OBJAŚNIENIA

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1964.07/09 R.32 Nr3

Czas czytania: ok. 7 min.

TEREN A

1 - Przemysł ciężki, 2 - Przemysł naftowy, 3 - Węgierska Górka, 4 - Ursus i Stowarzyszenie Mechaników Polskich z Ameryki, 5 - Towarzystwo Lilpop, Rau i Lowenstein, 6Liga Obrony Powietrznej i Przeciwlotniczej, 7-. Haberbusch i Schiele (restauracja), 8Przemysł metalowy, 9 - Pawilon biurowy, 10 -. Wieża, 11 - Miasto Lwów, 12 - Elektrotechnika, 23- Sala reprezentacyjna, li - Przemysł włókienniczy, 15-Przemysł konfekcyjny i skórzany, 16 -. Tomaszowska Fabryka Sztucznego Jedwabiu, 17 - Zakłady "Solvay" (produkcja sody), 18 -. Przemysł chemiczny, 19 -. Przemysł graficzny i papierniczy, 20 - Biura obsługi publiczności, 21 - Monopole państwowe, 22 - Administracja Powszechnej Wystawy Krajowej.

TEREN B

23 - Ministerstwo Komunikacji, 23a - Spółka Akcyjna H. Cegielski, 24 - Przemysł lotniczy, 25 -i Przemysł samochodowy, 26 - Pałac sztuki, 27 - Pałac rządowy, 28 - Samorządy, 2Sa - Instytucje kulturalno-oświatowe, 29 - Związek Obrony Kresów Zachodnich, 30 - Centralnyośrodek sanitarny Wystawy, 31 - Bank Polski, 32 - pałac wychowania fizycznego i opieki społecznej, 33 - Pawilon wychowania fizycznego (Towarzystwo Krajoznawcze), 34Pawilon wychowania fizycznego (ogródek jordanowski), 35 - Ministerstwo Poczt i Telegrafów.

TEREN C

36 - Polonia za granicą, 36a - Polska współczesna, 36b - "Latarnia" - Towarzystwo opieki nad ociemniałymi ofiarami wojny, 37 -Centralna restauracja, 38 - Palmiarnia i szklarnia, 39 - Firma Bogusław Herse (pokaz mody), 40 - Prasa i książka, 41 - Przemysłu muzyczny, 42 - Przemysł szklany, 43 - Uzdrowiska Polskie, 44 - Pawilon pracy kobiet.

TEREN D

45 - Handel i ubezpieczenia, 46 - Handel l Izba Przemysłowo-Handlowa w poznaniu, 47Polski Czerwony Krzyż, 48 - Rzemiosło, 49 i 59 - Bazary.

TEREN E

51 - Administracja Powszechnej Wystawy Krajowej, 52 - Pawilon Związku Polskich Fabryk Portland-Cementu, 53 - Przemysł budowlany, 54 - Ceramika budowlana, 55 - Towarzystwo "Polska Sztuka Dekoracyjna", 56-Administracja Powszechnej Wystawy Krajowej, 57Przemysł galanteryjny, 58 - Przemysł zabawkowy, 59 - Przemysł chemiczny, techniczno-farmaceutyczny, 60 - Przemysł meblarski i ceramika szlachetna, 61 - Przemysł spożywczy, 62 - Gdańsk, 63 - Przemysł browarniczy, 64 - "Czekolada Fuchs" , 65 - Mazowiecka Przetwórnia Owoców w Płocku, 66 - Wytwórnia Win Owocowych Borów, Fabryka Wódek i Likierów Dzików, 67 - Fabryka Biszkoptów i Pierników Kalisz, 68 - Fabryka Czekolady "Goplana", 69 - Przemysł cukrowniczy, 70 - Fabryka Wódek i Likierów Kantorowicza, 71Poznańska Fabryka Keksów, pierników i Wafli Wł. Kurczewski "Wuka", 72 - "Venetia" - Fabryka Czekolady w poznaniu, 73 - E. Wedel i Syn - fabryki czekolady, 74 - Rżąca iChmurski - Kraków (pijalnia) 75 - Przemysł ziemiaczany, 76 - Maszyny rolnicze, 77 - Organizacje rolnicze, 78-'Produkcja roślinna, 79- ' Doświadczalnictwo rolnicze, 80- Gospoda, 81- Hodowla Nasion K. Buszezyński i Synowie - Warszawa, 82 - Melioracje rolne, 83 - Państwowy Instytut Meteorologiczny, 84 - Łowiectwo, 85 - Leśnictwo, 86 - Przemysł drzewny, 87 - J. Ph.

