J. M r o z i ń s ki, Dwie wystawy. "Gazeto Poznańska" 22 III 1952.

Konstanty

Kalinowskisię akwarele Jadwigi Eichlerowej (Wczasy w Ciechocinku, Czytelnik), interesujące studium głowy Krystyny Bajońskiej, Portret Anieli Kubicz, barwny drzeworyt Anny Studzińskiej (Gdynia), rysunki Janiny Szczepskiej, Barbary Houwaltowej, Marii Szczawińskiej, miniatury Marii Chybińskiej, projekty mozaik Jadwigi Rutter oraz doskonała ceramika Stefanii Niedźwiedzkiej (Borsuk, Niedźwiedź). 30 kwietnia 1952 r. w Salonie Centralnego Biura Wystaw Artystycznych otwarto doroczną Wystawę Poznańskiego Oddziału Związku Polskich Artystów Plastyków. 1 I tym razem przeważały prace o tematyce neutralnej: pejzaże, portrety, martwe natury. Stąd też wynikały pretensje recenzentów domagających się "upolitycznionej tematyki" i "realistycznej formy"3. Poziom wystawianych prac pozostawiał wiele do życzenia. Najlepiej reprezentowana była rzeźba o dobrym, wyrównanym poziomie, odbiegającym znacznie od poprawnej zaledwie przeciętności malarstwa. Bazyli Wojtowicz wystawił dwie prace: Lenin i Dzierżyński, Józef Kaliszan ekspresyjne popiersie Belojannisa, Józef Gosławski projekt pomnika partyzantów w Lublinie, naturalistyczną Głowę i dobrą, syntetyczną w formie Głowę chłopca, Jan Żok nie wychodzące poza granice poprawności warsztatowej Popiersie Mickiewicza, Maria Sokołowska- Majerska kompozycję figuralną My awangarda. W malarstwie, pomimo oficjalnego programu realizmu socjalistycznego, wyraźnie dominował koloryzm. "Dwie Martwe natury Eustachego Wasilkowskiego o niezaprzeczalnych zaletach malarskich potraktowane są w sensie koloryzmu, tak że realność przedmiotów została w dużej mierze zatracona", pisał Jan Mroziński, wyrażając nadzieję, ".. . że wkrótce przejdzie (Wasilkowski) na tory rzetelnego realizmu"4.

Podobne tendencje charakteryzowały również twórczość młodego pokolenia malarzy, absolwentów poznańskiej uczelni, wyrosłych w atmosferze koloryzmu, "stąd też na wystawie dużo swobodnych postimpresjonistycznych szkiców i pobieżnych notatek, obrazków o kameralnym charakterze ,,5 - jak określono Pejzaż Józefa Fliegera, Studium portretowe Andrzeja Kurzawskiego, Pejzaż zimowy z Łagowa Alfonsa Gielniaka, Studium krajobrazu Józefa Durczaka. W tej sytuacji pochwały recenzentów zyskały nawet słabe prace, jeżeli tylko w jakiejś mierze spełniały założenia malarstwa realistycznego. Wyróżniano płótna Alfreda Lenicy: Komuniści, Pstrowski, Robotnik za treść, zarzucano mu jednak zbyt płaskie traktowanie przedmiotu. O omówieniu wystawy wymieniono prace Stanisława Bogusławskiego Odbudowę Poznania, Rejmunda Dybczyńskiego Martwą naturę, Zygmunta Gromadzińskiego Pejzaż Z Łagowa, Janusza Bersza Pejzaż Z Poznania, Tadeusza Kalinowskiego Autoportret, Stanisława Wróblewskiego U wodopoju, Włodzimierza Bartoszewicza Portret kobiecy, Zofii Dziurzyńskiej-Rosińskiej Łodzie, Edmunda Szyftera Wieczór we wsi kaszubskiej i Zielone ogródki Andrzeja Kandziory.

W dziale grafiki wyróżniono prace Janiny Szczepskiej, Mariana Romały, Alojzego Krakowskiego, a specjalnie drzeworyt Franciszka Burkiewicza Orka wiosenna, pejzaże Hipolita Polańskiego Krajobraz Z Osoli, Krajobraz Z Poznania i Demonstrację uliczną Feliksa Śmiełowskiego 6. Do zbiorów państwowych Komisja Mi

3 T. P a s i k o w s ki, Oglądamy dorobek poznańskich plastyków. "Głos Wielkopolski" R. 1952, nr 116; S. FI es żar o w a, Z dorocznej wystawy plastyki okręgu poznańskiego.

"Gazeta Poznańska" 6 V 1952; Wystawa plastyków okręgu poznańskiego. "Kurier Codzienny" R. 1952, nr 109.

I J. M r o z i ń s ki, Kilka uwag o dorocznej wystawie plastyków. "Gazeta Poznańska" R. 1952, nr 114.

· Jw.

«E. P a u k s z t i a, Na wystawie plastyków. "Express Poznański" R. 1952, nr IM.

Zbigniew Kaja Stary Rynek w Pognaniu (drzeworyt)nisters-twa Kultury i Sztuki zakupiła prace Zofii Dziurzyńskiej-Rosińskiej, Józefa Durczaka, Józefa Fliegera, Andrzeja Kandziory, Alfreda Lenicy, Zygmunta Gromadzińskiego. W dziale rzeźby: Barbary Jonatowskiej (.Pilkarz), Józefa Kaliszana. Józefa Gosławskiego, Bazylego Wojtowicza, oraz grafiki: Franciszka Burkiewicza, Alojzego Krakowskiego, Hipolita Polańskiego, Mariana Romały, Feliksa Smiełowskiego i Janiny Szczepskiej. Salon Jesienny Związku Polskich Artystów Plastyków otwarto 5 X 1952 T., a 10 X w Muzeum Narodowym Wystawę Zbiorową Rzeźby Poznańskiego Związku Polskich Artystów Plastyków 7 . Pokaz w Muzeum Narodowym był pierwszym w Polsce Ludowej wielkim pokazem rzeźby poznańskiej, ukazującym dorobek lat , 1950-1952. Wystawiono 60 prac 16 autorów. Recenzenci wyróżnili płaskorzeźbę Jana Jakóba Front Narodowy, Jana Żoka Żolnierz radziecki, Jana Bakalarczyka Pogromca faszyzmu. Specjalnie podkreślano szczególnie duże wartości plastyczne

· Z prac poznańskich plastykóu). "Kurier Codzienny" 12 X 1952; Wystawa rzeźb. "Ilustrowany Kurier Polski" 18 X 1952; S. F ł e s z a ir o w a, Na jesiennej wystawie plastyków poznańskich. "Gazeta Poznańska" 18 X 1952; (t.s) W lokalu wyborczym Obwodu nr 91. "Gazeta Poznańska" 25 X 1952; T. P a s i k o w s ki, Twórczość Wyczółkowskiego i prace rzeźbiarzy poznańskich. ..Głos wielkopolski" 31 X 1952.

Konstanty

Kalinowskiekspresyjnej Głowy kobiecej do pomnika Popioły Alfreda Wiśniewskiego. Poza tym ciekawe prace pokazali: Maria Wiśniewska Dziecko i Czesław Woźniak Robotnik zwycięski. Wystawa była okazją do zapoznania się z całokształtem imponującego dorobku poznańskich rzeźbiarzy, a głównie pięciu czołowych twórców, za których uznano Kazimierza Bieńkowskiego, Józefa Gosławskiego, Józefa Kaliszana, Alfreda Wiśniewskiego i Bazylego Wojtowicza. Wśród wystawianych prac malarskich dominował zdecydowanie pejzaż, reprei zentowany licznymi malarsko ciekawymi płótnami Mariana Szmańdy (Zegroda wiejska), Janusza Bersza, Bożeny Ewiczowej (Jarosławiec) , Zygmunta Gromadzińskiego (Brama w Łagowie) , Tadeusza Kalinowskiego (Droga w lesie), Ireny Psarskiej (Pejzaż mazurski); akwarelami Józefa Krzyżańskiego (Wieś podkarpacka) Andrzeja Kurzawskiego (Droga do młyna), Eustachego Wasilkowskiego (Ulica w Skokach). Z pozostałych wystawionych prac wyróżniono, ze względu na tematykę Waryńskiego Alfreda Lenicy, Leokadii Oźminowej Hanka Sawicka organizuje ZWM oraz Wie lkop o lankę Zygfryda Wieczorka. Ciekawe grafiki pokazali, jak zawsze, Franciszek Burkiewicz, Alojzy Krakowski, Hipolit Polański i Janina Szczepska. Z jesiennej wystawy Ministerstwo Kultury i Sztuki zakupiło 22 prace.

Klub Związku Polskich Artystów Plastyków rozwinął w 1952 r. ożywioną działalność wystawienniczą. W styczniu zorganizowano pokaz studiów portretowych i pejzaży Ireny Dzisiewskiej-Zmarzlińskiej; w lutym akwarel Adama Hannytkiewicza, w kwietniu wystawę prac Edmunda Szyftera 8 obejmującą pejzaże i portrety (Nowowiejski, Autoportret). Pejzaże realistycznie opracowane, grzeszyły jednak według opinii recenzentów zbytnim schematyzmem i brakiem inwencji w wyborze motywów. W lipcu zorganizowano wystawę prac absolwenta Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych Karola J óźwiaka. 15 września otwarto wystawę szkiców i rysunków Józefa Kaliszana 9. N a wystawie pokazano pięć portretowych studiów rzeźbiarskich oraz posąg Lipińskiego. Ciekawe w sumie prace rzeźbiarskie wywołały różne oceny recenzentów. Jan Mroziński uznał za najlepszą rzeźbę Lipińskiego i Głowę dziewczynki, natomiast Tadeusz Pasikowski Głowę dziewczynki oraz portret P. Robesona. Za najsłabszą natomiast pracę uważał właśnie Lipińskiego. Jednogłośnie pozytywną ocenę uzyskały natomiast rysunki o charakterze ilustracyjnym, niewątpliwie mniej ciekawe od wystawianych dzieł rzeźbiarskich. Pogrzeb tow. Szyszkowskiego, Pożegnanie młodych przodowników, Henri Martin przed sądem. Odprawa sołtysów i inne. Poza tym na wystawie znalazły się studia architektoniczne i pejzaże ze Szklarskiej Poręby oraz studia portretowe Jerzy Borejsza, Bolesław Bierut i inne. W recenzjach podkreślano wyrównany i wysoki zarazem poziom pierwszej zbiorowej wystawy indywidualnej młodego poznańskiego rzeźbiarza.

8 Obrazy Edmunda Szyftera. "Kurier Codzienny" 11 IV 1952.

, J. M r o z i ń s K i, Pomyślny debiut młodego rzeźbiarza. "Express Poznański" 17 IX 1952; O pracach J. Kaliszana. "Kurier Codzienny" 19 IX 1952; T. P a s i k o w s ki, Szkice i rzeźby J. Kaliszana. "Głos Wielkopolski" 24 IX 1952; S. F l e s z ar o w a, Z wystawy rysunków i .rzeźb J. Kaliszana. "Gazeta Poznańska" 25 IX 1852.

W październiku urządzono w Klubie wystawę prac Józefa Krzyżańskiego»t 7. okazji jego jubileuszu 30-1ecia pracy artystycznej. N a wystawie zaprezentowano dorobek artysty ostatnich lat: studia aktów, portrety, pejzaże z Podkarpacia. N astępnie zorganizowano wystawę rysunków Zenona Kaczmarkiewicza, a w grudniu Heleny Michałowskiej li. Ta ostatnia obejmowała szereg portretów i pejzaży. Słowa uznania recenzentów zyskały: Most w Makowie, Widok z mojego okna, Cegielnia, Macierzyństwo. Zarzucano jednak malarce wyraźne tendencje kolorystyczne na niekorzyść realistycznego rysunku oraz brak tematyki politycznie zaangażowanej. Również Klub Międzynarodowej Prasy i Książki rozwinął działalność wystawienniczą organizując we wrześniu wystawę karykatur Tadeusza Nowickiego (Not) a, obejmującą 20 prac poświęconych znanym poznańskim dziennikarzom, art y - stom, naukowcom i działaczom. W październiku otwarto wystawę drzeworytów Franciszka Burkiewicza, poświęconych tematyce wiejskiej, odznaczających się świetną techniką i fotograficzną nieomal ścisłością konturu i brył y 13, a w listopadzie - szkiców i rysunków Józefa Kaliszana 14 . W lipcu 1952 r. zorganizowano w Salonie Centralnego Biura Wystaw Artystycznych wystawę reprodukcji malarstwa rosyjskiego XIX w. 15, a następnie w listop adzie - pejzaży Sanisława Kamockiego 16.

27 VI 1952 r. otwarto w Muzeum Narodowym w Poznaniu wystawę prac słuchaczy Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych, obrazującą dwuletni dorobek uczelni obejmujący: rysunek, rzeźbę, projekty wnętrz, mebli, tkanin, witraży i ceramik ę 17. Najkorzystniej wypadły na wystawie prace młodych rzeźbiarzy, szczególnie Ryszarda Skupina, Ireny Woch, Józefa Stasińskiego, Józefa Kopczyńskiego, Olgiera Truszyńskiego i Benedykta Kaszni. Oddział poznański Związku Polskich Artystów Plastyków liczył w r. 1952 ok.

200 członków, w tym w sekcji malarskiej -108, sekcji grafiki - 33, sekcji rzeźby - 21, sekcji architektury wnętrz i sztuki dekoracyjnej - 39. Funkcje prezesa pełnił Tadeusz Kalino\ *ski, wiceprezesami byli Marian Szmańda i Bazyli Wojtowicz 18 . Na III Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki w Warszawie wystawiali z Poznania: Krystyna Bajońska (Uliczka w Łagowie) , Jerzy Białkowski (mozaika B. Bierut), Zygmunt Gromadziński (W poradni), Alfred Lenica (Robotnicy po pracy, Młody Bierut wśród robotników), Helena Michałowska (Autoportret), Józef Oźmin (Gratuluję 3fil/o normy), Eustachy Wasilkowski (Krajobraz ze Skoków, Zachód słońca w Skokach); w dziale rzeźby: Antoni Szulc (Odstawa mleka), Maria Wiśniewska (Arguli T. P a s i k o w s ki, Jubileuszowa wystawa J. Krzyżańskiego, "Głos Wielkopolski" 2 XI 1952.

" [t.s.] Wystawa prac H. Michałowskiej. "Głos Wielkopolski" 19 XII 1952; Wystawa prac Heleny Michałowskie). "Kurier Codzienny" 20 XII 1952.

1sT. p a s i k o w s ki, Z wystawy karykatur Nota. "Głos Wielkopolski" 16 IX 1952; [T.S.! Wystawa karykatur Nota. "Kurier Codzienny" 21 IX 1952.

13 [K. Rzem.] Drzeworyty F. Burkiewicza w Klubie MPiK "Kurier Codzienny" 9 X 1952.

