JERZY ŁANGOWSKI i JAN ZAUS

Kronika Miasta Poznania 1951/1956 R.24

ROZWÓJ GOSPODARCZO-SPOŁECZNY POZNANIA W ŚWIETLE PROGRAMU WYBORCZEGO FRONTU NARODOWEGO

Program wyborczy Miejskiego Komitetu Frontu Narodowego opublikowany w listopadzie 1954 T., przed wyborami do Rad N arodowych, opracowany został przez wyłonioną z Komitetu specjalną Komisję redakcyjną, w skład której wchodzili również przedstawiciele czynnika koordynującego życie gospodarcze miasta - Miejskiej Komisji Planowania Gospodarczego. Zespół redakcyjny opracowując program dążył do ujęcia w nim najistotniejszych zadań, wymagających szczególnej uwagi Rady w czasie jej nowej kadencji. Zwracano uwagę przede wszystkim na te zagadnienia, któ r e bezpośrednio wpływają na warunki bytowe mieszkańców. Jako czołowe zadanie wysunięto sprawę budownictwa mieszkaniowego, uważając zagadnienie to za najbardziej palące i wymagające jak najwcześniejszego uregulowania. Staraniem Zespołu redakcyjnego było również zwrócenie nowej Radzie uwagi na sprawę szkolnictwa podstawowego w naszym mieście. Sytuacja, jaka wytworzyła się w r. 1954 na odcinku szkolnictwa podstawowego zmusiła kompetentne czynniki do uznania tego zagadnienia za jeden z najważniejszych problemów gospodarczych w Poznaniu. W okresie tym we wszystkich szkołach w mniejszym lub większym stopniu odbywała się nauka dwuzmianowa, a 22 izby lekcyjne wykorzystywane były na naukę trzy zmianową, która trwała aż do późnych godzin wieczornych. Przeciętny wskaźnik ilości uczniów na jedną izbę lekcyjną wynosił wówczas 66,5. N atomiast zagęszczenie w poszczególnych obiektach szkolnych było o wiele większe, przykładem tego to Szkoła nr 37 przy ul. Garbary , w której wskaźnik zagęszczenia wynosił 115 uczniów na 1 izbę lekcyjną.

Dalsze zadania ujęte w programie z zakresu gospodarki komunalnej, przemysłu, obrotu towarowego, zdrowia, kultury oraz rolnictwa były odbiciem ówczesnego rozeznania sytuacji gospodarczej miasta, naszych potrzeb i możliwości ich realizacji. Zadania te opracowano w sposób umiarkowany, lecz mobilizujący zarazem. Chodziło bowiem Zespołowi redakcyjnemu o to, aby nowowybranej Radzie, aj wraz z nią całej ludności Poznania dostarczyć jasną, wyraźną i możliwą do wykonania wytyczną działania. Na przestrzeni okresu, który minął od momentu ustalenia programu wyborczego, w ogólnej sytuacji gospodarczej kraju i miasta zaszły poważne zmiany. Dlatego też pomiędzy tezami programu a ich realizacją zachodzą pewne różnice. Często mają one charakter dodatni, gdy np. uzyskane efekty znacznie przekraczają założenia. Niestety, mamy również do czynienia ze zbyt optymistycznymi przewidywaniami i rozciągnięciem się wykonania -pewnych zadań na okres dłuższy, niż to przewidziano uprzednio (np. odbudowa St. Rynku). Niektóre zadania musiały odpaść wobec obiektywnej niemożliwości ich wykonania a na ich miejsce weszły nowel, o tym samym efekcie ilościowym i jakościowym. Ogólnie biorąc realizacja programu wyborczego Frontu N arodowego w Poznaniu przebiega na ogół pomyślnie. Zachowane są podstawowe kierunki wytyczone w pro

