ALEKSANDER KRZYMIŃSKI

Kronika Miasta Poznania 1951/1956 R.24

Czas czytania: ok. 27 min.

XXIV i XXV MIĘDZYNARODOWE TARGI POZNAŃSKIE

Międzynarodowe Targi Poznańskie odbyły się w roku bieżącym po raz 25 obchodząc niejako jubileusz swego istnienia. Od roku 1921, w którym inicjatywą społeczeństwa poznańskiego powołano t. zw. Targ Poznański, jako przedsiębiorstwo miejskie, do chwili wybuchu II wojny światowej zorganizowano ogółem 19 imprez wystawienniczo-targowych (łącznie z Powszechną Wystawą Krajową), z czego 15 z udziałem wystawców zagranicznych.

U dział wystawców zagranicznych zwiększał się stopniowo w miarę rozwoju stosunków handlowych Polski z zagranicą, stanowiąc w 1939 r. około 35% (1925 - 20,7%) ogółu wystawców. Przedwojenne Targi Poznańskie stanowiły poważny instrument rozwoju gospodarczego kapitalistycznej Polski, realizując interesy kapitalistycznych grup samorządu gospodarczego (reprezentowane przez zrzeszenie wystawców, t. zw. Radę Interesentów Międzynarodowych Targów Poznańskich). Jako punkt koncentracji podaży i popytu, stanowiły M. T. P. środek wzmożenia konsumpcji, traktowanej jako zasadnicze narzędzie do zwalczenia kryzysu gospodarczego 1). Przedwojenne Targi były doskonałym obrazem rynku, na którym zagraniczne kapitały monopolistyczne, walczyły między sobą o zdobycie rynku kraju zależnego, jakim była Polska. W latach 1934-1939 charakterystycznym był wzrost liczby wystawców z Niemiec hitlerowskich, sięgający w 1938 r. do 56,6% ogółu wystawców zagranicznych - wystawiających głównie maszyny przemysłowe 2 ) . Odzwierciadlało to kierunek ekspansji produkcji niemieckiej przestawiającej się w latach 1934-1936 na zadania woj enne i coraz silniejsze uczestniczenie Polski (w latach 1934-1939) wbrew swym interesom w rozbudowie militarystycznej gospodarki Niemiec. Targi Poznańskie do 1939 r. były typem t. zw. wielobranżowych targów wzorcowych o charakterze eksportowym 3). Stwierdzić trzeba, 'że wystawcy krajowi reprezentowali cały kraj (w 1938 r.

93,7% wystawców krajowych pochodziło spoza Wielkopolski 4 ). Wzrost ich ilości w latach 1934-1939 świadczył o cyklicznym ożywieniu gospodarczym i okresie koniunktury. Jako centrum handlu zagranicznego ówczesnej Polski -. kraju gospodarczo zacofanego, będącego doskonałym rynkiem zbytu dla wysoko uprzemysłowionych krajów zachodniej Europy, Targi Poznańskie wyrobiły sobie poważną pozycję w Europie. Świadczył o tym zasięg geogra

') Wypowiedź dr. R. Góreckiego ówczesnego ministra przemysłu i handlu, Biuletyn Targów Międzynarodowych z dnia 30. III. 1936 r. nr l.

*) J. Ziółkowski, Międzynarodowe Targi Poznańskie w przeszłości i obecnie, Przegląd Zachodni, Nr 5j6 - 1955 r.

3) Targi wzorcowe (Mustermesse) pokaz jedynie wzorów produkcyjnych przy wykluczeniu możliwości sprzedaży ze stoiska. 4) J. Ziółkowski, op. ci1.

Aleksander ' Krzymińskiliczny M. T. P. (maksymalna ilość reprezentowanych krajów zagranicznych w latach 1925-1939 wynosiła 36), jak również duża ilość wystawców zagranicznych oraz obroty przekraczające 120 min. złotych w 1938 r.""). Biorąc'pod uwagę te momenty, jak również wielkość powierzchni wystawowej oraz ilość zwiedzających, można określić pozycję przedwojennych MTP, jako czwartą w Europie - po Lipsku, Mediolanie, Lyonie.

