DZIAŁ

Kronika Miasta Poznania 1957.01/06 R.25 Nr1/2

STATYSTYCZNY

URSZULA PRZESTACKA i BOGUMIŁ ZIÓŁEK

PRZEGLĄD WYBRANYCH DANYCH STATYSTYCZNYCH ZA ROK 1956

Powierzchnia oraz gęstość zaludnienia dzielnic Poznania według stanu na 31. XII. 1956 r. l

Tabi. 1

Powierzchnia Ilość Gęstość Dzielnice miasta w ha mieszkańców zaludnienia na l ha O ół e m 21.955 380.027 17,3 Stare Miasto 2.066 81. 940 39,7 Nowe Miasto 10.228 48.114 4,7 Wilda 1.445 69.022 47,8 Grunwald 3.343 105 374 31,5 Jeżyce 4.873 75.577 15,5i Liczba mieszkańców obejmuje mieszkańców stałych oraz osoby czasowo obecne.

Kształtowanie się przeciętnej liczby mieszkańców miasta w poszczególnych kwartałach 1956 ro ku 1

Tab!, 2

K w a r t a ł y Średnia I II ITI IV roczna Ogółem 371.399 372.889 373.20 l 372.254 370 801 S' are Miasto 78.836 79.773 79.726 79.031 78.265 N owe Miasto 46.765 46.997 [47.181 47.197 46 902 Wilda 67.854 67 854 67.918 68.028 67.914 Grunwald 102 616 102.934 103.159 103.163 102.837 Jeżyce 75 328 75.331 75.217 74.835 74883i Liczba mieszkańców obejmuje tylko mieszkańców stałych.

i Poszczególne liczby przytoczone w niektórych tablicach, mogą w późniejszych opracowaniach ulec zmianom.

Tab!. 3

Zawarli związek małżeński z kobietami w wieku lat: Mężczyźni Ogółem w wieku lat: poniżej 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65 20 . . .

1 wIęcej Ogółem 2909 408 1353 622 223 94 80 50 49 15 11 4 Poniżej 20 66 33 24 9 - - - - - - - - 20-24 930 231 593 96 8 l l - - - - - 25-29 1167 129 629 337 56 11 4 l - - - - 30-34 315 10 82 118 79 20 5 - l - - - 35-39 115 2 17 32 36 14 8 6 - - - - 40-44 90 l 6 20 23 17 19 4 - - - - 45-49 81 2 l 5 12 16 20 16 7 2 - - 50-54 52 - l 4 6 7 10 10 10 3 l - 55-59 31 - - l l 3 7 5 10 l 3 - 60-64 32 - - - 2 3 2 7 9 4 4 l 65 i więcej 30 2 4 l 12 5 3 3l Tablica zawiera dane dotyczące tylko tych małżeństw, w których małżonek jest mieszkańcem Poznania.

Tab!. 4

4 Ż Y wo urodzone m a r t w O u r o d son e o ?ółem ślubne pozamatżeńskie o ?ółem, lubne pozamatżeńskie Miesiące razem m. ż. razem m. ż. razem m. ż. razem m. ż. razem m. i. razem m. ż. Ogółem 8313 4309 4004 7919 4106 3813 394 203 191 116 62 54 106 59 47 10 3 7 Styczeń 752 369 383 719 ' 359 360 33 10 23 13 6 7 11 5 6 2 l l Luty 619 331 288 592 ' 316 276 27 15 12 9 4 5 8 4 4 l - l Marzec 800 427 373 753 397 356 47 30 17 15 9 6 14 9 5 l - l Kwiecień 734 395 339 ' 688 371 317 46 24 22 9 4 5 8 4 4 l - l Maj 770 395 375 728 375 353 42 20 22 7 6 l 5 5 - 2 l l Czerwiec 604 311 293 566 294 272 38 17 21 4 3 l 4 3 l - - - Lipiec 619 327 292 588 308 280 31 I 19 12 11 3 8 9 2 7 2 l l Sierpień 740 375 365 716 363 353 24 12 12 12 8 4 11 8 3 l - l Wrzesień 635 316 319 604 301 303 31 15 16 4 3 l 4 3 l - - - Październik 761 408 353 729 391 338 32 17 15 9 5 4 9 5 4 - - - Listopad 663 350 313 634 334 300 29 16 13 11 4 7 11 4 7 - - - Grudzień 616 305 311 602 297 305 14 8 6 12 7 5 12 7 5i Tablica zawiera dane dotyczące tylko urodzeń z matek zamieszkałych w Poznaniu.

