SPIS TREŚCI

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1959.04/06 R.27 Nr2

ARTYKUŁY

Stefan Askanas - Targi Poznańskie po pięciu latach od wznowienia .5

Kazimierz Wandelt - Zakłady Metalurgiczne - Poznań (PO MET). .16 M. Kubiak i J. Michalak - O zagrzybieniu budynków mieszkalnych w Poznaniu .29

ŻYCIE KULTURALNE

Zbigniew Kaja - Życie plastyczne (wrzesień 1958 - marzec 1959). .43 Eugeniusz Morski - Niewesołe "Wesele" (Uwagi na marginesie dyskusji o " Weselu"). .49

KRONIKA

J. Łyszyk i T. Smiełowski - Laureaci Nagród Wojewódzkich za rok 1958. .53 Franciszek Burkiewicz . 5 3 Józef Burszta . . 5 4 Maciej Gryfin-Gałązkiewicz 5 5 Witold J akóbczyk .56 Jerzy Kurczewski .57 Jan Perz. .53 Jan Roguski .59 Karol Zaleski .61

Jubileusze

L. Januszewski - Stefan Błachowski .

St. Jasnosz - Józef Kostrzewski .64

Z żałobnej karty

Norbert Karaśkiewicz Szulcu ·

Wspomnienie o Zdzisławie

.67

Maryna Gronik lenia Poznania

Obchód 14 rocznICY wyzwo

.' 7 O

Aleksander N owak - Wybory delegatów na III Zjazd P ZPR z; Poznania i Wielkopolski . 7 3

Lech Zimowski - Powstanie i działalność Wyższego Studium U rbanistyki i Zagadnień Regionalnych przy Wojewódzkim Zarządzie TWP w Poznaniu (1957 -1958). .77

Czesław Sikorski - lO-lecie działalności Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych w Poznaniu . 81

Kazimierz Kapitańczyk - N a marginesie działalności Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania w roku 1958. .83

Urszula Paulowna 1958 .

Wydarzenia w Poznaniu w roku

.88

ZDJĘCIA

Witold Czarnecki na str. 63 Henryk Ignor na str. 7 i 13 Stanisław Kaczmarek na str. 62 Maksymilian Myszkowski na str. 58 1 67 Grażyna Wyszomirslka na str. 59

STEFAN ASKAiNAS dyrektor MT.P

TARGI POZNAŃSKIE PO PIĘCIU LATACH OD WZNOWIENIA

Pięć lat jakie upłynęły od momentu reaktywowania Międzynarodowych Targów Poznańskich jest okresem wystarczająco długim, aby pokusić się o próbę ich oceny. Decyzja reaktywowania Targów w roku 1955 była wyrazem następujących w naszym kraju przemian, namacalną ilustracją hasła o koegzystencji narodów o różnych ustrojach społecznych. Pierwsza po reaktywowaniu impreza miała raczej charakter wystawy związanej z I -leciem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, niemniej jednak dała ona początek świetnemu rozwojowi Targów.

Długi okres przerwy w Targach spowodował, że tereny targowe były zapuszczone i wymagały wielkiego wkładu pieniężnego i wielu wysiłków aby przywrócić im i'ch użytkowy charakter. Obrazuje to fakt, że w ciągu 7 miesięcy lat 1954-55 wydatkowano na ten cel około 65 milionów złotych. O wiele trudniejsze jednak było znalezienie elementów zachęcających wystawców zagranicznych do brania udziału w MTP. Jednym z elementów stały się tzw. kontyngenty targowe. Trzeba dodać, że były one najwyższe w stosunku do tych, jakie w tamtym okresie dawały inne Targi światowe. Rok 1956 charakteryzuje się 50-procentowym spadkiem wydatków na organizację Targów oraz zwiększonymi dochodami zarówno w dewizach jak i złotówkach. Zaczyna się również powoli zmieniać charakter Targów. Nastąpił spadek ilości tzw. "łowców kontyngentów" na korzyść poważnych, solidnych firm. Zwiększa się również powierzchnia wystawowa. Najlepiej te sprawy zobrazują załączone tabelki, które są najbardziej wymownym dokumentem stałego rozwoju Międzynarodowych Targów Poznańskich w ciągu ostatnich pięciu lat. Rok 1957 to nowy krok w kierunku korzystnego bilansu tej międzynarodowej imprezy. Właściwie od tej chwili możemy już mówić o nawrocie do tradycji Targów Poznańskich. Warto jednak zauważyć, że obecne są imprezą o wiele większą od dawnych Targów. Międzynarodowe Targi Poznańskie są ponadto jedynymi Targami na świecie, na których dokonuje się jedynie transakcji międzynarodowych i na których procent powierzchni zajętej przez wystawców zagranicznych jest bardzo wysoki.

