ZBIGNIEW

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1965.04/06 R.33 Nr2

ZAKRZEWSKI

WYŻSZA SZKOŁA EKONOMICZNA W POZNANIU (1926-1964)

WYŻSZA Szkoła Ekonomiczna ma za sobą, licząc jej poprzedniczki - Wyższą Szkołę Handlową i Akademię Handlową, blisko 38 lat historii. Zarówno jej rola w szkolnictwie ekonomiczno-handlowym w Polsce międzywojennej, jak i jej znaczenie w szkolnictwie ekonomicznym w Polsce Ludowej wskazują na potrzebę omówienia jej zmieniającego się charakteru, zwrócenia uwagi na ważniejsze jej osiągnięcia i perspektywy rozwojowe. W dotychczasowym rozwoju uczelni można odróżnić trzy zasadnicze okresy: a) lata 1926-1938 - dwunastolecie Wyższej Szkoły Handlowej, b) lata 1938-1950dwunastolecie, licząc okres przerwy wojennej, Akademii Handlowej, c) od r. 1950 - lata działalności Wyższej Szkoły Ekonomicznej.

Wyższa Szkoła Handlowa była uczelnią założoną przez Izbę Przemysłowo- Handlową w Poznaniu w r. 1926, zapewniającą absolwentom prawa pierwszej kategorii w państwowej służbie cywilnej, ale nie korzystającą z pełnych praw szkoły akademickiej, w szczególności - magistrowania i doktoryzowania. Była to właściwie trzyletnia szkoła zawodowa, jednowydziałowa, z możliwością specjalizacji w zakresie handlowym, bankowym, ubezpieczeń, konsularnym, komunikacyjnym, spółdzielczym i pedagogicznym. W latach 1929-1938 ukończyło ją prawie 1500 absolwentów z dyplomami nauk ekonomiczno-handlowych, którzy następnie zasilili wysoko kwalifikowaną kadrą placówki gospodarcze. Wielu absolwentów Wyższej Szkoły Handlowej zajmuje do dziś eksponowane stanowiska w życiu społeczno-politycznym i w administracji państwa. Istotnym osiągnięciem Wyższej Szkoły Handlowej były zdobyte wieloletnim, uporczywym wysiłkiem zasadnicze prawa akademickie. Szkoła zmierzała konsekwentnie przez całe dwunastolecie swego istnienia do stworzenia warunków dla pełnej akademizacji. Korzystając stale z niezbędnej współpracy kilku profesorów U niwersytetu Poznańskiego, starała się jednocześnie o związanie ze sobą kadry własnych habilitowanych profesorów. Innym istotnym osiągnięciem szkoły, zajmującej początkowo na swoje potrzeby pomieszczenia w kamienicy przy ul. Marcinkowskiego nr 3, była budowa własnego gmachu przy ul. Marchlewskiego nr 146 *. Trudności techniczne i finansowe sprawiły, że budowa rozpoczęta w roku 1928 ukończona została dopiero w roku 1932. Oddanie do użytku nowego gmachu według projektu inż. arch. Adama Ballenstaedta nastąpiło 1 lipca 1932 r. Trudności z samą budową polegały na tym, że grunt pod gmach (dawna fosa forteczna) wymagał specjalnego fundamentowania na palach betonowych, a ponadto w związku z równoczesnym wznoszeniem licznych obiektów na Powszechną Wystawę Krajową wzrosły koszty budowy* .

1 Dawniej Wały Zygmunta Starego nr 2/3.

· Edmund K r z y m i e ń: Powszechna Wystawa Krajowa 1929 r. a gospodarka miasta Poznania. "Kronika Miasta Poznania" R. 1%4- nr 3.

