LUCYNA WOJTASIEWICZ

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1966.01/03 R.34 Nr1

PRZEMIANY W STRUKTURZE ZATRUDNIENIA WEDŁUG POZIOMU WYNAGRODZEŃ W GOSPODARCE USPOŁECZNIONEJ POZNANIA W LATACH 1957-1964

( J D ROKU 1955 Główny Urząd Statystyczny prowadzi systematyczne badania struktury zatrudnienia wadług wysokości wynagrodzeń. Dotyczą one ogółu pracowników gospodarki uspołecznionej 1. Wyniki tych badań dają możliwość określenia głównych trendów zachodzących w poziomie zarobków, a jednocześnie stanowią ilustrację różnic w dochodach z pracy w układzie terytorialnym. Wyniki badań struktury zatrudnienia według poziomu płac w Poznaniu wskazują, iż przemiany jakie tu nastąpiły, nie odbiegają od ogólnopolskiego kierunku przeobrażeń. Zasadniczą ich linią było stopniowe przesuwanie się podstawowego odsetka zatrudnionych od niższych ku wyższym grupom zarobkowym. Jednocześnie proces ten cechowały pewne właściwości specyficzne, związane z badanymi układami w okresie wyjściowym i kierunkiem rozwoju gospodarki w następnych latach. Te właśnie cechy przeobrażeń i ich tło oraz specyfika badanej struktury zasługują na szersze omówienie. Badaniem objęte zostały lata 1957-1964. Jak wynika z analizy struktury zatrudnienia według grup zarobkowych w tym okresie, trend przesunięć zatrudnionych wyrażał się dwoma jednokierunkowymi procesami: a) obniżaniem odsetka zatrudnionych o płacach najniższych, b) wzrostem ich liczby w grupach wynagrodzeń wyższych (wykres 1). Okazało się, że przemiany w najsilnejszym stopniu dotyczyły grup krańcowych. Odsetek zarabiających do 1000 zł miesięcznie 2 zmniejszył się w latach 1957-1964 przeszło trzykrotnie, a odsetek zarabiających powyżej 2003 zł wzrósł prawie w takim samym stopniu. Przyjęcie bardziej szczegółowych przedziałów pozwoliło uwypuklić dalsze przeobrażenia zachodzące w obrębie tych dwóch grup. Przedstawiają je tabele 1 i 2. W ślad za podnoszeniem się dolnej granicy płac stopniowo następowało zupełne przesunięcie zatrudnionych z grup uposażeń poniżej 510. 600, i 700 złotych. Jednocześnie w grupach następnych po przejściowym okresie wzrostu

1 Badaniem objęci są wszyscy pracownicy zatrudnieni w pełnym wymiarze godzin we wrześniu każdego roku. Do roku 1983 badanie dotyczyło również uczniów zatrudnionych w gospodarce uspołecznione]. Dane za 1964 r. odnoszą się do ogółu zatrudnionych z wyłączeniem uczn:ów. · Przedmiotem analizy są płace brutto.

Lucyna Wojtasiewicz

SO

Odsetek zatrudnionych w poszczególnych grupach płac w latach 1957-1964

OJsetth zatrudnionych

*0

10.

20lato. r937 & »1 « «* »mun/Hac do ./000jP*7 »» «5 «* IOOi-tSOO

IW JI 150) -2000

19*7 X ii 63 6* 2 2alOwywołanym tym przesunięciem odsetek zatrudnionych również obniżał się. W rezultacie grupę zatrudnionych o płacach poniżej 1000 zł cechowała tendencja spadkowa. We wszystkich grupach uposażeń powyżej 2000 zł w latach 1957-1964 7_ wyjątkiem roku 1960, w którym struktura zatrudnienia układała się nieco gorzej, następował wzrost odsetka zatrudnionych. Poszczególne grupy cechowało jednakże różne tempo wzrostu. Porównanie danych tabeli 2 wskazuje, że stosunkowo największy wzrost zatrudnienia nastąpił w najwyższych grupach uposażeń. Wskaźniki wzrostu

