15-LETNI DOROBEK I WIZJA PRZYSZŁOŚCI POZNANIA (Na marginesie Wystawy Piętnastolecia)

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1960.07/09 R.28 Nr3

Wraz z upływem lat giną w pamięci niektóre fragmenty i zaciemnia się obraz tamtego okresu. Zwłaszcza, że dzisiejszy Poznań, wyleczony z ran zadanych przez okupanta, w niczym nie przypomina dawnego rumowiska. Każdy rok przyczyniał się do odbudowy i rozbudowy miasta, które wielkim wysiłkiem, a równocześnie z ogromną ofiarnością stworzyło historię 15-Iecia. Wystarczy tylko porównać Poznań wczorajszy z dzisiejszym, by dostrzec między przeszłością a teraźniejszością ogromną różnicę. Dla tamtego okresu charakterystyczne były ruiny domów, zniszczone ulice. W ciągu 15 lat zniknęły gruzy, a na ich miejscu stanęły nowe budynki. Miastu zaczęło przybywać domów, szkół, wyrosły kominy fabryczne, powstały nowe kina, sklepy, parki, odbudowano szpitale. 15 lat, to szmat czasu i chyba warto spojrzeć w przeszłość, by ocenić miniony okres.

N ajbardziej zaś odpowiednim do tego momentem była historyczna data 23 luty 1 r. - 15 rocznica oswobodzenia Poznania. W tym dniu nastąpiło w hali nr 7 Międzynarodowych Targów Poznańskich otwarcie wystawy "Osiągnięcia Poznania w okresie 15-lecia Polski Ludowej" zorganizowanej z inicjatywy Hady Narodowej m. Poznania, skromna nazwa nie określająca bliżej ekspozycji, przyciągnęła tłumy zwiedzających. Wystawa, pierwsza tego rodzaju w kraju, zdobyła sobie uznanie daleko poza granicami miasta. Na wystawie eksponowano obok wykresów i plansz, zdjęcia z odbudowy i rozbudowy miasta. Połączenie fotosów z liczbami dało obraz Poznania za lata 1945-196), a także wizję przyszłości. W pierwszej części ekspozycji zgromadzono materiały z lutego 1945 r. Takiego miasta nie znała większość zwiedzających. Dziś trudno sobie uzmysłowić, że zniszczono 5832 budynków, z tego w 100 procentach 1141, że w jednym tylko roku 1945 wywieziono z miasta 61 651 m 3 gruzu. Dalsze działy przedstawiały tempo odbudowy i rozbudowy miasta we wszystkich dziedzinach życia.

Rozbudowa trwa Odbudowa miasta rozpoczęła się od remontowania najmniej zniszczonych budynków. Co miesiąc zmniejszała się ich ilość, aż nadszedł dzień, który zapoczątkował historię nowego budownictwa. Na miejscu wypalonych domów na Komandorii dyrekcja Budowy Osiedli Robotniczych przystąpiła w 1949 roku do budowy nowego osiedla mieszkaniowego a na Dębcu na wielkim obszarze rozpoczęto budowę drugiego osiedla.

W 1946 roku stan zasobów izb mieszkalnych (nowo wybudowanych, rewindykowanych, odbudowanych itd.) wynosił 16) 463. Do końca 1959 r. przybyło 62 294 izby. większość tych izb to właśnie nowe domy, wyrosłe na Komandorii, Dębcu. przy ul. Chociszewskiego, Jeżycach, Winogradach, Junikowie, Grunwaldzie. W sumie w latach 1946/5) Poznań otrzymał 12 tys. izb mieszkalnych, natomiast od roku 1955 do 1959 - 29 tys. Nie mało wybudowały także zakłady pracy, spółdzielnie oraz ludność indywidualnie. Zatroszczono się również o zniszczone zabytki. Od 1945 do 1959 r. wiernie odtworzono 156 obiektów historycznych, w tym 130 zabytkowych budynków mieszkalnych.

