ANTONI J. PRZESTALSKI

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1962.07/09 R.30 Nr3

PLACÓWKI NAUKOWE W POZNANIU

Część I

INSTYTUTY

UOWODEM wzrostu znaczenia Poznania jako ośrodka nauki w Polsce Ludowej jest znaczna liczba działających tu instytutów naukowych. Większość z nich' powstała po roku 1945. Obecnie istnieje w Poznaniu 7 instytutów mających tutaj siedzibę centralną, 30 zakładów i pracowni różnych instytutów, których dyrekcje mieszczą się w innych miastach (przeważnie w Warszawie) oraz 3 instytuty przy wyższych uczelniach. Ponadto należy wspomnieć o sześciu centralnych laboratoriach, których charakter działalności zbliżony jest do instytutów przemysłowych. Siedem instytutów z siedzibą centralną w Poznaniu to (z wyjątkiem jednego) instytuty resortowe, działające na podsta'wie ustawy z dnia 17 lutego 1961 roku o instytutach naukowo-badawczych'. Podlegają one różnym ministerstwom, prowadząc prace naukowo-badawcze w dziedzinie nadzorowanej przez dane ministerstwo. Instytuty naukowo-badawcze zatrudniają: samodzielnych pracowników nauki i samodzielnych pracowników naukowo-badawczych (na zasadach obowiązujących w szkołach wyższych), pomocniczych pracowników naukowo- badawczych, pracowników inżynieryjno-technicznych, pracowników administracyjnych oraz robotników i innych pracowników fizycznych. Zgodnie z ustawą, Rada Ministrów może przyznać instytutowi o wysokim poziomie naukowo-badawczym prawo nadawania własnym pracownikom stopni naukowych doktora i docenta. Instytuty prowadzą prace naukowe i badawczo-usługowe w zakresie ustalonym w statucie, a zwłaszcza w dziedzinach mających doniosłe znaczenie dla gospodarki narodowej, zdrowia i kultury. Do zadań instytutu może należeć ponadto kształcenie i doskonalenie kadr specjalistów, prowadzenie działalności wydawniczej i wykonywanie innych zadań. Instytuty współpracują z innymi instytucjami naukowymi i badawczymi w kraju i za granicą. Poznańskie instytuty naukowo-badawcze w swojej dotychczasowej działalności osiągnęły poważne rezultaty, które zastosowane w praktyce, przyniosły gospodarce narodowej znaczne korzyści.

INSTYTUT BALNEOKLIMATYCZNY

Instytut Balneoklimatyczny jest placówką naukowo-badawczą Ministerstwa Zdrowia, prowadzącą badania nad prawidłowym wykorzystywaniem

'"Dziennik U staw". R. 1961 nr 12, poz. 60

Antoni Przestalski

leczniczych zasobów uzdrowisk i warunków klimatycznych w kraju oraz zajmującą się projektowaniem nowych i oceną istniejących urządzeń balneoi fizykoterapeutycznych. Ponadto Instytut koordynuje pracę mnych placówek naukowych i społecznych zakładów służby zdrowia w zakresie balneologii, bada wpływ bodźców balneologicznych, fizykoterapeutycznych i klimatycznych na ustrój ludzki, kształci kadry naukowe oraz współdziała w zakresie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lekarzy i pomocniczego personelu służby zdrowia zatrudnionego w uzdrowiskach. Instytut pełni także od 1960 roku funkcje krajowego specjalisty konsultanta z zakresu balneologii. Instytut współpracuje z Centralnym Zarządem Uzdrowisk. Instytut powołany został uchwałą Rady Ministrów z dnia 14 maja 1952 roku. Bazą organizacyjną i techniczną Instytutu był Zakład Lecznictwa Fizykalnego Wojewódzkiej Przychodni Specjalistycznej w Poznaniu przy ul. Słowackiego 8/10, gdzie obecnie Instytut mieści się. Organizacyjnie Instytut dzieli się na następujące komórki: 1) Dział Meto- · dyczno-Organizacyjny, 2) Dział Kliniczny, 3) Pracownia Klimatologii, 4) Pracownia Tworzyw Zdrojowych, 5) Pracownia Biochemiczna, 6) Pracownia Fizjopatologii, 7) Pracownia Farmakodynamiki, 8) Pracownia Fizykoterapii, 9) Sekcja Dokumentacji i Informacji N a ukowej wraz z bibliotekę oraz 10) Dział Administracyjny.

W dziedzinie lecznictwa bazą pomocniczą Instytutu w wykonywaniu niektórych prac jest oddział kliniczny w Inowrocławiu. Do zasadniczych problemów, nad krórymi Instytut pracuje, należą: ustalenie wskazań i przeciwwskazań dla leczenia uzdrowiskowego oraz badanie odcznów ustroju (reakcji organizmu) na bodźce uzdrowiskowe (balneologiczne, klimatyczne) i fizykoteraupetyczne. W tych dziedzinach osiągnięto już poważne wyniki. Ustalono wskazówki do leczenia choroby nadciśnieniowej i chorób naczyń obwodowych, ustalono znaczenie leczenia balneologicznego we wszelkich postaciach' chorób kobiecych, a zwłaszcza niepłodności oraz w rehabilitacji chorych po urazach ruchu. N a wyróżnienie zasługują wyniki uzyskane w trakcie przeprowadzania badań nad uzdrowiskowym leczeniem chorób zawodowych oraz ustaleniem wyników leczenia chorób gośćcowych. Opracowano jednolitą, obowiązującą w kraju, klasyfikację wód leczniczych. Pracownia Tworzyw Uzdrowiskowych prowadzi badania nad wodami mineralnymi i borowinami polskich uzdrowisk. Zapoczątkowano badania nad

Instytut

Balneoklima tyczny ul. Słowackiegoprzypierwiastkami śladowymi w wodach mineralnych. Opracowano technologię produkcji preparatów borowinowych w skali przemysłowej, co pozwoli na wykorzystanie ich w leczeniu pozauzdrowiskowym. Osiągnięcie to ma duże znaczenie wobec wyczerpywania się zapasów wysokogatunkowej borowiny i znacznych kosztów związanych z transportem i przygotowaniem borowiny dla celów leczniczych. N a uwagę zasługują również badania radoczynności wód mineralnych i rehabilitacji borowin. W ramach prac usługowych pracownia przygotowała dokumentację balneologiczną dla odbudowywanych zdrojowisk (np. Kamienia Pomorskiego, Świnoujścia) i dokumentację złóż borowinowych Pomorza Zachodniego. Pracownia biochemiczna i fizjopatologii zajmują się badaniami wpływu kąpieli leczniczych na ustrój oraz badaniem pierwiastków śladowych we krwi i cieczach ustroju. Pracownia Klimatologii jest jedyną obecnie komórką tego typu w Polsce.