Tabela 1 ZATRUDNIENIE W NAJNIŻSZYCH (DO 1000 ZŁOTYCH) GRUPACH UPOSAŻEŃ W GOSPODARCE USPOŁECZNIONEJ POZNANIA

Grupy płac brutto w złotych Rok do 600 501-600 601-700 701-800 801-900 901-1000 Razem odsetek w stosunku do ogółu zatrudnionych 1957 1,8 4,4 4,6 6,0 6,6 6,8 30,2 1958 0,9 2,0 1,8 2,6 3,8 5,0 16, l 1959 2,0 1,8 2,4 3,7 4,6 14,5 1960 3,1 1,9 2,5 3,6 4,4 15,5 1961 4,5 1,7 2,5 3,1 11,8 1962 5,8 1,8 2,4 3,0 13,0 1963 7,7 2,3 2,7 12,7 1964* 4,6 2,2 2,5 9,3

· Wyniki badań z 1964 r. nie są bezpośrednio porównywalne z danymi za lata poprzednie, dotyczą bowiem zatrudnionych z wyłączeniem uczniów. Dla porównania dodać należy, że w tym samym układzie (bez uczniów) odsetek zatrudnionych o wynagrodzeniu do 1000 zł wynosił w Poznaniu: w 1960 r. - 14,2% a w 1963 r. - 8.8%. Źródła: "Roczniki Statystyczne": R. 1961, s. 376-377; R. 1962, s. 397; R. 1963, s. 433; R. 1964, s. 459; Materiały Departamentu Statystyki Pracy Głównego Urzędu Statystycznego; Dane Urzędu Statystycznego dla m. Poznania i woj. poznańskiego. K.erownictwo muzyczne: Mieczysław Dondajewski, choreografia: m.Eg A z A : c k i _ -ł-=-." 0613" ". B a r b a r a wo]n ewic...z.' Pre.miera Ul 190) r. Na zd j4 c. u: leresa KUjawa (MłynarKa) 1 conraa urzewleć-Kl (M łynarz) nowski, reżyseria: Danuta Baduszkowa, scenografia: Stanisław Bąkowski. Polska prapremiera: 13 VI 1%5 r. Na zdjęciu górnym: Obraz VIII - Wesele. Antonina Kawecka (Katarzyna) l Stanisław Romański (Serglej). Na zdjęciu dolnym: Obraz IX - Pochód na Sybir. Na pierwszym planie: Antonina Kawecka (Katarzyna) i Stanisław Romański (SergieJ) nictwo muzyczne: Hobert Satanowski, choreografia: Conrad Drzewiecki, scenografia: Stanislaw Bąkowski. Prapremiera 18 X 1964. Na zdjęciu: Edmund Koprucki (Esik) zyczne: Mieczysław Dondajewski, choreografia: Conrad Drzewiecki, Bcef 8 raIII: BA fll{d)?.f(1flr : ?a (lfaghł:H ),65 An-naNDe;; ka o (G h r iRL b ilcPs t2 iHhk (Grisi)

Tabela 2 ZATRUDNIENIE W GRUPACH UPOSAŻEŃ POWYŻEJ 2000 ZŁOTYCH W GOSPODARCE USPOŁECZNIONEJ POZNANIA

Grupy płac brutto w złotych Rok 2001 2501 3001 3501 4001 4501 5001 -2500 -3000 -3500 -4000 -4500 -5000 i więcej odsetek w stosunku do ogółu zatrudnionych 1957 9,2 3,7 1,4 0,6 0,2 0,1 0,1 15,3 1958* 14,4 6,0 0,3 24,8 1959 14,5 7,4 2,9 1,2 0,5 0,3 0,3 27,1 1960 13,9 5,9 2,5 lLJ: 0,5 0,2 0,3 24,4 1961 17,6 8,7 4,1 1,8 0,8 0,4 0,5 33,9 1962 17,8 9,6 4,4 2,0 0,9 0,5 0,8 36,0 1963 19,1 10,5 5,0 2,5 1,2 0,6 0,9 39,8 1964** 20,3 12,5 5,9 2,8 1,3 0,6 0,9 44,3

* W roku 1958 udział pracowników otrzymujących wynagrodzenie w granicach 3001 -5000 zł wynosił 4,1% ogółu zatrudnionych. · · Bez uczniów.

Źródła: jak w tabeli 1.

odsetka zatrudnionych podnoszą się W miarę wzrostu poziomu ipłac. I tak np. wskaźniki te wynoszą dla lat 1957-1963: w grupie płac od 2001 do 2500 zł - 2,1; w grupie płac od 2501 do 3000 zł - 2,8; w grupie ipłac od 3001 do 4000 zł - 3,7 a powyżej 4030 zł - 7,0.