Gleisinger - Cieszyn (przemysł drzewny), 88 - Organizacje ziemiańskie, 89 - Ziemianki i włościanki, 90 - Przemysł nawozów sztucznych, 91-94 - Gospodarstwo hodowlane: kurniki, chlewnia, obora, silos, stajnia, 95 - Mleczarstwo i jajczarstwo, 96 - Produkcja zwierzęca, 97 - Akwarium (pawilon rybacki), 98 - Hale zwierzęce, 99 - Hala zjazdów, 100 - Ministerstwo Reform Rolnych, 201 - Ministerstwo Rolnictwa, 102 - Oświata rolnicza, 103 - Jedwabnictwo, 104 - Spółdzielczość, 205 - Ogrodnictwo, 206 - Państwowy Bank Rolny, 107 - Trybuna i arena, 108Restauracja i dancing, 109 - Browar Okocimski (restauracja), 220 - Pawilon przemysłu likierowego i koniakowego, 222 - Paszteeiarnia, 222 - Wesołe miasteczko.

Specyfikacja głównych wydatków przedstawiała się następująco:

Rodzaj wydatku

Planowany wydatek

Wykonanie

Drogi i place Większe budowle Pawilony Reklama i propaganda Płace robotnicze Pobory personelu wystawowego Ogrodnictwo Kultura i Sztuka Światło i instalacje 6 500 000 l 550 000 1000 000 1500 000 l 500 000 400 000 500 000 500 000

2 255 849,70 6 844 409,43 2 802 347,88 l 711 178,10 l 441199,79 l 439 233,82 550 633,49 492 990,40 591 513,50

Plan oraz wykonanie dochodów Powszechnej Wystawy Krajowej ksztatłowały się następująco:

N azwa dochodu

Planowany dochód

Wykonanie

Dochód ogółem Ważniejsze pozycje: 5 000 000 5 300 000 4 250 000 3 000 000 300 000 100 000

20 60 l 577,32

Fundusz podstawowy Dzierżawa od wystawców Opłaty od prawa wstępu na Wystawę Rozbiórka obiektów i ich sprzedaż Opłata od restauratorów Prowizja od sprzedaży na terenach Wystawy Dotacje Rządu w roku 1928/1929 1929/1930 1930/1931

5 770 635,10 5 908 182,25 4 524 619,13 l 027 855,50 295 215,70 157 738,60l 000 000 l 100 000 1.500 000

2 100 000,00

Poza wydatkami już faktycznie zrealizowanymi n,a dzień 11 stycznia 1930 r.

albo pretensjami zarejstrowanymi, ale nie uregulowanymi przewidywano także potrzebę dokonania dalszych wydatków na rzecz tych wierzycieli, którzy zgłoszą swe pretensje po tym terminie. Zobowiązania tego rodzaju oszacowano na ogólną sumę 1 115 601,57 zł. W niej znalazła się również kwota 100 t;ys. zł przeznaczona na przeprowadzenie likwidacji Wystawy. W tych warunkach ostateczna kwota wydatkowa

Na jej pokrycie zużyto dochody faktycznemiała osiągnąć sumę 25 195 606,14 zł 20 601 577,32 złniedobór

4 594 028,82 zł

N a deficyt ten złożyły się:l) pretensje wierzycieli ustalonych na 11 I 1930 r. 2) pretensje, które zostaną określone imiennie po 11 I 1930 r.