Jerzy Łangowski i Jan Zaus

gramie, a zmierzające do poprawy warunków bytowych ludności i uczynienia z Poznania miasta o wysokim standarcie cywilizacyjnym i kulturalnym. W szczegółach realizacja programu wyborczego przedstawia się następująco: W roku 1955 zakończona została odbudowa strony wschodniej St. Rynku oraz odcinka pomiędzy ul. Wrocławską, a ul. Swiętosławską w zakresie przeróbek budowlanych, elewacji i wystroju plastycznego. N a stronie północnej St. Rynku na odcinku od ul. Wronieckiej do Rynkowej rozpoczęto prace przy elewacji i przebudowie frontu dwóch kamienic. Do końca 1956 r. ukończone będą prace przy elewacji 6-ciu kamienic na tym odcinku, j ak również kilku kamieniczek na ścianie zachodniej. N a koniec roku 1956 przewiduje eiię ponadto ukończenie budowy Wagi Miejskiej w stanie surowym oraz budowy Pałacu Działyńskich i sąsiedniego budynku nr 79. Zaplanowana na rok bież. budowa Sukiennic i Arsenału musiała być odłożona do przyszłego roku wobec odrzucenia projektu przez Radę Konserwatorów Ministerstwa Kultury i Sztuki. Rada Konserwatorów odrzucając projekt uzasadniła swoje postępowanie koniecznością rekonstrukcji Arsenału i Sukiennic na istniejących fundamentach. Zastrzeżenie Rady zgłoszone w obecnym stadium zaawansowania prac nad dokumentacją zabudowy wewnętrznej w konsekwencji spowoduje konieczność niemal całkowitego przepracowania projektu, a tym samym opóźnienie prac. RozpaUując odbudowę St. Rynku z punktu widzenia całokształtu przeprowadzonych robót stwierdzić można, iż założenia odbudowy nie zostały zrealizowane na tyle na ile pozwalały warunki. Przyczyny tego stanu są różne. Subiektywne, tzn. dotyczące wykonawcy, i obiektywne (rzecz jasna z punktu widzenia terenu), dotyczące władz nadrzędnych. Przyczyny subiektywne to przede wszystkim niewłaściwa organizacja robót, która uwidoczniła się szczególnie w roku 1955. Zjednoczenie Budownictwa Miejskiego nr 1 bowiem w wypadku prowadzonych robót na St. Rynku nie wzięło pod uwagę specyfiki robót i nie wyodrębniło z odcinka .Budowy nr 1 zespołu roboczego do budowy "St. Rynek". W wyniku tego błędu budowa "Stary Rynek" nie miała dostatecznej ilości wykwalifikowanych rzemieślników, których kierownictwo O. B. nr 1 że znaczną szkodą dla Rynku dowolnie przerzucało na inne budowy, traktuj ąc St. Rynek drugorzędnie. Nie można również pominąć takich przyczyn opóźniających odbudowę, jak trudności w zaopatrzeniu materiałowym, a w szczególności w zdobyciu dachówki i blachy. Przyczyny obiektywne - niezależne od terenu - opóźniające tempo robót, uwidoczniły się szczególnie w roku bieżącym. Wymienić tu trzeba przede wszystkim niesłuszne zablokowanie przez Bank Inwestycyjny niewykorzystanych w r. 1955 kredytów Nacz. Rady Odbudowy Warszawy. W wyniku takiego stanu rzeczy nie można było prowadzić w pierwszym kwartale bież. roku robót elewacyjno-plastycznych na północnej pierzei Rynku, Wskutek zablokowania kredytów uległy zahamowaniu również prace nad dokumentacją. Drugim charakterystycznym przykładem opóźniania odbudowy to nieustaleńie na czas przez władze centralne głównego inwestora robót realizowanych z kredytów N. R. O. W. Przeoczenie tej sprawy przez czynnik centralny uniemożliwiło uruchomienie dotowanych przez N. R. O. W. na rok 1956 na odbudowę St. Rynku 5 milionów zł.

Jakie obecnie przewiduje się trudności w szybkiej odbudowie St. Rynku? Wiadomo jest, że elewacją kończy isiię tylko te budynki, które są już w pełni do tego pod względem budowlanym przygotowane. Nie wszystkie jednak budynki są i mogą być przygotowane, gdyż szereg obiektów na stronie zachodniej, południowej i północnej musi być gruntownie przebudowanych, a nawet z powodu złego stanu zburzonych i od nowa wybudowanych. Łączy to się - rzecz jasna - ze sprawą mieszkań zastępczych, których na razie nie ma. Poza tym Stary Rynek musi otrzymać nową podłogę (jezdnie i chodniki) . Uporanie się z tym wszystkim będzie wymagało środków i czasu - tak, że całkowita odbudowa St. Rynku przeciągnie się do roku 1960.