s

W Polsce Ludowej reaktywowano Targi Poznańskie w 1947 r. (XX MTP) opierając całą imprezę w związku z zasadniczymi zmianami ustrojowymi, na nowych założeniach organizacyjnych. Targi Poznańskie przestały reprezentować interesy grup kapitalistycznych i obcego kapitału, stały się natomiast instrumentem polityki gospodarczej państwa ludowego. Okres 1947-1950, w którym odbyto cztery imprezy targowe, to okres wykształcania się nowych form i funkcji tej instytucji. W latach 1947-1950 zanikała stopniowo funkcja Targów w dziedzinie handlu zagranicznego. Organizowano wówczas stopniowo coraz większe imprezy' o charakterze przeglądu wytwórczości narodowej, propagującej wyższość ustroju socjalistycznego oraz osiągnięcia władzy ludowej w zakresie przebudowy gospodarczej, socjalnej i kulturalnej, jak również mobilizujących do budowy podstaw socjalizmu. Wielki wysiłek organizacyjny i finansowy przeznaczony był na wydobycie z Targów ich funkcji propagandowo-dydaktycznej przy dużym nacisku na t. zw. ekspozycję problemową, przy celowym nieraz ograniczaniu ekspozycji towarowej. W wielu wypadkach - np. na XXIII M. T. P. architekt - pro-» jektant stoiska usuwał ze stoiska eksponaty towarowe tylko dlatego, że jego zdaniem nie odpowiadały poziomowi artystycznemu. Usunięte zaś eksponaty były poszukiwanym artykułem eksportowym 0). O charakterze targów decydował wówczas nie eksporter lub producent, lecz propagandysta i architekt. Efekty propagandowo-polityczne, dla uzyskania których mobilizowano zastępy grafików i plastyków, powoływano służby t. zw. dydaktycznego wykorzystania targów (przewodnicy - agitatorzy), używano mnóstwo różnych środków propagandowych, przesłaniały konieczność uzyskania efektów ekonomicznych w handlu zagranicznym. I tak np. decyzja o nadaniu Targom w 1950 r. charakteru wystawy dorobku gospodarczego, spowodowała ułożenie programu ekspozycji o niespotykanym rozmachu pod względem rozwiązań architektonicznych, plastycznych i materiałowych, programu nie liczącego się w żadnym wypadku z kosztamC). Koszty tzw. ekspozycji problemowo-dydaktycznej, a więc ekspozycji nietowarowej poszczególnych komitetów branżowych wystawców, stanowiły w 1950 r. - 56,9% całości kosztów uczestnictwa tychże komitetów (faktyczne koszty t. zw. ekspozycji problemowej były dużo wyższe, jeżeli weźmiemy pod uwagę, że projektowanie i budowa stoisk przebiegała pod aspektem nie handlowego pokazania eksponatu, lecz propagandowego).

.) Głównie jednakże w imporcie (wg J. Ziółkowskiego, op. cit).

e) Sprawozdanie z XXIIIM. T. P. ) Sprawozdanie z XXIIIM. T. P.

Ogólny koszt imprezy zbliżał się do wysokości l miliarda złotych w starej walucie. Nakłady zaś, które należało ponieść dla właściwego "pokazania" eksponatu interesantowi t. zn. koszty obcługi, utrzymania stoiska (właściwe koszty handlowe) itd. nie przekraczały przeciętnie 2%. Ogólnie zaś w 1950 r. koszty ekspozycji programowej przekroczyły 20,7% kosztów całego uczestnictwa polskiego. Specyficzne piętno wielkiej wystawy krajowej dla najszerszych i nie wyselekcjonowany eh grup społecznych, nadawała wówczas wielka ilość zwiedzających od 351.500 osób w 1947 r. do 1.114.982 osób w 1950 r. przy przeciętnej frekwencji dziennej od 39.055 osób w 1947 r. do 61.297 osób (w pierwszym tygodniu trwania targów 1950 r.)8). Zasadniczym zadaniem było wówczas uzyskanie jak największej ilości zwiedzających, również z naj dalszych woj ewództw. Zagadnienie propagandy i konieczność wydobycia efektów propagandowych przysłaniało całkowicie funkcję ekonomiczną Targów Poznańskich oraz próby kształtowania ich jako imprezy handlowej. Jednocześnie udział wystawców zagranicznych zmniejszał się z roku na rok. W roku 1948 brali udział wystawcy 16 państw w tym 11 kapitalistycznych, zajmując 29% ogólnej powierzchni wystawowej. W 1949 r. powierzchnia dla wystawców zagranicznych, wyłączając ZSRR - zmniejszyła się do 20% ogólnej powierzchni, w 1950 r. zwiększyła się nieznacznie do 30% dzięki większej powierzchni zajętej przez kraje demokracji ludowych. W 1950 r. kraje kapitalistyczne zajmowały 2,5 tys. nr wobec 5,5 tys. nr w 1949 r. - tj. zaledwie 4, l % ogólnej powierzchni. O wielkim braku zainteresowania organizatorów wystawcami zagranicznymi (poza demokracjami ludowymi, których udział traktowany był raczej propagandowo) świadczą liczne fakty rezygnacji zgłoszonych już zagranicznych firm, na skutek przewlekłego załatwiania formalności, jak również słaba reklama i akwizycja zagranicą. Niewątpliwie ogólna sytuacja obozu pokoju na rynkach kapitalistycznych wywołana planem Marshalla i dyktatem amerykańskim oraz zacieśniającą się blokadą nowego rynku socjalistycznego, wywierała też pewien wpływ, jednakże zainteresowanie kupców zagranicznych Targami Poznańskimi przekraczało znacznie ilość przyjętych udziałów. Stan taki odbił się w sposób zasadniczy na obrotach handlowych i ilości zawartych transakcji. W 1950 r. zawarto w eksporcie 21 kontraktów z 8 krajami, w imporcie 67 drobnych kontraktów z 8 krajami co w sumie daje ogólną wartość obrotów w kwocie 1.379.000 dolarów") . W 1949 r. zawarto w zakresie eksportu transakcje wartości 2.254.306 dolarów (nawiązanych transakcji wartości 1.400.700 dolarów) w zakresie importu wartości 1.926.413 dolarów (nawiązanych transakcji wartości 555.908 dolarów). Stwierdzić poza tym trzeba, że nawet funkcja MTP jako wielkiej wystawy dorobku gospodarczego w roku 1950 wyraźnie zaczęła maleć, gdyż użyte środki propagandy nie trafiały do zwiedzającego, czego dowodem mogą być wyniki przeprowadzonych ankiet statystycznych 10).