Zbigniew

Zakrzewski

Pewnym brakiem Wyższej Szkoły Handlowej, usprawiedliwionym zresztą jej charakterem jako wyższej szkoły zawodowej bez pełnych praw akademickich, było niewątpliwie to, że szkoła nie rozwijała żywszej pracy naukowo-badawczej. Wśród kadry wykładowców zatrudnionych wyłącznie w uczelni (a więc poza Uniwersyteckiej) nie było ludzi z poważnym opublikowanym dorobkiem naukowym ani z nawykami realizowania procesu kształcenia młodej kadry naukowej, ani większym zainteresowaniem w zakresie teorii i metodologii ekonomii, które to zjawiska tak silnie zaznaczały się w pracy sekcji ekonomiczno-politycznej Wydziału Prawno- Ekonomicznego Uniwersytetu Poznańskiego. Z katedr o własnej obsadzie wyróżniała się Katedra Rachunkowości, kierowana przez prof. Witolda Skalskiego, pierwszego profesora tej dyscypliny w Polsce, mogącego się poszczycić niemałym dorobkiem naukowym. On też wykształcił wielu specjalistów z zakresu rachun - kowości. Jednym z głównych inicjatorów uruchomienia uczelni, a jednocześnie zabiegającym usilnie o doprowadzenie do końca budowy nowego gmachu był ówczesny syndyk, a następnie dyrektor Izby Przemysłowo- Handlowej, obecnie docent Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Sopocie dr Stanisław Waschko. Kierownictwo Wyższej Szkoły Handlowej spoczywało w rękach dra Leonarda Glabisza\ a po nim, prof. dra Antoniego Peretiatkowicza 4 . Ten ostatni oraz statystyk prof. dr Marcin N adobnik byli spośród profesorów Uniwersytetu Poznańskiego najściślej związani z uczelnią od samego początku jej istnienia. Uniwersytet Poznański przyszedł szkole natychmiast z pomocą także w osobach dalszych profesorów: ekonomisty Stefana Zaleskiego, geografa gospodarczego Stanisława Nowakowskiego, cywilisty Alfreda Ohanowicza, fizyka Alfreda Denizota oraz chemików Antoniego Korczyńskiego i Tadeusza Miłobędzkiego, a spośród tych, którzy podjęli w niej pracę na stałe niedługo po jej uruchomieniu ekonomistów: Stefana Rosińskiego, Edwarda Taylora i Jana Zdzitowieckiego, geografa gospodarczego Floriana Barcińskiego, cywilistów Józefa Górskiego i Bronisława Stelmachowskiego oraz wykładającego prawo międzynarodowe Bohdana Winiarskiego. Do grona nauczającego pozauniwersyteckiego, związanego z uczelnią przez szereg lat i to najściślejszymi węzłami należałoby zaliczyć przede wszystkim wykładających: rachunkowość dra Witolda Skalskiego oraz arytmetykę handlową i bankowość Stefana Zardeckiego.

10 listopada 1938 r. Wyższa Szkoła Handlowa została przemianowana na Akademię Handlową, uzyskując tym samym pełne podstawowe prawa akademickie 5 . Akademia Handlowa, tak jak jej poprzedniczka, była nadal niepaństwową jednowydziałową uczelnią. Uzyskując jednak pełne prawa akademickie, miała odtąd swego rektora, a przed jej absolwentami zarysowała się możliwość (po uzyskaniu dyplomu nauk ekonomiczno-handlowych) ubiegania się o stopień magistra. Po przejściu seminarium magisterskiego i napisaniu (niezależnie od pracy dyplomowej) pracy magisterskiej oraz po pomyślnym złożeniu ustnego egzaminu, słuchacz osiągał stopień magistra. Godność rektora Akademii Handlowej pełnili: w latach 1938-1939 prof. Antoni Peretiatkowicz, w latach 1939-1945 prof. Witold Skalski, a po wyzwoleniu od roku 1945 do roku 1948 prof. Józef Górski. Lata okupacji hitlerowskiej oznaczały nie tylko gwałtowne przerwanie działalności Akademii, rozpoczynającej właśnie swój akademicki start, lecz pociągnęły

· Dr Leonard G1abisz kierował szkołą w latach 1926--1930.