Odbudowa Biblioteki Raczyńskich została zakończona i obiekt oddano do użytku w pierwszej połowie 1956 r. Odbudowa Placu Wielkopolskiego została w zasadzie całkowicie zakończona z wyjątkiem narożnika przy ul. Solnej. Prace przy odbudowie Placu Młodej Gwardii jeszcze trwają i zostaną ukończone do końca bież. roku z wyjątkiem budynku należącego do Akademii Medycznej, która nie zdołała mimo wielu monitów władz budowlanych przystąpić do odbudowy. W chwili obecnej A. M. jest w trakcie opracowywania założeń projektowych, tak że rozpoczęcie odbudowy prawdopodobnie nastąpi dopiero w roku 1958. Założona w programie budowa bloków mieszkalnych na Chwalisz ewie nie została rozpoczęta. Budowa ta uzależniona jest od przeprowadzenia nowej trasy GarbaryChwaliszewo-Środka. W chwili obecnej jest opracowany już projekt koordynacyjny trasy oparły na szczegółowym planie zagospodarowania przestrzennego. Projekt ten został zatwierdzony przez Prezydium M. Rj N. W związku z tym jednak, że budowa trasy ma charakter inwestycji wielomilionowej przewiduje się, iż rozpoczęcie jej nastąpi nie prędzej, niż w latach 1960-65, tak że budowa bloków mieszkalnych automatycznie zostaje przesunięta na lata późniejsze. Do budowy bloków mieszkalnych przy ul. Bohaterów i ul. Marchlewskiego nie przy-, stąpiono z uwagi na brak sprecyzowanego planu urbanistycznego tej części miasta. W zamian za te zadania odbudowano spalone domy przy ul. Głogowskiej, Strucia iRatajczaka. W realizacji znajdują się prace budowlane przy ul. 23 Lutego na odcinku od ul. Nowowiejskiego do Al. Marcinkowskiego oraz na narożniku ul. 23 Lutego i Al. Marcinkowskiego. Zakończenie prac przewiduje się na koniec roku bieżącego. Z początkiem IV kwartału br. nastąpi rozpoczęcie budowy systemem uprzemysłowionym domów mieszkalnych przy ul. Przybyszewskiego na odcinku od ul. Dąbrowskiego do ul. Szamarzewskiego oraz rozpoczęcie budowy osiedla przy ul. Dąbrowskiego i Szpitalnej. W wyniku rozbudowy osiedla dębieckiego w okresie od stycznia 1955 r. do chwili obecnej wybudowano łącznie 569 izb. Do końca r. 1957 przewiduje się wybudowanie dalszych 3,52 izb. Projektowanej budowy domów mieszkalnych na Ratajach nie rozpoczęto ponieważ brak uzbrojenia terenu w urządzenia komunalne wytworzył konieczność utrzymania w dalszym ciągu budownictwa na lewym brzegu Warty. W miejsce tych zadań weszły nowe, jak: budowa domów mieszkalnych systemem uprzemysłowionym przy ul. Świerczewskiego i SzamotuIskiej, planowane rozpoczęcie w r. 1957 budowy 16-tys. osiedla w dzielnicach J eżyce i Grunwald. Do końca 1955 r. wybudowano 56 domków jednorodzinnych (267 izb mieszkalnych) przy następujących ulicach: Grunwaldzkiej, Kasztelańskiej, Czechosłowackiej i w Szczepankowie. W latach 1956-1957 przewidziana jest budowa dalszych 308 domków jednorodzinnych o łącznej ilości 1.490 izb mie.-izkalnych. Dodatkowo projektuje się w 1957 r. budowę 40 domków jednorodzinnych przy Osiedlu Grunwaldzkim na ogólną sumę 2 miln. złotych.

Wspomnieć należy, że w minionym okresie zakończono w zasadzie budownictwo plombowe na terenie miasta. Luki, które jeszcze uwidaczniają się w naszym mleSCle (Czerwonej Armii) nie będą narazie zabudowane z uwagi na projektowane poszerzenie ulicy. Odnośnie ujętych w programie zadań z zakresu komunikacji przyjąć można, że są one na ogół pomyślnie realizowane. W roku 1955 ukończono budowę i cMano do użytku linię tramwajową na odcinku od Rataj dp Starołęki. Poza tym dla odciążenia