Dział statystyczny

Tabl. 5

Urodzenia w 1956 roku, według grup wieku matek oraz kolejności urodzeń* *

Które z kolei Grupy wieku matek Ogółem 15-19 20-24 25-29 30-34J35-39 40- 44J45-49 n n Ogółem 8313 279 2362 2705 1873 788 277 28 l l 2878 244 1391 834 299 79 27 4 - 2 2632 34 757 1023 582 186 47 3 - 3 1495 l 162 556 517 207 47 4 l 4 715 - 41 191 273 144 63 3 - 5 i dalsze 593 - 11 101 202 172 93 14l Dane zawarte w tablicy dotyczą tylko urodzeń z matek zamieszkałych w Poznaniu.

Zmiany miejsca zamieszkania mieszkańców Poznania w 1956 r.

Tabl. 6

Dz i e l n i c e Wyszczególnienie Ogółem 2 Stare Nowe Wilda Grun- Jeżyce Miasto Miasto wal d Przybyło do dzielnic 25.425 6.566 2.563 4.608 7.128 4.560 Ubyło z dzielnic 25.600 5.5 A O 2.907 4.713 7.051 5379 Przyrost wzgl. ubytek - 175 + 1.016 - 344 - 105 + 77 - 819l Dane dotyczą tylko mieszkańców stałych i obejmują tzw. przeprowadzki wewnątrz miasta (przemieszczenia wewnętrzne).

2 Saldo wykazane w tej rubryce teoretycznie nie powinno istnieć, a powstało głównie na skutek nieprzestrzegania przez ludność terminów zgłoszeń zameldowan i wymeldowań. W i e k - l a t Ogółem 0-2 3-6 7-13 14-17 18-59 60 Przvczvnv zgonów 1 w.

wg klas chorób I ż. ż. m. ż. ż. ż. ż. mzem m. m. m. m. m. ID. z. Ogółem 2923 1476 1447 230 178 10 11 14 5 ,15 2 448 345 759 906 Choroby zakaźne 152 92 60 9 4 3 2 l 56 37 25 15 l' razy 139 111 28 l 4 3 l 4 l 14 79 14 10 8 Zatrucia 12 6 6 l 5 2 1 3 Nowotwory 478 207 271 l 2 l 74 109 133 158 Awitaminozy l l Choroby przemiany materii 14 6 8 2 2 4 6 Choroby gruczołów dokrewnycb 4 2 2 l 1 2 Choroby krwi i narządów krwiotwórczych 38 18 20 4 3 l 14 8 2 6 Choroby układu nerwowego 275 134 141 9 3 2 l 2 l 25 35 96 101 Choroby narządów wzroku 2 l l 1 1 Choroby narządów słuchu l l l Choroby narządów krążenia 983 479 504 18 20 3 2 l l 125 97 330 386 Choroby narządów oddechowych 132 72 60 27 29 l l 2 l 11 5 31 24 Choroby narządów trawienia 130 71 59 18 15 35 16 18 28 Choroby narządów ruchu 3 3 l 2 Choroby skóry 4 4 > 3 1 Choroby narządów moczowych 36 23 13 12 7 10 6 Choroby narządów płciowych męskich (prócz wener.) 3 3 l 2 Wady rozwojowe wrodzone 5 3 2 3 l l l Choroby ciąży, porodu i połogu 3 3 3 Choroby noworodków 165 104 61 104 61 Uwiąd starczy 226 78 148 l 77 148 Choroby niedokładnie określone ... . .