4 Prof, dr Antoni Peretiatkowicz kierował szkołą w latach 1930-1939.

5 Rozporządzenie ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego z 25 X 1938 r.

liczne ofiary spośród oddanych jej profesorów i wykładowców, żeby wymienić tylko Bronisława Dembińskiego, Adama Łukaszewicza, Romualda Paczkowskiego, Stanisława Pawłowskiego, Antoniego Roszkowskiego, Stanisława Salkowskiego, Bronisława Stelmachowskiego i Jana Wiertelaka. Powstały też duże szkody w gmachu uczelni, jej urządzeniach i księgozbiorze. W latach 1945-1950 Akademia Handlowa udzieliła dyplomu około dwu tysiącom absolwentów, a ponad sześćset absolwentów otrzymało stopień magistra. N ajwiększym osiągnięciem Akademii Handlowej było powołanie do życia w roku 1946, głównie dzięki inicjatywie i niestrudzonym zabiegom rektora Józefa Górskiego, oddziału Akademii w Szczecinie. Z całym poświęceniem, nie szczędząc trudu i uciążliwości częstych dojazdów z Poznania, podjęli pracę w oddziale szczecińskim profesorowie: Florian Barciński, Janusz Deresiewicz, Leon Gattner , Józef Górski, Lucjan Pokorzyński, Józef Rzóska, Zbigniew Zakrzewski i Stefan Żardecki. Gdyby nie ten olbrzymi wysiłek, Szczecin nie posiadałby jednego z najważniejszych wydziałów swej politechniki, który wywodzi się właśnie z filii uczelni poznańskiej. Miarą zainteresowania studiami ekonomiczno-handlowymi w rejonie Polski północno-zachodniej w owym czasie może być fakt, że szczeciński oddział poznańskiej Akademii Handlowej liczył w pierwszym roku swego istnienia ponad tysiąc dwieście słuchaczy na I roku studiów. Licząc studentów poznańskich i szczecińskich, Akademia Handlowa w Poznaniu wybiła się w tym czasie po wiedeńskiej Akademie fur Welthandel na drugie miejsce spośród wszystkich szkół wyższych tego typu w Europie. Uczelnia wykształciła w tym czasie swój charakterystyczny profil nauczania, akcentujący elementy wiedzy stosowanej. I w samej treści nauczania, i w wymaganiach stawianych pracom dyplomowym zwracano uwagę na konieczność łączenia ogólnych ujęć teoretycznych z potrzebami praktyki, z bieżącymi, konkretnymi problemami analizy ekonomicznej, rachunkowości, naukowej organizacji pracy, jakie wypływają w codziennej działalności przedsiębiorstw, W porównaniu z typem studium ekonomicznego na Uniwersytecie Poznańskim Akademia uwzględniała w mniejszym zakresie elementy teorii ekonomii i metodologii nauk ekonomicznych. Dalszym istotnym osiągnięciem Akademii Handlowej było rozwInIęcie pracy naukowo-badawczej, zwłaszcza w zakresie polityki gospodarczej i problemów mikroekonomicznych. Jednocześnie uruchomiono własne wydawnictwo naukowe i kronikę w postaci "Roczników" oraz rozbudowano Bibliotekę Główną do takich rozmiarów, że stała się ona najpoważniejszą zbiornicą publikacji ekonomicznych w całej północno-zachodniej Polsce. N a lata 1945-1950 przypadł też debiut w pracy naukowej podstawowej kadry, dziś już po części samodzielnych pracowników naukowych i wykładowców Wyższej Szkoły Ekonomicznej. Wreszcie w tym czasie okrzepła więź uczelni z jej absolwentami skupionymi w Stowarzyszeniu Absolwentów, które założyło swe ekspozytury w Poznaniu i w pięciu innych większych miastach w Polsce 6 . Osiągnięcia Akademii Handlowej polegały przede wszystkim na wielkim wkładzie pracy jej pedagogów . Na czele zakładów i podstawowych dyscyplin w roku akademickim 1948/1949 stali profesorowie: ekonomia - Stefan Rosiński, geografia gospodarcza - Florian Barciński, prawo handlowe - Józef Górski, ubezpieczenia i organizacja przedsiębiorstw - Józef Rzóska, organizacja przedsięe Oddziały Stowarzyszenia Absolwentów działały według stanu na koniec roku 1964 w: Warszawie, Łodzi, Krakowie, Poznaniu, Szczecinie i Bydgoszczy.