Stefan Askanas

Rok 1958 to nie tylko dalszy rozwój Targów, ale przede wszystkim zmiana ich oblicza, skasowano bowiem kontyngenty targowe. Zniesienie ich nastąpiło w momencie dalszego rozszerzenia terenów targowych, a mimo tego nastąpił wzrost wystawców, przy równoczesnej dalszej poprawie "ciężaru gatunkowego wystawców". Drugim momentem zasługującym na podkreślenie to przejsc' e Międzynarodowych Targów Poznańskich na rozrachunek gospodarczy. Obok tego jednak rok 1958 miał sporo mankamentów, które w rezultacie spowodowały wyraźne pogorszenie atmosfery na Targach. Mimo tego rok 1959 jest rokiem rekordowym pod każdym względem: 46 państw zagranicznych w tym 27 kolektywów (największa ilość na świecie) świadczy dobitnie, że Międzynarodowe Targi Poznańskie zdobyły czołową pozycję wśród imprez tego typu na świecie. Wielu poważnych ekonomistów oraz kupców pięciu kontynentów podkreślało i podkreśla, że Międzynarodowe Targi Poznańskie stały się ważnym węzłem handlowym między Wschodem i Zachodem, że służą one nie tylko Polsce, ale również całemu światu. Najlepszym tego dowodem niech będzie fakt, że na naszych Targach nie brak prawie ani jednego wielkiego koncernu światowego. Jeżeli do tego dodamy 34 centrale handlu zagranicznego Związku Radzieckiego i krajów demokracji ludowej, to jasne się staje dlaczego Poznań stał się pomostem w handlu Wschód-Zachód. A teraz kilka cyfr. Załączona tabelka pokazuje nam nie tylko wzrost powierzchni wystawowej, ale zmiany wynikające z układu ekspozycji krajowej i zagranicznej. Widać z niej wyraźnie stałe zmniejszanie się ekspozycji krajowej do roku 1957 i zmianę w roku 1959 wynikającą z aktywizacji naszego eksportu i stabilizacji wewnętrznej sytuacji gospodarczej.

Powierzchnia Ro k m 2 1955 1956 1957 1958 1959 Powierzchnia wystawowa 75.975 82.061 85.985 88.922 90.491 a) kryta b ru t t o 42.201 47.605 51.359 58.893 60.033 b) otwarta 33.294 34.090 33.961 29.457 29.186 c) podcienie 480 366 665 572 1.272 w tym: 1) ekspozycia kraj owa 47.579 45.149 36.176 33.046 37.555 la. kryta brutto 21.865 23.394 22.541 21.645 23.977 b. otwarta 25.714 21.755 13.635 11.401 13.578 c podcienie 2) ekspoz. zagraniczna 28.396 36.912 ' 49.809 55.876 52.936 a. kryta brutto 20.336 24.211 28.818 37.248 36.056 b. otwarta 7.580 12.335 20.326 18.056 15.608 c podcienie 480 366 665 572 1.272 Ludowej I

7. 6. 1959. Premier Rządu PRL Józef Cyrankiewicz wkracza na tereny targowe dla dokonania otwarcia XXVIII MTP. Od lewej: dyrektor MTP Stefan Askanas, sekretarz KW PZPR Czesław Kończal, premier Józef Cyrankiewicz, minister Handlu Zagranicznego Witold Trąmpczyński, przewodniczący Prezydium Rady Narodowej m. Poznania Franciszek Frąckowiak

Stejan Askanaso coraz większym zasięgu geograficznym w Międzynarodowych Targach Poznańskich świadczy najlepiej:

U dział krajów europejskich i zamorskich w ogólnej powierzchni wystawowej zagranicznej