1 nIe mIeszczące SIę w mIanownictwie chorób i przyczyn zgonów 117 56 61 33 36 2 7 9 15 14i Według mianowmctwa chorób i przyczyn zgonów obowiązującego od 1. I. 1951 r. l

Tab L 8

S t a n c y w i l n y u g o i e m wolni małżonkowie owdowiali rozwiedzeni n. n. Wiek - lat razem m. i. razem m. ż. azem m. ż. razem m. ż. razem m. ż. razem Ogółem 2923 1476 1447 756 365 391 1292 899 393 843 197 646 28 12 16 4 Poniżej l roku 379 215 164 379 215 164 1- 5 lat 43 21 22 43 21 22 6-10 " 20 12 8 20 12 8 11-15 " 7 5 2 7 5 2 16-20 " 24 22 2 24 22 2 21-25 " 38 23 15 27 18 9 10 5 5 l l 26-30 " 49 32 17 24 18 6 23 13 10 2 l l 31-35 " 59 33 26 16 7 9 43 26 17 36-40 " 50 28 22 5 2 3 43 24 19 l l l 41-45 " 65 31 34 9 4 5 53 27 26 l l 2 2 46-50 " 127 70 57 21 2 19 96 67 29 7 7 3 l 2 51-55 " 187 105 82 20 5 15 132 92 40 28 4 24 7 4 3 56 60 " 210 119 91 24 6 18 159 107 52 25 5 20 2 l l 61-65 " 276 157 119 23 7 16 189 136 53 60 12 48 4 2 2 66-70 " 343 176 167 41 10 31 203 144 59 96 21 75 3 l 2 71-75 " 305 154 151 32 6 26 141 107 34 129 40 89 2 l l l 76-80 " 318 133 185 17 2 15 117 90 27 184 41 143 Ponad 80 421 138 283 24 3 21 83 61 22 313 74 239 l l " n. n. o 2 . 2

Tabl. 9

Liczba osób przybyłych Liczba osób opuszczających Saldo ruchu wędrówkowego 1udoości do miasta miasto (zewnętrznego )2 z tego: z tego : w tym: D zie1nice miasta 13 a a CD' a <rla- -i-» 2 A cd aJ U 'D U 2 -3 .2 'O 4 00/,., mm '3 --3 W; Co cu O cc CO '3 »0 a.2 a .a >>0 . a s.

eS ta a'g ŁJ "-» H to cd m bJD g .* N CD ŁC Ul O .2 O O O O 00.-> cd O N bJD N .u ." aJ · 8 * B-0T3 Ogółem 8671 5674 2891 106 12275 6492 5134 84 · 565 - 3604 - 818 - 2243 S tare Miasto 2151 1358 756 37 3711 2044 1569 19 79 - 1560 - 686 - 813 Nowe Miasto 1130 710 412 8 1105 509 548 l 47 + 25 + 201 - 136 Wiida 1192 759 421 12 1687 957 626 7 97 - 495 - 198 - 205 Grunwald 2228 1373 830 25 2955 1787 1006 12 150 - 727 - 414 - 176 Jeżyce 1970 1474 472 24 2817 1195 1385 45 192 - 847 + 279 - 913

i N a podstawie danych bieżącej ewidencji ludności. Ewidencjonowane fakty dotyczą tylko zameldowan względnie wymeldowań na poY t stały.

2 Znak ,,-" oznacza większy odpływ ludności aniżeli przypływ, znak ,,+" oznacza większy przypływ ludności aniżeli odpływ.