Zbigniew

Zakrzewskibiorstw przemysłowych - Antoni Skowroński, skarbowość - Jan Zdzitowiecki, rachunkowość - Witold Skalski, handel zagraniczny - Stanisław Waschko, towaroznawstwo - Franciszek Szeląg, transport - Bolesław Kasprowicz, statystyka - Marcin N adobnik, bankowość - Stefan Żardecki. Dekretem Rady Państwa z 28 października 1950 r. Akademia Handlowa została przekształcona w państwową Wyższą Szkołę Ekonomiczną. Intencją ustawodawcy było pełne dostosowanie treści nauczania, kierunku wychowania studen - tów, a wreszcie organizacji studiów do potrzeb, jakie wysuwa gospodarka narodowa w nowych warunkach ustrojowych. Studia stały się bezpłatne, z jednoczesnym zapewnieniem dla poważnej części studentów stacjonarnych stypendiów i miejsc w domach akademickich. Do roku 1950 koszty utrzymania uczelni pokrywano z opłat studenckich, podczas gdy po jej upaństwowieniu wszelkie wydatki szkolne obciążały budżet państwa. Do roku 1950 student mógł dowolnie pracować zarobkowo. Odtąd wprowadzono zakaz pracy dla studentów stacjonarnych, przy jednoczesnym zastosowaniu obowiązkowych praktyk studenckich oraz przydziału pracy absolwentom. Od roku 1950 uzależniono możliwość podjęcia studiów od pomyślnego wyniku egzaminu wstępnego, wprowadzając ponadto objęty ewidencją i kontrolą obowiązek uczęszczania słuchacza na wszystkie rodzaje zajęć. Studia stały się od roku 1950 dwustopniowymi. Większość studentów przechodziła przez pierwszy stopień, a szczególnie uzdolnieni mogli przejść na drugi stopień studiów zwanych magisterskimi. U czelnia stała się wielowydziałową, z trzema wydziałami w roku 1954: Finansów, Handlu i Towaroznawstwa. W kształceniu studentów oparto się na licznych, niekiedy nadmiernie wąskich specjalizacjach. W okresie tym uległa rozbudowie techniczna baza katedr Towaroznawstwa i Chemii, które należą dziś do najlepiej wyposażonych katedr tego typu we wszystkich wyższych szkołach ekonomicznych w Polsce. N a studiach stacjonarnych wprowadzono Studium Wojskowe oraz Wychowania Fizycznego. U państwowiona uczelnia rozbudowała się, uzyskując w roku 1957 nowe skrzydło gmachu głównego od strony ulicy Składowej. Zbudowano też nowe domy studenckie na Winogradach (w latach 1953-1957). Wyższa Szkoła Ekonomiczna wzbogaciła się w roku 1954 o dwie nowe formy studiów: zaoczne dla pracujących oraz eksternistyczne (dla dawnych dyplomantów pierwszego stopnia, którzy pragnęli osiągnąć stopień magistra). W latach 19'5il'->I966 uczelnia przygotowała dla życia gospodarczego ponad 1600 dyplomowanych absolwentów oraz około 360 magistrów. Oto miara osiągnięć uczelni w pierwszych latach po jej upaństwowieniu. Oczywiście, pewne rozwiązania w systemie nauczania posiadały z konieczności charakter eksperymentalny. W tym trudnym, a jednocześnie bardzo odpowiedzialnym okresie kierowali uczelnią rektorzy prof. Florian Barciński (w latach 1948-1951), prof. Mieczysław Fleszar (w latach 1951-1954) i prof. Seweryn Kruszczyński (w latach 1954-1956). Doświadczenia tego okresu nasunęły potrzebę rozważenia kilku podstawowych problemów. Pracownicy nauki byli w owym czasie silnie obciążeni dydaktyką i sprawami ogólnouczelnianymi i to w sytuacji dość częstych zmian w systemie i programie studiów. Stanowiło to, obok pewnego schematyzmu i zawężenia horyzontów myśli badawczej, zwłaszcza w zakresie ogólnoteoretycznym, istotną przeszkodę w rozwijaniu ożywionej pracy