Jednolita tendencja przeobrażeń nie występowała natomiast w grupach płac średnich od 1001 do 2000 zł. Grupy te cechował do pewnego okresu wzrost odsetka zatrudnionych, po osiągnięciu zaś pułapu następował spadek, przy czym - jak wynika z analizy bardziej szczegółowego układu - linia przedziału między grupami o tendencji wzrostowej i spadkowej uległa przesunięciom. W latach 1957-1960 linia ta przebiegała na poziomie płacy w wysokości 1200 zł. Wszystkie pozostałe grupy uposażeń poniżej 1200 zł cechował spadek, a powyżej 1230 zł - wzrost zatrudnienia. Od roku 1961 w grupie zarobków od 1201 do 1500 zł występować począł spadek odsetka zatrudnionych, a od 1962 r. również w grupie od 1501 do 2000 zł. Tendencja wzrostu zatrudnienia przesunięta została na płace wyższe od 2000 zł. W wyniku tych przeobrażeń wytworzył się nowy obraz zatrudnienia, różniący się zasadniczo od struktury zatrudnienia w okresie wyjściowym (wykres 2). W roku 1957 zarobki miesięczne 3(fjo zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej w Poznaniu nie przekraczały 1000 złotych, 34 C jo pracowników otrzymywało płace w granicach od 1001 do 1500 zł, powyżej 1500 zł zarabiało 36% pracujących. W roku 1960 analogicznie liczby wynosiły 16, 34 i 50%. V j roku 1963 uposażeniem powyżej 1500 zł wynagradzanych było 65% pracu A jących, a odsetek zatrudnionych W grupach płac poniżej 1000 zł zmniejszył się do 13 % (tabela 3).

2 Kronika miasta Poznania l

Lucyna Wojtasiewicz

KY3.2 Struktura zatrudnienia uedtug poziomu ptac u gospodarce uspołecznionej m. Poznaniatts?jet*

Przesunięciu uległa naj liczniej sza grupa zatrudnionych. Jak wykazuje struktura zatrudnienia przy równych przedziałach uposażeń - największy odsetek zatrudnionych posiadał w okresie wyjściowym przedział płac od 1001 do 1500 zł. Od roku 1961 grupę największego zatrudnienia stanowił przedział od 1501 do 2000 zł. Jednocześnie grupa ta stopniowo zmiejszała się (w 1957 r. stanowiła 33,9%, a w 1963 r. - 25,2% ogółu zatrudnionych), co oznacza, że struktura zatrudnienia uległa również pewnym przeobrażeniom w kierunku obniżania stopnia koncentracji w jednym przedziale płac. Charakterystycznym zjawiskiem jest, że przeobrażenia struktury zatrudnienia według wysokości płac, nie dotyczyły w jednym stopniu pracowników fizycznych i umysłowych. W poszczególnych przedziałach płac istniały między tymi grupami stosunkowo duże różnice. Znacznie większy spadek odsetka zatrudnionych o wynagrodzeniach do 1000 zł i wzrost w grupach płac powyżej 30 ---O zł cechował pracowników umysłowych. Natomiast w grupie pracowników fizycznych większe nasilenie zmian dotyczyło odsetka zatrudnionych w granicach zarobków od 2001 do 3 )00 zł. W latach 1957-1963 odsetek pracowników umysłowych w grupie płac do 1000 zł obniżył się z 27% do 5 % , pracowników fizycznych zaś z 32% do 18 %; odsetek pracowników umysłowych w grupie płac powyżej 30 O zł wzrósł z 3,2% do 14,6%, a pracowników fizycznych - z 1,9% do 6,8%. Liczby te oznaczają, że odsetek pracowników umysłowych o uposażeniu naj niższym zmniejszył się ponad pięciokrotnie, fizycznych - prawie dwukrotnie, a w grupach powyżej 3000 zł odsetek

Tabela 3 STRUKTURA ZATRUDNIENIA WEDŁUG WYSOKOŚCI PlAC W GOSPODARCE USPOŁECZNIONEJ POZNANIA

Grupy płac brutto w złotych Rok 601 801 1001 1501 2001 3001 do 600 -800 - 1000 -1500 -2000 -3000 . . .

l wlęce] 1957 6,2 10,6 13,4 33,9 20,6 12,9 2,4 1958 2,9 4,4 8,8 32,8 26,3 20,4 4,4 1959 2,0 4,2 8,3 32,1 26,3 21,9 5,2 1960 3,1 4,4 8,3 34,2 25,9 19,8 4,6 1961 6,2 5,6 26,7 27,6 26,3 7,6 1962 7,6 5,4 24,8 26,2 27,4 8,6 1963 7,7 5,0 22,3 25,2 29,6 10,2 1964* 4,6 4,7 20,8 25,6 32,8 11,5

· Bez uczniów.