8) Sprawozdanie z XXIIIM. T. P.

9) M. Stalski i A. Krzymiński, Sprawozdanie z XXIV. MTP, Ekonomista Nr 5-6j55 fU) Sprawozdanie z XXIIM. T. P.

Aleksander Krzymiński

Przerwa 5-cio letnia w działalności Targów Poznańskich, nastąpiła przede wszystkim na skutek znacznego spadku obrotów handlowych z krajami kapitalistycznymi, co spowodowane było naciskiem Stanów Zjednoczonych wobec państw uczestniczących w planie Marshalla i tzw. wspólnocie obronnej. Szereg aktów represyjnych, jak np. osławiony Battle Act z 1951 r. oraz liczne inne ograniczenia, spowodowały znaczne zmniejszenie obrotów Polski z krajami kapitalistycznymi (z 2.133 min. rubli w 1950 r. do 1.897,6 min. rubli w 1953 r., 2.107,7 min. rubli w 1954 r. «). Rok 1954 przyniósł znaczną poprawę stosunków handlu Wschód-Zachód, konsekwentna postawa państw socjalizmu odniosła sukces. Koła gospodarcze krajów zachodnich coraz wyraźniej wykazywały zainteresowanie handlem z Polską, zmieniło się również nastawienie kapitalistycznych kół rządowych. W 1955 r. ogólne obroty Polski z krajami kapitalistycznymi zdecydowanie zaczęły wzrastać.

Wytyczne II Zjazdu Partii oraz Uchwała Prezydium Rządu z lipca 1954 r.

o aktywizacji eksportu, jak również osiągnięcia naszego przemysłu w planie 6-letnim, zakończenie planu, niedobór bilansu płatniczego w związku z występującą dosyć ostro dysproporcją między wzrostem importu a eksportu w latach 1954-55, oto czynniki, które wpłynęły na decyzję Rządu o organizacji XXIV MTP, jednakże pojętych jako imprezy handlowej, mającej przede wszystkim na celu rozszerzenie naszych obrotów. Targi Poznańskie wracały do swej właściwej funkcji targów międzynarodowych. Przy decyzji o organizacji XXIV MTP brano również pod uwagę aspekt propagandowy. Rok 1955 był ostatnim rokiem planu 6-letniego, stąd Targi miały być również przeglądem naszych osiągnięć zarówno dla kraju jak i zagranicy, miały zachęcić polskiego robotnika i inżyniera do wysiłku nad produkcją eksportową, której jakość zaczęła się pogarszać. Postawienie problemu organizacji targów międzynarodowych, nie jako wystawy, lecz jako pewnej specyficznej formy handlu zagranicznego w gospodarce socjalistycznej, instytucji, która swoją zewnętrzną treścią miała przypominać istniejące i szeroko rozbudowane instytucje w krajach kapitalistycznych, było nowatorskie. W gospodarce kapitalistycznej hamowanej w swym rozwoju cyklicznymi kryzysami, targi międzynarodowe '') - spełniają zupełnie sprecyzowaną rolę instrumentu "rozkręcania" koniunktury, koncentracji podaży i popytu, jednakże nie w interesie narodu i klas pracujących, lecz grup kapitalistycznych przedsiębiorców. W krajach zacofanych gospodarczo targi są doskonałym polem penetracji obcego kapitału 'i są dodatkowym narzędziem uzależnienia tych krajów od produkcji państw rozwiniętych gospodarczo. W gospodarce kapitalistycznej powstają one żywiołowo z inicjatywy grup producentów czy pośredników szukających dodatkowego zbytu dla swych produktów, względnie po

".) z. Schellenberg, Stosunki Polski z krajami kapitalistycznymi w okresie Planu 6-letniego, Handel Zagraniczny, Nr 4/56.

fi) A więc obejmujące swym zasięgiem więcej państw i oddziaływujące transakcjami na nich zawartymi na obrót międzynarodowy kilku państw.