naukowej. Stąd też dorobek naukowy uczelni był w tym okresie skromny. Duża ilość wąskich specjalizacji utrudniała zapewnienie zgodnego z nimi przydziału pracy absolwentom, stanowiąc ponadto przeszkodę w prowadzeniu badań nad zagadnieniami ogólnoteoretycznymi. Hipertrofia środków dydaktyki sprawiała, że studenci byli prowadzeni systemem zbyt "szkolnym", a przekazywana im wiedza była ujmowana czysto praktystycznie, jednostronnie, bez krytycznego naświetlenia. Trzeba jednakże mieć na uwadze eksperymentalny z konieczności charakter studiów. Wyższa Szkoła Ekonomiczna stała się po roku 1951 jedyną uczelnią w środowisku poznańskim kształcącą ekonomistów, bowiem sekcja ekonomiczna na Wydziale Prawa Uniwersytetu Poznańskiego uległa likwidacji. Starania o reaktywowanie tej sekcji, o niewątpliwie naj dłuższej w Poznaniu tradycji tego rodzaju studiów, nie przyniosły rezultatu. Rozpatrując problemy Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Poznaniu w sytuacji, gdy pozostała ona jedyną o takim profilu, należy mieć na uwadze także jej rolę w Wielkopolsce i kraju. Momenty te brane były w rachubę, kiedy w oparciu o doświadczenia lat 1950-1955 realizowano dalsze zmiany organizacyjne i koncepcji uczelni. Zasadnicze kierunki zmian polegały na tym, że stosowane w nadmiarze formy bezpośredniego oddziaływania na studenta i kontrolę jego postępów w nauce zastąpiono systemem nauczania, w którym główny ciężar przypadł na samodzielne studiowanie. Zaczęto też uwzględniać w treści nauczania problemy ogólnoteoretyczne, tudzież metodologiczne ekonomii w ujęciu wyraźnie pogłębionym i krytycznym. Odtąd, obok ekonomii politycznej i ekonomik branżowych, wzrastała ranga matematyki, statystyki, ekonometrii i analizy rynku. W miejsce studiów pierwszego i drugiego stopnia wprowadzono studia jednolite, doprowadzające do stopnia magistra ekonomii. Wykształcają się dwa wydziały: Ogólnoekonomiczny - o profilu szerokim, społeczno- humanistycznym, teoretycznym i metodologicznym oraz Handlowo- Towaroznawczy, który akcentuje problematykę ekonomiczną, organizacyjną i przyrodniczo-techniczną szeroko pojętego obrotu towarowego. Wraz z upaństwowieniem uczelnia notuje znaczny wzrost samodzielnej i pomocniczej kadry naukowej. Począwszy od roku 1956, zaznacza się wydatnie ożywienie pracy naukowej uczelni. W tym też czasie uruchamia ona własną komórkę wydawnictw naukowych, inicjuje edycję "Zeszytów Naukowych", a ponadto reaktywuje (r. 1958) kwartalnik o zasłużonej tradycji "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny", wspólny organ Wyższej Szkoły Ekonomicznej i Wydziału Prawa U niwersytetu im. Adama Mickiewicza. Dzięki temu poszerzyły się znacznie możliwości ogłaszania drukiem prac naukowych. W tych warunkach rozwija się coraz bardziej intensywna działalność naukowa. Szczególnie od wejścia w życie ustawy o szkołach wyższych 7 cała niemal młoda kadra pracowników naukowych otwiera przewody doktorskie i habilitacyjne. Rozpoczyna się okres szczególnie intensywnego wysiłku naukowo-badawczego. Wyższa Szkoła Ekonomiczna zostaje uprawniona do nadawania na wydziale ogólno ekonomicznym stopnia doktora nauk ekonomicznych (od roku 1959) oraz stopnia docenta (od roku 1963). Przed uczelnią otwierają się perspektywy dalszego rozwoju. Jej ranga w miejscowym środowisku naukowym wzrosła podobnie, jak jej oddziaływanie na region Polski północno- zachodniej.