14 T. P a s i k o w s ki, Szkice i rysunki J. Kaliszana. "Głos Wielkopolski" 27 XI 1952.

ls J. M r o z i ń s K i, Malarstwo rosyjskie w reprodukcjach. "Gazeta Poznańska" 26 VII 1952.

" T. P a s i k o w s ki, Ziemia krakowska i Podhale w twórczości S. Kamockiego. "Głos Wielkopolski" 16 XI 1952.

"E. P a u k s z t a, Pochwała młodych artystów. "Express Poznański" R. 1952, nr 171; Pokaz prac młodych plastyków. "Express Poznański" 29 VI 1952.

"E. P a u k s z t a, Ludzie spod zraaJcu pędzla i dłuta. "Express Poznański" 13 I 1952.

Konstanty

Kalinowski

ment za naszą Konstytucją), Alfred Wiśniewski (Studentka, Głowa); w dziale grafiki: Franciszek Burkiewicz (drzeworyty) i Hipolit Polański (rysunki ołówkiem) ts>. II nagrodę w dziale rzeźby uzyskał Aflred Wiśniewski za Studentkę, a wyróżnienie w dziale grafiki - Hipolit Polański 20.

IX

W lutym 1953 r. w Salonie Centralnego Biura Wystaw Artystycznych zorganizowano Pokaz Współczesnej Plastyki Polskiej, na którą złożyło się 20 prac nadesłanych i wystawianych na III Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki w Warszawie. Z dzieł poznańskich malarzy znalazły się na wystawie W poradni Zygmunta Gromadzińskiego i Młody Bierut wśród robotników Alfreda Leni cy s1. W marcu, w klubie Związku Polskich Artystów Plastyków po raz trzeci urządzono wystawę prac kobiet-plastyków. Po selekcji przeprowadzonej pod kątem wyboru prac o charakterze tematycznym, wystawiono 23 obrazy olejne, trzy miniatury oraz kilka tkanin i ceramikę. "Większość wystawionych eksponatów, to tworzywa niewielkie i niestety niezadowalające nawet mało wybrednego odbiorcy"a, krytycznie oceniał poziom wystawy recenzent "Głosu Wielkopolskiego". Wyróżniano w omówieniach oleje Heleny Michałowskiej (Portret chiopca), pejzaże Ireny Psarskiej (Mikołajki), Barbary Houwaltowej, Zofii Dziurzyńskiej-Rosińskiej, Dragomiry Krajewskiej (Pejzaż zimowy), akwarele Jadwigi Eichlerowej, Lucji Oźminowej (Praczki, Dyskusja w pracowni) oraz miniatury Marii Chybińskiej, chociaż grzeszyły one nadmiernym naturalizmem. Z grafiki, najciekawsze były drzeworyty Ludomiły Lanżanki i rysunki Janiny Szczepskiej. Dobrą ceramikę zaprezentowały: Danuta Witkowska i Elżbieta Piwko 23 .

W maju, w Salonie Centralnego Biura Wystaw Artystycznych zorganizowano drugą w Polsce Ludowej Wystawę Grafiki Okręgu Poznańskiego. "Wystawa ta między innymi miała być także dopingiem dla plastyków do położenia większego nacisku na swój warsztat rysunkowy, wykazujący niejednokronie poważne braki", pisała w omówieniu wystawy Wanda Kasińska 24. N a wystawie przeważały szkice i studia przygotowawcze. Naczelne miejsce zajmował pejzaż reprezentowany rysunkami: Andrzeja Kandziory (Most Marchlewskiego, Robotnicza Starołęka), Andrzeja Kurzawskiego (Widok na Luboń, Ulica Zagórze), Hipolita Polańskiego (Poranek, Początek rzeki), Zbigniewa Kaji (Starówka w lutym 1953 roku), Andrzeja Matuszewskiego (Mikołajki, Pejzaż) oraz Eustachego Wasilkowskiego (Tartak w Skokach). Wyróżnione zostały poza tym przez recenzentów prace: Franciszka Burkiewicza (Autoportret), Ildefonsa Houwalta (Studium), Zygmunta Gromadzińskiego (Na punkcie skupu zboża), Jerzego Hofmana (Tu mieszkali ludzie), Andrzeja Kurzawskiego (Studium głowy), Józefa Gosławskiego (Szkic głowy), Zbigniewa Kaji (Przed manifestacją) 25

"III Ogólnopolska Wystawa Plastyki. Warszawa 1952 (grudzień 1952-luty 1953), Centralne Biuro Wystaw Artystycznych Zachęta (katalog). M T. P a s i k o w s ki, Wrażenia i wnioski Z warszawskiej Zachęty. "Glos Wielkopolski" 7 XII 1952.

51 [t.sJ Współczesna plastyka polska. "Głos Wielkopolski" 13 III 1953... 22 [t.sJ III wystawa prac plastyczek poznańskich. "Glos Wielkopolski" 26 rJI 1953.

" (Jot.) Pokaz twórczości kobiet-plastyków. "Kurier Codzienny" 24 III 1953.

14 W. K a s i ń s k a, Wystawa okręgowa grafiki w Poznaniu. "Przegląd Artystyczny" R. 1953, nr 3, s. 59-61.

15 T. P a s i K o W s i e i, II wystawa rysunków ZP AP. "Głois Wielkopolsiki" 6 VI 1953; Wystawa rysunków i rzeźby plastyków okręgu poznańskiego. "Kurier Codzienny" 31 V 1953.

Alfred Lenica Pstrowski i towarzYsze (1 )

Doroczną wystawę poznańskiego oddziału Związku Polskich Artystów Plastyków w listopadzie w Salonie Centralnego Biura Wystaw Artystycznych charakteryzował niezbyt wysoki poziom wystawionych prac 26 . Na wystawie zaznaczył się zresztą wyraźnie podział na dwie grupy twórców: zaangażowanych w kompozycji tematycznej i figuralnej programowych "socrealistów" oraz liczne grono malarzy dążących wyłącznie do pogłębienia warsztatu, pozostających w dalszym ciągu w orbicie oddziaływania koloryzmu. Z prac pierwszej grupy artystów wyróżniały się rysunki Alojzego Krakowskiego (Na barykadach Komuny Paryskiej, W więzieniu wersalskim) oraz oleje

5I T. P a s i k o w s ki, Doroczna wystawa plastyki. "Głos Wielkopolski" 6 XII 1S53.

Konstanty

Kalinowski

Zbigniewa Kaji (Na budowie), Andrzeja Kurzawskiego (Strajk kolejarzy w Poznaniu). Wśród licznych prac drugiej grupy malarzy wyróżniały się kompozycje J anusza Bersza (Pejzaż Z Poznania), Eustachego Wasilkowskiego (Tartak w Skokach), Barbary Houwaltowej (Wieczór), Mariana Szmańdy (Uczennica).

W dziale grafiki ciekawe prace pokazali Franciszek Burkiewicz Odbudowa Katedry (kredka), Feliks Śmiełowski (drzeworyty), Hipolit Polański (pejzaże rysunkowe). Jak zawsze, najlepiej reprezentowana była rzeźba pracami: Józefa Kaliszana (Chłopiec Z modelem odrzutowym, Głowa Dem bowskiego) , Bazylego Wojtowicza (Studium gołwy), Marii Wiśniewskiej (Przedszkolak), Kazimierza Bieńkowskiego (Hutnik) i płaskorzeźba Józefa Gosławskiego (Generał Swierczewski). W klubie Związku Polskich Artystów Plastyków kontynuowano indywidualne pokazy prac plastyków poznańskich. W styczniu zorganizowano wystawę Jadwigi Eichlerowej, ostro skrytykowaną przez Tadeusza Pasikowskiego za brak zaangażowania tematycznego, słaby poziom szeregu akwarel i pozostałości formalistycznego warsztatu 27 . W lutym urządzono wystawę pośmiertną Janiny Kahlówny, absolwentki poznańskiej Szkoły Sztuk Zdobniczych. Na wystawie zebrano skromny dorobek artystyczny wcześnie zmarłej artystki w postaci rysunków, szkiców, akwafort i akwarel. Ulubionym motywem przewijającym się we wszystkich pracach były drzewa. Do najciekawszych dziel na wystawie należały: Most w Przywarówku (rysunek węglem), Sosny (tusz), i Chata góralska (akwarela) M. W marcu zorganizowano wystawę czołowego poznańskiego socrealisty Józefa Oźmina. "Wystawione prace wykazują wysoki poziom, zwartą treść tematyki, ujętej realistycznie oraz dużą klasę techniczną" pisała "Gazeta Poznańska"a. W listopadzie pokazano z kolei 24 drzeworyty Zbigniewa Kaji, które uznane zostały w całości przez recenzenta jako słabe i nie kwalifikujące się do wystawienia zarówno ze względu na zawartość tematyczną, banalność treści, jak i niedociągnięcia techniczne(?)3o. W Klubie Międzynarodowej Prasy i Książki urządzono kolejno: w lutym wystawę współczesnego drzeworytu chińskiego, w marcu - grafiki meksykańskiej, a w grudniu - rysunków i szkiców pejzażowych i architektonicznych z Karkonoszy Józefa Kaliszana 31 . W Centralnym Biurze Wystaw Artystycznych zorganizowano ponadto w lipcu wystawę reprodukcji dzieł Vincenta van Gogha i prac Eugeniusza Gepperta z Wrocławia 32 . W maju w "Domu Rzemiosła" otwarto III Wojewódzką Wystawę Twórczości Plastyków Amatorów, na której zgromadzono 111 akwarel, rysunków i olejów. Na uwagę według opinii recenzentów zasługiwały prace: Zbigniewa Janowicza, Wiktora Jaśkiewicza, Lucjana Rabskiego, Włodzimierza Sagana, Jerzego Schmidta i Włodzimierza Wojciechowskiego 33.

W roku 1953 okręg poznański Związku Polskich Artystów Plastyków był trzecim co do liczebności w kraju, po Warszawie i Krakowie, skupiskiem plastyków. Poznań

17 (t.s.) Uwagi o wystawie Jadwigi Eichlerowej. "G!os Wielkopolski" 6 II 1953.

18 (t.s.) Szkice I rysunki Janiny Kahlówny. "Głos Wielkopolski" 28 II 1953.

" "Gazeta Poznańska" l V 1953.

*. T. P a s i k o w s ki, Drzeworyty Zbigniewa Kaji. "Ilustrowany Kurier Polski" 18 XI 1953.

" (p.) Karkonosze w rysunku J. Kaliszana. "Głos Wielkopolski" 4 XII 1953.

" T. P a s i k o w s ki, Reprodukcje van Gogha t oryginały Gepperta. "Głos Wielkopolski" 16 VII 1953.

13 (t s) Omawiamy prace plastyków amatorów. "Głos Wielkopolski" 22 V 1953; S. Flesz a r o w a, Po wystawie prac plastyków amatorów. "Widnokrąg" nr 22. (Dodatek "Gazety Poznańskiej" R. 1953).

ski oddział Związku Polskich Artystów Plastyków rozwinął ożywioną działalność popularyzatorską, urządzając wystawy prac twórców poznańskich w halach kin "Apollo" i "Bałtyk" oraz i w marcu dużą wystawę w Zakładach I Przemysłu Metalowego "H. Cegielski".

W maju, wspólnie z delegaturą Państwowego Przedsiębiorstwa "DESA" Związek Polskich Artystów Plastyków zorganizował subskrypcję grafiki jedenastu artystów poznańskich: Adama Bonowskiego, Franciszka Burkiewicza, Antoniego Gołębniaka, Jana Kabacińskiego, Zbigniewa Kaji, Alojzego Krakowskiego, Ludomiły Lanżanki, Karola Mondrala, Zbigniewa Podciechowskiego, Mariana Romały, Feliksa Smiełok . 34 ws lego . Na Wystawie X-lecia Ludowego Wojska Polskiego w Warszawie w październiku 1953 r. brali udział wystawiający wspólną kompozycję figuralną Krystyna Bajońska i Janusz Bersz (1 maja w Poznaniu w 1953 r.), Zbi- Józef Kaliszan Warta pokoju (1951) gniew Bednarowicz, Józef Flieger, Alfons Gielniak (Poznań wyzwolony) Jerzy Hofman, Stanisław Mrowiński (Wał pomorski) oraz indywidualnie Bronisław Bartel, Włodzimierz Bartoszewicz, Kazimierz J asnoch i Józef Oźmin. W dziale rzeźby: Jan Bakalarczyk, Józef Gosławski, Julian Gosławski, a w dziale grafiki Tadeusz Kalinowski i Józef Kaliszan 35.Wyróżnione zostały prace Józefa Gosławskiego Partyzant oraz Generał K. Swierczewski nad N ysą 3e.

Rok 1954 ilustruje pogłębiający się kryzys i zastój w plastyce poznańskiej.

Urządzono zaledwie kilka ciekawszych, godnych uwagi pokazów współczesnej twórczości plastycznej. W pierwszym rzędzie odnotować wypada wystawy połączone z prelekcjami i dyskusjami o współczesnej plastyce, organizowane w klubach fabrycznych Zakładów Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" i Poznańskich Zakładach Przemysłu Odzieżowego im. Komuny Paryskiej przez grupę poznańskich plastyczek "Kolektyw 9", do którego należały: Zofia Dziurzyńska- Rosińska, Jad-f wiga Eichlerowa, Barbara Houwaltowa, Dragomira Krajewska, Janina Kotlińska, Aniela Kubicz, Helena Michałowska, Janina Szczepska, Irena Zmarzlińska- Dzisiewska. Zamierzenia twórcze "Kolektywu 9" przedstawione zostały na łamach

N Ozdabiamy mieszkania, szkoły i świetlice dziełami sztuki. "Gazeta Poznańska" 15 V 1953.

S5 10 lat Ludowego Wojska Polskiego w plastyce. Warszawa (październik -listopad 1953), Zachęta (katalog).

.. Nagroda na wystawie "X lat L WP w plastyce ". "Trybuna bud u" 8 XI 1953.

Konstanty

Kalinowskiprasy w związku z zainaugurowaną z początkiem roku przez "Gazetę Poznańską" dyskusją na temat krytyki dzieł sztuki. Stawiając najwyżej człowieka jako temat, a natrafiając na największe trudności w przedstawianiu go, dążymy do tworzenia kompozycji figuralnych poprzez ustawiczne rysowanie i malowanie człowieka z natury - postulował jako swoje główne zadanie twórcze "Kolektyw 9". Jednak sama ekspozycja odzwierciedlała jedynie częściowo założenia przedstawione w artykule prasowym, kompozycje tematyczne i figuralne były nieliczne, wśród nich na uwagę zasługiwały Jadwigi Eichlerowej (Waryński w L ilpop ie), Ireny Zmarzlińskiej-Dzisiewskiej (Przodownik pracy), Anieli Kubicz (Portret motki), Barbary Houwaltowej (Sianokosy). Natomiast pokazano sporo pejzaży Janiny Szczepskiej, Zofii Dziurzyńskiej - Rosińskiej i innych 38.