Badania jej mają na celu ustalenie klimatycznych podstaw lecznictwa uzdrowiskowego przez badanie klimatologii fizykalnej, wpływu klimatu i pogody na chorych, badanie klimatu poszczególnych uzdrowisk. Badania te wykazały np., że Zakopane nie ma odpowiednich warunków do leczenia gruźlicy płuc, natomiast nadaje się na miejscowość wypoczynkową. Wiele uwagi poświęca się niektórym zagadnieniom bioklimatologii, tj. uchwyceniu wpływu klimatu i pogody na procesy meteoropatologiczne zachodzące w organizmie. Planuje się także badania z zakresu geomedycyny, co może dać cenne informacje, ile przypadków określonych chorób pochodzi z poszczególnych województw. Prace badawczo-usługowe tej pracowni - to opracowanie klimatu Kotliny Kłodzkiej, Beskidu Śląskiego, Połczyna-Zdroju, Rymanowa, Kołobrzegu, Inowrocławia i Lądka-Zdroju. Dział Metodyczno-Organizacyjny inspiruje kierunki badań, czuwa nad organizacją prac i metodologią, tłumaczy wyniki badań naukowych dla potrzeb praktyki. Na podstawie przeprowadzonych badań opracowano i wydano w roku 1960 Wskazania i przeciwwskazania do leczenia uzdrowiskowego osób dorosłych i dzieci. Wydano także instrukcję o racjonalnej gospodarce borowinowej oraz kilka innych publikacji, jak np.: Krótkie fale w lecznictwie, Leczenie ruchem w uzdrowiskach itp. oraz kilka broszur popularnych. Przygotowuje się monografie czołowych polskich balneologów i historię uzdrowisk. Instytut zatrudnia 42 pracowników, w tym 4 samodzielnych pracowników nauki i 21 pomocniczych pracowników naukowych. Dyrektorem Instytutu od początku jego działalności jest prof. dr Józef J ankowiak (założyciel i kierownik Zakładu Lecznictwa Fizykalnego Wojewódzkiej Przychodni Specjalistycznej), członek wielu towarzystw naukowych kiajowych i zagranicznych (m. in. Królewskiego Towarzystwa Lekarskiego w Londynie, Międzynarodowego Towarzystwa Bioklimatologicznego w Holandii), przewodniczący Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Balneologicznego, redaktor "Balneologii Polskiej" i "Wiadomości Uzdrowiskowych". Przy Instytucie działa 13-osobowa Rada Naukowa, której przewodniczy prof. dr Stefan Kwaśniewski.

Instytut Balneoklimatyczny zorganizował w roku 1954 I Ogólnopolski Zjazd Balneologiczny, na którym wystąpił z inicjatywą utworzenia Polskiego Towarzystwa Balneoklimatycznego. Z Towarzystwem tym odtąd ściśle współpracuje jako współorganizator zjazdów oraz udziela mu wydatnej pomocy w pracy wydawniczej (Towarzystwo wydaje "Balneologię Polską" - rocznik i "Wiadomości Uzdrowiskowe" - kwartalnik).

Antoni Przestalski

Instytut jako reprezentant polskiej balneologii nawiązał i utrzymuje kontakty naukowe z zagranicznymi placówkami tego typu. Pracownicy Instytutu brali i biorą udział w międzynarodowych konferencjach i zjazdach. W roku 1958 Instytut został przyjęty do Międzynarodowej Federacji Balneologii i Klimatologii (FITEC - siedziba w Szwajcarii), a do jej zarządu głównego wszedł dyrektor Instytutu, prof. dr J. Jankowiak.

INSTYTUT OCHRONY ROŚLIN \ Instytut Ochrony Roślin powołany został uchwałą Prezydium Rządu nr 33 z dnia 24 stycznia 1951 roku jako placówka naukowo-badawczą Ministerstwa Rolnictwa, obejmująca swą działalnością całokształt badań w zakresie ochrony roślin. Do zadań Instytutu należy w szczególności badanie chorób i szkdoników roślin uprawnych i metod ich zwalczania, badanie skuteczności chemicznych środków ochrony roślin i techniki ich stosowania, badania biocenoz upraw i zmian zachodzących w nich pod wpływem różnych czynników (zwłaszcza stosowanych środków chemicznych). Instytut jest jedyną w Polsce placówką uprawioną do zatwierdzania do produkcji i użytkowania preparatów chemicznych ochrony roślin. Pierwotną siedzibą Instytutu były Puławy, a jego bazą - Wydział Ochrony Roślin Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach. Równocześnie utworzono oddziały w Bydgoszczy, Wrocławiu, Gorzowie, Pszczynie, a następnie w Regułach pod Warszawą i w Poznaniu. Oddział w Poznaniu zaczęto organizować w roku 1953. Dyrekcja mieściła się w Warszawie, pierwszym dyrektorem został mgr inż. Zdzisław Dąbrowski. W latach 1955-195b dyrektorem była dr Klementyna Stępniewska. W 1957 roku nastąpiła poważna reJeden z budynków siedziby Instytutu organizacja Instytutu, polegająca na Ochrony Roślin przy ul. Miczurina zmianie i przeniesieniu dyrekcji do Poznania i koncentracji rozproszonych oddziałów. Dyrektorem został prof. dr Władysław Węgorek, ówczesny kierownik katedry entomologii, a obecnie rektor Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu. Siedziba Instytutu w Poznaniu przy ul. Miczurina została znacznie rozbudowana i nowocześnie wyposażona. Dużą 'pomoc otrzymał Instytut z Fundacji Rockefellera. Uzyskano mianowicie pełne wyposażenie w aparaturę do badań fizjologii owadów, wyposażenie pracowni wirusologicznej z mikroskopem elektronowym i u1tracentryfugą oraz wyposażenie pracowni izotopowej.

Obecnie Instytut posiada dwa oddziały: 1) w Sośnicowicach pow. Gliwice, prowadzący badania chemiczno-toksykologiczne i 2) w Regułach koło Warszawy, prowadzący badania kwarantannowe. Prace Instytutu prowadzone są w trzech podstawowych zakładach posiadających pracownie i laboratoria: 1) Zakład Zoologii Rolnej z Pracownią Szkodników Roślin w Poznaniu (8 laboratoriów) oraz Pracownią Entomologii w Regułach (2 laboratoria); 2) Zakład Fitopatologii Rolnej z Pracownią Chorób Roślin w Poznaniu (4 laboratoria) oraz Pracownią Fitopatologii w Regułach (2 laboratoria); 3) Zakład Metod Zwalczania Chorób i Szkodników z Pracownią Zwalczania Chorób i Szkodników w Poznaniu (4 laboratoria), Pracownią Prognoz i Sygnalizacji w Poznaniu (3 laboratoria) i Pracownią Chemicznej Ochrony Roślin w Sośnicowicach (2 laboratoria).