Tab!. 10

U rodzenia Przyrost Zameldo- Wymel- Przyrost Małżeństwa Zgony wzgl. ubytek żywe na turalny wanla dowania napływowy .a Ogółem W tym 0*8 CD niemowląt u o v o U cn T 3 « o CJ Miesiące *a o aJ o N o li o 2-* : CD T3 [ir '" S »<-. 6 o 'N . u'? ¥ 1i a "> csJT ca 60 -Q 60 -Q 60_ .N -Q 60 ,13 60 w sa ja 60 J3 a ts N N N - N N N N N N 5, 2 N ?X o o N N N .3 £ .2 £ 2 "o .a * roR £ is o -w .2 ? .2 i* . [rio CS 1_, N £.

O, A P 6 «8 .

o -< N «1 -. N -' N CD - £.0 £2 o SJ5 co n p -' N co fi !» ** Fi -,- - n", 'foL Rocznie 2909 7,8 8313 22,4 2923 7,8 379 4,5 5390 14,6 8671 23,4 12275 33, l -3604 - 9,7 Styczeń 188 6,1 752 24,3 222 7,2 20 2,6 530 17,1 Luty 230 7,4 619 20,0 247 8,0 25 4,0 372 12,0 [3252 35,0 2457 26,5 + 795 + 8,5 Marzec 279 9,0 800 25,8 263 8,5 40 5,1 537 17,3 Kwkcień 263 8,4 734 23,6 269 8,6 29 4,2 465 15,0 ) Maj 145 4,6 770 24,8 276 8,9 55 7,9 494 15,9 [2566 27,5 2936 31,4 - 370 - 3,9 Czerwiec 242 7,8 604 19,4 229 7,3 30 4,1 375 12,1 Lipiec 176 5,7 619 19,9 244 7,9 24 3,9 375 12,0 J Sierpień 282 9,1 740 23,8 212 6,8 15 2,0 528 17,0 15,1 2697 28,9 -1284 -13,8 Wrzesień 289 9,3 635 20,4 185 5,9 22 3,5 450 14,5 [1413 Październik 270 8,7 761 24,5 227 7,3 27 3,5 534 17.2 Listopad 235 76 663 21,4 280 9,0 54 8,1 383 12,4 [ 1440 15,5 4185 45,0 -2745 -29,5 Grudzień 310 10,0 616 19,9 269 8,7 38 6,2 347 11,2 Ji Wszystkie dane dotyczą: przy naturalnym ruchu ludności - mieszkańców stałych; przy wędrówkowym ruchu ludności - zameldowań i wymeldowań na pobyt stały. (Wędrówkowy ruch ludności obejmuje tylko wędrówki zewnętrzne).

Ogólna charakterystyka komunikacji miejskiej w poszczególnych kwartałach 1956 roku. Tabl. 11

Wyszczególnienie

Środek komunikacji

Przeciętna dzienna ilość wo / ów w ruchu

Przebyte wozokiloinetry w tysiącach

Przewiezienie pasażerów w tys.

Tramwaje 211 Trolleybusy 15 Autobusy 25 Tramwaje 181 Trolleybusy 15 Autobusy 28

Pierwszy kwartał 3.901, l 241,9 416,5

Drugi kwartał 1.290,2 80,4 151,8

Tramwaje Trolleybusy Autobusy 14 31

Trzeci kwartał 3.971,7 242, l 572,0

Tramwaje Trolleybusy Autobusy 11 33

Czwarty kwartał 3.930,4 196,2 630,3

35.543,0 1.544,4 1.930,4

12.777,4 820,3 593,0

35.510,8 2.276,5 2.452,4

39.058,6 1.910,1 2.108,0

Przeciętna dzienna ilość pasażerów przewiezionych środkami komunikacji miejskiej w poszczególnych miesiącach 1956 roku. (w tys. osób) Tabl. 12