Historia nowego Poznania nie kończy się oczywiście na roku 196). Perspektywy rozwojowe przewidują wybudowanie w najbliższej 5-latce około 50 tys. izb mieszkalnych, z tego rady narodowe - 16 CXX), zakłady pracy - 7 668, a pozostałą ilość różnego typu spółdzielnie i ludność indywidualnie. 15 lat temu wydawało się, że wieki upłyną zanim powstanie nowy Poznań. A on już jest, istnieje i rośnie dalej.

Tramwajem na peryferie

"Fundamentem" nowego Poznania jest na pewno budownictwo. Ale obok niego nieodzowny jest stały rozwój urządzeń gospodarki miejskiej. Trudno sobie wyobrazić np. rozmach budownictwa bez równoczesnego rozwoju urządzeń komunalnych, stałego przyrostu

WDJT MIiI III 4 I

»r

Bezpośrednio po Fr. Frąckowiak w i dyrektora MTPotwarciu wystawy przewodniczący PrezYdium RN m. Poznania towarzYstwie przewodniczącego PrezYdium WRN Fr. Szczerba la Stefana Askanasa oprowadził po wystawie wicepremiera Zenona Nowaka

Placówek służby zdrowia, kultury, szkół. Poważneteż miejsce w rozbudowie zajmują » i A wczorajszym, a dzisie [rYT

S n l l ' r Z e fi i o S ł o o l a Z o b r a TM l a * * * * " Poznaniem, znowu warto zanotować kilka liczb.

cyTne '; l , r '" g a Z O W e 3 3 4 6 k fi' W o d O A . 3% . k l . :J , III,." b g O w eJ _ lana IZae i 355 \ W TM»*qPIIYCII latach wraz z przybywaniem nowych obiektów zwiększy sie dofrływ gazu i wody W minionym cieciu tramwaj połączył centrum z odległymfdzLn! cami _ starołeka, Winogradami, Junikowem a ostatnio Zawadami i Osiedlem Warszaw kim. A przecież w marcu 1945 roku tramwaj kursował tylko na ul. Głogowskiej. Ta puwsTa d ł l "TM f o miana PrZeZ P r a C O w n i k Ó w Miejskiego Przedsiębiorstwa KomunikLylnego miała długość. 24l0m. w następnym roku trasa wynosiła już 26 km. w tym roku można będze przejechać Poznań wzdłuż i wszerz trasa długości i» km. Z komunikacji miejskiej, zwiększającej każdego roku swój tabor, skorzystało z przewozu tramwajami w 1945 roku - 30 S)) tys pasażerów, a w roku 1959 -. 19) min. Niemało mIejSCa pOswIęcono na wystawie Miejskiemu Przedsiębiorstwu Oczyszczania które w ostatnich latach pozbyło się starych prymitywnych pojazdów, a zasAp« ™

/"-..Vrrzi _ r n a U U C a C h fi i 3 S t a s a fi o c h o d Y d o bezpylnego wywozu śmieci czy też polewaczki -zmywaczki me wzbudzają zainteresowania przechodniów. Tradycja - Poznań miastem zieleni "strzeżona" jest od wielu lat przez Zarząd Zieleni Miejskiej, który każdy skrawek wolnego terenu zamienia na trawmki Tub zieleńce

9 Kronika Miasta Poznania 3 1 I i i 1 1 1 I 1 .

. . . . . . . Ul Ul Ul Ul

»111

Zdjęcia zniszczeń wojennych Z 1945 roku

1 > BB

5IIII»*'*!*

Kultura "na codzien" Poznaniakom znana jest dobrze ciasnota w szkołach podstawowych. Pod tym wzglądem "przodujemy" niestety w porównaniu z innymi miastami w kraju. Mimo, że w latach 1945-1959 wybudowano 22 budynki szkolne, nadal nauka odbywa się na dwie i trzy zmiany.

Na budowę tych szkół wydatkowano od 1945 do 1950 r. - 5 500 tys. zł. W następnym 5-leciu budowa szkół pochłonęła 163 200 tys. zł. W najbliższej zaś 5-latce powstanie nowych budynków szkolnych za 256 lm tys. zł i wtedy dopiero zniknie kilkuzmianowa nauka. Kulturalny dorobek Poznania wymownie obrazują m. in. 63 premiery Państwowej Opery im. sL Moniuszki, odznaczonej orderem "Sztandar Pracy" I ki. w latach 1945-1959.