Instytut zatrudnia 168 pracowników, z czego 6 samodzielnych pracowników nauki i 61 pomocniczych pracowników naukowych. W okresie istnienia Instytutu 4 pracowników uzyskało tytuł profesora nadzwyczajnego, 13 - stopień docenta, 16 - stopień doktora. Ponadto ośmiu pracowników było na długoterminowych stażach zagranicznych we Francji, Szwajcarii, USA i ZSRR. Przy Instytucie działa 23-osobowa Rada Naukowa, której przewodniczy prof. dr Józef Kochman. Liczba tematów naukowych opracowywanych w Instytucie wynosi około 100 rocznie. W okresie dotychczasowej działalności opracowano już 225 tematów naukowych. Ich zakres jest dosyć szeroki, obok zagadnień o znaczeniu praktycznym, które stanowią ok. 75°/», prowadzi się badania z dziedziny fizjologii, biochemii i ekologii. Z ważniejszych osiągnięć Instytutu można wymienlc: - kompleksowe, monograficzne opracowanie stonki ziemniaczanej, co pozwoliło na ustalenie wytycznych na użytek rolników. U zyskane wyniki stały się podstawą akcji zwalczania stonki w Polsce i dzięki temu nie doszło do zachwiania produkcji ziemniaków. Wyniki były wykorzystane również w innych krajach (ostatnio opracowanie zostało przetłumaczone na język angielski na zlecenie Departamentu Rolnictwa USA); monograficzne opracowanie zagadnienia szkodników spichrzowych; - pełne opracowanie mątwika ziemniaczanego; - opracowanie metody stosowania środków desinsekcji gleby.

Prace Instytutu publikowane są we własnych wydawnictwach, a mianowicie w "Biuletynie Ochrony Roślin" (5 zeszytów rocznie; tymczasowe wyniki prac) i w Pracach Instytutu Ochrony Roślin (2 zeszyty rocznie, prace oryginalne, zakończone, o znaczeniu światowym). Prace tłumaczone są na język angielski. Instytut wydaje również w okresie wegetacji (tj. od kwietnia do września) tygodniowe komunikaty Pracowni Prognoz i Sygnalizacji. Rozsyłane są one do całej służby terenowej ochrony roślin oraz do NRD i Czechosłowacji. Instytut wydał ponadto specjalne Materiały do metodyki badań biologicznej oceny środków ochrony roślin Cz. 1 (w 1961 r.) oraz spis alfabetyczny polskich nazw gatunkowych szkodników roślin. Wydawnictwa wysyłane są w ramach wymiany do 25 państw. Instytut współpracuje z licznymi instytutami zagranicznymi, jest członkiem FAO (Food and Agriculture Organisation - siedziba w Rzymie) i EPPO (European Plant Protection Organisation - siedziba w Paryżu). Szczególnie bliskie kontakty utrzymywane są z Czechosłowacją, NRD, Węgrami, a ponadto z NRF i Szwajcarią (producenci znanych środków chemicznych ochrony roślin).

Antoni Przestalski

Ostatnio Instytut opracowuje 7 tematów prac naukowo-badawczych na zlecenie Departamentu Rolnictwa USA. W najbliższej przyszłości przewiduje się ściślejszą współpracę z pokrewnymi instytutami ZSRR, polegającą między innymi na wzajemnej wymianie pracowników.

INSTYTUT PRZEMYSŁU ZIELARSKIEGO W 1947 roku powstał w Poznaniu na mocy dekretu z dnia 5 wrzesnla 1947 roku Państwowy Instytut Naukowy Leczniczych Surowców Roślinnych jako placówka naukowo-badawczą Ministerstwa Zdrowia, prowadząca całokształt badań nad roślinami leczniczymi i lekami roślinnymi. Swoje powstanie zawdzięcza Instytut w dużej mierze staraniom prof. dra Wacława Strażewicza, który został pierwszym jego dyrektorem. Na mocy uchwały nr 474 Rady Ministrów z dnia 14 grudnia 1959 roku nadano instytutowi nową nazwę -. Instytut Przemysłu Zielarskiego i podporządkowano go Ministerstwu Przemysłu Spożywczego. Instytut mieści się przy ul. Libe1ta 27. Prace prowadzone są w ośmiu zakładach: metodyki i ekonomiki, botaniki, hodowli, agrotechniki, technologii, fitochemii, farmakologii i ana1ityczno- kontrolnym (ten ostatni w Warszawie). Ponadto Instytut posiada ogród doświadczalny w P1ewiskach. Przy Instytucie działa 12-osobowa Rada Naukowa, której przewodniczy prof. dr Bogusław Borkowski, kierownik Zakładu Farmakologii Akademii Medycznej w Poznaniu. Instytut zatrudnia 137 pracowników (w tym 16 w Warszawie), z czego 38 pomocniczych pracowników naukowych i 47 pracowników inżynieryjno-technicznych. Dyrektorami byli kolejno: prof. dr Wacław Strażewicz (1947- + 95Cf), prof. dr Franciszek Adamanis (1950-1954), prof. dr Bogusław Borkowski (1954-1960) i obecnie, od roku 1960, dr Feliks Kaczmarek. Instytut prowadzi badania z zakresu hodowli, fizjologii i agrotechniki roślin leczniczych, badania farmakobotaniczne, farmakognostyczne, fitochemiczne (badanie składników warunkujących zastosowanie terapeutyczne), farmakologiczne (gotowycn preparatów leczniczych) i preparatywne. Współpracuje z wieloma szkołami wyższymi, szczególnie z Akademią Medyczną, U niwersytetem im. A. Mickiewicza i Wyższą Szkołą Rolniczą w Poznaniu oraz instytutami: Leków, Farmaceutycznym, Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, Ochrony Roślin. W latach 1960 i 1961 zakończono ogółem 175 prac (w tym 57 z pełnym opracowaniem dokumentacji). Z tego do wykorzystania w praktyce przekazano 25 prac. Instytut wyhodował dziewięć nowych odmian uprawnych roślin leczniczych, z czego trzy zostały już zarejestrowane. Jednym z ważniejszych osiągnięć było opracowanie metody sztucznej uprawy sporyszu (wraz z metodą mechanicznego zakażania żyta), która już zastosowana, pozwoliła na znaczne ograniczenie importu tego surowca, a wprowadzona na szeroką skalę może nie tylko całkowicie wyeliminować import, ale dać nadwyżki eksportowe. Ponadto opracowano metodę otrzymywania ze sporyszu winianu ergotaminy (preparatu sprowadzanego dotychczas ze Szwajcarii), zastosowaną już we Wrocławskich Zakładach Zielarskich. W oparciu o technologię opracowaną w Instytucie Poznańskie Zakłady Zielarskie przystąpiły do produkcji leku nasercowego p. n. Corditon, zastępującego preparaty dotychczas importowane, glikozydu nasercowego typu strophantus i leku przeciw nieżytom przewodu pokarmowego p. n. Vitalbina. Instytut opracował również nowy preparat salidiuretyczny (moczopędny)

Siedziba Instytutu Przemysłu Zielarskiego przy ul. Libelta nr 27z łusek cebuli oraz salosadynę - półprodukt do syntezy kortikosteroidów (leki przeciwzapalne).

Od roku 1954 Instytut wydaje własne czasopismo, kwartalnik, p. n. "Biuletyn Instytutu Przemysłu Zielarskiego", który jest przesyłany do około 350 odbiorców zagranicznych. Wydawane są również wydawnictwa nieperiodyczne w formie suplementów do "Biuletynu" oraz lndex Seminum (wykaz roślin leczniczych).