Źródła: jak w tabeli l.

pracowników umysłowych wzrósł prawie pięciokrotnie, fizycznych zaś ponad trzykrotnie. W granicach płac od 2001 do 3000 zł wskaźnik wzrostu odsetka pracowników umysłowych wynosił 2,2, a pracowników fizycznych - 2,4. Jak przedstawiała się struktura zatrudnionych w obu grupach w 1964 r.

obrazuje tabela 4. Kształtowanie się badanych wielkości w latach 1957-1964 wskazuje, że przemiany w strukturze zatrudnienia wystąpiły z większym nasileniem w latach: 1958, 1961 i 1963. Lata te cechowały stosunkowo duże przesunięcia liczby zatrudnionych do wyższych grup płac. Rok 1960 był natomiast jedynym, w którym nastąpiło pewne pogorszenie struktury. Zasadniczy kierunek przeobrażeń oraz okresy ich szczególnego nasilenia wskazują na silny związek między przemianami obserwowanymi w gospodarce uspołecznionej Poznania a ogólną polityką płac w kraju 3 . Podstawę tych przeobrażeń stanowiły przemiany w poziomie i strukturze płac w kraju, polegające na podnoszeniu dolnej granicy płac i wzroście poziomu wynagrodzeń w gospodarce narodowej . Jednocześnie jednak trzeba wyraźnie podkreślić, że zakres przeobrażeń i układ badanych wielkości w poszczególnych latach był w zasadniczy sposób zdeterminowany strukturą gospodarki w Poznaniu i kierunkami jej rozwoju. Przeobrażenia w strukturze zatrudnienia według poziomu wynagrod7eń.

jakie nastąpiły w gospodarce uspołecznionej w Poznaniu, przekraczały średni zakres przemian w kraju. Zarówno spadek odsetka zatrudnionych w grupach uposażeń niższych, jak i wzrost w grupach płac wyższych były tu większe. Zjawisko to wynikało przede wszystkim z kierunku przemian jakie

* Lata 1958, 1%1 i 1%3 cechował stosunkowo duży wzrost płac. Wskaźniki wzrostu średniej płacy w gospodarce uspołecznionej obliczone w stosunku do roku poprzedniego przyjętego za 100 wynosiły: w 1958 r. - 107,9, w 1%1 r. - 103,5, w 1963 r. - 104,0. Wzrost średniej płacy w 196) r. wynosił - 102,1. Był to najniższy wskaźnik na przestrzeni badanego okresu.

I»

Lucyna Wojtasiewicz

Tabela 4 STRUKTURA ZATRUDNIENIA PRACOWNIKÓW UMYSŁOWYCH I FIZYCZNYCH W POZNANIU W 1964 R.

Grupy płac brutto w złotych Grupa pracowników do 1000 1001-1500 1501-20002001-3000 3 o o 1 1 więcei Pracownicy umysłowi 4,0 23,8 26,6 30,8 14,8 Pracownicy fizyczni 13,8 18,4 24,6 34,8 8,4

Źródła: Materiały Departamentu Statystyki Pracy Głównego Urzędu Statystycznego.

