- 1111111111; VI (:;::";:-:;r 1 vrrh

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1960.01/06 R.28 Nr1/2

%wcpr - "v",}"-. :- b - ., .".. 111

.""",,_.1\.01>

»# 1 'BPfifclijfA W' , . . .

AuujJmmmm;)fC* *

Feliks Maciejewski otwiera pierwsze posiedzenie Miejskiej Rady Narodowej w Poznaniu w dniu 26 marca 1945

Tadeusz Świtała

Nie tylko jednak troszczono się o prawy brzeg Warty. Do roku 1954 przybyło w lewobrzeżnym Poznaniu szereg budowli, instytucji i urządzeń upodabniających miasto coraz bardziej do wyglądu europejskiego. Dom Zdrowia przy ul. Słowackiego, Dom Chłopa przy ul. Mickiewicza, 2 nowe domy akademickie, odbudowany gmach przy ul. Strzeleckiej dla Politechniki Poznańskiej, olbrzymi Stadion im. 22 Lipca, odbudowany Ratusz poznański, kamienica Grodzickich na Starym Rynku, do której przeniesiono Muzeum Instrumentów Muzycznych, Dom Rzemiosła, Dom Drukarza, Szkoła TPD na Ratajach i popularny dziś "okrąglak' to tylko niektóre pomniki wysiłku państwa i społeczeństwa Poznania w dziele odbudowy i rozbudowy miasta w minionym piętnastoleciu. A budownictwo mieszkaniowe? Nowoczesne osiedla mieszkaniowe powstały na Dębcu, Komandorii, Głównej. Dużo nowych bloków mieszkalnych zbudowano przy ulicach: Świerczewskiego, Polnej, Chociszewskiego, Ratajczaka, Chudoby, Kosińskiego, Libelta i wielu innych. Do końca 1953 r. DBOR oddał do uiytku poznaniaków 8 000 izb mieszkalnych. Stale postępowało naprzód wyposażenie miasta w placówki służby zdrowia.