INSTYTUT TECHNOLOGII DREWNA

Instytut Technologii Drewna w Poznaniu jest instytutem naukowo- badawczym Ministerstwa Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego. Powołany został zarządzeniem ministra leśnictwa z dnia 8 listopada 1951 roku i rozpoczął samodzielną działalność 1 października 1952 roku. Do czasu powołania Instytutu Technologii Drewna całością zagadnień badawczych leśnictwa i drzewnictwa zajmował się Instytut Badawczy Leśnictwa, który w zasadzie w pracach swych ujmował głównie tematykę leśną. Z chwilą rozpoczęcia działalności Instytut Technologii Drewna przejął pięć zakładów naukowo-badawczych, należących dotychczas do Instytutu Badawczego Leśnictwa, a mianowicie: Zakład Badania Drewna i Wyrobów Drzewnych oraz Zakład Mechanicznej Obróbki Drewna w Krakowie, Zakład Fizyko-Chemicznej Technologii Drewna w Bydgoszczy, Zakład Mechanicznego Przerobu Drewna w Warszawie i Laboratorium Badań Fizycznych i Mechanicznych Własności Drewna w Warszawie. Równocześnie w ówczesnej siedzibie Instytutu przy ul. Ratajczaka 19 zorganizowano dwa nowe zakłady i niezbędne komórki administracyjne i usługowe. W roku 1955 rozpoczęto budowę nowego kompleksu gmachów przy ul. Winiarskiej 1 według projektu inż. W. Kasprzyckiego. Budynek główny został oddany do użytku w roku 1958, całkowite wykończenie pozostałych budynków przewiduje się do roku 1965. Od roku 1959 do Instytutu włączono Centralne Laboratorium Przemysłu Me

Antoni Przestalskiblarskiego w Warszawie, rozszerzając działalność Instytutu Technologii Drewna o zagadnienie meblarstwa. Według obecnie obowiązującej struktury organizacyjnej2 Instytut Technologii Drewna posiada 19 zakładów i dwie samodzielne pracownie (z tego 2 zakłady w oddziale warszawskim), w ramach których działa 26 pracowni (obecnie czynnych jest 16 pracowni). Zakłady są następujące:

Instytut Technologii Drewna przy ul. Winiarskiej nr 1

W Poznaniu: 1) Zakład Ekonomiki i Organizacji Przemysłu Drzewnego, 2) Zakład Prototypów , Urządzeń i Aparatury,. 3) Zakład Konserwacji Drewna, 4) Zakład Mechanicznej Obróbki Drewna, 5) Zakład Higrotermicznej Obróbki Drewna, 6) Zakład Tworzyw Drzewnych, 7) Zakład Wyrobów Drzewnych, 8) Zakład Chemicznej Technologii Drewna, 9) Zakład Dokumentacji i Informacji Naukowo- Technicznej i Ekonomicznej Drzewnictwa, 10) Pracownia Gospodarki Energetycznej i 11) Pracownia Normalizacji.

Oddział w Warszawie: 1) Zakład Badania Drewna, 2) Zakład Badawczy Meblarstwa, 3) Pracownia Płyt Wiórowych, 4) Sekcja Usługowa Projektowania i Modelowania Mebli, 5) Pracownia Dokumentacji i Informacji Naukowo- Technicznej i Ekonomicznej Meblarstwa.

Instytut zatrudnia obecnie 219 pracowników (w tym 60 w Warszawie), z tego: 4 samodzielnych pracowników naukowych, 67 pomocniczych pracowników naukowych i 52 inżynieryjno-technicznych. W okresie dziesięcioletniej działalności Instytutu sześciu pracowników naukowych uzyskało tytuł docenta, a dziewięciu - tytuł doktora. Dyrektorem Instytutu od początku jego istnienia jest doc. dr inż. Wacław Kontek, który jest równocześnie samodzielnym pracownikiem naukowym Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu.

Przy Instytucie działa jako organ doradczy i opiniodawczy Rada Naukowa, powołana przez ministra leśnictwa i przemysłu drzewnego. Rada liczy obecnie 21 członków, z czego 13 samodzielnych pracowników nauki i 8 wybitnych

2 Zgodnie z zarządzeniem ministra leśnictwa i przemysłu drzewnego z dnia 28 lutego 1962 r.

specjalistów-praktyków. Przewodniczącym Rady jest profesor dr Franciszek Krzysik, kierownik Katedry Mechanicznej Technologii Drewna Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Do roku 1962 pracowano w Instytucie nad 246 tematami prac, z czego ukończono 189 tematów. W 80% były to prace stosowane dla potrzeb przemysłu. Prowadzono badania w 57 tartakach, 10 zakładach przemysłu drzewnego, 21 zakładach przemysłu płyt, sklejek i zapałek oraz w 14 fabrykach mebli. Ze 189 prac zakończonych 87 przekazano do wykorzystania, 85 zostało już zastosowanych w przemyśle drzewnym, a 17 zostanie wykorzystanych w dalszych pracach. Ponadto oddano do produkcji 100 nowych wzorów mebli. Zaprojektowano i wykonano prototypy wielu maszyn i aparatów badawczych.

Uzyskano zatwierdzenie 26 wynalazków i 5 udoskonaleń technicznych.

Z ważniejszych osiągnięć Instytutu można wymienić: 1) w dziedzinie konserwacji i suszenia drewna: opracowano metody konserwacji surowca sosnowego i bukowego, m. in. metodę wilgotnego składowania przy zastosowaniu urządzeń zraszających; opracowano środki chemiczne i urządzenia do zabezpieczenia tarcicy przed grzybami powodującymi siniznę; · - opracowano technologię suszenia tarcicy sosnowej w suszarniach komorowych i kanałowych; 2) w dziedzinie mechanicznej obróbki drewna: opracowano zasady mechanizacji rozładunku drewna w tartakach; opracowano metodę ustalania przydatności pił trakowych; ustalono optymalną wielkość rozwarcia zębów pił trakowych dla drewna sosnowego, przecieranego bezpośrednio po wyjęciu z wody; 3) w dziedzinie chemicznej technologii drewna: ustalono optymalne warunki procesu ekstrakcji żywicy z karpiny; określono właściwą wilgotność drewna liściastego przeznaczonego do suchej destylacji; podjęto prace nad wykorzystaniem lignitów występujących w złożach węgla brunatnego; 4) w dziedzinie tworzyw i wyrobów drzewnych: opracowano metodę szybkiego klejenia na gorąco i jednoczesnego impregnowania drewna w środowisku ciekłym (metoda "Imperkol" - opracowana przez zespół prof. Perkitnego, za którą otrzymał on nagrodę państwową III stopnia); opracowano metodę produkcji lignofolu klonowego i bukowego do produkcji czółenek tkackich (za którą prof. Perkitny z zespołem otrzymał również nagrodę państwową III stopnia); opracowano sposób i warunki produkcji lignofolu maszynowego (zastępującego metale kolorowe), lignofolu samo smarownego na łożyska okrętowe, lignofolu skrawkowego (z odpadów forniru); opracowano metodę produkcji wyrobów suberytowych na gorąco (wyroby z odpadów korka); podjęto próby zastosowania grubowarstwowej sklejki do produkcji wagonów towarowych (co pozwoli na znaczne oszczędności drewna). Zakład Dokumentacji Instytutu pełni rolę branżowego ośrodka informacji technicznej i ekonomicznej. Biblioteka Instytutu liczy ponad 22 tys. pozycji, ponacjto Zakład Dokumentacji dysponuje 25 tysiącami kart dokumentacyjnych w języku polskim i ok. 20 tysiącami notatek w obcych językach. Instytut