Śród e k komun ikacji Miesiące Tramwaje Trolleybusy Autobusy ogółem na je den ogółem na je den ogółem na jeden wóz wóz wóz Ogółem w roku 405,6 2,06 22,4 1,65 24,6 0,77 S tyczeń 398,3 1,87 16,2 1,08 21,1 0,81 Luty 369,4 1,86 16,2 1,16 , 18,3 0,76 Marzec 402,7 1,86 18,4 1,23 24,1 0,96 Kwiecień 415,4 1,% 26.4 1,76 17,0 0,65 Maj 418,4 1,% 28,4 1,89 20,9 0,80 Czerwiec 430,0 3,61 26,3 1,88 20,8 0,67 Lipiec 369,8 1,83 22,4 1,60 26,9 0,90 Sierpień 365,3 1,78 23,7 1,58 28,9 0,93 Wrzesień 424, l 1,97 28,3 2,18 24,0 0,73 Październik 432,9 2,08 25.6 2,13 22,6 0,68 Listopad 423,3 1,97 20,4 1,85 24,0 0,69 Grudzień 417.4 2,03 .16,2 1,47 22,2 069

Dział statystyczny

Stan i działalność wodociągów i kanalizacji w mieście Poznaniu w 1956 roku.

Tabk 13

Wyszczególnienie

Jednostka miary

Ilość

Produkcja wody czystej Długość sieci wodociągowej Ludność fcorizystająca z wodociągów Długość sieci kanalizacyjnej tys. m km tys. osób km

22.244, l 369,7 376,6 335,8

Zaopatrzenie mieszkańców Poznania w wodę w 1956 roku.

Tabl. 14

Miesiące

Sprzedaż wody dla gospodarstw domowych 3 w tys. fi

Przeciętne I zużycie wody przez l mieszkańca w litrach

Przeciętne dobowe zużycie wody przez l mieszkańca w litrach

Ogółem w roku Styczeń Luty Marzec Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Październik Listopad Grudzień

8.632, l 710,6 717,7 677,4 681,8 681,9 750,3 694,4 708,5 804, O 725,2 731,5 748,8

1.928 1.904 1.920 1.804 1.829 1.828 2.010 1.860 1.899 2.155 1.945 1.965 2.015 61 66 58 61 59 67 60 61 72 63 [5 65l Przeciętne stanowią dane szacunkowe.

Miejskie łaźnie w 1956 roku. Tabi. 15 Wyszczególnienie Jednostka miary Ilość Wanny wanna 56 N ai tryski na trysk 75 Usługi - ogółem tys. usług 671.7 w tym: (kąpiele wannowe » » 85,3 " natryskowe 344.8 " basenowe » » 239.3

Hotele w Poznaniu w 1956 roku

Tabl. 16

Wyszczególnienie

Ilość hoteli

Ilość łóżek

Hotele - ogółem w tym Ikomunalne 6

1.048 891

Działalność Miejskich Pralni i Farbiarni w 1956 roku

Tabl. 17

Wyszczególnienie

Jednostka miary

Ilość

Pranie bielizny Czyszczenie chemiczne Farbowanietona

, 303,0 * 629,2 115,4

Zieleń miejska

Tabl. 18

Wyszczególnienie

Jednostka miary

Ilość

Tereny zielone - ogółem Zalesienia P ar ki Zieleńce i promenady Cmentarze Ogrody działkowe Dziecince Ośrodki przywodne Zieleń osiedli mieszkaniowych

3.070,32 1.620,86 819,23 51,21 158,52 390,00 7,60 14,90 8,00ha >

Powierzchnia zieleni w poszczególnych dzielnicach miasta w stosunku do jednego mieszkańca.

Tabl. 19

I)zielnice nrriasta

Ogółem m 2

W tym zieleń uregulowana

Stare Miasto Jeżyce Grunwald Wilda N owe Miasto

29,8 131,5 36.2 17,4 196,9

29,2 59,8 8,8 2,2 115,8

Dział statystyczny

Lecznictwo otwarte (miejskie)

TabI. 20w y s z c z e g ó l n i e ni e

Ogółem

W tymdzielnicoweprzyzakładowe

Liczba przychodni " poradni w itym: ogólne dentystyczne specjalistyczne matki i dziecka 231 102 38 58 33 128 40 14 41 33 103 62 24 17

Żłobki.