W maju otwarto w Salonie Centralnego Biura Wystaw Artystycznych tradycyjną Wiosenną Wystawę Związku Polskich Artystów Plastyków Okręgu Poznańskiego 39. W listopadzie zorganizowano w Centralnym Biurze Wystaw Artystycznych retrospektywną wystawę Franciszka Burkiewicza, na której pokazano dorobek artysty z ostatnich sześciu lat w postaci 140 prac drzeworytniczych i rysunkowych 40. W listopadzie, również w Centralnym Biurze Wystaw Artystycznych otwarto Okręgową Wystawę Jesienną poznańskiego oddziału Związku Polskich Artystów Plastyków, na której eksponowano plon letnich zbiorowych plenerów w Świeciu nad Wisłą i w Żerkowie pow. Jarocin. Stąd też przewaga motywów krajobrazowych u Ireny Psarskiej (Miasteczko nad Wisłą), Stanisława Koniecznego (Świecie nad Wisłą II), Zygmunta Gromadzińskiego, Ildefonsa Houwalta, Jadwigi Łubowskiej, Edmunda Łubowskiego, Andrzeja Matuszewskiego, Heleny Michałowskiej i J erzego Nogaja. Recenzent wyróżniał szczególnie dojrzałe artystycznie płótna Jana Piaseckiego. Ciekawe oleje pokazali poza tym Józef Krzyżański, Andrzej Kurzawski (Martwa natura), Krystyna Bajońska i Zbigniew Bednarowicz M. W lutym w Pawilonie Kultury i Sztuki w Parku Międzynarodowych Targów Poznańskich urządzono wystawę plastyków gdańskich 42 , a w kwietniu w Muzeum N arodowym Wystawę Postępowych Artystów Plastyków, która dała okazję d o . . .

oglądania prac powstałych pod wpływem najrozmaitszych szkół i kierunków malarskich, operujących różnymi technikami, wyrażających rozmaite temperamenty twórcze i ukazujących specyficzne cechy narodowe sztuki w poszczególnych krajach 43. Eksponowano na niej m. in. dzieła: Picassa, Masserela, Legera, Effela, Hogartha, Beckmanna, Charlesa i Groppera.

Z okazji lO-lecia Polski Ludowej w październiku 1954 zorganizowano wystawę twórczości plastyków-amatorów w Pawilonie Kultury i Sztuki. Oryginalnością i szczerością wyrazu artystycznego odznaczały się rzeźby Jerzego Berdyszaka i4.

" "Kolektyw 9". Nasz glos w dyskusji. "Gazeta Poznańska" 25 II 1954.

88 J. Kra ś n y, Glos ma odbiorca. " Gazeta P o znańska " 13 11 1954.

"T. P a s i [K o W S K i, Wiosenna wystawa. "Nowy Świat nr 18. (Dodatek "Głosu Wielkopoiskiego" B. 1954). " (effn-el) Na marginesie rysunków i drzeworytów F. Burkiewicza. "Express Poznański" 27 x I 1954.

" J. M r o z i ń s ki, Okręgowa wystawa prac poznańskich plastyków. "Gazeta Poznańska" 4 XI 1954. " T. P a s i k o w s ki, Wystawa plastyków gdańskich. "Glos Wielkopolski" 8 II 1954.

" (t.s.) Wystawia sztuki walczącej. "Głos Wielkopolski" 4 IV 1954.

H J. M r o z i ń s ki, Wystawa amatorów-plastyków. "Gazeta Poznańska" 14 X 1954.

Na IV Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki w Warszawie, środowisko poznańskie reprezentowane było wyjątkowo licznie pracami Marii Chybińskiej, wspólną kompozycją Wacława Czuryły i Ildefonsa Houwalta (Sieroty koreańskie w Polsce), Rajmunda Dybczyńskiego,- (Rynek w Mikołajkach), Zugmunta Gromadzińskiego (Aresztowanie komunisty) Alfreda Lenicy (MacierzYństwo), Jadwigi Łubowskiej, Edwarda Łubowskiego, Heleny Michałowskiej, Wacława Twarowskiego (Wieczór w parku, Park Kasprzaka w Poznaniu), Eustachego Wasilkowskiego. W dziale rzeźby wystawiali Kazimierz Bieńkowski (Chopin), Józef Kaliszan (popiersie E. Dem bowskiego) , Józef Stasiński (medale), Alfred Wiśniewski. Prace graficzne pokazali Franciszek Burkiewicz, Andrzej Kandziora, Andrzej Kurzawski, Hipolit Polański, Marian Romała, Eugeniusz Rosik, Feliks Smiełowski 45 . Mimo tak licznego udziału wśród nagrodzonych prac znalazły się jedynie medale Józefa Stasińskiego, kóre zyskały III nagrodę w dziale rzeźb y 4e. W Ogólnopolskiej Wystawie "Sport i Turystyka w plastyce" wzięli udział z Poznania: Franciszek Burkiewicz, Zbigniew Kaja, Andrzej Kandziara, Alfred Szamrak i Feliks Smiełowski 47 .

W Ogólnopolskim Konkursie na plakat Festiwalu Filmów Radzieckich jedną z dwóch nagród zdobył Jan Olejniczak z Poznania zapoczątkowując liczne później sukcesy poznańskiego środowiska na tym polu twórczości plastycznej48.

Najciekawszym dziełem monumentalnego malarstwa, powstałym w Poznaniu był wykonany przez Wacława Taranczewskiego w latach 1953-1954, kompletny wystrój Kościoła Naj świętszej Panny Marii na Ostrowie Tumskim, obejmujący polichromię, witraże i malowidła ołtarzowe. Dekoracja ta sanowiła zarazem czołową wówczas realizację tego typu w skali ogólnopolskiej. "Nie archaizując, lecz nawiązując w twórczy sposób do tradycji widocznej wyraźnie w kompozycji brył i płaszczyzn, nie wyszedł Taranczewski nigdy poza ramy malarstwa nowoczesnego, tworząc jedyną w swoim rodzaju, zwartą, monumentalną całość [...] Postawowym elementem wiążącym, stał się kolor, którym «budował» Taranczewski całe wnętrze, wiążąc nim szkielet architektury (sklepienia, łuki, filary), duże płaszczyzny ścian oraz bardziej wyodrębnione relacje malarskie, jak witraże, siedem malowideł umieszczonych we wnękach i szereg innych partii polichromii [...] Wnętrze świątyni to wielka symfonia bieli i czerwieni, przy czym kolor jest tu wyraźnie podporządkowany czynnikom treściowym. Jednolitym tłem utrzymanym w tonacjach jasnych i dyskretnych, wydobywał autor i podkreślał wartości zabytkowej architektury oraz malarskość i barwność szeregu przedstawień figuralnych" - pisał Aleksander Wojciechowski 49 .

XI

Podobnie jak rok 1949 stanowił zamknięcie pierwszego etapu powojennego, rok 1955 zamyka okres socrealizmu w plastyce poznańskiej. Sytuacja artystyczna zaczęła się w tym czasie z wolna, lecz radykalnie zmieniać. Obserwowano

* IV Ogólnopolska Wystawa Plastyki, Warszawa (czelWiec-wrzesień 1954) (katalog).

- Laureaci IV Wystawy Plastyki. "Głos Pracy" 16 VII 1954.

"Wystania Sport i turystyka w plastyce. Centralne Biuro Wystaw Artystycznych 1954 (katalog) .

<. Sukces poznańskiego grafika. "Głos Wielkopolski" SI VIII 1954.

"A. W o j c i e c h o w s ki, Osiągnięcia polskiej plastyki monumentalnej. "Przegląd Artystyczny" R. 1954, nr 5/6, s. 72-74.

4 Kronika miasta Poznania 1

Konstanty

Kalinowskiogromne ożywienie życia plastycznego, organizowano szereg wystaw zbiorowych i indywidualnych. N a wystawach pojawiać się zaczęły coraz liczniej prace artystów młodego pokolenia, poszukujących nowego wyrazu plastycznego. Ważkie ogólnopolskie wydarzenia artystyczne, jakimi była wystawa plastyki na Festiwalu w Warszawie i Wystawa Młodej Plastyki Polskiej w "Arsenale", znajdowały żywy oddźwięk w środowisku poznańskim i wywarły inspirujący wpływ na młodszą generację artystów - wychowanków Poznańskiej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych, których dzieła od tej chwili zaczynają dominować na wystawach i decydować o obliczu artystycznym środowiska. Rok 1955 zamyka pięcioletni okres stagnacji i regresu, Jokres utraty przez środowisko poznańskie znaczenia w skali ogólnopolskiej. Ód tego fmomentu rozpoczyna się trzecia faza rozwoju sztuk plastycznych dwudziestolecia *1945-1965 w Poznaniu, faza twórczych eksperymentów lat 1956-1961.

Sezon wystawowy roku 1955 otwierała Wystawa Okręgowa Architektury Wnętrz i Sztuki Dekoracyjnej 60, zorganizowana w styczniu w Salonie Centralnego Biura Wystaw Artystycznych, na której pokazano projekty makat i tkanin dekoracyjnych rzeźbionych w gipsie okładzin ścian projekty, dekoracji scenicznych, projekty mebli, witraży, plakatów, wyrobów ceramicznych i kukiełek. Ogólny poziom artystyczny wystawy według oceny recenzenta był niestety niski i nie spełniła ona celu - pokazania ciekawych i praktycznych wzorców. Wyróżniały się pojedyncze projekty: Dywan 11 Urszuli Jungerman-Okupniak, gobeliny Stare Miasto I i II Mieczysławy Żmudzkiej oraz tkanina żakardowa Haliny Michalskiej. Dobrą ceramikę wystawił Rudolf Krzywiec i Franciszek Kruszwicki. Projekty scenograficzne pokozał Zygmunt Szpingier. Najsłabiej, zaledwie kilkoma projektami, niezbyt dostosowanymi do współczesnych wymagań reprezentowane było meblarstwo. W styczniu i lutym w Salonie Centralnego Biura Wystaw Artystycznych zorganizowano Pokaz Prac Młodych Plastyków Okręgu Poznańskiego, powojennych absolwentów poznańskiej uczelni plastycznej oraz grupy wychowanków uczelni krakowskiej i warszawskiej, wchodzących w skład delegatury poznańskiego Związku Polskich Artystów Plastyków w Zielonej Górze 51 . Wystawa miała charakter przygotowawczej konfrontacji poznańskich twórców przed Ogólnopolską Wystawą Prac Młodych Plastyków w Warszawie. Z dzieł malarskich na wyróżnienie zasługiwały oleje: Krystyny Bajońskiej (Martwa natura), Zbigniewa Bednarowicza (Szkic do portretu), portrety Janusza Bersza, Rajmunda Dybczyńskiego (Drzewa), Kazimierza Jóźwiaka (Altanka), Zenona Kaczmarkiewicza (Nad Wartą) martwe natury Dragomiry Krajewskiej, prace Andrzeja Matuszewskiego, pajzaże z Żerkowa Heleny Michałowskiej. Wśród rzeźb uwagę zwracały Głowa dziecka (kamień) Juliana Gosławskiego, prace Józefa Kaliszana oraz Dziewczyna o czarnych oczach i medale Józefa Stasińskiego. W technikach graficznych interesujące prace wystawili: Maria Dolna (ilustracje do książek), Bożena Hubicka, Zbigniew Kaja, Andrzej Kandziora, Bartłomiej Kurka, Andrzej Matuszewski.

W lutym urządzono w Muzeum Narodowym wielką wystawę Nauka i Kultura w Poznaniu w Dziesięcioleciu Polski Ludowej, obejmującą również pokaz dzie

*. M. J. Sypniewska, Wystawa, Mora nie spełnia swego zadania. "Gazeta Poznańska" 7 I 1955. I II Wystawa prac młodych plastyków okręgu poznańskiego. Poznań (styczeń-luty 1955) Centralne Biuro Wystaw Artystycznych (katalog).

sięcioletniego dorobku plastyki poznańskiej. Ponieważ na wystawie eksponowano prace znacznej większości artystów poznańskich, poziom jej był nierówny i obok bardzo dobrych obrazów Jana Piaseckiego (Niebieski konik), Stanisława Szczepańskiego (ujście rzeki), Mariana Szmańdy (Akt), Wacława Taranczewskiego (Mała malarka), Stanisława Teisseyra (Pejzaż), Eustachego Wasilkowskiego (Kwiaty), a z młodszego pokolenia Józefa Fliegera (Portret matki), Alfonsa Gielniaka (Skoki), Andrzeja Kurzawskiego (Kwiaty) i Wacława Twarowskiego (Pejzaż), znalazło się sporo prac przeciętnych i słabych. Stosunek ten jednak właściwie przedstawiał ogólny, ni e równy poziom art y - styczny środowiska plastycznego Poznania.

N ato miast pokaz grafiki reprezentował dobry, wyrównany poziom (drzeworyty Franciszka Burkiewicza, akwaforty Andrzeja Kandziory, rysunki Hipolita Polańskiego). Pokazano również plakat Zbigniewa Kaji (Wystawa ptaków), Bartłomieja Kurki (Nie) i Jana Olejniczaka (Przegląd filmów). Bardzo Alfred Wiśniewski Granica pokoju (1950) korzystnie wypadła na wystawie rzeźba Głowa Józefa Kaliszana i medale Józefa Stasińskiego. Całość ekspozycji uzupełniały zawieszone na ścianach tkaniny projektowane i wykonane w warsztatach Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych 52 .

Zorganizowana w marcu w Salonie Centralnego Biura Wystaw Artystycznych piąta z kolei wystawa grupy plastyczek poznańskich spotkała się z bardzo krytyczną oceną dopuszczonej tym razem do głosu nonkonformistycznej, młodej krytyki. ,,[...] Narzuca się jednak bynajmniej nie retoryczne pytanie czy organizowanie wystaw plastyczek związanych ze sobą tylko przynależnością do jednej płci, a nie określonym widzeniem plastycznym jest rzeczywiście słuszne i celowe" pisał Krzysztof Łubieński stwierdzając jednocześnie, że wystawa odzwierciedla atmosferę bezruchu intelektualnego, połączonego z beztroskim zadowoleniem, może mimo woli wyrażonym w tekście katalogu. Podsumowując swoją krytyczną ocenę recenzent zalecał, aby "plastyczki poznańskie... mniej akcentowały swą kobiecość, czyniły większy wysiłek artystyczny i lepiej malowały celem uniknie- j cia urządzania wystawo podobnym poziomie ,,53. Zbliżone stanowisko reprezentowali również studenci historii sztuki w recenzji opublikowanej na łamach "Gazety Poznańskiej ,,54.

II K. Ł u b i e ń s ki, O plastyce na Wystawie Dziesięciolecia. "Głos Wielkopolski" 15 III 1955.

H (t.s.) Wystawa grupy plastyczek poznańskich. "Głos Wielkopolski" 24 HI 1955.

M T. B y c Z K o, K. K a l i n o w s ki, Co widzieli studenci - historycy sztuki na wystawie grupy poznańskich plastyczek. "Gazeta Poznańska" 26 III 1955.