Antoni Przestalski

wydaje własne publikacje: 1) "Prace Instytutu Technologii Drewna" (4 zeszyty rocznie). 2) wydawnictwa popularne dla praktyków. Ponadto Instytut zamieszcza stałe biuletyny w czasopismach "Przemysł Drzewny" i "Sylwan" . Instytut prowadzi wymianę publikacji z 51 instytutami z całego świata.

INSTYTUT PRZEMYSŁU WŁÓKIEN ŁYKOWYCH

Na podstawie uchwały Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów z dnia 16 listopada 1945 roku powołano w Poznaniu Lniarsko-Konopną Centralną Stację Doświadczalną, której inicjatorem był prof. dr Janusz Jagmin 3 . W roku 1948 przy ul. Wojska Polskiego 71 wybudowano główny gmach ówczesnej stacji, siedzibę dzisiejszego Instytutu, a w roku 1952 oddano do użytku roszarnię doświadczalną. Założono pierwsze pola doświadczalne w Swadzimiu i Sołaczu. Prace stacji sprowadzały się głównie do hodowli odmian superelitarnych. W roku 1951 na podstawie zarządzenia ministra przemysłu lekkiego Lniarsko-Konopna Stacja Doświadczalna została podniesiona do rangi Instytutu Przemysłu Włókien Łykowych. Do zadań Instytutu, zgodnie ze statutem, należy prowadzenie i inicjowanie prac naukowo- badawczych w dziedzinie: 1) uprawy i hodowli roślin włóknistych, 2) technologii ich przerobu od procesów roszarniczych do przędzalniczych, 3) wykorzystanie produktów ubocznych, 4) normalizacji i metrologii, 5) ustalanie podstaw obrotu towarowego surowców i wyrobów, 6) konstrukcji maszyn lniarskich. Zasadnicza działalność Instytutu prowadzona jest w sześciu następujących zakładach: 1) Roślin Włóknistych, 2) Technologii Roszarniczej, 3) Technologii Przędzalniczej, 4) Metrologii i Normalizacji, 5) Maszyn i Urządzeń, 6) Ekonomiki i Informacji N aukowo- Technicznej. Począwszy od roku 1952 Instytut przejmował gospodarstwa rolne położone w rejonach upraw lniarskich, z których utworzono ośrodki doświadczalne, pełniące rolę terenowych zakładów badawczych. Obecnie Instytutowi podlega sześć takich ośrodków: 1) Pętkowo (pow. Środa, woj. poznańskie), obszar 139 ha, z czego pod rośliny włókniste 20 ha. Prowadzi się tu porównawcze doświadczenia odmian lnu, zachowawczą hodowlę konopi, chemiczną walkę z chwastami; 2) Sielec Stary (pow. Rawicz, woj. poznańskie) obszar 439 ha, z czego pod rośliny włókniste 60 ha. Hodowla zachowawcza lnu i krzyżówki; 3) Kolnica (pow. Augustów, woj. białostockie) 493 ha, z czego 22 ha pod rośliny włókniste. Hodowla odmian lnu, doświadczenia uprawowe; 4) Białobrzezie (pow. Strzelin, woj. wrocławskie) 618 ha, z czego 65 ha pod rośliny włókniste.

Centrum uprawy konopi jednopiennych. Uprawy superlitarnych odmian lnu; 5) Bukówka (pow. Słupsk, woj. koszalińskie) 604 ha, 46 ha pod lnem; 6) Wojciechów (pow. Olesno Śląskie, woj. opolskie) 176 ha. Hodowla konopi jednopiennych i lnu. Działalność Instytutu charakteryzuje liczba opracowań: w latach 19451951 - 29 prac, po utworzeniu Instytutu w latach 1951-1960 - 488 prac.

Spośród prac ważniejszych, zakończonych i zastosowanych w praktyce należy wymienić kompleks tematów związanych z przerobem konopi w prze

3 Instytut wywodzi się ze skromnej placówki - Lniarskiej Centralnej Stacji Doświadczalnej w Wilnie (1930). Organizatorem był prof. dr Janusz Jagmin.

myślę oraz zespół prac dotyczący wykorzystania produktów ubocznych. W Zakładzie Roślin Włóknistych nastąpił prawie dwukrotny wzrost produkcji materiałów kwalifikowanych, do 260 q rocznie. Poprawiono istniejące odmiany roślin i wyhodowano nowe. Opracowano kilka sposobów chemicznego zwalczania chwastów. W zakresie zagadnień technologicznych opracowano metody suszenia, moczenia oraz wstępnego przerobu słomy. Opracowano wskazania technologiczne chałupniczego przerobu roślin włóknistych i konstrukcji maszyn przystosowanych do warunków wiejskich. Wykonano wiele prac konstrukcyjnych, opracowano prototypy wyrywaczy ciągnikowych WLC-3 oraz prototyp wyrywacza konnego WLK-1. Wykonano model rozście1acza i prototyp podnośnika do lnu rozścielonego. Opracowano kompleks tematów dotyczących przerobu ramii. Wykonano wiele prac z zakresu technologii produkcji brezentów, worków, nici obuwniczych i chirurgicznych. Przebadano wiele rozwiązań konstrukcyjnych maszyn przędzalniczych. Zakończono cykl opracowań dotyczących produkcji kotoniny. Opracowano znaczną ilość tematów z zakresu wykończalnictwa, m. in. technologię impregnacji wodoodpornej, ognioodpornej i niemnącej. Opracowano również kilkadziesiąt norm na słomę, włókno itp. Prowadzone są prace nad nową technologią konopi, opartą o założenia opracowane przez prof. Władysława Bratkowskiego. Z prac o charakterze ekonomicznym należy wymienić opracowanie atlasu rejonizacyjnego dla upraw lnu i konopi oraz kilka prac badawczych rozpatrujących możliwości powiązania bazy surowcowej z zakładami roszarniczymi. Z Centralnym Instytutem Badawczym Włókien Łykowych w Moskwie oraz z Doświadczalnym Instytutem Włókien Łykowych w Szumperku (Czechosłowacja) zawarto umowy o bezpośredniej współpracy. Instytut Przemysłu Włókien Łykowych jest koordynatorem wielu prac badawczych w ramach 'Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Instytut jest członkiem Międzynarodowej Federacji Producentów Roślin Włóknistych z siedzibą w Paryżu oraz członkiem Polskiego Komitetu Współpracy z FAO. W ramach współpracy z krajami socjalistycznymi Instytut przekazał 45 dokumentacji dla ZSRR, Chińskiej Republiki Ludowej, NRD, Czechosłowacji, Węgier.