Treść 1955 1956 1957 1958 1959 Razem powierzchnia wystawowa zagranicznych w tym: 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 1. kr aj e europej skie 85,8 87,5 89, l 81,0 77,8 2. kraj e zamorskie 14,2 12,5 10,9 19,0 22,2 a) Ameryki Płn. i Płd. O, l 1,3 9,2 12,8 18,7 b) Afryki i Azji 14, l 11,2 1.7 6,2 3,2 c) Australii 1 N owej Zelandii - - - - 0,3

Liczba państw uczestniczących w MTP (łącznie z Polską)

Rok Ilość ł Kolektywy 1955 25 16 1956 36 23 1957 31 22 1958 38 25 1959 47 27

Waga eksponatów ekspedycji krajowej 1 zagranicznej

Waga eksponatów w kg Rok Ekspozycja Ekspozycja Razem kraj owa zagraniczna 1955 6.079.000 2.705.638 8.784.638 1956 3.506.707 2.898.384 6.405.091 1957 1.816.832 4.171.770 5.988.602 1958 1.320.914 4.586.282 5.907.196 1959 1.900.556 4.446.352 6.346.808

Dla celów kronikarskich należałoby rok 1959 potraktować bardziej szczegółowo, co znajdzie swój wyraz w pełnym wyspecyfikowaniu wystawców biorących udział na MTP w bieżącym roku.

Ekspozycja krajowa XXVIII MTP w roku 1959

L. Ilość wy- Powierzchnia wystawowa m 2 P- wytiiawua stawców kryta otwarta razem iL Komitety branżowe 1 Iz. B. Przem. Ciężkiego 450 9.970 10.100 20.070 2 , " " Rolno- Spoż. 245 3.152 1.312 4.464 3 , " Włókienniczego 300 2.089 - 2.089 4 , " Drzewnego 15 869 - 869 5 , " Chemicznego 78 1.105 - 1.105 6 , " Skórze i Gumow. 46 646 646 7 " Mat. Budow1. 63 993 350 1.343 8 , Spółdzielcz. Pracy 314 2.089 - 2.089 9 , Drobnej Wytwórczości 383 945 300 1.245 10 , Górnictwa 15 100 1.516 1.616 11 , Usług Morskich 18 435 - 435 E. Wystawcy pozostali 1 EankPKO 1 156 156 2 NBP 1 84 - 84 3 Dal 1 90 - 90 4 Agp 01 1 58 - 58 5 Polskie Nagrania 1 122 - 122 6 PZU 1 58 - 58 7 CPLiA 1 58 - 58 8 NOT 1 276 - 276 9 Węglokoks 1 20 - 20 10 PoIcargo 1 20 - 20 11 Polimex 1 210 - 210 12 PoIfracht 1 22 22 13 Uniwersał 1 80 80 14 Agencje Morskie 2 58 - 58 15 Baltona 1 214 214 16 PLO, PŻM 2 58 - 58 Razem 1.945 23.977 13.578 37.555

Ekspozycja zagraniczna XXVIII MTP w roku 1959

L. Ilość wy- Powierzchnia wystawowa w m 2 Państwo kryta P- stawców bru tt o otwarta podcienie razem 1 Abisynia 1 10 10 2 Argentyna 1 30 30 3 Australia 36 90 90 4 Austria 73 2.000 140 - 2.140 5 Belgia 24 945 945 6 Brazylia 1 60 60

Stefan Askanas

(c. d.)