3) kwota na pokrycie kosztów postępowania likwidacyjnego

3478 427,25 zł

1 015 601,57 zl

100 000,00 zl 4 594 028,82 zł

Brak ten miał być wyrównany przez tzw. "wpływy oczekiwane", a więc głównie wpłaty oczekiwane od miiasta Poznania i Skarbu Państwa. Ministerstwo Skarbu zgodziło si ę 33 pokryć dług Powszechnej Wystawy Krajowej w wysokości

H (Protokół z obrad Rady Miejskiej z 28 V 1330 r.

Edmund

Kr:zymień

1500 000 zł w przeciągu dwóch lat. Przeważną część pozostałego zadłużenia pokrywał budżet miasta Poznania. Częściowo czynił ito w zamian za pr;zejęcie na własność niektórych obiektów, których właścicielem 'była Powszechna Wystwa Krajowa. Chodziło tu głównie o gmach Zarządu Powszechnej Wyistawy Krajowej położony przy uli. Grunwaldzkiej oraz o niektóre nieruchomości gruntowe. Transakcj a finansowa z tym związana odsuwała ponownie bezpośrednie i pilne potrzeby miasta na plan dalszy. Środki miejskie, których przecież nigdy za dużo nie było, zostało skierowane na pokrycie potrzeb przypadkowych, pozostających na marginesie interesu mieszkańców miasta.

WSPÓŁZALEŻNOŚĆ MIĘDZY GOSPODARKĄ FINANSOWĄ MIASTA ORAZ POWSZECHNĄ WYSTAWĄ KRAJOWĄ

Ogólne sumy wydatków zwyczajnych budżetu miejskiego wynosiły:

Lata

Ogólna suma zrealizowanych 3l wydatków

1926 16 556 831,89 zl 1927/1928 15 779 557,13 zł 1928/1929 20 426 114,29 zł 1929/1930 21 157 319,83 zł 1930/1931 22 014 849,45 zł 1931/1932 19 178 559,38 zł 1932/1933 19 845 681,71 zł Stwierdzamy więc, że inflacja wydatków miejskich zapoczątkowana w roku budżetowym 1928/1920 była długo podtrzymywana przez ówczesnych gospodarzy miasta, mimo że już w roku 1329/11I0 rozpoczął się okres wielkiego kryzysu gospodarczego. Wydatki nadzwyczajne (głównie o charakterze inwestycyjnym) zrealizowane przez władze miejskie przedstawiały się następuljąc0 85 :

Lata

Ogólna suma zrealizowanych wydatków 1927/1928 1928/1929 1929/1930 1930/1931

3 519 852,59 zł 17 853 052,10 zł 40 272 545,28 zł 13 991 528,16 zł 6 506 398,41 zł

Jest rzeczą niewątpliwą, że Powszechna Wystawa Krajowa odegrała w tych wydatkach bardzo istotną rolę. Wydatki nadzwyczajne od roku 1930/1931 gwałtownie zmalały, gdyż: a) nie było chętnych do udzielania miastu dalszych pożyczek; b) długi, które zaciągnięto w latach 1627- ' 1930, były już dostatecznie wysokie w stosunku do kosztów ich obsługi, jakie był w stanie ponieść budżet miasta. Rozmach w wydatkach miejskich znalazł także odpowiedni wyraz w tempie narastania długów. Zadłużenie wynosił0 30 :

Na 31 XII 1926 r.

. , 3 1 II I 1927 r.

,,31 III 1928r.

" 31 III 1929 r.

" 31 III 1930 r.

12 049 O 6 1 , - zł 15 581 818,42 zł 24003 551,61 zł 66 482 248,98 zł 79 171 654,49 zł

Sprawozdanie rachunkowe Magistratu.

Roczne sprawozdania rachunkowe Magistratu albo Zarządu Miejskiego Miasta Poznania.

Jw.