Konstanty Kalinowski

Na wystawie znalazło się jednak kilka prac wartościowych i godnych uwagi, stanowiących pewne osiągnięcia artystyczne, jak oleje: Krystyny Bajońskiej (Autoportret, Martwa natura), rysunki Marii Dolnej, Bożeny Ewicz (Pejzaż znad Warty), Janiny Kotlińskiej (Poranek zimowy), Anieli Kubicz (Studium portretowe), Heleny Michałowskiej (Martwa natura), ceramika Danuty Witkowskiej-Jakubowskiej, Ireny Zmarzlińskiej - Dzisiewskiej (Bzy). W lipcu w Salonie Centralnego Biura Wystaw Artystycznych otwarto Wystawę Okręgową Związku Polskich Artystów Plastyków 55 , w której wzięli udział wystawiając interesujące prace w dziale rzeźby: Wanda Gosławska (ceramika); Józef Gosławski (medale), Józef Kaliszan (E. Dembowski), w dziale malarstwa: Krystyna Bajońska (Martwe natury), Janusz Bersz (Pejzaż I), Bożena Ewicz, Józef Flieger (Martwa natura), Alfons Gielniak (pejzaże), Barbara Houwaltowa, Tadeusz Kalinowski, Dragomira Krajewska, Józef Krzyżański (portrety i pejzaże), Bartłomiej Kurka, Alfred Lenica, Edmund Łubowski, Andrzej Matuszewski, Jan Piasecki (Martwa natura), Irena Psarska, Eustachy Wasilkowski (Kwiaty); w grafice: Franciszek Burkiewicz (drzeworyty), Maria Dolna, Zbigniew Kaja, Andrzej Kandziora, Andrzej Kurzawski, Jan Mroziński, Hipolit Polański.

W listopadzie w Salonie Centralnego Biura Wystaw Artystycznych zorganizowano Jesienną Wystawę Okręgową Związku Polskich Artystów Plastyków. " [o..] Większość prac eksponowanych na wystawie to krajobrazy, martwe natury, wierne w stosunku do otoczenia przez wrażliwie odczuty jego nastrój, przesądza o tym rodzaj talentu, jakim dysponują niektórzy artyści poznańscy [o..] Łączy się z tym fakt, że malarstwo poznańskie na obecnej wystawie poza małymi wyjątkami, nie jest ekspresyjne ani monumentalne, lecz obraca się w sferze prac kameralnych" pisała na wstępie do katalogu Urszula Czartoryska 58 . Wśród wystawionych prac zwracały uwagę oleje Krystyny Bajońskiej, Janusza Bersza, Józefa Fliegera, Alfonsa Gielniaka, Alfreda Lenicy (Straszni mieszczanie), Józefa Krzyżańskiego, Andrzeja Kurzawskiego, Andrzeja Matuszewskiego (Droga do Kłodzka), Jana Piaseckiego, Ireny Psarskiej (BystrzYca Kłodzka), Mariana Szmańdy (Matka), Eustachego Wasilkowskiego, malowane talerze Janusza Bersza, rzeźby Kazimierza Bieńkowskiego (Chopin), Józefa Gosławskiego (Chopin), Józefa Kaliszana, plakiety Józefa Stasińskiego, drzeworyty Marii Dolnej, rysunki: Józefa Kaliszana, Bartłomieja Kurki i Hipolita Polańskiego.

O ile dwie przełomowe dla plastyki polskiej lat pięćdziesiątych wystawy warszawskie: Festiwalowa i Wystawa Młodej Plastyki w "Arsenale" wywarły bardzo istotny wpływ na kształtowanie twórczości młodszej generacji artystów poznańskich, o tyle udział całego środowiska poznańskiego w obydwu tych imprezach był raczej znikomy, nie licząc indywidualnego sukcesu artystycznego Józefa Stasińskiego . Na Międzynarodowej Wystawie Młodej Plastyki w "Zachęcie", zorganizowanej w ramach V Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów, I nagrodę w dziale

«» wystawa ZPAP okręgu poznańskiego. Poznań lipiec 1955, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych (katalog).

II Jesienna wystawa ZPAP. Poznań listopad 1955, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych (katalog). Wstęp U. Czartoryskarzeźby uzyskał Józef Stasiński za cykl dwustronnych medali 57 , ze szczególnym uwzględnieniem medalu poświęconego Picasso 58 . Również na Ogólnopolskiej Wystawie Młodej Plastyki w "Arsenale" Józef Stasiński uzyskał nagrodę za rzeźbę Ochroń mnie, w której recenzenci podkreślali szczególnie ciekawą koncepcję plastyki bryły, dużą rzeźbiarską wrażliwość bez potrzeby pośrednictwa konwencji, głęboki humanizm i specyficzny indywidualny kameralizm w ujęciu tematu. Ogólna jednak ocena środowiska poznańskiego na tle ówczesnych krajowych osiągnięć wypadła skromnie. "... poznańskie środowisko artystyczne przygasło od dłuższego już czasu - trudno może nawet już mówić o środowisku poznańskim. Luźne nazwiska prezentują się na wystawach pracami, z których trudno sobie odtworzyć kierunki myślenia i problematykę artystyczną tego ośrodka "M. Poza nagrodzoną pracą Józefa Stasińskiego wyróżniały się w pokazie poznańskim rzeźby Józefa Kaliszana Pomóżcie mu i Wieslawa, odznaczające się specyficznym nastrojem kontemplacji oleje Andrzeja Matuszewskiego Portret kobiety w czerwonym fotelu i Krajobraz Z okna oraz syntetycznie potraktowana Martwa natura Z chlebem Edmunda Lubowskiego. Poza głównym nurtem poszukiwań artystycznych "Arsenału" znalazły się obrazy o dobrym poziomie artystycznym takich poznańskich artystów, jak: Zenona Kaczmarkiewicza, Dragomiry Krajewskiej, Wacława Rutkowskiego. W grafice wyróżniały się prace Zbigniewa Kaji, Ryszarda Skupina FaszYzm groźbą wojny, Andrzeja Kandziory Wesole miasteczko w Poznaniu i rysunki tuszem Andrzeja Matuszewskiego eo .

W lipcu urządzono w Salonie Centralnego Biura Wystaw Artystycznych Wystawę Plakatu Polskiego, na którym prezentowano m. in. prace Zbigniewa Kaji, Jana Lenicy, Józefa Mroszczaka, Olgi Siemiaszkowej, Henryka Tomaszewskiego, Tadeusza Trepkowskiego 61.

Do ożywienia życia artystycznego Poznania przyczyniły się również dwa konkursy: Wydziału Kultury Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu, w związku z 10 rocznicą oswobodzenia Poznania w lutym 1955 T., oraz Wydziału Kultury Prezydium Miejskiej Rady Narodowej na rysunek i grafikę związaną tematycznie z Poznaniem. Prace nadesłane na pierwszy konkurs wystawione zostały w lutym 1955 r. w klubie Związku Polskich Artystów Plastyków. W dziale malarstwa przyznano jedynie III nagrodę Dragomirze Krajewskiej i Irenie Dzisiewskiej, w dziale grafiki I nagrodę uzyskali Tadeusz Kalinowski za cykl drzeworytów Z poznańskiego Starego Miasta oraz Franciszek Burkiewicz i Eugeniusz Rosik. W dziale rzeźby I nagrodę przyznano Józefowi Stasińskiemu za cykl medali Wielkopolska, a III nagrodę Janowi Bakalarczykowi za rzeźbę Lelewet 2 .

" (el-pa) Józef Stasiński otrzymał 1 nagrodą. "Gazeta Poznańska" 22 X 1955.

M Józef Stasiński otrzymał również I nagrodę na Konkursie przedfestiwalowym za ten sam zestaw medali reprodukowanych w "Przeglądzie Artystycznym" R. 1955, nr lj2, s. 50; Z. D e m b o w s k a, Medale festiwalowe J. Stasińskiego. "Przegląd Kulturalny" R. 1955, nr 28, s. 3. »' J . J a n u s z k i e w i c z o w a , Rzeźba na ogólnopolskiej wystawie młodej plastyki.

"Przegląd Artystyczny" R. 1955, nr 3/4, s. 57.

" U. C z a r t o r y s k a, Poznańska plastyka w salonach warszawskich. "Głos Wielkopolski" 15 X 1955. «< O r s z a, Sztuka, która lepiej agituje na ulicach... "Gazeta Poznańska" 12 Vm 1955.

· Co słychać u poznańskich plastyków? "Express Poznański" 19 JI 1955.

Konstanty

Kalinowski

Drugi konkurs na rysunek i grafikę, związaną tematycznie z Poznaniem, ogłoszony został w październiku i rozstrzygnięty w grudniu 1955 r. W dziale rysunku I nagrody nie przyznano, II nagrodę otrzymał Zbigniew Kaja za rysunki Nad Wartą i Rynek na Sródce, III nagrodę Zygmunt Gromadziński za Wejście do parku Kasprzaka oraz wyróżnienie za Plac Kolegiacki i Franciszek Burkiewicz za Ratusz Poznański oraz Warta przepływa przez Poznań. W dziale technik graficznych I nagrodę otrzymał Andrzej Kandziora za Starołękę, II nagrodę Helena Michałowska za Wieżę Ratusza, Zbigniew Kaja za Poznański zaułek, wyróżnienia: Tadeusz Kalinowski (Odbudowa pałacu Dzia , łyńskich) Andrzej Kandziora (W parku sołackim) , Eugeniusz Rosik (Na zabawie ludowej). Wszystkie prace nagrodzone i nadesłane na konkurs wystawione zostały w grudniu w Salonie Centralnego Biura Wystaw Artystycznych e3.

Klub Międzynarodowej Prasy i Książki kontynuował w dalszym ciągu tradycję urządzania niewielkich wystaw artystów poznańskich i zorganizował m. in. w styczniu 1955 r. wystawę prac grafików Andrzeja Kandziory i Eugeniusza Rosika, w lutym Franciszka Burkiewicza, a w lipcu monotypii Józefa Kaliszana. W klubie Związku Polskich Artystów Plastyków zorganizowano w maju wystawę prac Józefa Krzyżańskiego, a w listopadzie malarstwa Stanisława Bogusławskiego, poświęconą tematycznie Poznaniowi. Ministerstwo Kultury i Sztuki zakupiło z tej ostatniej dwa obrazy Rusałka i Regaty II MISM na Malcie u. Dnia 6 czerwca otwarto w Salonie Centralnego Biura Wystaw Artystycznych zbiorową wystawę prac Józefa Kaliszana (rzeźby i rysunki) i Andrzeja Matuszewskiego (malarstwo i rysunek). W Klubie Demokratycznej Profesury65 urządzono wystawę grafiki Stanisława Łuczaka uzdolnionego plastyka amatora na której pokazano drzeworyty, miedzioryty i rysunki (z ciekawszych: Portret, Kobiety, Przy pracy, Studia drzew)6e. Najciekawszą ekspozycją indywidualną 1955 r., była retrospektywna wystawa Alfreda Lenicy urządzona we wrześniu w Salonie Centralnego Biura Wystaw Artystycznych. "Lenica próbuje różnych stylów, krzyżuje je w swoisty, oryginalny sposób osiągając niejednokrotnie doskonałe efekty. Uderza wrażliwość tego artysty na kolor, a przede wszystkim humanistyczna tematyka obrazów" pisał recenzent ". Obok realistycznych dzieł z lat poprzednich (Portret Róży Luksemburg, Chinka Z czerwonym sztandarem, pejzaże z Bułgari) i licznych płócien utrzymanych w ekspresyjno-surrealistycznym nastroju (Polegli żołnierze, Leżący akt, Pejzaż) pokazano również kompozycje abstrakcyjne, będące wyraźnym znakiem zmian zaszłych w sytuacji artystycznej po "Arsenale" .

W związku z konkursem na projekt generalny polichromii Starego Rynku w Poznaniu w dniach od 2 do 6 lutego urządzono w klubie Związku Polskich Artystów Plastyków wystawę projektów konkursowych, połączoną z publicznymi dyskusjami. Pierwszą nagrodę z przeznaczeniem do realizacji uzyskał projekt

· (M. T.) Bogaty plon konkursu Wydziału Kultury PMRN w Poznaniu na rysunek i grafiką. M' Gazeta Poznańska" 19 XII 1955. (F) "Malarzem Poznania" zwą Stanisława Bogusławskiego. N ajcenniejsze jego prace oglądamy na wystawie w Salonie przy PI. Wolności. "Express Poznański" 25 VI 1955. · s Plac Wolności 5.

"T. B y c Z K o, Ciekawu wystawa grafiki S. Łuczaka. "Gazeta Poznańska" 21 V 1955, .' F. M. N o w o w i e j s ki, Oprowadzamy czytelników -po wystawie malarstwa Alfreda Lenicy. "Głos Wielkopolski" 12 IX 1955.

Zbigniewa Bednarowicza, młodego poznańskiego scenografa, który też został głównym koordynatorem prac związanych z wystrojem poznańskiego Starego Miasta. N agrodzony projekt zyskał bardzo pozytywną ocenę krytyki za właściwe, dyskretne (a zarazem realistyczne w stosunku do możliwości i trwałości) potraktowanie zdobnictwa i operowanie oszczędną gamą kolorystyczną, podkreślającą wartości zdobionej architektury. ,,[...] Pierwsza nagroda pod każdym względem góruje w ocenie waloryzacji tonu i doceniania ważkości obiektu [...] Jeśli weźmiemy pod uwagę wszystkie kolejne prace, to nagrodzona [...] nr 2) uderza swoim spokojem. Wydawałoby się 'gris en gris', ale bliżej patrząc mieni się od pół i ćwierćtonów, słowem w tej gamie szarej wre życie kolorystyczne "M. Pozostałe projekty nie posiadały tylu walorów i operowały przesadnie jaskrawą, a w efekcie niedługowieczną kolorystyką, słabo dostosowaną do wartości zabytkowych budynków. Innym ważnym dla Poznania konkursem rozstrzygniętym w 1955 r. był drugi powojenny, tym razem zamknięty, konkurs na pomnik Adama Mickiewicza. Po ożywionej dyskusji w prasie, wbrew oporom grupy tradycjonalistów żądających rekonstrukcji dawnego, zniszczonego kompletnie pomnika Władysława Oleszczyńskiego, zwyciężyła ostatecznie koncepcja budowy nowego pomnika, którego miejsce ustalono na placu Wolności przed Miejską Biblioteką Publiczną im. Edwarda Raczyńskiego 69. Do wzięcia udziału w konkursie zaproszono osiem zespołów architektoniczno-rzeźbiarskich w składzie: 1. Franciszek Strynkiewicz - Romuald Gutt, 2. Jan Januszkiewicz - Bohdan Lachert, 3. Tadeusz Łodziana - Zdzisław Dziedziński, 4. Stanisław Lisowski - Bolesław Schmidt, 5. Józef Gosławski - Tadeusz Płończak, 6. Bazyli Wojtowicz - Stanisław Pogórski, 7. Józef Kaliszan - Zygmunt Skrzydlewski, 8. Adam Smolana - Adam Haupt. Wśród zaproszonych zespołów znalazły się trzy poznańskie, oznaczone symbolami: 5, 6 i 7. Konkurs ogłoszony w marcu 1955 r., rozstrzygnięty został w listopadzie.