Ekspozycja zagraniczna XXVIII MTP w roku 1959

L. Ilość wy- Powierzchnia wystawowa w m 2 Państwo kryta P. stawców brutto otwarta podcienie razem 7 Bułgaria 4* 506 506 8 Chile Z« 1 10 - - 10 9 Chińska RL 14* 2.151 - - 2.151 10 CSR 14* 1.804 1.200 - 3.004 11 Dania 14 650 100 - 750 12 Ekwador 1 10 - - 10 13 Finlandia 14 150 - - 150 14 Francj a 62 2.254 830 - 3.084 15 Grecja 78 275 - - 275 16 Haiti 1 13 - - 13 17 Hiszpania 63 , 760 30 790 18 Holandia 35 1.034 160 - 1.194 19 Indie 70 550 - - 550 20 Irak 25 168 - - 168 21 Izrael 28 224 - - * 224 22 Japonia 15 60 - - 60 23 Jugosławia 46* 802 300 - 1.102 24 Kanada 30 350 - - 350 25 Kolumbia 1 10 - - 10 26 Kongo B elgij skie 1 13 - - 13 27 Luksemburg 2 55 - - 55 28 Maroko 30 150 - - 150 29 Norwegia 9 80 12 - 92 30 Nowa Zelandia 1 13 - - 13 31 NRD 14* 2.216 620 - 2.836 32 NRF 199 8.171 4.073 335 12.579 33 Pakistan 1 13 - - 13 34 Portugalia 1 20 - - 20 35 Rumunia 13* 80 - - 80 36 Sudan 2 30 - - 30 37 Syria 1 13 - - 13 38 Szwajcaria 26 631 30 - 661 39 Szwecja 22 827 240 199 1.266 40 Unia Pd. Afrykańska 1 13 - - 13 41 Urugwaj 1 12 - - 12 42 USA 93 2.342 3.773 698 6.813 43 Wągry 20* 883 480 - 1. 363 44 Wielka Brytania 36 1. 942 2.250 - 4.192 45 Włochy 61 1.256 370 40 1.666 46 ZSRR 9* 2.380 1.000 3.380 Razem 1.195 36.056 15.608 1.272 52.936

* Centrale handlu zagranicznegou;

Po przejrzeniu tych cyfr narzucić się może pytanie: jak to jest właściwie z rentownością Targów? Czy są one opłacalne? Pytanie to należałoby podzielić na dwie części: na dochodowość samego przedsiębiorstwa, jak i na dochód społeczny jaki przynosi impreza targowa. Obliczenie tego jest zależne od metody jaką posługują się specjaliści ekonomiści. Konsultowaliśmy się z szeregiem specjalistów tego zagadnienia, bowiem za każdym razem stosowano odmienne metody obliczeń i co za tym idzie, otrzymywano odmienne wyniki. Niemniej jednak stwierdzono ponad wszelką wątpliwość, że rokrocznie spadają wydatki, wzrastają dochody i że zmniejsza się systematycznie koszt osiągnięcia dewiz. Najlepiej zobrazują to przytoczone poniżej cyfry.

A. Wpływy dewizowe (w tysiącach)

Rok US $ Rb) Równowartość Równowartość w złotych w US $ l 2 3 4 5 1956 455,9 421,4 13.566,0 565,2 1957 625, l 1.932,9 26.599,8 1.108,3 1958 1.607,1 2.187,0 51.692,4 2.153,8

B. Obliczenie kosztu $

Koszt urządzenia MTP Koszt Koszt Rok na l $ Cena l $ uzyskania wyda tki wpływy netto 9:5 l $ 6 l 7 8 9 10 11 12 1956 31.159,0 5.629,2 25.529,8 45,2 24,- 69.2 1957 29.346,2 10.015,6 19.350,6 17,4 24,- 41,4 1958 15.676,5 21.395,1 10.502,5 5,0 24, - 29,0 16.221, l Uwag i: w kolumnie 21:3 podano wpływy zarządu MTP w U S $ 1 Rb l. dodając prze

liczone wg parytetów złote dewizowe, w kol. 4 równowartość w złotych obliczono po jednolitym kursie 1 $ = 24,- zł, 1 Rbl = 6,- zł, w kol. 7 r. 1958 uwzględniono wydatki Zarządu MTP oraz komitetów branżowych wystawców.

Jeżeli dodamy* do tego, że większość wpływów dewizowych pochodzi z usług, tego najbardziej opłacalnego towaru eksportowego na świecie, że czerpiemy olbrzymie korzyści dydaktyczne zupełnie niewymierne, że oszczędzamy dużo dewiz, czyniąc zakupy na Targach i sprzedając tu nasze towary bez wysyłania odpowiedzialnych pracowników handlu zagranicznego za granicę, to z całym spokojem możemy stwierdzić, że Międzynarodowe Targi Poznańskie są dla państwa bardzo korzystne. Obroty handlowe w roku 1959 wskazują 20-procentowy wzrost w stosunku do roku 1958 przy równoczesnych lepszych proporcjach eksportu do importu. Po raz pierwszy zanotowaliśmy przewagę eksportu (wolnodewizowego) oraz wyraźne zwiększenie importu inwestycyjnego przy zmniejszeniu się importu konsumpcyjnego. Te ostatnie korzystne dla nas zmiany są na pewno wynikiem