W tych samych latach odbyło się 4 lm przedstawień, a oglądało je 3 745 (ID widzów. Zasługi w rozpowszechnianiu kultury "na codzien" mają również teatry dramatyczne, Państwowa Filharmonia, która w ciągu lO-lecia od 1949 r. do 1S59 r. dała 1290 koncertów i recitali oraz pozostałe poznańskie placówki kulturalne. W upowszechnianiu zaś czytelnictwa niemale osiągnięcia posiada Miejska Biblioteka Publiczna im. E. Raczyńskiego. W 1945 r. filie tej biblioteki wypożyczyły 4 tys. książek, natomiast w r. 1959 - 749 150. Powstałe trzy lata temu Wydawnictwo Poznańskie wydało w ciągu tego okresu 140 tytułów (nakład l 197 000).

To oczywiście nie są wszystkie osiągnięcia na polu krzewienia kultury. Jest ich znacznie więcej i na wystawie można było się przekonać, że rozwój placówek kulturalnych nie był 'w ostatnich latach traktowany "po macoszemu". Wiele zmian na lepsze zaszło też w lecznictwie otwartym i zamkniętym. Nie trudno sobie przypomnieć okres, w którym ludność jednej dzielnicy korzystała z opieki lekarskiej na drugim krańcu miasta. Obecnie każda dzielnica Poznania posiada przychodnie obwodowe, a oprócz tego istnieje w mieście - 86 poradni lecznictwa ogólnego, 103 specjalistycznych i 139 przyzakładowych. Do 1965 r. oprócz nowych szpitali i rozbudowy już istniejących, powstaną dalsze poradnie, zwiększy się personel lekarski i pomocniczy. W 1965 roku przybędzie 340 łóżek w nowych i rozbudowanych szpitalach.

W hali nr 7 przedstawiono również plansze obrazujące rozwój kultury fizycznej. Amatorów sportu nie brak w Poznaniu, gdyż obecnie istnieją w mieście 162 kluby i organizacje sportowe, a sekcji - 518. Do klubów tych należy 34 041 członków. W 1945 roku powierzchnia urządzeń sportowych (otwartych) nie przekraczała 117 ha, a krytych było wówczas - 20. W zeszłym roku sportowcy posiadali do swej dyspozycji tereny o obszarze 181 ha, a krytych hal - 54. Miasto przemysłu "Poznań wielkim ośrodkiem przemysłowym" - taki napis widniał nad ekspozycją przemysłu. Od 15 lat prowadzi się systematyczną rozbudowę zakładów, które zatrudniają ponad 40/0 ogółu liczby pracujących. Z każdym rokiem zakłady produkują coraz więcej, i coraz więcej ich towarów znajduje się na rynku zagranicznym. Wagony kolejowe np. produkowane w HCP kursują dziś na szlakach od Berlina do Pekinu i Władywostoku. w 1959 r. pierwszy polski okręt z silnikiem HCP opuścił stocznię gdańską. Zakłady Metalurgiczne "Pomet" wyprodukowały np. w 1946 r. 2 716 ton odlewów żeliwnych, w 1956 r. - 4110 ton, a w 1965 r. wyprodukują 8 (XX) ton. Ten zakład, zresztą nie jedyny w Poznaniu, posiada nowocześnie wyposażony ośrodek zdrowia. W najbliższych latach powstanie tam także szpital dla pracowników. Zakłady Przemysłu Metalowego H. Cegielski, Zakłady Metalurgiczne "Pomet" , Wielkopolska Fabryka Urządzeń Mechanicznych, "Wiepofama", Fabryka Maszyn Żniwnych, Zakłady Przemysłu Gumowego "Stomil", Fabryka kosmetyków "Lechia", Zakłady Przemysłu Cukierniczego "Goplana", Poznańskie Zakłady Koncentratów Spożywczych i wiele innych fabryk stały się w ciągu 15 lat nowoczesnymi, zmechanizowanymi zakładami. W 1946 roku, kiedy Poznań liczył 268 tys. ludności, w przemyśle i rzemiośle zatrudnionych było 40 S)) osób. W tym roku, w tych dwóch gałęziach pracuje około 79 tys. a za sześć lat pracować będzie ponad 88 tys. osób. W 1965 roku wartość produkcji globalnej przemysłu Poznania ma przekraczać 17 miliardów złotych. Na dalsze inwestycje w najbliższej 5-latce przemysł ma otrzymać 2,7 mld. zł. Mieszkańcy Poznania zaopatrywali się w 1959 roku w 1284 sklepach uspołecznionych (w 1946 r. było 85), a w 1965 r. kupować będą towary w 1507 placówkach handlowych. Na jeden sklep uspołeczniony w 1946 r. przypadało - 3 287 osób, a rok temu już tylko - 313. W 1959 roku otwarto też pierwszych 16 sklepów samoobsługowych i 10 preselekcyjnych.