Tabl. 21

Wyszczególnienie

Ogółem

W tym dzielnicowe przyzakładowemIeJsc 877 270 607

Liczba żłobków

Ilość przedszkoli w Poznaniu w roku 1956.

Tabl. 22

Dzielnice Razem W tym Państwowe Przyzakład. Caritas Ogółem miasto 77» 26 I 27 24 Stare Miasto 20 7 7 6 Jeżyce 11 3 4 4 Grunwald 19 8 4 7 Wilda 12 3 7 2 N owe Miasto 15 5 5 5 Liczba dzieci w przedszkolach 5.346 1.941 2109 1.296i W tym 2 specjalne.

Tabl. 23 Ogólna charakterystyka szkolnictwa podstawowego w mieście Poznaniu Według stanu na.:

Wyszczególnienie

30. VI. 1956 r.

31. XII. 1956 r.

szkół izb lekcyjnych nauczycieli uczniów uczniów na jednąizbę lekcyjną 514 941 38.020 73 586 1.055 42.235 72

Liczba

Tab!. 24 Wskaźniki zagęszczenia izb lekcyjnych w poszczególnych dzielnicach Poznania

Dzielnica miasta

Ilość uczniów na l izbę lekcyjną * w/g stanu na : 30. VI. 1956 r. 31. XII. 1956 r.

od - do od - do

S tare Miasto Jeżyce Grunwald Wilda N owe Miasto

59 - 124 79 100 50 122 59 95 25 81 24 36 68 29 90 105 107 72

Akcja letnia.

Tab!. 25

Wysz cz eg ólnie nie

Ilość

Dzieci objęte akcją letnią w tym: na koloniach " obozach " półkoloniach " wczasach w mieście

3.306 1.444 192 900 770

Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna

Tab!. 26

Wyszczególnienie

Ilość

Biblioteki w itym filialne Księgozbiór (tomy) Wypożyczenia Czytelnicy 21 365.441 868.236 45.502

Dział statystyczny

Tabl. 27 Przeciętne miesięczne ceny nabiału na targowiskach miejskich w 1956 roku (w złotych).

A r t y k u ł y Miesiące Mleko peł- Śmietana Ser biały, Masło Jaja notłuste osełkowe (niezbie- kwaśna twarogowy wiej skie SWIeze rane) za litr za kg za szt. za litr za kg Styczeń 2,50 19 - 14- 52,75 1,97 Luty 2,50 19 - 14,75 58,50 2,46 MaTzec - 19,- 15,50 61,25 2,07 Kwiecień 2,50 19 - 15,50 60 - 1,45 , Maj 2,30 19- 13,75 57,50 1,36 Czerwiec 2,30 18,- 13,- 60,87 1,42 Lipiec 2,30 17,75 13 - 50,50 1,44 Sierpień 2,30 18 - 14,50 59 - 1,43 Wrzesień 2,30 18,25 15 - 62,50 1,44 Październik 2,45 18, - 14,75 58,- 1,80 Listopad 2,50 18.- 14,- 55,25 2,13 Grudzień 2,50 18,- 14,- 54,50 2,43

Przeciętne miesięczne ceny drobiu na targowiskach miejskich w 1956 roku (w złotych)]

Tabl. 28

Rodzą, drobi u Miesiące Kura żywa Gęś żywa Kaczka Indyk żywy średniej średniej żywa średniej wagI wagI średn. wagi wagI Styczeń 47,50 100, - 5 O - 105,Luty 50,62 105 - 58,33 112,50 Marzec 49,37 - 57.50 105,Kwiecień 50,- - - - Maj 47,50 - 55, - - Czerwiec 48,75 83,33 58,33 90,Lipiec - - 41,66 - Sierpień 47,50 - 45,- - Wrzesień 44,47 87,50 49,37 90 - Październik 48,12 86,87 52,50 97,50 Listopad 45 - 96,87 51,87 93,33 Grudzień 45,- 107,50 52,50 103,33i Kreska oznacza, że dane zjawisko nie występowało.