Stefan

Askanascoraz lepszego zaopatrzenia rynku krajowego przez nasz przemysł. Handlowo spełniły więc Targi swoje zadanie, tym bardziej że nawiązano na nich szereg poważnych kontaktów oraz zapoczątkowano wiele transakcji z partnerami zupełnie dotychczas nam nieznanymi. * * *

MTP jako przedsiębiorstwo przyniosło dochód bilansowy: 1956 - 3.454.596 1957 - 5.531.645 1958 - 9.249.416

Uzyskane dochody jak i dotacje są w przeważającej części używane na rozbudowę terenów targowych. Najlepiej o tym świadczą dwie cyfry: wartość majątku MTP w roku 1955 wynosiła około 25 milionów złotych, zaś w roku 1958 ponad 70 milionów.

Dzięki Międzynarodowym Targom Poznańskim można było zorganizować Wiosenne i Jesienne Targi Krajowe, które pozwalają na lepsze wykorzystanie terenów targowych. Od 1961 roku planujemy Targi Futrzarskie. Ciągły rozwój Targów wymagał opracowania planu perspektywicznego rozbudowy terenów wystawowych oraz tej części miasta, która bezpośrednio przylega do Targów. Plan ten opracowany został równocześnie przez dwa biura projektowe: "Miasfroprojekt" w Poznaniu oraz Biuro Projektów Budownictwa Przemysłowego w Poznaniu, na podstawie założeń przygotowanych przez głównego inżyniera MTP inż. Wożniaka. Oba te projekty są obecnie tematem dyskusji i najlepsze z nich znajdą zastosowanie przy rozbudowie MTP. Plany rozbudowy dzielą się na 3 etapy: pierwszy etap do roku 1965 przewiduje wybudowanie na terenach MTP dwóch nowych hal oraz na miejscu istniejących obecnie hal nr 4, 5 i 6 przy ul. Głogowskiej postawienie dużej nowoczesnej hali. W drugim etapie przewidziana jest modernizacja wszystkich drewnianych pawilonów, zmiana głównego wejścia oraz przebudowa hali nr 7. W trzecim, końcowym etapie, projektuje się zagospodarowanie i włączenie do terenu MTP dotychczasowych terenów Ogrodu Zoologicznego. Niezależnie od unowocześnienia terenów MTP, proj ekty przewidują usprawnienie komunikacji miejskiej. Brak pomieszczeń hotelowych dla gości zagranicznych stał się obecnie "wąskim gardłem" przeszkadzającym w dalszym rozwoju MTP, co przy bardzo poważnej konkurencji nowo organizowanych targów w Brnie, Budapeszcie i Bukareszcie nie jest bez znaczenia. Obecna ilość łóżek w hotelach poznańskich jest mnieisza niż w okresie międzywojennym, a mimo to tolerujemy (przy wzroście ilości mieszkańców o blisko 40%), że np. w dawnym hotelu Monopol mieści się Technikum Kolejowe, a Gospoda Targowa została zlikwidowana. Prawda, że ujrzała nareszcie światło dzienne uchwała Rządu o budowie hotelu na 650 miejsc zlokalizowanego przy ul. Zwierzynieckiej, jednakże jeśli za uchwałą nie pójdą odpowiednie zarządzenia organizacyjne i nie zostaną stworzone specjalnie dogodne warunki zabezpieczające wykonanie robót do l fnaja 1963, sytuacja nie tylko nie ulegnie poprawie, ale pogorszy i tak już trudne warunki naszych hoteli. Na specjalne podkreślenie zasługuje stanowisko rektorów, senatów akademickich, Kuratorium Okręgu Szkolnego Poznańskiego oraz Wydziału Kultury

MTP 1959. Nasze "Mikrusy" podobały SIę także gościom zagranIcznym

Stefan Askanas

Prezydium Rady Narodowej m. Poznania, jak również całej uczącej SIę młodzieży, którzy ze szkodą dla swej nauki zgadzają się na wykorzystanie domów akademickich, internatów i szkół dla celów kwaterunkowych związanych z przyjazdem gości na MTP.