zaszły W strukturze zatrudnienia. Wzrost zatrudnienia W gospodarce uspołecznionej W Poznaniu W latach 1957-1964 dotyczył W najwyższym stopniu tych działów gospodarki, które cechował stosunkowo największy wzrost płac. W latach 1957-1964 przeciętna płaca miesięczna w gospodarce uspołecznionej wzrosła o 35,5%. Wyższe od tej przeciętnej wskaźniki wzrostu płac posiadały następujące działy: administracja i instytucje wymiaru sprawiedliwości, rolnictwo i leśnictwo, ochrana zdrowia, oświata i kultura instytucje finansowe i ubezpieczeniowe, budownictwo, gospodarka komunalna i mieszkaniowa, transport i łączność. W tym samym czasie najwyższy wzrost zatrudnienia w Poznaniu zanotowano w działach: rolnictwo i leśnictwo, instytucj e finansowe i ubezpieczeniowe, ochrona zdrowia, oświata i kultura, gospodarka komunalna i mieszkanio· wa oraz budownictwo. Z wyjątkiem gospodarki komunalnej i mieszkaniowej oraz leśnictwa wzrost ten znacznie przekraczał średni wzrost zatrudnienia w kraju. Na marginesie zaznaczyć należy, że stosunkowo szeroki zakres i szybkie tempo przeobrażeń w strukturze zatrudnienia według wysokości płac jest zjawiskiem charakterystycznym dla dużych miast. Świadczy o tym porównanie wskaźników tabeli 5.

Tabela 6

WSKAŹNIKI ZATRUDNIENIA W 1963 R. W PORÓWNANIU Z ROKIEM 1957 (ROK 1957 = 100)

Grupy płac w złotych Wyszczególnienie do 1000 1001 - 1500 1501-2000 200 l - 3000 3001 1 WIęcej Polska 44,4 74,0 137,2 204,9 283,8 Kraków 41,8 61,5 121,1 212,9 382,4 Łódź 46,0 58,0 142,5 207,8 486,7 Poznań 42,1 65,8 122,3 229,5 425,0 Warszawa 46,4 60,0 102,2 178,7 362,3 Wrocław 43,1 61, l 122,8 230,8 430,8

Źródła: "Rocznik Statystyczny 1962", s. 397; "Mały Rocznik Statystyczny 1964", s. 188; Materiały Departamentu Statystyki Pracy Głównego Urzędu Statystyoznego. .: i =;

21.

Mls3

Struktura zatrudnienia uedtug uysokosci ptac Ul gospodarce uspoiecznionej we ujrzesiiu jCóbn.

Otlfttk latrut/monych %

. . . . . . . . . . KrtAeu,

· rotnań

$000 Ul/Jcfi Jrufiy plac ml<

Na tle przeobrażeń struktury zatrudnienia w tych miastach, tempo przemian w Poznaniu nie jest zjawiskiem wyjątkowym. W porównaniu z Warszawą, Łodzią i Wrocławiem, Poznań cechował wprawdzie w latach 1957-1963 większy spadek zatrudnienia w naj niższych grupach uposażeń, wysoki był tu również - podobnie jak we Wrocławiu - wzrost zatrudnienia w grupie płac od 2000 do 3000 zł, jednakże niewielki był spadek zatrudnienia w grupie płac od 1000 do 1500 zł, a wzrost liczby pracowników o uposażeniach w granicach od 1501 do 2000 zł i powyżej 3000 zł kształtował się w wielkościach przeciętnych. J ak wynika z danych tabeli 6 Poznań posiadał pewne charakterystyczne cechy dotyczące układu zatrudnienia w poszczególnych grupach uposażeń, które różnią go od pozostałych miast wydzielonych. Dane wskazują, że zarówno w okresie wyjściowym, jak i w roku 1963, Poznań charakteryzował się dużym odsetkiem pracowników o wynagrodzeniach niskich (największy wskaźnik po Wrocławiu w grupie płac do 1000 zł, największy po Łodzi w grupie od 1001 do 1500 zł) małą zaś liczbą zatrudnionych w grupie płac powyżej 3000 zł (przedostatnie miejsce wśród badanych

Lucyna Wojtasiewicz

Tabela 6 STRUKTURA ZATRUDNIENIA WEDŁUG WYSOKOŚCI PŁAC W GOSPODARCE USPOŁECZNIONEJ MIAST WYDZIELONYCH

Grupy płac brutto w złotych Miasto Rok 1001 1501 2001 2501 3001 do 1000 - 1500 -2000 -2500 -3000 i więcej Kraków 1957 29,2 33,0 20,4 9,7 4,3 3,4 1963 12,2 20,3 24,7 18,4 11,4 13,0 Łódź 1957 23,7 39,3 22,6 9,6 3,3 1,5 1963 10,9 22,8 32,2 18,4 8,4 7,3 Poznań 1957 30,2 33,9 20,6 9,2 3,7 2,4 1963 12,7 22,3 25,2 19,1 10,5 10,2 Warszawa 1957 23,9 32,0 22,7 11,3 5,6 4,5 1963 11,1 19,2 23,2 17,9 12,3 16,3 Wrocław 1957 30,4 33,4 20,6 8,9 4,1 2,6 1963 13,1 20,4 25,3 18,7 11,3 11,2