I nagrodę uzyskała praca zespołu poznańskiego: rzeźba Bazylego Wojtowicza, urbanistyka Stanisława Pogórskiego, konsultantami byli inż. Jerzy Wellenger i rzeźbiarz Czesław Woźniak. II nagrodę przyznano Franciszkowi Strynkiewiczowi (zwycięzcy I konkursu) i inż. Romualdowi Guttowi, III - Tadeuszowi Łodzianie i inż. Zdzisławowi Dziedzińskiemu. Wyróżnienia uzyskali Józef Gosławski i inż. Tadeusz Płończak, Stanisław Lisowski i inż. Bolesław Schmidt oraz Józef Kaliszan i inż. Zygmunt Skrzydlewski 70 . Poziom drugiego konkursu był bardzo wyrównany i przyniósł aż trzy wyróżnienia za samą rzeźbę oraz konkretne propozycje realizacyjne.

W czerwcu, w Salonie Centralnego Biura Wystaw Artystycznych po raz pierwszy urządzono wystawę Koła Naukowego studentów Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych. "... Ogólny poziom tej ciekawie urządzonej wystawy

· s K. M a ye r, Tu sąk, a w sęku azlura, czyli poznańska Starówka w nietrwałej (?) szacie. "Głos Wielkopolski" 27 III 1955. "K. U l a t o w s ki, Moja propozycja na placu Wiosny Ludów. W sprawie pomnika A. Mickiewicza. "Głos Wielkopolski" 9 I 1955; J. M r o z i ń s ki, Rekonstruować ale jak? "Głos Wielkopolski" 16 I 1955; b. T o m a s z e w s ki, Konkurs na pomnik Mickiewicza w Poznaniu. "Przegląd Kulturalny" R. 1955 nr 50, s. 5; S. Z i e 1 e ś ki e w i c z, CZy Poznań będzie miał pomnik A. Mickiewicza? "Kronika Miasta Poznania" R. 1951-1956, s. 243-252. ",(S) Konkurs na pomnik A. Mickiewicza w Poznaniu rozstrzygnięty. "Ilustrowany Kurier Polski" 27 XI 1955; Znamy już laureata konkursu na pomnik Mickiewicza w Poznaniu. "Głos Wielkopolski" 9 XII 1955.

Konstanty Kalinowskibudzi duże nadzieje" pisał recenzent wyróżniając prace Jana Berdyszaka, Józefa Kopczyńskiego, Anny Rodzińskiej i Olgierda Truszyńskiego ll . W lutym w okrągłym hallu poznańskiego Powszechnego Domu Towarowego ustawiono rzeźbę przedstawiającą Hutnika i chłopkę dłuta Bazylego Wojtowicza i Czesława Wożniaka 71 . 1 maja odsłonięto Pomnik Braterstwa w Puszczykowie, w kształcie obelisku z płaskorzeźbami, wykonany przez Józefa Kaliszana 73 .

Nagrodę Artystyczną Młodych Miasta Poznania za rok 1954 otrzymał Zbigniew Kaja, absolwent poznańskiej Państwowej Wyższej Szkoły Plastycznej z 1951 r. Ówczesną twórczość Kaji trafnie scharakteryzował Jan Mroziński . . . . Jego plakat cechuje prostota i wysoki poziom artystyczny wykonania - te zalety decydują o ich sugestywnym działaniu na widza [..o] drzeworyty wykazują duże opanowanie techniczne i pełne zrozumienie charakteru tej sztuki. Ujmującą ich cechą jest szczerość i bezpośredniość artystycznego przeżycia"74.

Nagrodę Artystyczną Młodych Miasta Poznania za rok 1955 uzyskał Józef Stasiński za całokształt twórczości artystycznej. Szczególnie ostatni okres przyniósł młodemu rzeźbiarzowi szereg poważnych sukcesów artystycznych. I nagrodę za cykl medali Wielkopolska, I nagrodę na Międzynarodowej Wystawie w Warszawie i I nagrodę na Ogólnopolskiej Wystawie Młodej PlastykC 5 .

" K. Ł u b i e ń s ki, Wystawa Koła Naukowego PWSSP. "Głos Wielkopolski" 10 VI 1955.

"Rzeźby dla "okrąglaka" wykonali poznańscy plastycy. "Express Poznański" 11 I 1955.

'* Odsłonięcie Pomnika Braterstwa w Puszczykowie. "Ilustrowany Kurier Polski" 3 V 1955.

'» J. M r o z i ń s ki, Zbigniew Kaja laureatem nagrody młodych m. Poznania. ,,Ilustrowany Kurier Polski" 10 III 1955; (t. s.) Decyduje talent i praca. "Głos Wielkopolski" 20 II 1955. W swoim dorobku artystycznym miał już w tym czasie Zbigniew Kaja szereg sukcesów i nagród za plakaty: I nagroda na Wystawie Plakatu w Warszawie w 1953 r., I nagrodę za plakat I-Majowy w r. 1954, I nagrodę za plakat ZOO z 1954 r., U nagrodę za plakat Festiwalu Filmów Radzieckich i szereg innych.

'. Nagrody Miasta Poznania. "Kronika Miasta Poznania" R. 1951-1956, s. 279.

ZYCIE

KULTURALNE

TADEUSZ SZANTRUCZEK

POZNAŃSKIE WIOSNY MUZYCZNE ( 1964-1965)

KIEDY ostatnio omawiałem pierwsze trzy poznańskie festiwale muzyki współczesnej] nie mogłem przewidzieć tak wspaniałego rozwoju tej imprezy, tak radykalnej zmiany jej profilu i znaczenia, jaka nastąpiła na przełomie lat 1963/64. Wymowa cyfr jest tu wystarczająco silna, aby zostawić ją bez komentarza. Poznańska Wiosna Muzyczna w 1963 r. składała się z pięciu koncertów (cztery programy + jedno powtórzenie). Poznańska Wiosna Muzyczna w 1964 r. natomiast, to osiem różnych programów i dwa Spotkania Muzykologiczne! Trzeba jeszcze dodać, że ilość koncertów nie jest sprawą najistotniejszą. Zdecydowanie ważniejsze było nowe oblicze "Wiosny", kształtujące się pod wpływem rozszerzających się założeń regulaminowych. W wyniku tego Poznańska Wiosna Muzyczna przestała być festiwalem p r o w i n c j o n a l n y m, stała się o g ó l n o p o l s k i m - otrzymała bowiem podtytuł "Festiwal Polskiej Muzyki Współczesnej".

, Do udziału zaproszone zostały wszystkie ośrodki kompozytorskie w kraju.

Według nowych postanowień regulaminowych zarządy kół terenowych Związku Kompozytorów Polskich same powinny kwalifikować utwory swoich członków do wykonania w Poznaniu. Tego rodzaju "samokontrola" jest bardzo zręcznym posunięciem, gdyż wprowadza element koniecznej selekcji kompozycji we własnym środowisku i nie obciąża organizatorów ewentualnymi pretensjami kompozytorów. Dla twórców poznańskich "Wiosny Muzyczne" pozostały nadal wolną trybuną, na której każdy kompozytor ma prawo przedstawić utwór według swego uznania. W ten sposób festiwal dając większe szanse kompozytorom miejscowym pozostał w pewnym stopniu regionalnym i nabrał jednocześnie cech ważnej imprezy ogólnopolskiej. Niewymierne jest wprost zewnętrzne znaczenie tych zmian dla kultury muzycznej Wielkopolski (festiwal taki zwraca na Poznań uwagę całej muzycznej Polski) oraz dla rozwoju rodzimej twórczości. Rozszerzenie możliwości wymiany doświadczeń oraz konfrontacja z najlepszymi kompozycjami krajowymi muszą wpłynąć dodatnio na kompozytorów poznańskich, na ich twórcze poszukiwania, na ożywienie środowiska. Drugim cennym novum IV Poznańskiej Wiosny Muzycznej było zorganizowanie dla poznańskich muzykologów dwóch spotkań naukowych. Sytuacja muzykologii poznańskiej, od czasu praktycznego zlikwidowania Katedry Muzykologii przy Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza, jest wręcz tragiczna. Duża ilość dyplomantów, mimo wyraźnych predyspozycji do pracy naukowej, zatrudniona

1 Poznańskie Wiosny Muzyczne. "Kronika Miasta Poznania" R. 1%3 nr 4, s. 72-77.

Tadeusz

Szantruczekjest w różnych mniej lub bardziej związanych z muzyką zawodach. Tracąc oparcie w Katedrze, musieli oni zrezygnować z aspiracji naukowych i rozproszyli sie w środowisku, a przecież odczuwa się mocno brak badań muzykologicznych nad historią i współczesną kulturą muzyczną Poznania. Sesje naukowe podczas Poznańskich Wiosen Muzyczych są pewną demonstracją na rzecz zapomnianej muzykologii i pomocą w jej ponownej konsolidacji. Pierwsze w historii Poznania spotkania muzykologiczne odbyły się w sali Malinowej pałacu Działyńskich 28 i 29 V 1964 r. Nie miały one jednolitego i wyraźnie naukowego charakteru. Prezentowały po prostu zainteresowania i bieżące prace niektórych muzykologów. Wygłoszono osiem referatów: Problematyka badań nad własnościami fizYcznymi dźwięków instrumentów strunowych (mgr Helena Harajda), Wincenty Lessel - kompozytor epoki przedch op in owskiej (doc.

Hanna Rudnicka-Kruszewska), Bolesław Dembiński - działacz i kompozytor wielkopolski (dr Czesław Sikorski), JerzY Surzyński - mUzYkolog i kompozytor (mgr Krystyna Winowicz), Problem akompaniamentu i akompaniatora w szkole muzycznej i na estradzie koncertowej (mgr Michał Żmijewski), Poznań - ośrodek zbierania pieśni ludowych (dr Jarosław Lisakowski), w 150 rocznicę urodzin Oskara Kolberga (mgr Danuta Pawlakowa) i Poznańskie prawykonania baletowe w Polsce Ludowej (mgr Teodor Śmiełowski).

N a razie ograniczone do środowiska poznańskiego, w przyszłości spotkania te mają szanse i powinny przekształcić się w ogólnopolskie sesje muzykologiczne o wyraźnie sprecyzowanym już profilu naukowym. Tym bardziej, iż poznańska muzykologia posiada przedstawicieli we wszystkich ośrodkach muzycznych Polski. Cała impreza trwała pełny tydzień (25-31 V 1964 r.) i objęła trzy koncerty symfoniczne oraz pięć kameralnych. Organizatorami IV Poznańskiej Wiosny Muzycznej były: Koło Poznańskie Związku Kompozytorów Polskich, Poznańskie Towarzystwo Muzyczne im. Henryka Wieniawskiego, Państwowa Filharmonia oraz Państwowa Wyższa Szkoła Muzyczna. Inauguracja odbyła się w poniedziałek 25 V w auli Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Poznańskiej pod dyrekcją Zdzisława Szostaka, przy współudziale solistek: Barbary Hesse- Bukowskiej (fortepian) i Wandy Wierzbickiej-Woźniak (skrzypce) wykonała: La stelo d'Espero Henryka Jabłońskiego, Muzykę koncertującą na fortepian i orkiestrę Witolda Rudzińskiego, Szkice programowe Zbigniewa Szymonowicza oraz "V amandarie" - Improwizację na skrzypce i orkiestrę Franciszka Woźniaka. II koncert symfoniczny (26 V) przeznaczony był dla młodzieży szkolnej. W sali Malinowej pałacu Działyńskich wystąpiła o godz. 13.00 Wielkopolska Symfoniczna Orkiestra Objazdowa pod dyrekcją Jerzego Młodziejowskiego oraz soliści: Tadeusz Egiejman (wiolonczela) i Aleksandra Utrecht (fortepian) prezentując utwory: Zygmunta Mahlika (Wesoła uwertura), Jerzego Młodziejowskiego (Samotna limba), Andrzeja Koszewskiego (Uwertura kujawska), Jadwigi Szajna- Lewandowskiej (Cztery etiudy na fortepian i orkiestrę) oraz Aleksandra Szeligowskiego (Lament nad Agadirem).

Tego samego dnia, również w pałacu Działyńskich, odbył się I koncert kameralny. Bogaty program obejmował utwory: Jerzego Bauera (Trzy pieśni na sopran i fortepian), Stefana Kisielewskiego (Cztery pieśni do słów Gałczyńskiego), Mieczysława Makowskiego (Tracja), Konrada Pałubickiego (Autognozy), Władysława Słowińskiego (Dialog), Henryka Swolkienia (Trio na altówkę, flet i róg), Józefa Świdra (Sonata na wiolonczelę i fortepian) oraz Władysława Walentynowicza (Sonatina na wiolonczelę i fortepian).

Wiosny Muzyczne

Do grona wykonawców tego koncertu należeli: Zofia Brenczówna (klawesyn), Alfred Ciechański (róg), Jadwiga Kaliszewska (skrzypce), Bożena Karłowska (sopran), Tadeusz Renz (altówka), Krystyna Suchecka (fortepian), Roman Suchecki (wiolonczela), Leon Szczepaniak (flet), Andrzej Zieliński (wiolonczela) i Michał Żmijewski (fortepian). Wyjątkowo dużą liczbę wykonawców (trzy zespoły) posiadał II koncert kameralny w auli Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej (27 V). Wystąpili w nim: Kwintet Dęty Państwowej Filharmonii, w składzie: Leon Szczepaniak, Konrad Lewandowski, Edmund Rybicki, Henryk Barczak i Henryk Beimcik; Zespół kameralny Filharmonii Poznańskiej pod dyrekcją Zdzisława Szostaka; Chór Mieszany Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej pod batutą Edmunda Maćkowiaka oraz soliści: Tadeusz Zymbak (skrzypce) i Michał Żmijewski (fortepian). W wykonaniu tych zespołów usłyszeliśmy: Rondo na skrzypce i Jana Astriaba, Kwintet dęty Waleriana Gniotą, Aforyzmy 9 Bolesława skiego, Dzwon Witolda Szalonka, Imitacje Tadeusza Szeligowskiego 1 żniwną Stanisława Wiechowicza. III koncert kameralny odbył się ponownie w pałacu Działyńskich (28 V), a jego wykonawcami byli: Mieczysław Makowski (fortepian), Irena Winiarska (mezzosopran), Michał Żmijewski (fortepian) oraz Poznański Kwartet Smyczkowy (Mieczysław Paszkiet, Stefan Rydzewski, Jerzy Młodziejowski i Tadeusz Egiejman). Program składał się z następujących utworów: Etiudy i Trzech pieśni Zbigniewa Guzowskiego, Kwartetu smyczkowego Zygmunta Mahlika, A piacere Kazimierza Serockiego, I kwartetu smyczkowego Tadeusza Szeligowskiego oraz Pieśni op. 2 Karola Szymanowskiego.

