IS

Kronika Miasta Poznania 1957.01/06 R.25 Nr1/2

Czas czytania: ok. 6 min.

Bohdan Gruchman i Bcgumił Ziółek

prezentuje 21 pozycji, wydatki pozażywnościowe 25 pozycji. Wydatki pozażywnościowe podzielone są na następujące podgrupy:

1. alkohol i tytoń 2 pozycJe 2. mieszkanie i urządzenia mieszkaniowe 6 POZYCJI 3. opał i światło 6 POZYCJI 4. odzież 1 obuwie 4 pozycJe 5. higiena i zdrowie 2 pozycJe 6. pozostałe 5 POZYCJI

Stosunkowo niewielka ilość pozycji wskaźnika w zestawieniu z rzeczywistymi wydatkami budżetu domowego, może nasuwać pewne zastrzeżenia co do możliwości prawidłowego odzwierciedlania zmian w poziomie kosztów utrzymania; niemniej jednak należy pamiętać o tym, iż z samego charakteru wskaźnika wynika jego reprezentatywny charakter w stosunku do ogółu artykułów, będących przedmiotem konsumpcji ludności. Oparte jest to na założeniu, że każdy artykuł umieszczony we wskaźniku jest reprezentantem pewnej, grupy artykułów, których ceny wykazują takie same zmiany względne jak cena artykułu - reprezentanta. Z tego też względu, przy analizie wskaźników kosztów utrzymania, istotna jest przede wszystkim ich wartość względna. Wskaźnik kosztów utrzymania dla m. Poznania w okresie 1949-1955 r., będący wynikiem przemnożenia norm spożycia przez średnie ceny w danym roku kształtuj e się następuj ąco:

Indeks kosztów utrzymania w Poznaniu w latach 1949-1955 (1949 = lGO)

Tabi. 9 leo. o 113,6 135,0 156,1 227,2 234,1 229,5

Przy przyjęciu za podstawę kosztów utrzymania w 1950 r. ten sam indeks, prZYJmIe taką postać:

Indeks kosztów utrzymania w Poznaniu w latach 1949-1955 (1950 = 100)

Tab'. Itf 88,1 100,0 118,8 137,7 199,8 206,2 202,0

J ak wynika z powyższych liczb, wzrost kosztów utrzymania w tym okresiebył bardzo "duży. W okresie szczytowego napięcia linii rozwojowej wskaźnika, koszty utrzymania były o 134,1% wyższe aniżeli w roku wyjściowym · - 1949. Wzrost wskaźn;ka" kosztów utrzymania z roku na rok przedstawiają następujące liczby:

Wzrost indeksu kosztów utrzymania w stosunku do roku poprzedzającego * Tabl. 11

Ro k 1950 1951 1952 1953 1954 1955 Wzrost wskaźnika w stes. do roku poprzedniego w li/O % 13,6 18,8 15,6 45,5 3,0 2,0 (spadek)

Liczby zawarte w tabeli nr 11 dają odpowiedź na pytanie ile proceni wyniósł wzrost wskaźnika kosztów utrzymania w każdym roku w stosunku do roku poprzedniego. Np. w roku 1953 wskaźnik kosztów utrzymania wzrósł o 45,5% w stosunku do wysokości kosztów utrzymania w 1952 r. Jest to tzw. wskaźnik o podstawie zmiennej, w odróżnieniu od wskaźników o podstawie stałej, tzn. obliczonych w stosunku do jednego i tego samego roku przyjętego za 100, zawartych w tabeli nr 9 i 10.