W omawianym okresie powołany został do życia Instytut Gospodarki Regionalnej 8 z zadaniem rozwijania badań nad stosunkami ekonomicznymi Poznania, Wielkopolski oraz obszarów ościennych. Od roku 1956 kierownictwo uczelni spoczywa w rękach rektorów: prof. Józefa Górskiego (w latach 1956-1959), Zbigniewa Zakrzewskiego (w latach 1959-1962) i ostatnio - prof. Władysława Ru

7 Ustawa o szkołach wyższych z 5 XI 1!> r. (DZ. U. nr 68, poz. 336).

8 Instytut Gospodarki Regionalnej powstał w r. 1958.

Zbigniew

Zakrzewski

sińskiego. Jak już wspomniałem, w omawianym czasie aktywność naukowa katedr uczelni niepomiernie wzrosła. Oto zasadnicze kierunki badań prowadzonych przez katedry Wyższej Szkoły Ekonomicznej: Katedra Ekonomii Politycznej (prof. Zbigniew Zakrzewski) zajmuje się problemami rynku, polityki cen, spożycia, działalności usługowej oraz spółdzielczości w warunkach gospodarki socjalistycznej, a ponadto pewnymi dziedzinami makroekonomii współczesnego kapitalizmu. Katedra Historii Gospodarczej (prof. dr Władysław Rusiński) skupia uwagę na analizie stosunków ekonomicznych Wielkopolski w ramach badań nad najnowszą historią gospodarczą. Katedra Geografii Ekonomicznej (prof. Florian Barciński) przeprowadza badania nad strukturą przemysłu, układem komunikacyjnym, a przede wszystkim nad kierunkami rozwojowymi województwa poznańskiego. Katedra Planowania i Polityki Gospodarczej (prof. Seweryn Kruszczyński) bierze na swój warsztat badawczy z jednej strony metodologię planowania ze szczególnym uwzględnieniem jego ujęcia w przekroju regionalnym, z drugiej zaś strony niektóre koncepcje polityki gospodarczej we współczesnym kapitalizmie. Katedra Socjologii (prof. Tadeusz Szczurkiewicz) interesuje się przede wszystkim wybranymi zagadnieniami socjologii zakładu przemysłowego, tudzież analizą stosunków społecznych bądź w rejonach nowo uprzemysłowionych, bądź też na Ziemiach Zachodnich, w związku z dokonywającymi się tam procesami integracyjnymi. Katedra Prawa (doc. Jan Hołowiński) koncentruje swe zainteresowania na normatywnym uregulowaniu obrotu gospodarczego. Katedra Finansów (doc. Janusz Wierzbicki) zajmuje się przede wszystkim problemami współczesnego systemu finansowego i samodzielności przedsiębiorstw, nie pomijając zagadnień rozwoju stosunków bankowych oraz gospodarki finansowej współczesnego kapitalizmu. Katedra Ubezpieczeń (doc. Lucjan Pokorzyński) skupia swe zainteresowania na aktualnym systemie ubezpieczeń osobowych i rzeczowych. Katedra Ekonomiki Przemysłu (prof. Stanisław Smoliński) zajmuje się szczególnie zatrudnieniem i płacami w przemyśle drobnym, a ponadto lokalizacją zakładów przemysłowych oraz różnorodnymi zagadnieniami spółdzielczości pracy. Katedra Ekonomiki Handlu Wewnętrznego (prof. Zbigniew Zakrzewski) przeprowadza badania popytu konsumpcyjnego, różnorodnych rozwiązań organizacyjnych w sferze obrotu towarowego, procesów rynku rolniczego, stosunków ekonomiczno-rolnych, a ponadto prowadzi studia nad rozwojem polskiej myśli ekonomiczno- handlowej. Katedra Ekonomiki Handlu Zagranicznego (prof. Ludwik Jankowiak) zajmuje się przede wszystkim procesami integracyjnymi w gospodarce światowej, badaniami nad kierunkami eksportu z Polski, a wreszcie rolą Międzynarodowych Targów Poznańskich. Katedra Statystyki (prof. Stanisław Waszak) zajmuje się prognozami demograficznymi, analizą kosztów w handlu oraz statystycznym badaniem wybranych zagadnień przemysłu i rolnictwa. Katedra Rachunkowości (doc. Józef Zajda) skupia swe zainteresowania na analizie kosztów w wybranych gałęziach przemysłu oraz w budownictwie. Katedra Towaroznawstwa (prof. Aleksander Lempka) i Katedra Chemii (prof.

Aleksandra Smoczkiewiczowa) - przeprowadzają analizę fizykochemiczną technologii produkcji i obrotu, a przede wszystkim właściwości użytkowych wybranych artykułów żywnościowych i przemysłowych.