W piątek, 29 maja, w czasie IV koncertu kameralnego wystąpili w auli Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej: Poznański Chór Chłopięcy pod dyrekcją Jerzego Kurczewskiego, Krakowski Zespół MW-2 w składzie: Adam Kaczyński i Juliusz Łuciuk (fortepian), Barbara Niewiadomska (śpiew) oraz soliści: Bogdan Gniewowski (klarnet), Mieczysław Koczorowski (obój), Leon Szczepaniak (flet), Ryszard Szczepański (fagot), Andrzej Zieliński (wiolonczela) i Jerzy Zgodziński (wibrafon) .

W programie znajdowały się: Trio stroikowe Andrzeja Dobrowolskiego, Trio na flet, wibrafon i wiolonczelę Zofii Iszkowskiej, Pacem in terris Juliusza Łuciuka oraz pieśni: Włodzimierza Dębskiego, Wiesława Kisera, Jerzego Kurczewskiego, Stefan Bolesława Poradowskiego, Aleksandra Szeligowskiego i Karola Szymanowskiego. Ostatni koncert kameralny (pałac Działyńskich - 30 V) zaprezentował utwory: Grażyny Bacewicz (Kwintet fortepianowy), Marii Dziewulskiej (Inwencje na fortepian), Tadeusza Machla (Kwartet smyczkowy), Bernarda Pietrzaka (Trio fortepianowe). Wykonali te utwory: Waldemar Andrzejewski (fortepian), Jadwiga Kaliszewska (skrzypce), Tadeusz Renz (altówka), Irena Wyrzykowska-Mondelska (fortepian), Andrzej Zieliński (wiolonczela), Tadeusz Zymbak (skrzypce).

Zamknięcie festiwalu nastąpiło w auli Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w niedzielę (31 V), po III koncercie symfonicznym. Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Poznańskiej tym razem pod dyrekcją Witolda Krzemieńskiego wykonała następujący program: Kontrasty Floriana Dąbrowskiego, Treny dla Tadeusza Szeligowskiego Wiesława Kisera, Postludium Witolda Lutosławskiego, Hexaedre Krystyny Moszumańskiej-Nazar i Rapsodia polska na skrzYpce i orkiestrę (II i IIIfortepian SzabelKantatę

Tadeusz

Szantruczekczęść) Stefana Bolesława Poradowskiego. Anonsowany utwór Augustyna Blocha Medytacje ze względu na chorobę wykonawcy został w ostatniej chwili skreślony z programu. IV Poznańska Wiosna Muzyczna zaprezentowała publiczności poznańskiej i gościom (z obserwatorów zagranicznych obecny był prof. Jarosław Simonides - wiceprezes Towarzystwa im. Fryderyka Chopina w Mariańskich Łaźniach) 48 dzieł, w tym 21 kompozycji środowiska wielkopolskiego. Dwanaście utworów wykonano po raz pierwszy, a większość z nich stanowiła kompozycje najnowsze. Wynosi to 25% całego programu festiwalowego. Przeważająca część pozostałych pozycji, to dzieła w Poznaniu jeszcze nie grane, a np. Postludium Lutosławskiego (napisane dla uczczenia 100-1ecia Międzynarodowego Czerwonego Krzyża i wykonane po raz pierwszy w Genewie) podczas "Wiosny" było dopiero drugim polskim wykonaniem. Wszystko to wystarczająco jasno i wyraźnie rysuje profil artystyczny oraz podkreśla celowość "Poznańskich Wiosen". W koncertach festiwalowych prezentowane były wszystkie techniki kompozytorskie szeroko pojętej współczesności - od tradycyjnej, opartej na tonalnoścł do muzyki awangardowej. Ta wszechstronność stylów, dopuszczenie do głosu różnorodnych przekonań kompozytorskich - to także wielkie osiągnięcie poznańskiego festiwalu. Doświadczenia takiej imprezy najlepiej przyspieszają procesy rozwojowe, krystalizują nowe spojrzenia na twórczość, zbliżają do prawdy artystycznej. Twórcy bronią swego "Credo" efektem brzmieniowym prezentowanych dzieł. Pierwsza wielka konfrontacja poznańskiej muzyki z osiągnięciami innych środowisk kompozytorskich Polski, jakkolwiek ujawniła pewną ostrożność w poszukiwaniu i stosowaniu nowych środków wyrazu przez twórców wielkopolskich, wypadła dla Poznania korzystnie. Cechą poznańskich kompozytorów jest emocjonalizm i komunikatywność, a w tych kryteriach nie mieszczą się jeszcze awangardowe dążenia eksperymentatorskie. Ale przykładów najnowszych technik kompozytorskich było na "Wiośnie" niewiele. Nie dostarczała ona pełnego obrazu twórczości współczesnej. Może właśnie dlatego program festiwalu sprawiał wrażenie dobrze wyważonego i atrakcyjnego, nie szokował nieprzygotowanej do "nowej" muzyki publiczności, a zaciekawiał pozycjami każdego koncertu. Program ten przekonywał jednocześnie, że awangardowymi środkami (np. fortepian bez użycia klawiatury w Pacem in terris Juliusza Łuciuka) można tworzyć czytelną, wyrazową muzykę. Prawykonanie to spotkało się z entuzjastycznym przyjęciem słuchaczy. Z dziesięciu prawykonań poznańskich - dziewięć to dzieła najnowsze, będące odbiciem aktualnej sytuacji w środowisku twórczym. Wszystkie one były cennym świadectwem rozwoju artystycznego ich autorów, a duże zainteresowanie wzbudziła miniatura Władysława Słowińskiego oraz dzieła symfoniczne Floriana Dąbrowskiego i Franciszka Woźniaka. Wspomnieć należy jednak, że nie wszyscy kompozytorzy poznańscy byli na festiwalu reprezentowani swoimi ostatnimi pracami. N a przykład nie zostały wykonane z przyczyn technicznych awizowane w programach Pieśni na glos i zespól kameralny Aleksandra Szeligowskiego, kompozy tora, od którego sądząc po dotychczasowych osiągnięciach możemy wiele oczekiwać.

Strona wykonawcza festiwalu stała z nielicznymi wyjątkami na bardzo wysokim poziomie. Dowodzi to wielkich możliwości poznańskich zespołów i artystów, którzy nie posiadając dużego doświadczenia wykonawczego w dziedzinie nowej muzyki, potrafili tak doskonale odczuć jej klimat i specyfikę. Bardzo to cenne

Wiosny

Muzyczne

zwłaszcza z uwagi na ewentualną samowystarczalność Poznania przy organizowaniu następnych, rosnących przecież w znaczeniu imprez muzycznych. Z pewną zazdrością mówili o tym goście festiwalu, a m. in. Bolesław Szabelski i Juliusz Łuciuk. Podkreślali oni również świetne rozplanowanie sal koncertowych, zaplecze miejskie, a przede wszystkim artystyczne: trzy orkiestry symfoniczne, orkiestra i zespoły kameralne, doskonałe chóry oraz soliści - to warunki zupełnie wyjątkowe, predestynujące Poznań do roli organizatora wielkich festiwali ogólnopolskich. Publiczność, jakkolwiek nie wypełniała sal do ostatniego miejsca, wykazała duże, rosnące z każdym koncertem, zainteresowanie imprezą. Zasługa w tym również niezłej propagandy i atrakcyjnych programów. Mimo największych rozmiarów z dotychczasowych festiwali IV "Wiosna" cieszyła się najlepszą bez wątpienia organizacją. Reasumując można stwierdzić, że IV Poznańska Wiosna Muzyczna stanowiła przełomowy etap dla poznańskiej muzyki. Ożywiła środowisko, wywołała dyskusje, zaprezentowała możliwości twórcze, odtwórcze i organizacyjne Poznania, była na pewno mocnym bodźcem dla wielkopolskich kompozytorów, wreszcie wciągnęła Poznań w orbitę kultury muzycznej kraju. Po jej zakończeniu można było mieć nadzieję na rewelacyjny dalszy rozwój imprezy, a zwłaszcza jej znaczenia dla Poznania i dla Polski. Niestety, V Poznańska Wiosna Muzyczna (2-9 IV 1965 r.) nie spełniła wszystkich pokładanych w niej nadziei. Szansa ta nie została wprawdzie jeszcze utracona, ale też nie można mówić o jej pełnym wykorzystaniu. Festiwal ten, który rozmiarami założeń przewyższał wszystkie pozostałe "Wiosny", obok szeregu osiągnięć posiadał poważne braki, które nie pozwoliły mu zająć odpowiedniego w życiu muzycznym miejsca. Nowością niezwykle pożyteczną było przeniesienie imprez festiwalowych poza granice Poznania - w Gnieźnie, Kaliszu i Ostrowie występowała bowiem Wielkopolska Symfoniczna Orkiestra Objazdowa z programem muzyki współczesnej. W Poznaniu impreza trwała osiem dni, a największe zainteresowanie budziły utwory kompozytorów miejscowych. V "Wiosna" wykazała duże ożywienie środowiska, wzrost ambicji, podniosła znowu rangę poznańskiej twórczości. Po raz pierwszy wykorzystany został drugi (obok filharmonicznego) pełnowartościowy poznański zespół symfoniczny - orkiestra Opery im. Stanisława Moniuszki oraz jedyny w Polsce - Poznański Zespół Perkusyjny. Wzbogaciło to znacznie program i atrakcyjność "Wiosny". Sesja muzykologiczna posiadała ujednolicony profil - referaty operowały tematami wyłącznie związanymi z kulturą muzyczną Poznania. Były to osiągnięcia bez wątpienia d uż e. .. A jednak V Poznańska Wiosna Muzyczna sprawiała wrażenie marginesu życia kulturalnego Poznania. Bezpośrednią przyczyną były głównie niedociągnięcia organizacyjne. Brakło odpowiedniej oprawy i propagandy. Jeżeli chcemy wyciągnąć dla Poznania i jego rozkwitu kulturalnego wszystkie korzyści, jakie oferuje i niesie z sobą każdorazowa "Wiosna" - trzeba, wysnuwając wnioski z " Warszawskiej Jesieni" i "Festiwalu Wrocławskiego", zacząć przygotowania do niej niemal rok wcześniej, powołując do tego specjalną komórką organizacyjną. Nie będą to radykalne i trudne posunięcia, dotyczą one bowiem tylko strony organizacyjnej, a treść "Wiosen" może pozostać bez zmian. Głównym organizatorem V Poznańskiej Wiosny Muzycznej było, jak zawsze, Poznańskie Koło Związku Kompozytorów Polskich, a współorganizatorami: Wiel

Tadeusz

Szantruczekkopolskie Towarzystwo Kultury, Państwowa Wyższa Szkoła Muzyczna, Państwowa Filharmonia i Pałac Kultury w Poznaniu.

Festiwal rozpoczął się popołudniowymi spotkaniami muzykologicznymi w pałacu Działyńskich (2 i 3 IV). Pierwsze trzy referaty dotyczyły kultury muzycznej współczesnego Poznania: Działalność Katedry Muzykologii Uniwersytetu Poznańskiego od r. 1945 (mgr Bogusław Linette); Organizacja i rozwój badań nad muzyką ludową w ośrodku poznańskim w latach 1945-1965 (dr Jarosław Lisakowski ) ; Działalność Poznańskiego Koła Związku KompozYtorów Polskich w latach 1945-1965 (mgr Tadeusz Szantruczek). Trzy następne referaty związane były z historią: Związki Oskara Kolberga Z Wielkopolską (mgr Maria Turczynowi - czowa); Zycie koncertowe Poznania w XIX w. (mgr Danuta Kozłowska) i Działalność mUzYczna i społeczna Feliksa Nowowiejskiego w latach 1909-1920 (mgr Jan Boehm - z Olsztyna).

Uroczysta inauguracja festiwalu nastąpiła w piątek 2 IV 1965 r. w auli Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Otwarcia dokonał Jerzy Tuszyński, członek Prezydium Zarządu Wielkopolskiego Towarzystwa Kulturalnego, po czym wystąpiła Orkiestra Symfoniczna Państwowej Filharmonii w Poznaniu pod dyrekcją Witolda Krzemieńskiego z programem, który zawierał: Małą uwerturę Witolda Krzemieńskiego, Koncert skrzYpcowy Tadeusza Paciorkiewicza oraz IV Symfonię Stefana Poradowskiego. Jako solista wystąpił Bogdan Pietrzak (skrzypce).

Wszystkie wieczory kameralne "Wiosny", odbywały się w auli Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej. Wersje drukowanego programu ulegały niemal przed każdym koncertem dużym zmianom. Dnia 3 IV na I koncercie kameralnym wykonano utwory: Henryka Jabłońskiego- Sonata na wiolonczelę, Stefana Kisielewskiego Kwartet smyczkowy, Stanisława Michalaka Muzyka i kwartet smyczkowy, Konrada Pałubickiego AutognozY, Stefana Bolesława Poradowskiego Sonata fortepianowa oraz Władysława Walentynowicza Allegro na skrzypce, wiolonczelę i fortepian. Do grona wykonawców należeli: Poznański Kwartet Smyczkowy (Mieczysław Paszkiet, Stefan Rydzewski, Jerzy Młodziejowski i Tadeusz Egiejman) oraz soliści: Benon Borowiński (skrzypce), Jan Poradowski (fortepian), Tadeusz Renz (altówka), Roman Suchecki (wiolonczela), Wanda Wierzbicka-Woźniak (skrzypce) i Franciszek Woźniak (fortepian). II koncert kameralny (4 IV) posiadał jeszcze większą ilość wykonawców: Zespół Chłopięcy pod dyrekcją Zygmunta Mahlika oraz soliści: Ignacy Bień (trąbka), Henryk Beimcik (róg), Karol Fiala (obój), Bogdan Gniewowski (klarnet basowy i saksofon), Jerzy Horwat i Jerzy Wojsław (duet fortepianowy), Aleksandra Imaiska (śpiew), Konrad Lewandowski (klarnet), Mieczysław Makowski (fortepian), Mieczysław Paszkiet (skrzypce), Tadeusz Renz (altówka), Edmund Rybicki (fagot), Jerzy Skrzypczak (perkusja), Zbigniew Słowik (skrzypce), Eligiusz Stoiński (skrzypce), Roman Suchecki (wiolonczela), Leon Szczepaniak (flet), Aleksander Szeligowski (fortepian), Wiktor Szmańda (perkusja) Zdzisław Wardejn (recytacje), Władysław Wojtkiewicz (kontrabas), Krista Zemancova (harfa), Jerzy Zgodziński (perkusja).

Program zawierał: "Ballady i romanse" na zespół chłopięcy, smyczki, perkusję i głos recytujący Ryszarda Gardo, Wariacje na wiolonczelę i fortepian Jana Gawiasa, Cztery ekspresje na dwa fortepiany Lucjana Kaszyckiego, "Poemat" Koncert na szesnaście instrumentów i głos altowy Zenona Schuberta, Toccatę na wiolonczelę i fortepian Władysława Walentynowicza 1 Kwintet dęty Leszka Wisłockiego.