L I

S T Y

Poznań, dnia 25 kwietnia 1957 r.

Do Redaktora Naczelnego "Kroniki Miasta Poznania" w Poznaniu

W numerze 16 z dnia 20. IV. 1957 r. Tygodnika Zachodniego redaktor naczelny tego pisma Bogusław Kogut zaatakował w felietonie pL "O podstawianiu nogi" moją postawę krytyczną wobec jego powieści pL Z a w i e j a (" Kronika Miasta Poznania" Rocznik XXIV). Felieton Koguta wypełniony niewybrednymi i przejrzystymi aluzjami i inwektywami w stosunku do mojej osoby i pracy literackiej usiłował wmówić w czytelników Tygodnika Zachodniego, że Z a w i e j a wymierza pełną sprawiedliwość działalności Armii Krajowej w czasie okupacji i że nie jest - jak stwierdziłem - utworem ulegającym w tej mierze nieprzyjemnemu i nie tylko literackiemu schematowi. Ponieważ redakcja Tygodnika Zachodniego'" wbrew dobrym obyczajom prasowym odmówiła zamieszczenia mojej repliki, zmuszony jestem - z uwagi na przedmiot sporu wybiegający daleko poza normalny u nas antagonizm między pisarzem, a oceniającym go krytykiem - prosić Pana o udzielenie mi gościny na łamach kierowanego przezeń pisma i opublikowanie poniższego tekstu:

Poznań, dnia 20 kwietnia 1957 r.

Do Pana Bogusława Ko-guta Redaktora Naczelnego "Tygodnika Zachodniego"w Poznaniu

Ponieważ Pański "List spod lipy", zamieszczony w n-rze świątecznym "Tygodnika Zachodniego" z dn. 20 bm. skierowany był bardziej ch> czytelników tego pisma aniżeli do mnie, winien im jestem pewne wyjaśnienia w stosunku do meritum sprawy, czyli do tych partii "Poznania literackiego 1951-1956" ("Kronika Miasta Poznania", rocznik XXIV), w których mówię o pańskiej twórczości, szczególnie zaś o powieści p. t. · "Zawieja". W związku z tym proszę o opublikowanie poniższych uwag w najbliższym numerze "Tygodnika Zachodniego". "Kronika Miasta Poznania" jest pismem o niewielkim nakładzie (zaledwie 1500 egz.).

Wytoczenie sprawy na forum "Tygodnika Zachodniego" czyni koniecznym przedstawienie czytelnikom tegoż ustępu, który wywołał Pański sprzeciw. Pisałem mianowi - cie: "Laureat miasta Poznania, Bogusław Kogut, sprawom, wsi rzeszowskiej i wielkopolskiej poświęcił - jak dotąd dwie powieści: "Zbuntowanych" i "Zawieję" oraz część opowiadań w tomach: "Na krecim tropie" i "Módl się za namz. "Zbuntowani" i "Zawieja" są członami zamierzonej przez pisarza trylogii powieściowej, uogólniającej literacko losy chłopa polskiego w dwudziestoleciu, w czasie okupacji i w Polsce Ludowej na przykładzie jednej Z wielu rzeszowskich wsi. Te ambitne, epickie dążenia zostały jednak przez Koguta zrealizowane w obu powieściach Z niejednakową siłą i cZystością ideoivego i artystycznego wyrazu. Jeżeli "Zbuntowani" są ciekawą i nader świeżą w swych elementach artystycznych monografią literacką m ię d:rywojenn ej wsi podczas strajku chłopskiego kompozycja i faktura psychologiczna "Zawiei" zostaje skrzywiona i zagmatwana poprzez n iekonsekwen tne, pseudoepickie zabiegi pisarza. Co gorsza, realistyczna wizja świata i stosunków międ:ryludzkich, do której Kogut bez

