WLADYSLA W A

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1965.10/12 R.33 Nr4

KLAWITER

ROZWÓJ SZKOLNICTWA PODSTAWOWEGO W POZNANIU W LATACH 1945-1965

W CIĄGU DWUDZIESTU lat władzy ludowej zmieniło się oblicze naszego kraju i miasta również dlatego, że po raz pierwszy w tysiącletniej historii Polski bramy szkół, uczelni średnich i wyższych zostały szeroko otwarte dla młodzieży robotniczej i chłopskiej. Poznań stał się miastem uczącej się młodzieży. We wszystkich typadh szkół wraz z uczelniami wyższymi (bez studiów zaocznych i szkół dla pracujących) uczyło się w Poznaniu na początku roku szkolnego 1964/1965 ponad 115 000 dzieci i młodzieży. Stanowili oni prawie jedną czwartą ludności miasta. Bazę szkolną dla tak ogromnej ilości uczących się zbudowano właściwie dopiero w latach 1960-1964. W ciągu lat 19)19-1989 zbudowano w Poznaniu jedynie siedem budynków szkolnych, a w ciągu lat 1945-1965 iprawie osiem razy więcej, bo aż 55 szkół podstawowych o 700 izbach lekcyjnych, 29 przedszkoli o 194 izbach zajęć, pięć sizkół ogólnokształcących o 71 izbach lekcyjnych, dziesięć szkół zawodowych O 187 izbach lekcyjnych i sześć internatów dla młodzieży szkolnej. Od roku szkolnego 1960/61 mamy w mieście taką korzystną sytuacijię, że na każdego' urania kończącego szkołę podstawową czeka miejsce w szkole zawodowej lub średniej. W roku 1938 miasto obejmowało obszar 73H6 ha z 273 631 mieszkańcami, w tym 31 020 dzieci uczęszczających do szkół podstawowych. Na dzień 31 XII 1964 r. ogólna powierzchnia miasta wynosiła 21955 ha, czyli trzy razy więcej niż w 1938 r., mieszkańców zaś było ok. 430 000. Dzieci uczęszczających do szkół podstawowych na początku roku szkolnego 1964/66 było ok. 600100. Dla porównania okresu międzywojennego z powojennym warto zapoznać się z organizacją szkolnictwa podstawowego w Poznaniu w latach 1984-1939 (tabela 1 1 2). W roku szkolnym 1933/34, tj. w pierwszym roku realizacji Statutu Publicznych Szkół Powszechnych * organizacja szkolnictwa przedstawiała wiele do życzenia. W tym czasie było w Poznaniu 37 publicznych szkół powszechnych, do których uczęszczało 28 888 uczniów. W tej liczbie mieściła się jedna szkoła z niemieckim językiem nauczania (nr 4), jedna dla dzieci wyznania mojżeszowego' z polskim językiem nauczania (mir 14) oraz jedna dla dzieci umysłowo upośledzonych (nr 2.2). W szkołach tych łącznie ze szkołami wydziałowymi i specjalnymi było @X) oddziałów i 489 izb lekcyjnych. Przeciętna liczba uczniów przypadająca na jeden oddział wynosiła 48, a na jedną izbę lekcyjną - 59 uczniów. Zgodnie ze Statutem, który określał, że "szkoły powszechne są z reguły koedukacyjne" 2 władze szkolne rozpoczęły przygptowania do zorganizowania wszystkich

1 Statut oparto o ustawą o ustroju szkolnictwa z 11 marca 1932 r.

2 Statut Publicznych Szkół Powszechnych, 5.

Władysława

Klawiter

Tabela 1 XICZBA UCZNIÓW I ODDZIAŁÓW PUBLICZNYCH SZKÓŁ POWSZECHNYCH I WYDZIAŁOWYCH W POZNANIU W DNIU 15 IX 1933

Numer i adres szkoły

dzieci

A. Szkoły powszechne: l Hipolita Cegielskiego l 2 Marii Magdaleny 2 3 Bydgoska 4 , 4 Działyńskich 4 1356 910 334

5 Wszystkich Świętych l 6 Św. Marcina 35 7 Słowackiego 58/60 8 Słowackiego 58/60 9 Strusia 12 10 Bosa 9 11 Prądzynskiego 53 12 Przemysłowa 4/5 13 Wyspiańskiego 19 14 N oskowskiego 3 932 755 795 893 796 809 703 498 208

15 Wielkie Garbary 26 16 Dąbrowskiego 73 17 Winiary 18 Główna 19 Bydgoska 4 20 Starołęcka 21 Dębieć 22 Wielkie Garbary 25 695 636 1128 756 432 750 161

23 Dąbrowskiego 117 24 Kosynierska 10 25 Prądzynskiego 53 26 Berwińskiego 3/4 27 Winiary 28 Przemysłowa 4/5 29 Hipolita Cegielskiego l 30 Garncarska 7 31 Eataje 32 Stroma 1/3 33 Wyspiańskiego 19 34 Wyspiańskiego 19 35 Słowackiego 58/60 36 Słowackiego 58/60 3 7 Wszystkich Świętych l B. Szkoły wydziałowe: I Działyńskich 4 1f Kręta 8 IV Berwińskiego 3/4 VI Różana 1/3 725 1047 940 598 636 759 865 293 835 707 667 753 667 624 464 373 418

Ogółem szkół 41

Ilość

oddzia - łów 16 13 22 15 10 17 8 16 21 20 12 13 15 19 6 16 14 13 15 13 13 11 8 11izb lekcyjnych 4

przeciętnie na l izbę 5 22 12 6

62,4 61,6 75,8 55,6

Imię i nazwisko kierownika szkoły

Zofia J asiewicz Bronisław Ikert Jan Litwin Otto Nitsche

Józef Lewicki Stanisław Szulczewski Franciszek Zych Antonina Winklerówna Bolesław Dobrogowski Władysław Kwaśnik Jan Łącki dr Janina Gorgo1ewska Wanda Błażakówna Franciszka Propstowa

Karolina Barańska Helena Kopianka Franciszek Swiebock1 Jan B1aike Kazimiera Kałamajska Józef Minor Ignacy Krawczyk Franciszek Kuhn

Piotr Ciuła Wanda Hekowska Kalikst Ogrodowski Wiktor Gorgo1ewski Helena Schneiderówna Helena Sadowska Cecylia Kempińska Rozalia Frączkowska Marceli Knast Janiny Morżkowska Kazimiera N aramowska Irena Karłowska Stanisława Lonczak Czesława Szczerbowa Franciszek N awratowicz

Seweryn Kryzan Irena Gruszczyńska Tadeusz Marchwicki dr Helena Szafranównaszkoła niemieckaszkoła żydowskaszkoła specjalnaszkoła żeńska

Ź ród ł o: Rocznik Pedagogiczny poświęcony sprawom publicznego szkolnictwa powszechnego na terenie miasta Poznania pod redakcją dr Władysława Sperczynskiego, B, I 1933/1934.

26 18 7 18 15 16 18 17 17 14 10 '6 16 12 12 14 9 12 12 8 4

60,4 58,2 62,9 66,2 63,8 88,4 67,4 58,5 62,2 52,0 13 14 13 12 6 13 8

86,7 53,4 45,4 86,7 63,0 72,0 57,6 20,1 10 16 17 12 10 14 14 6 13 12 11 11 10 11

58,4 72,5 65,4 55,2 48,8 63,6 54,2 61,7 48,4 64 2 58,9 60,6 68,4 66,7 56,7 11 8 11

44,9 42,1 46,4 38,0