3 Kronika Miasta Poznania 3

Antoni Przestalski

Instytut wydaje następujące publikacje: 1) "Prace Instytutu Przemyślu Włókien Łykowych" (rocznik), 2) "Biuletyn Informacyjny" (kwartalnik), 3) Notatki dokumentacyjne, 4) "Biblioteczka dla Praktyków" (w wersji dla przemysłu i dla rolnictwa). Sam Instytut zatrudnia 134 pracowników. W ośrodkach doświadczalnych pracuje 450 osób. Dyrektorem Instytutu jest od roku 1952 inż. Włodzimierz Kilanowski. Przy Instytucie działa 20-osobowa Rada N aukowa, której przewodniczy prof. dr Tadeusz Żyliński.

INSTYTUT ZACHODNI

Myśl powołania do życia Instytutu Zachodniego powstała w czasie okupacji w gronie naukowców poznańskich, krakowskich i warszawskich. Na konspiracyjnym zebraniu w Milanówku pod Warszawą w grudniu 1944 roku postanowiono utworzyć Instytut Zachodni, jako placówkę naukowo-badawczą w dziedzinie stosunków polsko-niemieckich, której centrala po wyzwoleniu miała się mieścić w Poznaniu. W dniu 27 lutego 1945 roku Instytut Zachodni został zatwierdzony i podjął legalną działalność w ścisłym porozumieniu z Biurem Ziem Zachodnich, później Ministerstwem Ziem Odzyskanych. Do kwietnia 1945 roku siedziba Instytutu mieściła się w Milanówku. Następnie przeniesiona została do Poznania, gdzie uzyskano pomieszczenia najpierw przy ul. Mickiewicza, a później przy ul. Chełmońskiego 1. Dyrektorem Instytutu Zachodniego był aż do swego zgonu, tj. do roku 1955, prof. dr Zygmunt Wojciechowski. Z jego niestrudzoną działalnością łączy się zarówno zorganizowanie Instytutu, jak i jego dalszy rozwój w ciągu dziesięciu pierwszych lat istnienia. N astępnie funkcje dyrektora pełnili kolejno: prof. dr Kazimierz Piwarski (1956-1958), prof. dr Gerard Zabytkowy budynek wagi miejskiej Labuda (1958-1961) i obecnie prof.

na Starym Rynku, w którym mieści dr Michał Sczaniecki. się siedziba Instytutu Zachodniego W latach 1945-1948 utworzono oddziały Instytutu w Warszawie, Toruniu, Wrocławiu, Katowicach oraz stacje naukowe w Krakowie i Olsztynie. Oddziały te i stacje zostały zlikwidowane w roku 1953, po utworzeniu Polskiej Akademii Nauk i reorganizacji polskiej nauki. W roku 1959 Instytut uzyskał część pomieszczeń w Pałacu Działyńskich na Starym Rynku, gdzie mieści się biblioteka, a w roku 1961 przeniósł się do własnych pomieszczeń w tzw. Wadze Miejskiej i sąsiednich dwóch domkach budniczych na Starym Rynku.

Zgodnie ze statutem, uchwalonym na walnym zebraniu w dniu 28 listo

, . ]l

%S9".

pada 1958 roku, a zatwierdzonym decyzją Prezydium Rady Narodowej m. Poznania z dnia 17 lutego 1959 roku Instytut Zachodni jest stowarzyszeniem (towarzystwem zapisanym i osobą prawną). Celem Instytutu jest badanie całokształtu stosunków polsko-niemieckich w ich aspekcie terytorialnym i historycznym, z położeniem nacisku na czasy najnowsze oraz badanie problematyki polskich Ziem Zachodnich. Członkowie Instytutu dzielą się na honorowych i zwyczajnych (obecnie Instytut liczy 196 członków zwyczajnych). Najwyższą władzą Instytutu jest Walne Zebranie, które wybiera 13 członków Kuratorium, powołuje dyrektora i wybiera Komisję Rewizyjną. Całokształtem prac Instytutu kieruje dyrekcja, w skład której wchodzą: dyrektor, wicedyrektorzy (2 naukowych i 1 administracyjny) i sekretarz naukowy. Prezesami Kuratorium byli: do roku 1958 prof. dr Tadeusz Lehr- Spławiński, od roku 1958 prof. dr Kazimierz Piwarski. Sekretarzem naukowym jest obecnie doc. dr Bolesław Wiewióra. W związku z uchwałą Rady Ministrów nr 21 z dnia 31 marca 1962 roku rozciągającą przepisy ustawy o instytutach naukowo-badawczych na Instytut Zachodni, został przygotowany projekt nowego statutu, który zmieni stan prawny Instytutu, rozgraniczając towarzystwo naukowe p. n. "Instytut Zachodni" od placówki naukowo-badawczej o tej samej nazwie. Instytut będzie podlegał Polskiej Akademii Nauk (Wydział Nauk Społecznych). Dzięki tej zmianie Instytut, nie zmieniając swego charakteru społecznego, uzyska lepsze warunki pracy, stabilizację budżetu i kadry naukowej. Dział naukowy Instytutu skupia zespoły naukowców etatowych i pracowników na pracach zleconych. Grupują się oni w następujących sekcjach: prawa międzynarodowego, badań dziejów okupacji hitlerowskiej, prawa i państwa niemieckiego, ekonomicznej, geograficznej, socjologicznej , kultury, historycznej, bibliograficznej, czechosłowackiej. Instytut dysponuje archiwum prasowym Ziem Zachodnich i biblioteką liczącą prawie 40 000 tomów. Instytut zatrudnia ogółem 66 pracowników etatowych, z czego 5 samodzielnych pracowników nauki i 21 pomocniczych pracowników nauki. Organem prasowym Instytutu Zachodniego jest "Przegląd Zachodni", dwumiesięcznik wychodzący od roku 1945. Na czele Komitetu redakcyjnego (złożonego z 15 osób) stoi prof. dr Kazimierz Piwarski. Redaktorem jest dr Marian Suchocki.

Praca Instytutu Zachodniego uwidoczniła się w działalności wydawniczej.

W pierwszych latach chodziło o dostarczenie społeczeństwu materiału informacyjnego o całokształcie stosunków polsko-niemieckich oraz o polskości Ziem Odzyskanych. Do tego typu prac, głównie historycznych, należą następujące dzieła: T. Lehr- Spławińskiego O pochodzeniu' i praojczYźnie Słowian; Z. Wojciechowskiego Polska Niemcy, dziesięć wieków zmagania; Z. Kaczmarczyka Kolonizacja niemiecka na wschód od Odry; J. Kostrzewskiego Kultura prapolska; A. K1afK.owskiego Okupacja niemiecka w Polsce w świetle prawa narodów i wiele mnych. Osobną pozycję stanowi 6-tomowy cykl "Ziemie Staropolskie" oraz zespołowa monografia rzeki Odry. Instytut położył również spore zasługi przy ustalaniu nazewnictwa na Ziemiach Zachodnich. Szczególnie duże znaczenie miała działalność Sekcji Dokumentacyjnej, która pod kierownictwem prof. Pospieszaiskiego zajmowała się badaniem okupacji hitlerowskiej w Polsce.