Przeciętny roczny wzrost kosztów utrzymania w omawianym okresie w Poznaniu wynosił 14,8%. Jednakże lata od 1949 do 1955 z punktu widzenia dynamiki kosztów utrzymania nie były jednakowe. Wyodrębnić można tutaj dwa. zasadnicze okresy: l. okres do roku 1953, w którym roczny wzrost wskaźnika kosztów utrzymania był bardzo wysoki, wynosił bowiem 22,4!%; 2. okres od r. 1953-1955, w którym roczny wzrost wskaźnika kosztów utrzymania był minimalny i wynosił tylko 0,4%. Na tak mały przeciętny roczny wzrost wskaźnika kosztów utrzymania w drugim okresie, decydujący wpływ ' wywarł niewielki wzrost kosztów utrzymania w r. 1954 w stosunku do r. 1953 (zaledwie o 3%), oraz spadek kosztów utrzymania w r. 1955 w stosunku do r. 1954 o 2 % - mimo, iż wskaźnik dla roku 1955 stanowi jeszcze stale 101,0% poziomu wskaźnika z roku 1953.

Tempo wzrostu kosztów utrzymania, z uwagi na różną dynamikę cen, zależy przede wszystkim od struktury schematu budżetu teoretycznego, a głównie od stosunku wydatków żywnościowych do pozażywnościowych w schemacie wskaźnika.

Stosunek wydatków żywnościowych i pozażywnościawych w indeksie kosztów utrzymania w latach 1945-1955 (Ogólny wskaźnik kosztów utrzymania = 100) Tab}

Treść 1949 1950 1951 1952 1953 I 1954 1955 .

Wydatki 50,2 50,2 50,9 55,1 63,5 63,0 62,4 żywnościowe Wydatki poza- 49,8 49,8 49,1 44,9 36,5 37,0 37,6 żywnościowe

Pierwszoplanowe znaczenie posiadają w naszych warunkach niewątpliwie wydatki żywnościowe. Znajduje to również swe odbicie w schemacie wskaźnika kosztów utrzymania, gdzie wydatki te stanowią wg cen roku 1949 - 50,2% ogółu wydatków. Proporcje te, z uwagi na to, iż spożycie określane jest wartościowo, nie są stałe i zależne są każdorazowo od układu cen w danym roku.

2*

Bohdan Gruchman i B&gumit Ziółek

Z uwagi na powyższe zależności, proporcje te - badane w pewnym okresie czasu - obrazują dynamikę cen artykułów objętych wydatkami żywnościowymi oraz pozażywnosclowymi i wskazują, gdzie leży ciężar wzrostu cen, to znaczy, która grupa wydatków obejmuje artykuły o większej dynamice cen. Stosunek wydatków żywnościowych do pozażywnościowych we wskaźniku kosztów utrzymania dla miasta Poznania w badanym okresie przedstawia tab!. nr 12. Wzrost cen artykułów, objętych wydatkami żywnościowymi 1 pozażywnościowymi wskaźnika kosztów utrzymania w stosunku do roku 1949, obrazuje tab!. nr 13. Przeciętny roczny wzrost kosztów żywności w okresie od r. 1949 do 1955 wynosił 19,0%, gdy natomiast przeciętny roczny wzrost pozostałych kosztów utrzymania wyrażał się wskaźnikiem 8,7%. Zasadnicze różnice w tempie wzrosiii kosztów żywności oraz pozostałych kosztów utrzymania, występują przy podzieleniu badanego czasokresu na dwa podokresy, tak jak przy ogólnym wskaźniku kosztów utrzymania; mianowicie na okres od r. 1949 do 1953 oraz od r. 1953 do 1955.

Wydatki żywnościowe 1 pozażywnościowe indeksu kosztów utrzymania w latach 1949-1955 (1949 = 100) Taail. 13

Treść 1950 1951 1952 1953 1954 1955 .

Wydatki żywnościowe 113,7 137,2 171,6 287,5 294,2 285,7 Wydatki pozażywnościowe 113,6 132,9 140,6 166,6 173,6 173,0