Dynamika wydatków budżetowych na obsługę długów musiała się wobec tego kształtować w odpowiedniej proporcji do wzrostu zadłużenia. Ilustrują to odpowiednie liczb y 37:

Lata

Wydatek budżetowy ua obsługę długów

% w ogólnych wydatkach budżetowych 1927/1928 1928/1929 1929/1930 1930/1931

1 094 184,00 zł 1 187 401,00 zł 2 531 274,77 zł 1937 466,93 zł 5 479194,64 zł

6,61 7,53 12,39 18,61 24,89

Gospodarka finansowa miasta na skutek żywiołowych wydatków nie pozostawała również bez wpływu na stan majątku miejskiego. Różnica między majątkiem miasta a jego długiem wynosiła 38 :

W latach

Wartość majątku po potrąceniu długów (pasywów)

31 XII 1926 31 III 1927 31 II I 1928 31 I I I 1929 31 III 1930 31 III 1931

166 166 765,51 zł 164 227 620,90 zł 167 118 698,14 zł 152 670 494, 71 zł 159 558 750,39 zł 160 357 302,27 zł

Jakie wnioski nasuwają się po analizie przytoczonych liczb? .1. Gwałtowny wzrost wydatków nadzwyczajnych dokonanych w latach 19271930 wyraził się w bardzo poważnym zwiększeniu długów miasta.

2. Wzrost zadłużenia wywołał konieczność przeznaczenia coraz większych sum na obsługę długów z wyraźną szkodą dla innych pilnych zadań miejskich. 3. Zaszła konieczność intensywnego eksploatowania podatników oraz konsumentów usług świadczonych przez miasto, aby nadążyć za wydatkami, które jeszcze po zaniknięciu wystawy utrzymywano na wysokim poziomie. 4. Saldo majątku miejskiego (po. potrąceniu pasywów) uległo na koniec marca 1931 r. w porównaniu do roku 1927 obniżeniu. Wynika z tego, że część tego majątku została skonsumowana. 5. Rezultaty ekspansji finansowej miasta w okresie 1927-1930 zaciążyły trwale i niekorzystnie na strukturze wydatków miejskich, co wynika także z odpowiednich sprawozdań finansowych za lata późniejsze. Stan taki powstał zwłaszcza wówczas, gdy źródła dochodowe zaczęły coraz wyraźniej zawodzić, a wydatki na obsługę długów uległy usztywnieniu. Inwestycyjne problemy Poznania wynikające z organicznych i pilnych potrzeb w zakresie urządzeń miejskich zostały zepchnięte na plan dalszy. Zamiast tego na czoło działalności Magistratu wysunęła się improwizacja powiązana niekiedy z kramikarską spekulacją na doraźne zyski. Dlaczego jednak żywiołowe wydatki związane z Powszechną Wystawą Krajową nie natrafiały na sprzeciw społeczeństwa? Trzeba pamiętać, że Poznań ówczesny był miastem z silnie rozwiniętą warstwą kupiecką, stanowiącą najbardziej aktyw

.' Jw.

" Jw.

Edmund

Krzymieńna grapę ekonomiczną, a także i polityczną. Dla niej każdy wydatek magistracki (i każdy inny) mógł oznaczać zwiększenie obrotów handlowych. Wpływy przedstawicieli kupiectwa na działalność Magistratu były oczywiste. Organizowanie Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu schlebiało aspiracjom poznańskiego handlu. Nic więc dziwnego, że aktywność władz miejskich w sprawach związanych z Wystawą znajdowała wśród kupiectwa pełną aprobatę, o czyimi świadczy chociażby wystąpienie zamożnego kupca i radnego Stefana Kałamajskiego na posiedzeniu Rady Miejskiej w dniu 18 XII 1929 r. Trzeba także wziąć pod uwagę, że ambicjom większości poznaniaków imponował niewątpliwie fakt, że Powszechna Wystawa Krajowa organizowana była właśnie w Poznaniu. W tych warunkach sprawa kosztów tej imprezy schodziła W opinii mieszkańców na plan dalszy, tym bardziej że przeciętny mieszkaniec nie przeczuwał nawet, czym to grozi miastu i jemu samemu jako podatnikowi oraz potencjalnemu konsumentowi usług miejakich. iW tej sytuacji o jaikiejś przemyślanej opozycji przeciwko poczynania<<! organizatorów Wystawy nie mogło być mowy.

Powyższy artykuł jest częścią publikacji Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1964.07/09 R.32 Nr3 dostępnej w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku. Właścicielem praw jest Wydawnictwo Miejskie w Poznaniu.
Do góry