Zabezpieczono wiele dokumentów z tego okresu. Ważniejsze materiały dru

3*

Antoni Przestalskikowano w serii "Documenta Occupationis Teutonicae" (I tom został dołączony jako dokument do akt procesu w Norymberdze). Po roku 1950 działalność Instytutu rozwijała się szczególnie w kierunku badań nad Ziemiami Zachodnimi oraz problematyką Niemiec współczesnych. Zainaugurowano wydawnictwo seryjne "Materiały do Dziejów Nowożytnych Ziem Zachodnich". Rozpoczęto prace nad Słownikiem starożytności słowiańskich, który w roku 1854 został przejęty przez Polską Akademię Nauk. Z innych wydawnictw seryjnych trzeba wymienić: "Prace Instytutu Zachodniego", "Studia nad Zagadnieniami Gospodarczymi i Społecznymi Ziem Zachodnich"; "Prace Geograficzno-Ekonomiczne", "Dzieje Polskiej Granicy Zachodniej", "Studium Niemcoznawcze Instytutu Zachodniego", "Ziemie Zachodnie - Studia i Materiały", "Bibliotekę »Przeglądu Zachodniego«", "Bibliotekę Tekstów Historycznych" i "Małą Bibliotekę".

Do ważniejszych prac, które ukazały się w ostatnich latach oprócz licznych prac indywidualnych, należą następujące prace zespołowe: Problemy rozwoju gospodarczego i demograficznego Ziem Zachodnich w latach 1945-1958 (B. Gruchman i J. Ziółkowski); Struktura przemysłu Ziem Zachodnich w latach 1939-1959, cz. 1 i 2 (St. Smoliński, M. Przedpełski, B. Gruchman); Województwo zielonogórskie. Monografia geograf iczno-gospodarcza (F. Barciński, B. Krygowski, St. Zajchowska); Tworzenie się nowego społeczeństwa na Ziemiach Zachodnich. Szkice i materiały Z badań socjologicznych województwa zielonogórskiego (Z. Dulczewski). Godną wymienienia jest również: reedycja Gizeviusza nie polnische Sprachfrage, opatrzona wstępem i komentarzem Wł. Chojnackiego i wydana w roku 1961 pt. Polska kwestia językowa, oraz Bibliografia bibliografii niemieckich dotyczących Polski za lata 1900-1958, zestawiona przez Wł. Chojnackiego i J. Kowalika. Od roku 1945 do roku 1961 Instytut wydał 134 tytuły wydawnictw zwartych o objętości 2400 arkuszy, w nakładzie 442 tys. egzemplarzy oraz 2200 arkuszy "Przeglądu Zachodniego" w ilości 179 tys. egzemplarzy. Instytut Zachodni podejmował w celu informowania zagranicy kilka wydawnictw w językach obcych. Już w 1947 roku wydano obszerną pracę zbiorową Poland's Place in Europę oraz numer angielski "Przeglądu Zachodniego" p. n. "The Western Review", a w wersji francuskiej "Revue Occidentale". W roku 1959 wydano kompendium o ziemiach zachodnich w języku angielskim, francuskim i niemieckim. Obecnie Instytut wydaje dla zagranicy czasopismo "Polish Western Affairs" (red. M. Sczaniecki). Periodyk ten ma zwalczać wszelkie formy rewizjonizmu niemieckiego i informować o problematyce Ziem Zachodnich.

Instytut nawiązał bliskie stosunki z ośrodkami naukowymi NRD i Czechosłowacji, a ostatnio z Moskiewskim Państwowym Instytutem Stosunków Międzynarodowych. W kraju Instytut współpracuje z instytutami i instytucjami zajmującymi się pokrewną tematyką. Jedną z ważnych form działalności jest organizowanie zjazdów, sesj' i konferencji naukowych. Na zjeździe we Wrocławiu doszło do utworzenia Komisji Koordynacyjnej, do której weszli przedstawiciele Instytutu Zachodniego, Instytutu Śląskiego w Opolu, Śląskiego Instytutu Naukowego w Katowicach, Instytutu Zachodnio-Pomorskiego, Zachodniej Agencji Prasowej, Komisji Śląskiej Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych i Rady Naczelnej Towarzystw Rozwoju Ziem Zachodnich.

PRZEMYSŁOWY INSTYTUT MASZVN ROLNICZYCH Historię Przemysłowego Instytutu Maszyn Rolniczych otwiera powstanie Centralnego Biura Konstrukcyjnego Maszyn Rolniczych, utworzonego w Poznaniu w roku 1946. Biuro to mieściło się początkowo w Zakładach "H. Cegie1ski", następnie w budynku przy ul. Roosevelta 11. Organizatorem i dyrektorem Biura był mgr inż. Stanisław Zaliński. W roku 1950 Centralne Biuro Konstrukcyjne Maszyn Rolniczych zostało przemianowane na Centralne Biuro Konstrukcyjne Nr 3, podległe Zjednoczeniu Maszyn Rolniczych w Łodzi.

W roku 1953 biuro przeniosło się do nowo wybudowanych pomieszczeń przy ul. Starołęckiej 31 (w pobliżu Poznańskiej Fabryki Maszyn Rolniczych). Uchwałą Rady Ministrów nr 603 z dnia 28 sierpnia 1954 roku utworzony został Instytut Maszyn Rolniczych z siedzibą w Poznaniu, który przejął zakres działania i majątek Centralnego Biura Konstrukcyjnego. Zarządzenie nr 48 ministra przemysłu ciężkiego (któremu Instytut podlega poprzez Zjednoczenie Przemysłu Ciągników i Maszyn Rolniczych) z dnia 22 marca 1960 roku zmieniło nazwę Instytutu Maszyn Rolniczych na Przemysłowy Instytut Maszyn Rolniczych, nadając mu równocześnie statut. Zgodnie ze statutem, zadaniem Instytutu jest prowadzenie prac naukowo-badawczych konstrukcyjnych i technologicznych w dziedzinie budowy maszyn, urządzeń i narzędzi rolniczych. W szczególności Instytut opracowuje założenia konstrukcyjne nowoczesnych maszyn oraz dokumentację modelową części, zespołów, modeli i prototypów maszyn rolniczych; analizuje przydatność aktualnych rozwiązań konstrukcyjnych, wzorców i prototypów maszyn i urządzeń rolniczych wykonanych w kraju; projektuje i wykonuje prototypy przyrządów pomiarowych dla potrzeb Siedziba Instytutu Maszyn Rolniczych własnych, zakładowych biur konstruk- przy ul. Starołęckiej nr 31 cyjnych i innych instytucji badawczych. Instytut pełni funkcję centralnego ośrodka normalizacyjnego dla przemysłu maszyn rolniczych, branżowego ośrodka wydawniczego oraz koordynatora niektórych prac naukowo-badawczych prowadzonych w ramach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.