Pod koniec 1954 r. w Poznaniu było już 96 poradni ogólnych, 25 poradni specjalistycznych. Obecnie mamy 259 poradni i gabinetów, w tym 103 poradni ogólnych, 156 specjalistycznych. W samym tylko roku 1949 oddano do użytku Szpital Chorób Wewnętrznych Ubezpieczalni Społecznej na 125 łóżek z zakładem Rentgena, Stację Pogotowia Ratunkowego nowego typu, wyposażoną w 13 sanitarek, Stację Przetaczania Krwi w gmachu Kliniki Ginekologicznej i Powiatowy Ośrodek Zdrowia. Nieco później oddano Szpital Położniczo-Ginekologiczny, Wojewódzki Ośrodek Onkologiczny, Oddział Chirurgii To ra ka In ej, nie znany dotąd w Poznaniu Instytut Balneologiczny, kliniki: ftyzjatryczną, neurochirurgiczną i ortopedyczną. Na terenie miasta działa w sumie 14 szpitali o ogólnej liczbie 4 234 łóżek. W roku 1954 istniały już 34 poradnie dla matek i dzieci, 3 żłóbki miejskie i 9 przyzakładowych. Obecnie mamy 15 żłóbków, z których korzysta 800 dzieci, i 45 poradni "Matki i Dziecka". W roku 1939 przyrost naturalny w Poznaniu wynosił 5,4 na 1 000 mieszkańców, w 1953 r. zaś 16,2. Dzięki zwiększonemu przyrostowi naturalnemu i stale rozbudowującemu się przemysłowi, skupiającemu wokół siebie coraz większe ilości rąk do pracy, Poznań osiągnął w 1959 r. cyfrę 406 tys. mieszkańców, a więc o ponad 130 tys. więcej jak w 1939 r. W mieście czynnych jest ponad 100 fabryk przemysłu państwowego, w których pracuje ok. 75 tys. ludzi. Trzykrotny prawie wzrost zatrudnienia w przemyśle naszego miasta w ciągu piętnastu lat w porównaniu Z 1939 r. jest najlepszym dowodem przemian w strukturze społecznej miasta. Industrializacja wycisnęła na nim swoje piętno. Staliśmy się miastem już nie tyle słynnym ze smukłej sylwetki ratusza, najczcigodniejszego zabytku polskiego renesansu (a może i całej Europy zachodniej), ile Z dobrej jakości produkowanych lokomotyw, wagonów, obrabiarek, narzędzi, opon samochodowych i rowerowych, maszyn rolniczych, wyrobów kosmetycznych i tłuszczowych eksportowanych do kilkunastu krajów kuli ziemskiej, a mamy nadzieję, że sławę Poznania podniosą jeszcze bardziej silniki okrętowe, których produkcję rozpoczęto w Zakładach H. Cegielskiego. Rzemiosło poznańskie wybrało formę spółdzielni pracy, tworząc 93 przedsiębiorstwa w branżach: spożywczej, drzewnej, chemicznej, odzieżowej, metalowej i obuwniczej. Znalazło w nich zatrudnienie Z górą 10 tys. ludzi. Pod koniec roku 1959 czynnych było w mieście około 1 300 placówek handlu państwowego i spółdzielczego (w 1949 r. otwierano dopiero dwusetny sklep PSS) oraz nieco ponad 400 sklepów prywatnych. Jak olbrzymi skok dokonany został w handlu uspołecznionym przekonuje fakt, ze na koniec 1950 r. posiadaliśmy niespełna 700 sklepów handlu uspołecznionego. Stopniowo poprawiało się wyposażenie sklepów w nowoczesne urządzenia sklepowe i reklamowe. W ostatnich 3 latach przybyło miastu około 150 dużych sklepów, w tym wiele w nowych blokach mieszkalnych. Coraz większym powodzeniem cieszą się sklepy samoobsługowe i preselekcyjne, zrywające ze starymi metodami sprzedaiy i oddziaływania na klienta. Także lokale gastronomiczne, a nade wszystko poznańskie kawiarnie, zyskały wiele na pieczołowitej trosce kierownictwa przemysłu gastronomicznego i cieszą się sympatią poznaniaków za swój estetyczny wygląd wnętrz i czystość. Do osiedli mieszkaniowych na Głównej, Dębcu l Komandorii przybyły osiedla na Jeżycach, Winogradach 2 Grunwaldzie. Setki nowych domów przybyło Poznaniowi. Do końca 1957 r. wybudowano 34 600 nowych izb mieszkalnych, a mimo to sytuacja mieszkaniowa jest nadal ciężka i jej złagodzenie wymagać będzie nie tyłko wielkich nakładów inwestycyjnych ze strony państwa ale i dużych wysiłków mieszkańców Poznania. Niezwykle ważnym elementem gospodarki miejskiej wobec rozległości obszaru Poznania jest komunikacja. Opiera się ona w zasadzie na tramwajach, których tabor wzrósł pod koniec 1958 r. do 313 wozów tramwajowych, przewożących rocznie 176 min pasażerów, podczas gdy 172 wozy tramwajowe w r. 1939 przewoziły niecałe 20 min pasażerów. Oprócz tego 85 autobusów i trolejbusów (w 1939 r. - 26) przewozi rocznie 17 min pasażerów.