Jerzy Łangowski i Jan Zausruchu tramwajowego w śródmieściu prowadzi się roboty przy budowie linii od mostu Marchlewskiego przez ul. Dzierżyńskiego do ul. Przemysłowej. W roku 1955 wykonano odcinek linii tramwajowej od Drogi Dębińskiej do ul. Dzierżyńskiego oraz roboty ziemne proj ektowanego przedłużenia od ul. Dzierżyńskiego do ul. Przemysłowej. W roku bież. wykonuje się roboty drogowe oraz budowę torowiska tramwajowego, co umożliwi uruchomienie linii już w roku bieżącym. Całkowite ukończenie planowanych robót przewiduje się na rok 1957. Przeprowadzenie linii tramwajowej od ul. Dąbrowskiego przez ul. Przybyszewskiego, Reymonta, Hetmańską, Traugutta do ul. Dzierżyńskiego przewidziane jest do realizacji w latach 1958-1959. Sieć tramwajowa ulegnie zwiększeniu o 3.800 m toru pojedynczego. Budowa linii przebiegać będzie w dwóch 'etapach: 1 - budowa linii na ul. Hetmańskiej od ul. Głogowskiej do ul. Dzierżyńskiego, 2. - od ul. Hetmańskiej przez ul. Reymonta, Przybyszewskiego i Żeromskiego. Niemniej pomyślnie przebiega realizacja zadań dotyczących innych działów gospodarki narodowej. Od stycznia 1955 r. uruchomiono 213 nowych punktów usługowych przemysłowych i nieprzemysłowych, 293 placówek rzemiosła indywidualnego, 61 placówek handlu detalicznego oraz 6 zakładów żywienia zbiorowego. Poza tym w związku z XXIV M. T. P. przeprowadzono na szeroką skalę akcję remontów i modernizacji placówek handlowych. Akcją objętych zostało 105 placówek handlowych oraz 29 lokali gastronomicznych. W dziedzinie rolnictwa naczelnym zamierzeniem gospodarczym dla m. Poznania była cprawa podniesienia spożycia i zagwarantowania zaopatrzenia mieszkańców miasta w warzywa i owoce. Realizacja programu rozwoju produkcji owoców i warzyw zmierzała tak do zwiększenia produkcji lokalnej Poznania, jak też do zorganizowania dowozu z terenów położonych jak najbliżej miasta. Celem więc osiągnięcia planowanefgo na rok 1960 spożycia 100 kg warzyw, zaprojektowano pierwotnie utworzenie zwaitego rejonu upraw warzywnych w promieniu 40 km od Poznania. Ukazanie się jednak w sierpniu 1955 r. U chwały Prezydium Rządu Nr 636 zmodyfikowało zagadnienie rozwoju warzywnictwa nadając mu ramy ogólnokrajowe. W myśl tej U chwały postanowiono akcję produkcji warzyw naszego terenu ująć w skali wojewódzkiej i poza gospodarstwami indywidualnymi objąć nią w znaczniejszym stopniu spółdzielnie produkcyjne, a szczególnie rozwinąć produkcję w P. G. R. (wzrost o 60%). Stosownie do zaleceń tej U chwały naczelnym problemem jest przede wszystkim zapewnienie warunków dla podniesienia wydajności warzyw z ha oraz zwrócenie uwagi na rozwinięcie produkcji warzyw pod szkłem. W rezultacie m. i. zaplanowany został kombinat ogrodniczy P. G. R. w Owińskach z produkcją warzyw gruntowych na obszarze 60 ha oraz produkcją pod szkłem o powierzchni ok. 2,5 ha. Częściowe uruchomienie tego obiektu przypada na rok 1957. W efekcie opracowanego planu rozwoju produkcji warzyw, konsumpcja warzyw przez mieszkańców Poznania z ca 60 kg na osobę w 1954 r. wzrosła na ca 70 kg na osobę w 1955 r. i przy konsekwentnym uwzględnieniu bodźców wymienionych w U chwale należy się liczyć z; uzyskaniem w 1960 r. pełnego zabezpieczenia konsumpcji w proporcji 100 kg warzyw gruntowych ora5I 1 kg na osobę warzyw spod szkła. Zgodnie z założeniami programu nastąpiła poważna rozbudowa klmik Akademii Medycznej. W roku 1955 została oddana do użytku III Klinika Chirurgiczna A. M. w Szpitalu im. Strusia na łączną liczbę 100 łóżek. Zaznaczyć należy że utworzenie Kliniki wpłynęło w zasadzie na powiększenie stanu łóżek samej Akademii, natomiast nie zmieniło na korzyść ogólnej liczby łóżek w mieście. Poza tym A. M. uzyskała nowe pomieszczenia dla Klinik N eurologicznej i Neurochirurgicznej, powiększając tym samym stan łóżek o 83. Budowa Zakładu Anatomii Patologicznej przy ul. Marcelińskiej znajduje się w toku.

Zakończenie przewiduje się na koniec 1957 r. Również w 1957 r. zostanie oddana doużytku Wojewódzka Stacja Krwiodawstwa (przy ul. Marcelinskiej). Ponadto projektuje się w roku 1957 rozpoczęcie budowy 3 przychodni obwodowo-rejonowych dla dzielnic: Jeżyce, Grunwald oraz Nowe Miasto. Budowa szpitala zakaźnego przy ul. Bułgarskiej o 300 łóżkach jest przewidziana w planie inwestycyjnym na lata 1958-1960. Z dziedziny urządzeń oświatowych w roku szkolnym 1956j57 przekazano do użytku nowe szkoły: przy ul. Stalingradzkiej, Żeromskiego, Winkiera, rozbudowano szkołę przy ul. Jumkowskiej (ogólna ilość nowych izb: 64). W roku 1956 rozpoczęto budowę dalszych nowych szkół przy ul. Solnej, Przybyszewskiego, Calliera oraz w ramach budownictwa D. B. O. R. przy ul. Traugutta na ogólną ilość 112 izbla Kronika Miasta Poznania