Źródła: "Rocznik Statystyczny 1962", a. 397; Materiały Departamentu Statystyki Pracy Głównego Urzędu Statystycznego.

miast). Natomiast posiadał większy niż pozostałe miasta wydzielone odsetek pracowników o wynagrodzeniu nieco wyższym od średniej płacy krajowej (w 1963 r. zarobki od 2000 do 2500 zł). Te cechy charakterystyczne - stosunkowo wysoki odsetek zatrudnionych w grupach płac poniżej 1000 zł, mn'ejszy udział zatrudnionych w grupach płac powyżej 3000 zł i wyższy niż w innych miastach odsetek pracowników o wynagrodzeniu od 2000 do 2500 zł, posiadała również struktura zatrudnienia w Poznaniu w 1964 r. (wykres 3). Także w porównaniu z przeciętnym zatrudnieniem w kraju, struktura w Poznaniu wykazuje ten kierunek odchyleń (tabela 7). Struktura zatrudnienia według wysokości wynagrodzeń kształtowała się pod wpływem szeregu czynników. Zasadniczym jej tłem był charakter gospodarki, wywierał on wpływ na układ zatrudnienia w poszczególnych działach, a w ich obrębie - w poszczególnych zawodach wynagradzanych różny

Tabela 7 STRUKTURA ZATRUDNIENIA W POZNANIU W 1964 R. W PORÓWNANIU ZE WSKAŹNIKAMI OGÓLNOPOLSKIMI

Grupy płac brutto w złotych.

Wyszczególnienie 3001 do 1000 1001-1500 1501-2000 2001-3000 i więcej Polska 9,2 23,2 26,7 28,4 12,5 Poznań 9,3 20,8 25,6 32,8 11,5

Źródła: "Mały Rocznik Statystyczny 1965", s. 189; Materiały Departamentu Statystyki Pracy Głównego Urzędu Statystycznego; Dane Urzędu Statystycznego dla m. Poznania i woj. poznańskiego.

mi stawkami płac. Upraszczając można przyjąć, że struktura zatrudnienia w przekroju poszczególnych grup uposażeń kształtowała się pod wpływem działowej struktury zatrudnienia i z tego punktu widzenia podjąć próbę interpretacji swoistych cech badanych wielkości w Poznaniu. Porównanie struktury zatrudnienia według działów gospodarki w Poznaniu i pozostałych miastach w odniesieniu do układu płac w tych działach nasuwa charakterystyczne spostrzeżenia (tabela 8). Poznań posiada mniejszy niż pozostałe miasta wydzielone - z wyjątkiem Łodzi - odsetek zatrudnienia w budownictwie, tj. w dziale o najwyższym poziomie średniej płacy. Fakt ten koreluje w pewnym stopniu z niskim stosunkowo udziałem pracowników w grupach najwyższych uposożeń. Większy odsetek zatrudnionych o płacach niskich wykazuje związek z układem zatrudnienia w rolnictwie i leśnictwie oraz w obrocie towarowym, to znaczy działach o relatywnie niskim poziomie wynagrodzeń. W grupie miast wydzielonych i Poznań zajmuje drugie miejsce (po Wrocławiu) pod względem udziału zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie i drugie (po Warszawie) w zakresie obrotu towarowego. Oddzielne zagadnienie stanowi zatrudnienie w przemyśle. Wysoki udział zatrudnienia w tym dziale gospodarki powoduje, że ogólna struktura zatrudnienia według poziomu wynagrodzeń w gospodarce uspołecznionej w poważnym stopniu zdeterminowana jest strukturą zatrudnienia w przemyśle. Z układu danych istotnie wynika znaczna zbieżność między ogólną strukturą zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej Poznania a strukturą zatrudnienia w przemyśle. Zbieżność tę uwypukla porównanie struktury zatrudnienia w przemyśle w poszczególnych miastach (tabela 9).

Tabela 8 STRUKTURA ZATRUDNIENIA I POZIOM PŁAC W GOSPODARCE USPOŁECZNIONEJ W 1964 R.