W latach 1946-1958 zbudowano 24,2 km torów tramwajowych na nowo powstałych trasach i 21 km linii trolejbusowych, nie licząc oddanej do użytku nowej linii tramwajowej wzdłuż ulicy Warszawskiej Z połączeniem do Starołęki. Rozpoczęto także budowę zajezdni tramwajowej przy ul. Głogowskiej. W roku 1939 długość sieci wodociągowej wynosiła 321 km, długość sieci kanalizacyjnej 263 km, a zdolność produkcyjna urządzeń wodociągowych na dobę nie przekraczała 36 tys. m 3 wody. Wielkość tych urządzeń wzrosła znacznie w okresie powojennym. Na koniec 1959 r. Poznań posiadał 383 km sieci wodociągowej, 342 km sieci kanalizacyjnej, a urządzenia wodociągowe osiągnęły zdolność produkcyjną rzędu 80 tys. m S wody na dobę. Dla osiągnięcia obecnego stanu urządzeń wodno-kanalizacyjnych, organy administracji miejskiej wydatkowały w latach powojennych 135,5 min zł. W 1954 r. podjęto rozbudowę ujęcia wody w Poznaniu, licząc się Z jego ukończeniem w 1962 r. Ogólne koszty inwestycji przewidziano na 111 min zł, na poczet których dotychczas wydatkowano 65 min zł. Nie mniejszy wysiłek miasta zanotować należy w zakresie inwestycji drogowych. W okresie powojennym wybudowano względnie przebudowano 33 km jezdni oraz 19 km chodników. Rozbudowano np. ul. Głogowską na odcinku od ul. Rutkowskiego do Albańskiej, fragmenty ulic Dzierżyńskiego l Dąbrowskiego. Rozpoczęto budowę drogi na Podwalu. W roku 1950 Poznań posiadał 5 421 ulicznych lamp oświetleniowych. W ciągu

Tadeusz Swiialanastępnych 7 lat przybyło miastu 2 720 lamp, a na koniec 1959 r. oświetlało miasto około 9 600 lamp różnych typów. Wokół Poznania powstał szeroki pas zieleni. Tylko w roku 1949 zalesiono 700 ha nieużytków w dzielnicach podmiejskich: Golęcinie, Kiekrzu, Malcie, Naramowicach, Franowie, Dębinie, Ławicy. W latach 1946-49 zalesiono o 850 ha nieuiytków więcej aniżeli zaplanowano. Do końca 1959 r. obsadzono młodym lasem ponad 2 000 ha. W roku 1939 ogólna powierzchnia zieleni wynosiła 423 ha, w czym 108 ha parków. Obecnie miasto dysponuje około 2 900 ha terenów zielonych. Na podkreślenie zasługuje wielka powierzchnia wód w obrębie miasta wynosząca ponad 800 ha. Ma to duże znaczenie dla zdrowia mieszkańców. Dzięki rozszerzeniu terytorium miasta w jego granicach znalazły się 2 jeziora naturalne: w Kiekrzu i Strzeszynku i 2 sztuczne: Rusałka i Maltańskie. 3 lipca 1955 r. wznowiono Międzynarodowe Targi Poznańskie, a 1 sierpnia 1957 r. Poznań stał się miastem na prawach wojewódzkich. Obie o historycznym znaczeniu dla dalszego rozwoju Poznania decyzje władzy ludowej, stały się bodźcem do umacniania zasłużonej rangi miasta w Polsce i Europie. W latach 1956-2959 miastu przybywają 3 nowe linie tramwajowe, odbudowana Biblioteka Miejska im. E. Raczyńskiego i Katedra Poznańska, stacja telewizyjna, operetka, kina panoramiczne, duży bar-automat. ośrodek izotopów promieniotwórczych w AM, kilka zakładów badawczych itp. Od 1956 r. Targi nabierają rołaściwego charakteru imprezy handlowej, nastawionej na nawiązywanie stosunków handlowych Z zagranicą i eksport naszych polskich towarów. Przejście od wystawiania do handlowania ilustrują takie cyfry: w 1955 r.

mieliśmy 75 975 ma powierzchni wystawowej, w tym wystawcy zagranIcznI 28 396 m 2 . W 1959 r. powierzchnia targowa zwiększyła się do 90 491 rei l , w tym ekspozycja zagraniczna objęła 52 936 vv. W 1955 r. wystawiało 25 państw, w roku 1959 - 47 państw. Efekty ekonomiczne MTP nie ograniczają się tylko do wymIany towarowej.

Wzrasta także miastotwórcze znaczenie Targów.

W ubiegłym piętnastoleciu możemy się poszczycić wielkimi sukcesami w budownictwie szkół podstawowych i licealnych. Zbudowaliśmy w sumie 22 szkoły podstawowe o 349 izbach lekcyjnych.