Po pięciu latach od chwili reaktywowania MTP nie ma już chyba nikogo w kraju, kto by kwestionował słuszność organizowania Targów w Poznaniu, a tym bardziej nie ma takich w Poznaniu. W okresie Międzynarodowych Targów Poznańskich mieszkańcy Poznania uzyskują dodatkowe możliwości zarobku, ci którzy mają większe mieszkania, dodatkowe wpływy z tytułu odstępowania pokoi. Ale obok tego korzysta oczywiście miasto. W związku z Targami zaplanowano szereg nowych inwestycji, a te które już były poprzednio ujęte w planach zostały przyspieszone. Dotyczy to specjalnie handlu i usług gastronomicznych. Można by było zaryzykować twierdzenie, że po uzupełnieniu planów 1959/60 ilość miejsc w zakładach gastronomicznych będzie wystarczająca, natomiast daleko w tyle pozostaje jeszcze jakość obsługi i poziom wyposażenia tych lokali. Dzięki Targom miasto jest lepiej oświetlone. Poznań uzyskał możność zakupu szeregu urządzeń dla polepszenia czystości w mieście i dziś na pewno jest jednym z miast w Polsce najlepiej wyposażonych w te środki. Jedyny miesiąc w ciągu roku, w którym komunikacja jest nie deficytowa jest miesiąc czerwiec, a więc miesiąc targowy. Niemniej jednak brak dostatecznych środków finansowych powoduje, że wysiłki zmierzające do przystosowania śródmieścia m. Poznania dla potrzeb targowych odbijają się na potrzebach peryferii miejskich. Z przedsiębiorstw podległych miastu najkorzystniej wypada handel, albowiem obroty w czasie Targów podwajają się, najgorzej zaś gospodarka komunalna (woda, gaz itp), która będąc deficytową w okresie targowym deficyt ten jeszcze pogłębia. Notujemy również pewne straty z tytułu zniszczenia zieleni w okolicach targowych. Czarną stroną zaplecza jest niedoinwestowanie okolic podmiejskich, brak odpowiednich urządzeń wypoczynkowych, brak lokali gastronomicznych, a w tych które są, zupełnie niewłaściwe zaopatrzenie. Sprawa jest o tyle nieprzyjemna, że już trzeci rok z rzędu zapowiadamy polepszenie tej sytuacji. Kończy się jednak na obietnicach. Miastotwórczy charakter Targów nIe podlega dyskusji. Nie ma praWIe anI jednego problemu miejskiego, przy rozpatrywaniu którego nie padłoby słowo "Targi". Wywierają one wpływ zarówno na plany rozwoju i rozbudowy miasta, na kulturę, jak i na jego wygląd zewnętrzny. To wielkie okno na świat jakimi są MTP, to zwracanie trzy razy do roku uwagi najwyższych czynników oraz całego społeczeństwa na Poznań, na pewno z nawiązką pokrywa drobne mankamenty targowych dni. Targi posiadają wiele niewymiernych korzyści, których w żaden sposób nie można podsumować. Zaliczam do nich dydaktyczne wartości Targów. Targi są miejscem pokazu najnowszych zdobyczy techniki, są miejscem porównania, postępu technicznego, a częstokroć nawet miejscem zapoznania się z kulturą narodów. Wiele setek tysięcy ludzi co roku pogłębia swoją wiedzę o świecie, a już najwięcej mieszkańcy Poznania i jego rejonów. Analiza składu zwiedzających wykazuje, że co najmniej J/o zwiedzających należy do grupy poznańskiej. Bardzo pouczający jest fakt, że społeczeństwo poznańskie wyzbyło się prawie całkowicie bałwochwalczego stosunku do cudzoziemców, zachowuje duże poczucie godności narodowej, paimiętając jednak o grzeczności i gościnności, co powoduje, że cudzoziemcy czują się w Poznaniu dobrze. Miasto targowe Poznań stało się dziś za granicą, obok Warszawy, najbardziej znanym miejscem w Polsce i to w najlepszym tego słowa znaczeniu. Mamy nadzieję, że ta dobra opinia Poznania rosnąć będzie stale i bez przerwy. Stefan Askanas