Prace prowadzone są w 11 zakładach, a mianowicie: 1) Zakład Maszyn Uprawowych (2 pracownie i laboratorium), 2) Zakład Maszyn do Siewu, Sadzenia i Pielęgnacji (1 pracownia i laboratorium), 3) Zakład Maszyn Żniwnych i Młocarń (1 pracownia i laboratorium), 4) Zakład Maszyn do Zbioru Roślin Okopowych (2 pracownie i laboratorium), 5) Zakład Maszyn do Prac

Antoni Przestalski

Hodowlanych 1 Gospodarskich (2 pracownie i laboratorium), 6) Zakład Maszyn Czyszczących i Suszarń (1 pracownia i laboratorium), 7) Zakład Maszyn do Ochrony Roślin (1 pracownia i laboratorium), 8) Zakład Przyrządów Pomiarowo-Badawczych (2 pracownie i laboratorium), 9) Zakład Badań Technologicznych (3 pracownie i laboratorium), 10) Zakład Energetyczny (2 pracownie i laboratorium), 11) Zakład Dokumentacji i Informacji N aukowo- Technicznej i Ekonomicznej (3 sekcje i bibiloteka) . Przy Instytucie działają ponadto dwa osobne zakłady, prowadzone według zasad rozrachunku gospodarczego: 1) Zakład Konstrukcyjno-Technologiczny, 2) Zakład Doświadczalny w Brzeźnie.

Zakład Konstrukcyjno- Technologiczny posiada: Dział Konstrukcyjny, Wydział Budowy Prototypów, Dział Głównego Normalizatora, Dział Wydawniczy. Wydział Budowy Prototypów dysponuje dużą halą fabryczną, w której produkuje się modele i prototypy nowych maszyn i urządzeń. Zakład Doświadczalny w Brzeźnie pow. szamotuiski, o powierzchni około 300 ha, umożliwia przeprowadzanie prób i badań maszyn i narzędzi rolniczych. Instytut zatrudnia obecnie 436 pracowników, z czego sam Zakład Konstrukcyjno- Technologiczny - 232 pracowników, a Zakład Doświadczalny - 52 pracowników. Dyrektorami Instytutu byli kolejno: mgr inż. Stanisław Zaliński w latach 1946-1953, mgr inż. Zygmunt Miller w latach 1953-1957, mgr inż. Hipolit Szubert od roku 1957-1958 jako pełniący obowiązki i od r. 1960 do chwili obecnej (w latach 1959-1960 mgr inż. Jan Czarnecki). Przy Instytucie działa Rada Naukowa złożona z 25 osób, której przewodniczy prof. Stanisław Weres. Instytut wydaje: 1) "Biuletyn Informacyjny Przemysłowego Instytutu Maszyn Rolniczych" (kwartalnik); 2) "Ekspress informacyjny" (miesięcznik), zawierający bieżący serwis bibliograficzny, informacje ośrodka normalizacji, wykazy nowych nabytków itp:; 3) "Wykazy Patentów" (wydawnictwo nieregularne); oraz osobno ważniejsze prace wykonane w Instytucie. Instytut ma w swoim dorobku poważne osiągnięcia. W okresie od roku 1956 do roku 1961 w planach pracy Instytutu fiugrowało prawie 500 tematów, z których około Dl<> można zaliczyć do grupy prac ściśle naukowych. Pozostałe prace nosiły charakter prac usługowych, nastawionych na doraźne potrzeby przemysłu. Przyczyniło się to do uruchomienia produkcji wielu nowych lub zmodyfikowanych maszyn. Przeprowadzono badania blisko 350 maszyn, zarówno z produkcji seryjnej, jak też prototypów, modeli i maszyn zagranicznych. W pracach o charakterze technologicznym dominowały zagadnienia zmniejszenia ciężaru, właściwego doboru materiałów, doboru profilów hutniczych oraz wprowadzenia sztucznych tworzyw. W dwóch tylko latach - 1960 i 1961 - Instytut wykończył 270 prac naukowo-badawczych i konstrukcyjno-doświadczalnych. Prace te dały między innymi podstawę do uruchomienia produkcji następujących nowych maszyn: kombajnu do zbioru buraków KBC-1 (fabryka w Słupsku), ładowacza obornika ŻOU-500 (fabryka w Płocku), dojarki mechanicznej DM-2 (fabryka we Włocławku), opryskiwacza ciągnikowego zaczepianego ORC-700 i opryskiwacza ciągnikowego zawieszanego ORZ-300 (fabryka we Wrocławiu), kombajnu zbożowego KZP-1, 5 (fabryka w Poznaniu), zaprawiarki mechanicznej, młocarni w;e10raka uniwersalnego WUN-4 i innych. Efekty ekonomiczne zastosowania nowych maszyn są znaczne, zarówno z punktu widzenia przemysłu maszyn rolniczych (oszczędności materiałowe, obniżka kosztów produkcji, stabilizacja produkcji itp.), jak i (przede wszystkim) rolnictwa.

Spośród prac technologicznych wykonanych w ostatnich latach przez Instytut na szczególną uwagę zasługują: opracowanie technologii zastosowania stali 40GS przy produkcji pługów, bron itp.; badanie palców sprężystych kół zgrabiarek; szlifowanie powierzchni: roboczej korpusów płużnych. Szczególnie interesująca jest działalność Zakładów Przyrządów Pomiarowo-Badawczych, który opracował wiele cennych urządzeń i aparatów pomiarowych, jak różnego rodzaju momentomierze i momentografy (do pomiaru obrotów maszyn i mechanizmów), dynamometry wagi, czujniki itp. Wiele z tych urządzeń stanowi patent Przemysłowego Instytutu Maszyn Rolniczych. W ramach działalności ubocznej urządzenia te są produkowane dla fabryk maszyn rolniczych i innych, dla Ministerstwa Żeglugi, MON, wyższych uczelni, przy czym popyt na te urządzenia znacznie przekracza możliwości produkcyjne Instytutu. Niemałe znaczenie dla prac Przemysłowego Instytutu Maszyn Rolniczych posiada nawiązana i utrzymywana współpraca z różnymi ośrodkami naukowymi w kraju i za granicą. W kraju Instytut współpracuje głównie z Instytutem Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa, Instytutem Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa, Instytutem Hodowli i Aklimatyzacji Roślin oraz z odpowiednimi katedrami Wyższej Szkoły Rolniczej i Politechniki Poznańskiej. Z Instytutów zagranicznych, z którymi nawiązano współpracę, należy wymienić instytuty w Moskwie, Pradze, Poczdamie, Lipsku, Budapeszcie, Silsoe (Anglia), Antony (Francja), Uppsali (Szwecja), Wiedniu, Rzymie, Turynie, Frankfurcie n. Menem i Brugg (Szwajcaria). W zakresie normalizacji Instytut współpracuje z odpowiednią sekcją Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej i z ISO (International Standard Organisation).