Instytut Gospodarki Regionu (prof. Seweryn Kruszczyński) zajmuje się badaniem w aspekcie regionalnym stosunków rolnych, przemysłowych, rynkowych i komunalnych w zasięgu ziem Polski północno-zachodniej, prowadząc ponadto tzw. metrykę gospodarczą i bibliografię w przekroju regionalnym. Charakterystyka działalności uczelni byłaby niepełna bez zwrócenia uwagi na jej pozycję wśród ogółu wyższych szkół ekonomicznych w Polsce. Ograniczę się jedynie do wskazania niektórych przejawów z jednej strony tego, co można by nazwać rangą uczelni, a z drugiej - jej ekspansją na zewnątrz. Spośród sześciu wyższych szkół ekonomicznych w kraju poznańska Wyższa Szkoła Ekonomiczna znajduje się na drugim miejscu (po Warszawie) pod względem wielkości dorobku naukowego. W takich dyscyplinach naukowych, jak historia gospodarcza, geografia ekonomiczna, planowanie gospodarcze, statystyka wraz z demografią, finanse, ubezpieczenia (jedyna katedra w Polsce) i ekonomika handlu wewnętrznego - poznańska Wyższa Szkoła Ekonomiczna znajduje się w czołówce krajowej. Naukowcy Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Poznaniu opracowują polskie podręczniki i skrypty z zakresu planowania gospodarczego, finansów, historii gospodarczej i ekonomiki handlu wewnętrznego. Poznań jest jednym z głównych w kraju ośrodków badań w dziedzinie problemów demograficznych, historycznych, rynku, finansów i obrotu rolniczego. Profesorowie poznańskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej odgrywają czynną, a niekiedy kierowniczą rolę w pracach centralnych i terenowych rad narodowych i kolegiów opiniodawczych przy władzach administracji gospodarczej, w pracach komitetów Polskiej Akademii Nauk oraz towarzystw naukowych i popularyzujących wiedzę, w redakcjach wydawnictw naukowych. Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Poznaniu utrzymuje ścisłe kontakty z prezydiami rad narodowych oraz zarządami wielu przedsiębiorstw, przeprowadzając potrzebne im analizy ekonomiczne, służąc konsultacją czy też kształcąc ich pracowników na studiach zaocznych, między innymi w oparciu o punkty konsultacyjne w Bydgoszczy i Zielonej Górze. Korzystając ze swych uprawnien, poznańska Wyższa Szkoła Ekonomiczna przeprowadziła w ciągu ostatnich kilku lat przewody doktorskie dla wielu pracowników nauki oraz praktyków gospodarczych. Doktoryzowali się w Poznaniu ekonomiści z Warszawy, Łodzi, Szczecina, Katowic, Bydgoszczy, Olsztyna i wielu innych miast. Uczelnia posiada zatem swój wkład w dziedzinie podnoszenia kwalifikacji naukowych o ogólnopolskim zasięgu. Wypada dodać, że przy uczelni działa zakład zmechanizowanej rachunkowości, który służy radami i instruktażem w tej dziedzinie dla całego regionu, że katedry Towaroznawstwa i Chemii, posiadając bogate wyposażenie, pomagają współpracującym z nimi przedsiębiorstwom. Z bardzo wysoką oceną spotykają się takie komórki uczelni, jak Studium Wychowania Fizycznego, Studium Wojskowe, Biblioteka Główna i wydawnictwa uczelniane. Większość słuchaczy kształconych na studiach stacjonarnych pochodzi spoza Wielkopolski. Wielu studentów rekrutuje się z województw: białostockiego, kieleckiego, lubelskiego i rzeszowskiego. Jeśli dodam, że spośród studentów zaocznych wielu mieszka i pracuje w województwie bydgoskim i na Ziemiach Zachodnich, tym bardziej uwypukli się rola Poznania w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych w Polsce. N a zakończenie warto zająć się perspektywami rozwojowymi Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Poznaniu na najbliższe lata. W najbliższych latach przewidziane są pewne zmiany w koncepcji wyższych studiów ekonomicznych. Doświadczenia