Struktura zatrudnienia na dzień 30 VT Płaca Działy b ru t t o gospodarki Polska Kraków Łódź Poznań War- Wro- w szawa cław złotych Ogółem 100,0 100, O 100, O 100, O 100, O 100, O 1890 W tym: Przemysł 41,4 37,4 58,0 41,5 31,2 39,7 2036 Budownictwo 10,7 19,7 8,2 11,7 13,2 12,0 2195 Rolnictwo i leśnictwo 8,0 0,5 0,3 0,6 0,3 0,7 1489 Transport i łączność 9,4 8,4 4,9 9,5 7,9 9,8 1924 Obrót towarowy 9,3 8,4 7,9 10,3 11,3 9,3 1537 Oświata, kul tura i ochrona zdrowia 11,3 14,5 10,7 12,3 17,9 15,5 1647

Źródła: "Mały Rocznik Statystyczny 1985", s. 27-28, 188.

Lucyna Wojtasiewicz

Tabela 9 STRUKTURA ZATRUDNIENIA WEDŁUG WYSOKOŚCI PŁAC W PRZEMYŚLE W 1964 R

Grapy płac brutto w złotych Miasto 1001 1501 2001 2501 3001 do 1000 -1500 -2000 - 2500 -3000 i więcej Kraków 3,5 14,3 25,9 22,9 15,7 17,7 Łódź 2,8 16,2 39,4 24,0 10,2 7,4 Poznań 3,5 15,9 25,5 24,8 18,0 12,3 Warszawa 5,8 16,2 25,7 20,5 14,8 17,0 Wrocław 3,8 15,2 28,0 22,9 15,5 14,6

Źródła: Materiały Departamentu Statystyki Pracy Głównego Urzędu Statystycznego.

Podobnie jak w ogólnej strukturze zatrudnienia, tak i w strukturze zatrudnienia w przemyśle stosunkowo wysoko kształtuje się w Poznaniu odsetek zatrudnionych w grupie płac od 2001 do 2500 zł, niżej natomiast niż w Warszawie, Krakowie i Wrocławiu - odsetek pracowników o płacach powyżej 3003 zł. Przemysł Poznania cechuje natomiast duży odsetek zatrudnienia w grupie od 2501 do 3000 zł. Widoczna jest tutaj zależność między zatrudnieniem w poszczególnych przedziałach płac w przemyśle a strukturą gałęziową przemysłu. W Poznaniu największy odsetek zatrudnionych grupują następujące gałęzie przemysłu: metalowy, maszynowy i konstrukcji metalowych oraz środków transportu. Dalsze miejsca zajmują przemysły: spożywczy, odzieżowy, chemiczny, gumowy, elektrotechniczny i wytwarzania energii cieplnej i elektrycznej. Z gałęzi tych - przemysł metalowy, maszynowy, środków trasportu, wytwarzania energii, elektrotechniczny i gumowy posiadają średnie płace powyżej 2030 zł. Płace w pozostałych gałęziach kształtują się w granicach od 1500 do 2000 zł. Średnia płaca w przemyśle w Poznaniu jest wyższa od przeciętnej krajowej 4, mniejszy jest natomiast odsetek pracowników o zarobkach powyżej 3000 zł. Najwyższe stawki płac obowiązują w przemyśle paliw oraz hutnictwie żelaza i metali nieżelaznych. Z tych zaś gałęzi, jedynie przemysł paliw (i to w bardzo małym zakresie) reprezentowany jest w gospodarce uspołecznionej w Poznaniu. Struktura zatrudnienia według poziamu wynagrodzeń zdeterminowana jest ponadto szeregiem innych czynników, których analiza przekracza ramy tego opracowania. Takie czynniki, jak przede wszystkim wydajność pracy, struktura zatrudnienia według wykształcenia, poziom kwalifikacji zowodowych pracowników i stopień wysługi lat w znacznym stopniu wpływają na kształtowanie struktury zarobków. Wypadkową układu tych czynników i charakteru gospodarki jest właściwa Poznaniowi struktura zatrudnienia według wysokości wynagrodzeń i swoiste cechy dokonanych w niej przeobrażeń. Pod ich wpływem kształtować się również będzie specyfika dalszych przemian.

* W roku 1963 przeciętna płaca miesięczna brutto w przemyśle w Poznaniu wynosiła 2078 zł, była zatem wyższa od średniej krajowej (1993 zł) o 4,3';«.