Folemiki i listywarunkowo aspiruje, ulega w "Zawiei" również niewątpliwemu zamąceniu. Nader istotna dla obrazu polskiej konspiracji i walki partyzanckiej na wsi lat 1939-J? sprawa Armii Krajowej nie tylko że nie została oddana przez pisarza w słusznych proporcjach ideowych, ale wręcz nie pokwitował on jej nawet a,r ty stycznie. Schemat ciążący nad tym zagadnieniem nie tylko w literaturze dal tu o sobie znać w najbardziej nieprzyjemnej formie." Postawił mi Pan zarzut, że powyższa ocena dyskwalifikuje moralnie Pana autorski stosunek do problemu A. K. na Rzeszowszczyźnie w czasie wojny, przypisując pewnym partiom "Zawiei" schematyczne ujęcie. Broni się Pan twierdzeniem, iż w "Zawiei" znalazł się nawet pozytywny bohater, właśnie Akowiec, porucznik Kosiarz. Niestety obrona mało przekonywująca. Porucznik Kosiarz sprawia w Pańskim ujęciu wrażenie bardziej naiwnego i otumanionego, a nawet w ostatecznej poincie politycznie szkodliwego człowieka niż subiektywnie uczciwego i pozytywnego bohatera, 'jakim prezentuje go Pan w "Liście spod lipy" i jakim - być może - miał być Kosiarz w intencji autorskiej. Niestety w opinii czytelnika, śmiem twierdzić, wymowa obiektywna tekstu odbiega od zamysłu pisarskiego. Nie w tym jednak tkwi główny problem. Umieszczenie jednego quasi pozytywnego bohatera nie wyczerpuje sprawy A. K, tak zresztą jak nie załatwiłoby tej sprawy i kilku bohaterów, bo nie o przyczepianie czarnych czy białych etykietetek na ludziach chodzi, ale O' proporcje w ukazaniu kontekstu ideowo-społecznego danego czasu. A pod tym względem problem Armii Krajowej, niewątpliwie istotny dla czasu i miejsca akcji "Zawiei", powieści - jak to zgodnie stwierdzili wszyscy jej krytycy - o ambicjach epickiego obrazu lat ostatniej wojny na polskiej wsi, nie został ukazany w sposób choć minimalnie zaspokajający potrzeby poznawcze i estetyczne czytelnika. Nie miałem zresztą zamiaru żądać od Pana gloryfikacji A. K. Jesteśmy dziś naogół zgodni co do oceny aktywów i pasywów tej organizacji. Nie można jednak kwitować historii - tak jak Pan to uczynił w "Zawiei" - jedną chwiejną i niezdecydowaną postacią oraz wieloma przemilczeniami. Z układu "Kroniki Miasta Poznania" wynika, że trudno każdej książce poruszonej w literackim przeglądzie poświęcać studium tak, jak się Pan tego nie dwuznacznie domaga w stosunku do "Zawiei". Jeśli mi zatem użyczy Pan łamów "Tygodnika Zachodniego", chętnie rozwinę moje myśli w punktach, które rażą Pana brakiem argumentacji. Tyle co do meritum Pana zarzutów. Niedwuznaczne zaopatrzenie mej działalności krytycznej epitetem , .partackiego hochsztaplerskiego kłamstwa" (nie licząc innych rozsianych w Pana artykule, ,jjjsynuacji) nosi cechy zniesławienia. Wzywam więc Pana do odwołania tego epitetu ictifeóżniej w 18 (26) numerze "Tygodnika Zachodniego",w przeciwnym bowiem razi», Jjęc5ę musiał w obronie mej czci zwrócić się do sądu koleżeńskiego przy Związku'" Literąt&w Polskich. \ i * l" I Zbigniew Pędziński