Zbigniew

Zakrzewski

ostatnich lat wykazały, że formalnie ponad pięcioletnie studia zaoczne dla pracujących są zbyt uciążliwe i kosztowne, w wyniku czego tylko około jedna piąta zapisanych na pierwszy rok studiów dochodzi do mety w przepisanym terminie. Wobec tego przewiduje się przekształcenie studiów zaocznych, zakończonych uzyskaniem stopnia magistra, na trwające krócej - studia zawodowe. Dla absolwentów tych studiów istniałaby możliwość przejścia na dodatkowe studia, doprowadzające do magisterium. Zapewnienie wysokiego poziomu studiów skróconych nie jest sprawą łatwą i wymaga ukształtowania w odpowiedni sposób planów, programów i metod nauczania. Jednocześnie przewiduje się zredukowanie czasu trwania studiów stacjonarnych do czterech lat, co także jest zabiegiem dość trudnym choć możliwym do przeprowadzenia, oczywiście pod warunkiem poważnej intensyfikacji procesu nauczania. Kształcąc coraz liczniejsze rzesze słuchaczy, uczelnia powinna mieć na uwadze fakt, że -wzrastać będzie w kraju rola służb ekonomicznych, że jej absolwenci muszą być w pełni przygotowani do podejmowania analiz gospodarczych, wymagających pogłębionej znajamości teorii ekonomii oraz metod badania i oceny różnorodnych przejawów działalności przedsiębiorstw. Drugi problem wymagający rozwiązania - to ustalenie właściwych kierunków studiów. Mając na uwadze i kwalifikacje swej kadry naukowej i potrzeby regionu wielkopolskiego, najsłuszniejsze byłyby następujące podstawowe kierunki nauczania na studiach stacjonarnych: a) statystyczno-ekonometryczny, specjalizujący w metodologii analizy gospodarczej, b) ekonomiki przemysłu, także ekonomiki rolnictwa i gospodarki komunalnej, c ) handlu wewnętrznego , d) handlu zagranicznego, e) finansów i rachunkowości, f) towaroznawstwa. Nie powinno to oznaczać rezygnacji z kształcenia ekonomistów tradycyjnego typu. Stąd też należałoby również w przyszłości zapewnić w programie nauczania poczesne miejsce takim dyscyplinom, jak ekonomia polityczna, historia gospodarcza, planowanie gospodarki narodowej, socjologia itp. Trzecia istotna sprawa - to przewidywana rozbudowa katedr i zakładów.

W braku odpowiednich specjalistów uczelnia nie może na razie zapewnić prowadzenia potrzebnych dyscyplin. Obok istniejących na uczelni 15 katedr przewiduje się utworzenie między innymi katedr lub zakładów: statystyki matematycznej, ekonometrii, ekonomiki rolnictwa, ekonomiki transportu, ekonomiki gospodarki komunalnej, ekonomiki obrotu rolniczego. Stan uprawnień uczelni do nadawania stopni naukowych jest obecnie taki, że Wydział Ogólnoekonomiczny może przeprowadzać doktoraty i habilitacje, natomiast Wydział Handlowo- Towaroznawczy nadaje stopnie doktorskie. Ostatnim ważnym problemem wymagającym rozwiązania jest zapewnienie uczelni wystarczającej ilości pomieszczeń. Uczelnia nie rozporządza dostateczną liczbą miejsc w domach studenckich i odczuwa poważne trudności z ulokowaniem w nich studiującej młodzieży. A przecież liczba studentów będzie w ciągu najbliższych kilku lat wzrastać, choćby w związku z powojennym wyżem demograficznym. Istnieje również potrzeba wybudowania nowego budynku dla celów dydaktycznych. Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Poznaniu obchodzić będzie niebawem czterdziestolecie swego istnienia. Stanowiąc trwały element w życiu umysłowym Poznania, pobudza ona jego dynamizm i umacnia oddziaływanie na ziemię wielkopolską, na kraj, a głęboki sens społeczny tego oddziaływania wyraża się w tym, że przygotowując wysoko kwalifikowane kadry ekonomistów, przyczynia się tym samym do polepszenia efektów naszej gospodarki.

WYZWOLENIE POZNANIA W 1945 IłOKU

Jbm OAMAA_M

Gen. 1ejtn. Matwiej Wajnrub

Gen. płk Georgij Chetagurow

Dowódca l. armii pancernej gwardii gen. Michał Katukow

Dowódca 69. armii gen. W. J Kołpakczy 17.2 22.2 A 23.2

$2r!W.

Walki o cytadelę od 16--23 lutego 1945 T.