W poniedziałek 5 IV w II koncercie symfonicznym wystąpiła orkiestra Państwowej Opery im. Stanisława Moniuszki pod dyrekcją Mieczysława Dondajewskiego i Edwina Kowalskiego przy współudziale Zofii Brenczówny (klawesyn), Jadwigi Kaliszewskiej (skrzypce) oraz Poznańskiego Zespołu Perkusyjnego pod kierownictwem Jerzego Zgodzińskiego. Atrakcyjny program zawierał sześć utworów: Augustyna Blocha Concertino na skrzYpce solo, orkiestrę smyczkową, fortepian i perkusję, Floriana Dąbrowskiego Koncert na skrzypce, dwa fortepiany i perkusję, Władysława Kabalewskiego Uwerturę koncertową, Tadeusza Machla Koncert na klawesyn, Konrada Pałubickiego Utwór symfoniczny na głos i orkiestrę i Franciszka Woźniaka Miniatury na orkiestrę. W III koncercie kameralnym (6 IV) udział wzięli: Alojzy Drzewiecki (fortepian), Jadwiga Kaliszewska (skrzypce), Tadeusz Renz (altówka), Krystyna Skupień - Biegoń (fortepian), Andrzej Zieliński (wiolonczela). W programie znalazły się utwory kompozytorów zamiejscowych: Eleonory Grządzielówny Sonata na altówkę i wiolonczelę, Z ym un ta Mycieiskiego Sześć preludiów na fortepian, Zbigniewa Rudzińskiego Trio smyczkowe, Bogusława S c haffera Cztery utwory na trio smyczkowe, Trio fortepianowe Tadeusza Szeligowskiego oraz Adama Swieżyńskiego Suita na fortepian. W IV koncercie kameralnym (7 IV) wystąpił Chór Dziecięcy Państwowej Podstawowej Szkoły Muzycznej im. Henryka Wieniawskiego w Poznaniu pod batutą Stanisława Szoffera z prawykonaniem Małej suity Wiesława Kisera. N atomiast symfonię Feliksa Nowowiejskiego, Cztery kontrasty Bernarda Pietrzaka i Missa orevis Aleksandra Szeligowskiego wykonał na organach Stefan Sibilski, a poznańskie prawykonanie Mirosława Bukowskiego Imitacji i Zbigniewa Guzowskiego Sonansu wykonali Mirosław Bukowski (fortepian) i Jan Roehl (skrzypce).

Flecista Jerzy Mrozik (Wrocław) wykonuje Koncert na flet i orkiestrą Bogusława Madeya (9 iv i%5)

Ostatni koncert kameralny (8 IV) prezentował Chór Mieszany Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej pod dyrekcją Edmunda Maćkowiaka oraz Chór Szkoły Podstawowej nr 2 w Grodzisku Wlkp. pod batutą Walerii Milczynskiej. Poza tym wystąpiła Wanda Wierzbicka-Woźniak oraz Franciszek Woźniak, wykonując utwory na skrzypce i fortepian: 3 Miniatury Krzysztofa Pendereckiego i Kołysankę Karola Szymanowskiego. Pozostałe utwory tego wieczoru, to: Zbigniewa

Tadeusz

Szantruczek

Guzowskiego Etiuda na chór, Mieczysława Makowskiego Marsz Z Tryptyku dziecięcego i Suita wielkopolska, Henryka Swolkienia Dwie pieśni i Romualda Twardowskiego Bukoliki. Festiwal zamykał III koncert symfoniczny (9 IV) orkiestry Filharmonii Poznańskiej pod dyrekcją Zdzisława Szostaka w auli Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Solistami byli: Urszula Frąckowiak - Broniewska (fortepian), Jerzy Mrozik (flet), Krystyna Szydłowska (śpiew). Program obejmował utwory: Waleriana Gniotą Wariacje na fortepian i orkiestrę; Bogusława Madeya Koncert na flet i orkiestrę, Zygmunta Mahlika Miniatury symfoniczne, Mieczysława Makowskiego Tryptyk dziecięcy i Krystyny Moszumańskiej-Nazar II i III część Muzyki na smyczki. W ośmiu programach V Poznańskiej Wiosny Muzycznej znalazło się dwadzieścia jeden utworów kompozytorów poznańskich oraz dwadzieścia pięć spoza Poznania. Jeżeli weźmiemy pod uwagę, że na ogólną ilość dwunastu prawykonań - dziesięć przypada na kompozytorów poznańskich, jeszcze raz bardzo wyraźnie ukaże się znaczenie festiwalu dla rozwoju wielkopolskiej muzyki. Uporczywe powtarzanie tego wniosku sprawia wrażenie wyważania otwartych drzwi. Jednak dla uważnego obserwatora życia muzycznego, jasny jest fakt, że zainteresowanie melomanów i pozycja, którą zdobyli poznańscy kompozytorzy podczas festiwalu 1965 r. jest właśnie wynikiem stopniowego rozwoju, absolutnie związanego z corocznymi spotkaniami kompozytorów! Mówię tu o całości środowiska - nie o jednostkach. Tylko taka ocena zjawisk może dać zbliżony do prawdy obraz przemian. We wszystkich nowych utworach kompozytorów poznańskich odczuwało się wyraźny rozwój artystyczny ich autorów, wzrost ambicji twórcznych, odświeżenie warsztatu kompozytorskiego. Obok nazwisk znanych z poprzednich "Wiosen", które i w roku 1965 znalazły się w centrum uwagi, jak np. Florian Dąbrowski i Franciszek Woźniak, pojawiły się inne (Mirosław Bukowski, Ryszard Gardo, Zygmunt Mahlik), tworząc wspólnie silną poznańską grupę zainteresowanych "nową" muzyką. W omawianej konfrontacji muzycznej poznańskie środowisko zaprezentowało się naj ciekawiej ; jest w tym niestety trochę zasługi utworów nadesłanych przez inne środowiska muzyczne, utworów nie przedstawiających najwyższej klasy krajowej. W przyszłości wskazane byłoby zaostrzenie kryteriów dla kompozycji z innych środowisk, aby przyjmowane do wykonania dzieła mogły być silną konkurencją dla kompozytorów poznańskich. Wachlarz przedstawionych technik kompozytorskich i typów emocji muzycznej był szerszy aniżeli podczas "Wiosny" 1964 r.; obejmował utwory od romantycznych, tonalnych, aż do skrajnie awangardowych (np. utwory Schaffera). Wykonawcy "Wiosny" potwierdzili uprzednio wyrażoną opinię o możliwościach Poznania w tej dziedzinie. Należy jeszcze raz podkreślić bardzo udany występ w festiwalu wiosennym orkiestry Opery Poznańskiej im. Stanisława Moniuszki oraz odnotować fakt powstania w Poznaniu, jedynego w Polsce (a trzeciego w Europie), świetnego Zespołu Perkusyjneg0 2 pod kierownictwem Jerzego Zgodzińskiego, który wydaje się być stworzony do roli współwykonawcy następnych "Wiosen" .

· Poznański Zespół Perkusyjny powstał w 1%4 r. przy Poznańskim Towarzystwie Muzycznym im. Henryka Wieniawskiego. I

6&,

SPIS.KOMPOZYTOEÓW I KOMPOZYCJI WYKONANYCH NA POZNAŃSKICH WIOSNACH MUZYCZNYCH W LATACH 1961-1965

L.p.

Imię i nazwisko

Środowisko

Poznań Warszawa Poznań

Łodi Warszawa

Poznań

Wrocław

: al Poznań

Kielce

Warszawą - Kraków Poznań

Katowice Poznań I

Katowice Poznań

Kraków Sopot

Warszawa Kraków Katowice Poznań

5 Kronika miasta Poznania l 2 3

Jan Astriab Grażyna Bacewicz Jerzy Badurski 5

Jerzy Bauer Augustyn Bloch

Mirosław Bukowski

Ryszard Bukowski

Florian Dąbrowski

Włodzimierz Dębski 11 12

Andrzej Dobrowolski Maria Dziewulska Eyszard Gardo 14

Jan Gawlas Walerian Gniot ,

; - i 16

Eleonora Grządzielówna Zbigniew Guzowski 18

Zofia Iszkowska Henryk Jabłoński 20 21 22

Władysław Kabalewski Lucjan Kaszycki Wojciech Kilar VViesław FCiser

Symbol " Wiosny"

IV IV I

II III IV V II

III V I

III I III IV V

II

IV IV IV l II V m. IV V V III IV V IV IV V V V III II II III IV IV V

Data wykonania

27 V1964 sa V1964 12 V 19611 13 V1961J 16 V1962 19 V1963 26 V1964 5 IV 1965

14 V1961 17 V 19621 18 V1962J 19 V1963 7IV1965 12 V 19611 13 V1961) 17 V1963 14 V1961 17 V1963 31 V1964 6 IV i960

15 V1962

· 29V1964 29 V1964 30 V1964 15 V1961 15 V1962 4IV1965 *

4 IV 1965 18 V1963 27 V1964 9IV1965 6IV1965 19 V1963 28 V1964

7IV1965 8 IV 1965 29 V1964 25 V1964 3IV1965 5IV1965 4IV1965 17 V1963 15 V1962 17 V1962 17 V1963 29 VU e4 31 V1964 7 IV 1965

N azwa utworu

Rondo na skrzypce i fortepian Kwintet fortepianowy

Suita na smyczki

Concertino na klarnet i fortepian Trio na skrzypce, altówkę i fortepian Trzy pieśni na sopran i fortepian Concertino na skrzypce solo, otkiestrę smyczkową, fortepian i perkusję Sonata fortepianowa I g

Allegro symfoniczne Ekspresj · na fortepian Imitacja Trzy dialogi serialne

Serenada na smyczki N octurn na kwartet smyczkowy N octurn na orkiestrę Kontrasty Koncert na skrzypce, dwa fortepiany i perkusję Wespazjana Kochowskiego fraszek kilka (3 fragmenty) jw. Trio stroikowe Inwencje na fortepian Pięć miniatur na baryton Pipsenka którą śpiewam Tobfe T.. "Ballady i romanse" ma zespół i Chłopięcy, smyczki, perkusję " j i glos recytujący 8 Wariacje na wiolonczelę , i Sei movimenti na instrumenty dęte Kwintet dęty - Wariacje na fortepian i orkiestrę Sonata na altówkę i wiolonczelę Cztery preludia fortepianowe Etiuda fortepianowa Trzy pieśni do słów L. Staffa Sonans na skrzypce i fortepian Etiuda na chór Trio na flet, wibrafon i wiolonczelę La Stelo d'Espero Sonata na wiolonczelę Uwertura koncertowa Cztery ekspresje na dwa fortepiany Riff 62 Noc Sześć utworów dla dzieci Sześć utworów dla dzieci Gabriel Peri Treny dla Tadeusza S Żeligowskiego Mała suita

Stefan Kisielewski

Andrzej Koszewski 26

Witold Krzemieński Jerzy Kurczewski

Witold Lutosławski 29 30 31

Adam Kuiyłło Feliks Łabuński Juliusz Łuciuk Tadeusz Machl 83

Bogusław Madey Zygmunt Mahlik

Mieczysław Makowski 86

Stanisław Michałek Jerzy Miodziejowski

Krystyna Moszumańska · N azar Karol Mrowieć Zygmunt Mycielski Tadeusz N atanson 39 40

Feliks Nowowiejski 43

Tadeusz Paciorkiewicz Konrad Pałubicki

Krzysztof Penderecki 46

Piotr Perkowski Bernard Pietrzak

Stefan Bolesław Poradowski

Tadeusz Szantruczek

Warszawa

Poznań

Poznań Poznań

Warszawa

Poznań Zagraniczne Kraków Kraków

Warszawa Poznań

Poznań

Opole Poznań

Kraków

Kraków Warszawa Wrocław

Poznań

Łódź Sopot

Kraków

Warszawa Łódź

Poznań

IV V I II II IV V II IV III IV II I IV IV V V IV IV V III IV V V V V I

II II II

IV IV V II V II III II III V IV V V

II IV V I II II III

III

26 V1964 3IV1965 14 V1961 15 V1962 17 V1962 26 V1964 2IV1965 16 V1962 29 V1964 17 V1963 31 V1964 15 V1962 16 V1961 29 V1964 80 V1964 5IV1965 9IV1965 26 V1964 28 V1964 9IV1965 17 V1963 26 V1964 8IV1965

9IV1965 . 3 IV 1965 12 V 19611 13 V1961J 15 V1962 17 V1962 17 V 19621 18 V1962J 26 V1964 31 V1964 9IV1965 15 V1962 6IV1965 16 V1962 18 V1963 17 V1962 16 V1963

7IV1965 2IV1965 26 V1964 3IV1965 5IV1965

8IV1965

15 V1962 30 V1964 7IV1965 15 V1961 15 V1962 17 V1962 18 V1963

19 V1963

Cztery pieśni do słów Gałczyńskiego Kwartet smyczkowy Sonata fortepianowa Muzyka Fa-Re-Mi-Do-Si Uwertura kujawska Uwertura kujawska Mała uwertura Kwartet smyczkowy Śpiąca dziewczynka Gry weneckie Postludium Dwa wiatry Sonata fortepianowa Pacem in terris I I Kwartet smyczkowy Koncert na klawesyn i orkiestrę Koncert na flet i orkiestrę Wesoła uwertura Kwartet smyczkowy Miniatury symfoniczne Muzyka na instrumenty smyczkowe Tracja na skrzypce i fortepian Marsz z Tryptyku dziecięcego Suita wielkopolska Tryptyk dziecięcy Muzyka na kwartet smyczkowy Muza grecka Wokaliza malarska "Obłoki" Oda na cześć Ten- Tsinga Wysoko z przełęczy. Poemat na flet i orkiestrę Samotna limba Hexaedre Muzyka na smyczki (II i III część) N aśladowanie wozu Sześć preludiów na fortepian Wariacje na kwartet smyczkowy Wariacje i fuga na skrzypce solo Kujawiak Śmierć Elenai Uwertura do op. "Legenda Bałtyku" Symfonia organowa Koncert skrzypcowy Autognozy Autognozy Utwór symfoniczny na głos i or, kiestrę Trzy miniatury na skrzypce i fortepian Po rosie Trio fortepianowe Cztery kontrasty na organy IV Kwartet smyczkowy Nokturn "Do Chopina" na chór Sinfonietta I cz.