W 1%5 roku Sam-ów będzie 150, a preselekcyjnych 83. W 5-latce powstaną w Poznaniu pierwsze dwa samoobsługowe spożywcze domy towarowe na Wildzie i Starym Mieście. Na Grunwaldzie projektuje się wybudowanie domu towarowego.

9* iftliSiiiliil AA A

III HAJI» ,

1lI11111111M

Tak wygląda nowy Poznań

Osiągnięcia służby zdrowia

MTP-duma Poznania

Poznań, jako siedziba Międzynarodowych Targów staje się coraz bardziej znany na całym świecie. Ten fakt potwierdza zwiększający się co roku udział państw z całego świata w MTP. W pierwszych powojennych Targach w 1947 roku wystawiało 11 państw, których ekspozycje zajmowały 17%, ogólnej powierzchni wystawowej. Trzy lata później w 19SJ r. uczestniczyło już 19 państw (40'/0 powierzchni). 1956 r. zanotowano nowy sukces - w MTP brało udział 35 państw. Podczas ostatnich Targów zwiedzający mieli możność oglądać ekspozycje z 48 państw, a stoiska wystawców zagranicznych zajęły 58,5"/0 ogólnej powierzchni. Zainteresowanie MTP potwierdza równIe z wzrastająca liczba gości zagranicznych.

W 1959 r. zwiedziło Targi ponad 5 tysięcy osób z różnych stron świata (w 1956 r. - 2 698).

W ostatnich latach przybyły też na terenach targowych nowe hale. W najbliższej przyszłości na miejscu niskiego pawilonu od strony ul. Głogowskiej powstanie dwukondygnacyjny. Dzięki temu zwiększy się powierzchnia wystawowa.

Goście zagraniczni i krajowi przyjeżdżający na MTP i Targi Krajowe, urządzane dwa razy do roku, biorą rzecz jasna, udział w codziennym życiu Poznania. Dlatego też każdego roku przeznacza się wiele pieniędzy na "wystrój" zewnętrzny miasta. Coraz więcej obiektów otrzymuje nowe elewacje, miastu przybywa neonów, nowych nawierzchni ulic, parkingów. Za pewien okres czasu ulica Głogowska przed głównym wejściem na Targi i dalej w kierunku Górczyna będzie poszerzona. Dla gości targowych powstanie jak najbardziej nowocześnie urządzony hotel "Orbisu".

15-letni dorobek i wizja przyszłości Poznania

Wystawa pt. "Osiągnięcia Poznania w okresie 15-lecia Polski Ludowej" była jakoby "lekcją poglądową" z całokształtu osiągnięć Grodu Przemysława. Celem wystawy było przypomnienie roku 1945, przebiegu odbudowy i rozbudowy w latach 1946-1959 i ukazanie perspektyw na lata następne. I cel ten został przez organizatorów-gospodarzy miasta w pełni osiągnięty. N a sukces wystawy, (jedynej w Polsce) wpłynął również wysoki poziom artystyczny, estetyka i pomysłowość w rozplanowaniu stoisk i eksponatów - zasługa poznańskich plastyków. Niemałą pomoc w urządzaniu stoisk wykazali też pracownicy Międzynarodowych Targów Poznańskich i Poznańskiego Zarządu Budownictwa.

Anna Siekierska