Niedawno położono kamień węgielny pod budowę nowych szkół wznoszonych dla uczczenia 1000-lecia państwa połskiego. W chwili obecnej czynne są w Poznaniu 74 szkoły podstawowe, w których pobiera naukę prawie 57 tys. dzieci, oraz 37 szkół licealnych i zawodowych. Szkolnictwo artystyczne reprezentują szkoły muzyczne, plastyczne i baletowe.

Państwowa Średnia Szkoła Baletowa kształci tancerzy na wzorach sławnego baletu radzieckiego. Ale wiemy dobrze, że sytuacja w szkolnictwie podstawowym jest nadal ciężka i że rozciągnie się ona w nowym roku szkolnym również na szkolnictwo licealne. Radykalnego rozwiązania tych kłopotów, a przede wszystkim zlikwidowania nauki trzyzmianowej oczekujemy w roku 1965. Ilość przedszkoli wzrosła w ciągu piętnastu lat do 74. Znajduje w nich opiekę około 5 tys. dzieci. Miasto nasze jest jednym Z największych w kraju ośrodków uniwersytec

Tadeusz Świtała

kich. Przed wojną działały w Poznaniu 3 wyższe uczelnie: Uniwersytet Poznański, Akademia Handlowa i Wyższa Szkoła Muzyczna. W Polsce Ludowej wyższym uczelniom zagwarantowano nieskrępowany rozwój. Obecnie działają w Poznaniu: Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Akademia Medyczna, Wyższa Szkoła Rolnicza, Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego, Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Państwowa Wyższa Szkoła Muzyczna, Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych i Politechnika Poznańska. Powstanie Akademii Medycznej, Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Wyższej Szkoły Rolniczej jest wybitną zasługą Uniwersytetu im. A. Mickiewicza. Pierwotnie szkoły te były wydziałami Uniwersytetu Poznańskiego. Uniwersytet im. A. Mickiewicza to jeden Z najwybitniejszych w Polsce ośrodków naukowych w dziedzinie nauk matematycznych, przyrodniczych i historycznych, a ostatnio prawa międzynarodowego. Okupant szczególnie bestialsko potraktował naszych uczonych i ich pracownie, biblioteki i archiwa. Ofiarami terroru hitlerowskiego padło 85 pracowników nauki przedwojennych uczelni poznańskich, a straty materialne jakie poniosły szkoły wyższe oszacowano na przeszło 70 min zł (wg cen Z 1939 2.). Niektóre Z gmachów uniwersyteckich uległy zniszczeniom dochodzącym do 60''/0.

Tym wyraźniej widać ogrom naszych wysiłków przy odbudowie szkolnictwa wyższego w Poznaniu. Przed wojną w Poznaniu kształciło się około 4 tys. studentów, obecnie zaś ponad 13 tys. Akademia Medyczna poszczycić się może znacznymi osiągnIęcIami. Należą do nich przede wszystkim powstanie klinik, których przed wojną w Poznaniu nie było. Są to: II Klinika Chirurgiczna, I Klinika Chorób Wewnętrznych, Klinika Ftyzjatryczna, Klinika Neurochirurgii i III Klinika Chirurgiczna. Poza tym stworzono Katedrę Organizacji Służby Zdrowia, Katedrę Medycyny Wojskowej oraz założono własną bibliotekę. Istniejąca przed wojną Klinika Stomatologiczna, spełniająca wówczas rolę warsztatu dentystycznego dla studentów medycyny i lekarzy, specjalizujących się w dentystyce, przekształciła się po wojnie w Wydział Stomatologiczny. Wydział ten składa się obecnie Z 4 zakładów: Stomatologii Zachowawczej, Protetyki Stomatologicznej, Chirurgii Stomatologicznej i Ortodoncji. Oddział Farmaceutyczny, przekształciwszy się w samodzielny wydział, wszedł w roku 1950 w skład Akademii Medycznej. Przed wojną oddział ten składał się Z 7 zakładów. Obecnie składa się Z 8 katedr i kilku zakładów. W całości Akademia Medyczna posiada blisko 50 katedr. Oprócz tego działają w Poznaniu nie znane zupełnie w Polsce przedwojennej instytuty naukowe jak: Instytut Zachodni, mający wielkie zasługi w walce Z wrogą, rewizjonistyczną propagandą zachodnioniemiecką, Instytut Uprawy i Nawożenia Gleby, Instytut Ochrony Roślin, Instytut Technologii Drewna, Instytut Naukowy Leczniczych Surowców Roślinnych i inne oraz szereg oddziałów instytutów Polskiej Akademii Nauk. Od czasu kiedy dobra kultury i sztuki stały się dostępne jiajszerszym masom mieszkańców Poznania, obserwujemy olbrzymi rozwój placówek kulturalnych i artystycznych. Poznań zaliczamy do rzędu najpoważniejszych w kraju ośrodków muzycznych, zdolnych gościć w swoich murach takie imprezy, jak Międzynarodowy Konkurs Skrzypcowy im. H. Wieniawskiego i Międzynarodowy Konkurs Lutniczy.