W pierwszym, tak koszty żywności jak i pozostałe koszty utrzymania, osiągnęły dość znaczny roczny wzrost wynoszący w pierwszym przypadku 26,3%. w drugim natomiast 13,5%. Po roku 1953 sytuacja zmieniła się krańcowo, bowiem koszty żywności nie wykazywały już wzrostu, lecz minimalny spadek, który przeciętnie w roku wynosił 0,6%. N atomiast pozostałe koszty utrzymania w dalszym ciągu wzrastały, choć w bardzo skromnych (w porównaniu z poprzednim okresem) wymiarach. Wzrost ten wynosił 2, l % w stosunku rocznym. Wzrost pozostałych kosztów utrzymania w stosunku do minimalnego spadku kosztów żywności spowodował niewątpliwie to, że ogólny wskaźnik kosztów utrzymania w okresie od 1953 do 1955 r. nie wykazał spadku, lecz pewien, choć nieznaczny (0,4%) wzrost. Wzrost ogólnego wskaźnika kosztów utrzymania jest wypadkową wzrostu poszczególnych grup wydatków (tzn. cen artykułów zawartych w poszczególnych grupach wydatków), a więc przede wszystkim grupy wydatków żywnościowych i pozażywnościowych. O ile grupę żywnościową można traktować jako jednorodną z punktu widzenia spożycia, o tyle grupa pozażywnościowa już tak silnej jednorodności nie wykazuje, dlatego też celowym jest przedstawienie kształtowania się wzrostu cen artykułów zawartych w poszczególnych podgrupach, aby na tej podstawie móc ustalić kolejność tych podgrup wg natężenia wzrostu cen artykułów przez nie reprezentowanych. Zagadnienie to przedstawia poniższe zestawienie:

Procentowy wzrost poszczególnych grup wydatków pozażywnościowych w latach 1949-1955 (1949 = 100)

T a b ,li

Treść 1950 1951 1952 1953 1954 1955 alkohol i tytoń 106,8 140,6 173 2 223,4 285,4 285,4 mieszkanie i urządzenie mieszkania 100,7 97,8 98,3 118,9 116,5 118,5 opał i światio 98,3 101,1 104,3 237,9 224,2 215,2 odzieżi obuwie 132,2 183,6 199,5 211,9 228, l 227,3 higiena i zdrowie 87,4 80, l 80, l 154,2 138,6 134,1 pozostałe 110,0 108,9 108,9 113,3 113,3 113,3

J ak wynika z powyższego zestawienia, kształtowanie się wzrostu cen artykułów objętych poszczególnymi grupami jest dość zróżnicowane. Niezależnie od tego, również i wzrost cen poszczególnych grup artykułów w badanym, okresie jest stosunkowo nierównomierny. Świadczą o tym współczynniki wzrostu dla poszczególnych grup, które przedstawiają się następująco: Współczynniki wzrostu poszczególnych grup wydatków pezażywnoiciowyeh w latach 1949-1955 Tab!. 15

'i'lS53 1,277 1,000 0,395 1,017 0,942 0,959 1,076 0,996 0,898 0,987 1,000 1,000alkohol i tytoń ],068 1,316 1,231 1,289 mieszkacie i urządzenie mieszkania 1,007 0,969 1,005 1,189 opat i światło 0,983 1,028 1,031 2,280 odzież i obuwie 1,322 1,388 1,086 1,062 higiena i zdrowie 0,894 0,916 1,000 1,925 pozostałe 1,100 0,990 1,000 1,040 Niewątpliwie użycie liczb obrazujących średni roczny wzrost cen w badanym okresie, z uwagi na to, iż współczynniki wzrostu dla każdej grupy wykazują duże zróżnicowanie w poszczególnych latach, jest pewnym uproszczeniem, niemniej jednak wydaje się, iż dla syntetycznego scharakteryzowania ruchu cen artykułów objętych poszczególnymi grupami jest to nieodzowne. Przeciętny roczny wzrost cen artykułów w poszczególnych grupach w okresie od r. 1949 do 1955 wynosił:

1. alkohol i tytoń 2. opał i światło 3. odzież i obuwie 4. higiena i zdrowie 5. mieszkanie i urządzenie mieszko 6* pozostałe

19,0% 18,0% 14,6% 4,9% 2,7% 2,0% (grupa "pozostałe" obejmuje niektóre drobne wydatki pozażywnościowe)

Powyższy artykuł jest częścią publikacji Kronika Miasta Poznania 1957.01/06 R.25 Nr1/2 dostępnej w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku. Właścicielem praw jest Wydawnictwo Miejskie w Poznaniu.
Do góry