Nocturn, Preludium i toccata na skrzypce i fortepian I I I Kwartet smyczkowy 49 50

Stanisław Prószyński Radomir Beszke Witold Budziński 62 63

Zbigniew Budziński Bogusław Schaffer Zenon Schubert 65

Kazimierz Serocki Władysław Słowiński

Henryk Swolkień 68

Bolesław Szabelski Jadwiga SzajnaLewandowska 60

Witold Szalonek Aleksander Szeligowski

Tadeusz Szeligowski

Zdzisław Szostak

Karol Szymanowski 65 66 67

Zbigniew Szymonowie« Adam Świeżyński Józef Świder Bomuald Twardowski

Poznańskie Wiosny Muzyczne

Warszawa Wrocław Warszawa

Warszawa Kraków Poznań

Warszawa Poznań

Warszawa

Katowice Wrocław

Katowice Poznań

Poznań

Poznań

Kraków

Łódź Warszawa Katowice Warszawa

1 * V II III IV

IV I III IV IV V IV I

IV

IV I

II II

III IV IV V I II II III

IV IV V I

II

II IV IV IV V IV V

IV IV

29 V1964 31 V1964

2IV1965 3IV1965 15 V1962 17 V1963 25 V1964 V V

6IV1965 6IV1965 4IV1965

28 V1964 12 V 19611 13 V1961) 14 V1961 18 V1963 26 V1964 26 V1964 8IV1965 27 V1964 12 V 19611 13 V1961J 26 V1964

27 V1964 12 V 19611 13 V1961) 15 V1962 17 V 19621 18 V1962J 19 V1963 26 V1964 29 V1964 7IV1965 15 V1961 16 V1962 17 V1962 16 V1963

27 V1964 28 V1964 6IV1965 12 V 19611 13 V1961) 15 V1962

16 V1962 28 V1964 29 V1964

8 IV 1965 25 V1964 6IV1965 26 V1964 8IV1965

Nokturn" Do Chopina" na chór Bapsodia polska na skrzypce i orkiestrę (II i I I I część) IV Symfonia Sonata fortepianowa Jana Kochanowskiego" Tren VI I I" Uwertura Giocosa Muzyka koncertująca na fortepian i orkiestrę Trio smyczkowe Cztery utwory na trio smyczkowe "Poemat". Koncert na szesnaście instrumentów i głos altowy A piacere

Muzyka w trzech częściach Makowskie bajki Kwintet na instrumenty dęte Dialog na skrzypce i klawesyn Trio na altówkę, flet i róg Dwie pieśni Moryzmy 9

Capriccio na klarnet i smyczki Cztery etiudy na fortepian i or* kiestrę Dzwon - ballada na 2 chóry

Lament nad Agadirem

Stojała lipeńka Cykl pieśni do słów A. Partuma

Allegro na wiolonczelę Lament nad Agadirem Stojała lipeńka Missa brevis Aria z op. "Teodor Gentleman" Trio fortepianowe Uwertura "Z chłopa Król" Sonata na flet 1 fortepian Zielone pieśni Sonata na fortepian Kwintet dęty Imitacje I kwartet smyczkowy Trio fortepianowe

Mala uwertura

Metopy op. 29 I I I Sonata fortepianowa op. 36 Pieśni księżniczki z baśni 4 Pieśni z op. 2 2 Pieśni: Ach chtóz tam puka Panie Muzykancie Kołysanka Szkice programowe Suita na fortepian Sonata na wiolonczelę i fortepian Bukolikis Tadeusz

Szantruczek

, . 1 2 3 4 5 6 1 68 Władysław Wa1entynowicz Sopot IV 26 V1964 Sonatina na wiolonczelę i fortepian 1 V 3IV1965 Allegro na skrzypce, wiolonczelę 00 1 fortepian i V 4 IV 1965 Toccata na wiolonczelę i fortepian , 69 Stanislaw Wiechowicz Kraków I 15 V1962 1 esień IV 27 V1964 Kantata żniwna 70 1 an Michał Wieczorek Toruń II 16 V1962 U twór na obój i fortepian III 19 V1963 "Cichośnienia" cykl pieśni 71 Leszek Wisłocki Wrocław I 14 V1961 II kwartet smyczkowy V 4IV1965 Kwintet dęty 72 Franciszek Wożniak Poznań II 17 V19621 Koncert fortepianowy 18 V 196 21 f III 18 V1983 Trzy etiudy na fortepian IV 25 V1964 Vamandaria. Improwizaoja na skrzypce i orkiestrę L- V 5IV1965 Miniatury na orkiestrę -,-*-0-,-,- -

POZNAŃSKIE WIOSNY MUZYCZNE 1961-1965 W CYFRACH (I)

Środowisko Utwory wykonane Prawykonania Lp. Symbol " Wiosny" I II III IV V Razem I II III IV V Razem l Katowice l 3 2 6 l l 2 Kielce l l 2 l l 3 Kraków l 4 7 6 18 l l 2 4. Łódź 3 2 5 l l 5 Opole l 1: - 6 Poznań , 12 20 19 23 19 93 6 11 6 10 10 43 7 Sopot 3 5 8 - 8 Toruń l l 2 - 9 Warszawa 2 l 7 9 19 l l 2 10' -Wrocław 3 l 3 l l 9 l % 11 Polonia Zagraniczna l l \Razem: 1 7 29 25 48 45 164 6 14 7 12 12 51

POZNAŃSKIE WIOSNY MUZYCZNE 1961-1965 W CYFRACH (II)

Ilość Symbol Data " Wiosny" koncertów* kompozyto- utworów prawyko- zespołów solistów dyrygentów rów wykonanych nań I 12-15 V 1961 3 16 17 6 2 14 l II 15-18 V 1962 4 20 29 14 4 10 3 III 16-19 V 1963 5 19 25 7 4 14 2 IV 25-31 V 1964 8 40 48 12 8 23 5 V 2 - 9 IV 1965 8 39 45 12 10 39 8 Razem; 28 134 164 51 28 100 19

* oddzielonych programów bez powtórzeń

1 Et>

SPIS PRAWYKONAŃ NA POZNAŃSKICH WIOSNACH MUZYCZNYCH W LATACH 1961-1965

Nr * i Lp. N azwa utworu Kompozytor Środowisko Data " Wios- Wykonawcy w ny" i ! 1 2 3 4 5 6 7 t 1 Cuita na smyczki Jerzy Poznań 12 V 1961 I Orkiestra smyczkowa Państwowej j Badurski Filharmonii w Poznaniu.

Dyrygent Zdzisław Szostak 2 Allegro symfoniczne Mirosław Poznań 17 V 1962 II Orkiestra Symfoniczna Państwo- , Bukowski wej Filharmonii w Poznaniu.

Dyrygent Zdzisław Szostak 3 Ekspresje na forte- 19 V 1963 III Barbara Miodyńska (fortepian) pian i Imitacja 7IV1965 V Jan Roehl (skrzypce) i Mirosław Bukowski {fottepian) i 5 Kontrasty Florian Poznań 31 V 1964 IV Orkiestra Symfoniczna Państwo- i Dąbrowski wej Filharmonii.

Dyrygent Witold Krzemieński 6 Koncert na skrzypce, 5IV 1965 V Jadwiga Kaliszewska (skrzypce), , dwa fortepiany Rajmund Nowicki i Michał i perkusję Żmijewski (dwa fortepiany), Poznański Zespól Perkusyjny.

Dyrygent Mieczysław Dondar j ewski 5 i 7 Wespazjana Kocho- Włodzimierz Kielce 15 V 1962 II Poznański Chór Chłopięcy.

wskiego fraszek Dębski Dyrygent Jerzy Kurczewska i kilka (3 fragmenty) 8 Piosenka, którą Ryszard Poznań 15 II 1962 II lW.

śpiewam Tobie Gardo 9 Ballady i romanse 4IV 1965 V Zdzisław Wardejn (recytacja), [ Zespół Chłopięcy, Zespół Smyczkowy, Poznański Zespół Perku- , syjny. Dyrygent Zygmunt MaMiK 10 Sei movimenti Walerian Poznań 18 V 1963 III Włodzimierz Tomaszczuk (tlefc), Gniot Henryk Jastrzębski (obój), Konrad Lewandowski (klarnet), j Edmund Rybicki (fagot), HenryK BarcZak (trąbka), Henryk i 1 Beimcik (róg) jj I 11 Kwintet dęty 27 V 1964 IV Kwintet Dęty Państwowej Filharmonii w Poznaniu 12 Wariacje na forte- 9IV 1965 V Urszula Frąckowiak-Broniewska s pian i orkiestrę (fortepian), Orkiestra Symfoniczna Państwowej Filharmonii w Poznaniu. Dyrygent Zdzisław Szostak 13 Cztery preludia Zbigniew Poznań 19 V 1963 III Mieczysław Makowski (fortepian) , fortepianowe Guzowski 14 Trzy pieśni do słów 28 V 1964 IV Irena Winiarska (śpiew), L. Staffa Michał Żmijewski (fortepian) 15 Sonans 7 IV 1965 V Jan Roehl (skrzypce), Mirosław Bukowski (fortepian) ! 16 Etiuda na chór 8IV 1965 V Chór Mieszany Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej.

Dyrygent Edmund Maćkowiak 17 Noc Wiesław Poznań 15 V 1962 II Poznański Chór Chłopięcy. , , 18 Sześć utworów dla Kiser 17 V 1962 II Dyrygent Jerzy Kurczewski i dzieci 19 Gabriel Peri 29 V 1964 IV

Tadeusz Szantruczek .

20 Treny dla Tadeusza 31 V 1964 IV Orkiestra Symfoniczna Szeligowskiego Państwowej Filharmonii w Poznaniu. Dyrygent Witold Krzemieński 21 Mala Suita 7IV1965 V Chór Dziecięcy Państwowej Podstawowej Szkoły Muzycznej im. Henrka Wieniawskiego w Poznaniu. Dyrygent Stanisław SzoITer 22 Kwartet smyczkowy Jerzy Poznań 16 V 1962 II Poznański Kwartet Smyczkowy Kurczewsk 23 Dwa wiatry Adam Poznań 15 V 1962 II Poznański Chór Chłopięcy, Kuryłło Dyrygent Jerzy Kurczewski 24 Facem In terris Juliusz Kraków 29 V 1964 IV Zespół Mff-2: Łuciuk Barbara Niewiadomska (śpiew), Adam Kaczyński i Juliusz Łuciuk (fortepian) 25 Kwartet smyczkowy Zygmunt Poznań 28 IV 1964 IV Poznański Kwartet Smyczkowy: Mahlik Mieczysław Paszkiet (skrzypce), Stefan Rydzewski (skrzypce), Jerzy Młodziejowski (altówka), Tadeusz Egiejman (wiolonczela) 26 Miniatury 9IV 1965 V Orkiestra Symfoniczna Państwosymfoniczne wej Filharmonii w Poznaniu. Dyrygent Zdzisław Szostak 27 Muzyka na instru- Mieczysław Poznań 17 V 1963 III Orkiestra Smyczkowa Państwowej menty smyczkowe Makowski Filharmonii w Poznaniu. Dyrygent Robert Satanowski 28 Tracja 26 V 1964 IV Jadwiga Kaliszewska (skrzypce), Mieczysław Makowski (fortepian) 29 M uza grecka Jerzy Poznań 12 V 1961 I Jerzy Hoffmann (recytacja).

Młodzie- Orkiestra Symfoniczna Państwoj owski wej Filharmonii w Poznaniu. Dyrygent Zdzisław Szostak 30 Wokaliza 15 V 1962 II Poznański Chór Chłopięcy, malarska "Obłoki" Dyrygent Jerzy Kurczewski 31 VVysoko z przełęczy 17 V 1962 II Włodzimierz Tomaszczuk (flet), Poemat na flet i Orkiestra Symfoniczna Państwoorkiestrę wej Filharmonii w Poznaniu. Dyrygent Zdzisław Szostak 82 Samotna limba 26 V 1964 IV Tadeusz Egiejman (wiolonczela).

Wielkopolska Symfoniczna Orkiestra Objazdowa.

Dyrygent Jerzy Młodziejowski.

33 N aśladowanie wozu Karol Kraków 15 V 1962 II Poznański Chór Chłopięcy, Mrowieć Dyrygent Jerzy Kurczewski 34 Wariacje i Fuga Tadeusz Wrocław 18 V 1963 III Edward Statkiewicz (skrzypce) na skrzypce solo N atanson 35 Koncert skrzypcowy Tadeusz Łódź 2 IV 1965 V Bogdan Pietrzak (skrzypce).

Paciorkie- Orkiestra Symfoniczna Państwowicz wej Filharmonii w Poznaniu. Dyrygent Witold Krzemieński 36 Nokturn Stefan B. Poznań 15 V 1962 II Poznański Chór Chłopięcy, "Do Chopina" na chór Poradowski Dyrygent Jerzy Kurczewski 87 Jana Kochanowskie- Stanisław Warszawa 15 V 1962 II M > go "Tren VIII" Prószyński

1 2 3 4 I 5 6 7 38 Poemat- Koncert na Zenon Poznań 4IV 1965 V Aleksandra ImaIska (śpiew), szesnaście instru- Schubert zespół instrumentalny Państwomentów i glos wej Filharmonii. Dyrygent Zygmunt Mahlik 39 Muzyka w trzech Władysław Poznań 12 V 1981 I Orkkestra Symfoniczna Państwoczęściach Słowiński wej Filharmonii w Poznaniu. Dyrygent Zdzisław Szostak 40 Dialog 26 V 1964 IV Jadwiga Kaliszewska (skrzypce), Zofia Brenczówna (klawesyn) 41 Dzwon Witold Katowice 27 V 1964 IV Chór Mieszany Państwowej Szalonek Wyższej Szkoły Muzycznej.

Dyrygent Edmund Maćkowiak 42 Lament nad Agadi- Aleksander Poznań 12 V 1961 I Orkiestra Symfoniczna Państworem Szeligowski wej Filharmonii w Poznaniu. Dyrygent Zdzisław Szostak 43 Cykl pieśni do słów 17 V 1962 II Magdalena Bojanowska (śpiew), A. Parturna Zespół Kameralny Państwowej Filharmonii w Poznaniu.

Dyrygent Zdzisław Szostak 44 Allegro na wiolon - 19 V 1963 III Stanisław Firlej (wiolonczela) czelę 45 Aria z op. "Teodor Tadeusz Poznań 15 V 1961 I AnnaWolanowska (śpiew), - Gentleman" Szeligowski Michał Żmijewski (fortepian) 46 Mala uwertura Zdzisław Poznań 12 V 1961 I Orkiestra Symfoniczna PaństwoSzostak wej Filharmonii w Poznaniu.

Dyrygent Zdzisław Szostak 47 Suita Adam Warszawa 6 IV 1965 V Krystyna Skupień - Biegoń Świeżyński (fortepian) 48 Koncert Franciszek Poznań 17 V 1962 II Franciszek Woźniak (fortepian) fortepianowy Woźniak Orkiestra Symfoniczna Państwowej Filharmonii w Poznaniu. Dyrygent Zdzisław Szostak 49 Trzy etiudy 18 V 1963 III Franciszek Woźniak (fortepian) na fortepian 60 Vamandaria - im- 25 V 1964 IV Wanda Wierzbicka (skrzypce).

prowizacja na Orkiestra Symfoniczna Państwoskrzypce i orkiestrę wej Filharmonii w Poznaniu. Dyrygent Zdzisław Szostak 51 Miniatury E IV 1965 V Orkiestra Symfoniczna Państwona orkiestrę wej Opery w Poznaniu. Dyrygent Mieczysław Dondajewskl