Przedmiotem dumy mieszkańców miasta jest Opera Poznańska, która odniosła tak wielki sukces w ZSRR. Przed wojną Poznań nIe orkiestry symfonicznej. Obecnie istnieją dwie: Filharmonia Symfoniczna Orkiestra Objazdowa, nie pomijając jednego rów chłopięco-męskich w Europie, który wchodzi w Poznańskiej.

Ruchłiwym wycinkiem poznańskiego życia kulturalnego jest muzealnictwo organizujące coraz to nowe i bogate w treści wystawy. Oprócz bibliotek wyższych uczelni i zakładów pracy istnieje Biblioteka Miejska im. E. Raczyńskiego, która posiada 20 punktów filialnych.

W mieście wydawane są 3 dzienniki, 8 tygodników i kilka innych naukowych periodyków, a wśród nich kwartalnik "Ruch Prawniczy i Ekonomiczny' dwumiesięcznik "Z otchłani wieków' nie Ucząc kronik uniwersyteckich i szkół wyższych, oraz owocnej działalności wydawniczej Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Na specjalne podkreślenie zasługuje działalność Wydawnictwa Poznańskiego, które na przestrzeni niespełna 3 łat wydało ponad 100 książek.

Rok 1959 zamknięty został oddaniem do uiytku 6000 izb mieszkalnych, rozszerzeniem lecznictwa o 8 poradni i jedną przychodnię rejonową, 4 km linii tramwajowej, wybudowaniem 6 szkół, 2 domów dla nauczycieli, wybudowaniem 10 km nowych nawierzchni ulic i chodników oraz przebudowaniem ulicy Michała, zainstalowaniem wodociągów i kanalizacji na 14 ulicach o łącznej długości 5 kmposiadał żadnej Poznańska oraz Z najlepszych chóskład Fiłharmonii

Jestem pełen radości i dumy, że pracuję i mieszkam w mIeSCIe, które kocham i które nazywam swoim. Podziw dła jego sukcesów wiążę nierozerwalnie Z faktem, że odpowiedzialność za losy Ojczyzny, a więc i Poznania, przyjęła na swoje barki partia klasy robotniczej gwarantująca narodowi stopniową poprawę bytu i niepodległość. Piętnaście lat naszej ludowej władzy w tym starym piastowskim grodzie minęło pod znakiem gospodarności i metod kierowania stawianych za wzór przez czołowe osobistości Rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej innym stolicom regionów naszego kraju. Demokratyzacja iycia w mIeSCIe, solidność poznańskiego robotnika znajdującego się w czołówce polskiej klasy robotniczej, rozmach budownictwa przemysłowego i mieszkaniowego sprawiły, że okres owych piętnastu łat historycy i badacze zaliczą bez wątpienia do rzędu najwspanialszych w długim iyciu miasta. Każdy nowy sukces w rozbudowie i odbudowie był wiązanką kwiatów składaną miastu przez tysiące jego mieszkańców. I ja także składam wiązankę kwiatów - polnych, bo najpiękniejsze.

Tadeusz Świtała