IDY

wstają z inicjatywy samorządów gospodarczych czy terytorialnych lub też prywatnej inicjatywy przedsiębiorców dla osiągnięcia maksymalnego zysku. W powojennej Europie kapitalistycznej targi są tak szeroko rozpowszechnione, że mówi się nawet o zjawisku "inflacji targów". W gospodarce socjalistycznej zasadniczym zadaniem instytucji targów jest należyte przygotowanie warunków do zwiększenia obrotów handlu zagranicznego poprzez skoncentrowanie krajowej podaży eksportowej, jak również koncentrację potencjalnych kontrahentów importowych. Stąd też dobór wystawców zagranicznych będzie wynikał z analizy rynku, stanowiącego przedmiot penetracji krajowych organizacji handlu zagranicznego. Planowa akwizycja wystawców, jako przyszłego kontrahenta jest cechą charakterystyczną dla instytucji targowych typu socjalistycznego, stanowiących'instrument planowej polityki handlowej. Jest zrozumiałe, że ze względu na istniejącą ścisłą współpracę gospodarczą między państwami socjalizmu, ich zasadnicza funkcja ekonomiczna koncentruje się do oddziaływania na obroty z krajami obozu kapitalistycznego, chociaż spełnia również pewne funkcje dla handlu wewnątrz rynku socjalistycznego. Oddziaływanie targów na zwiększenie rocznego wolumenu obrotów handlu zagranicznego, jest znaczne, choć nie zawsze widoczne w krótkim okresie czasu (transakcje t .zw. nawiązane realizowane są kilka miesięcy po imprezie). Przy polityce aktywizacji eksportu oraz utrzymania rezerw dewizowych, gdzie szuka się wszelkich możliwych środków zwiększających wywóz, przyczyniają się do dodatkowej aktywizacji kontrahenta, również dla potrzeb importu - zwłaszcza przy transakcjach wiązanych i kompensacie towarowej. Stanowią również duże ułatwienia dla klienta kapitalistycznego, który zwłaszcza przy stosowaniu przez kraje socjalistyczne organizacji targów typu wielobranżowego (w odróżnieniu od licznych kapitalistycznych organizacji jednobranżowych) może orientować się w całości popytu eksportowego danego kraju, jak również w stosunkach zachodzących na danym rynku. W aspekcie politycznym obrotów międzynarodowych targi stanowią jedną z właściwych płaszczyzn nawiązywania stosunków i ich rozwoju z kapitalistycznym Zachodem. Kupcy kapitalistyczni doceniają znaczenie tych instytucji dla rozwoju stosunków handlowych między Wschodem a Zachodem. Na sesji Komitetu Rozwoju Handlu w łonie Komisji Gospodarczej O. N. Z. dla Europy w 1955 r. wyraźnie przecież stwierdzono, że międzynarodowe targi są jednym z najlepszych instrumentów w rozwiązywaniu problemu stosunków handlowych między rynkiem socjalistycznym a kapitalistycznym. Jakie jest znaczenie targów dla obrotów międzynarodowych wewnątrz rynku państw socjalistycznych? W związku z wzajemną pomocą gospodarczą w ramach obozu pokoju powstaje dla krajów socjalistycznych ważne zadanie, polegające na skoordynowaniu planów gospodarczych (szczególnie eksportowoimportowych). Dla właściwej koordynacji planów konieczna jest znajomość możliwości produkcyjnych poszczególnych kontrahentów. Zgodnie z postanowieniami Traktatu Warszawskiego o wzajemnym poparciu i pomocy, zadanie to nabiera szczególnego znaczenia. Targi stwarzają możliwości, które dotychczas nie były w pełni wykorzystywane. Porównanie produktów, wymiana doświadczeń technicznych i handlowych powinna mieć

Aleksander Krzymińskizasadniczy wpływ na ustawianie planów rozbudowy przemysłu w związku z międzynarodowym podziałem pracy. Oczywiście znaczenie targów dla gospodarki socjalistycznej nie ogranicza się tylko do wymiany doświadczeń. N a Targach Lipskich czy w Poznaniu zawiera się coraz więcej kontraktów importowych czy eksportowych pomiędzy przedsiębiorstwami handlu zagranicznego państw socjalistycznych. Umowy handlowe krajów socjalizmu zobowiązują kontrahentów do zawarcia szczegółowych transakcji w ramach ustalonych kontyngentów eksportowych i importowych. Targi umożliwiają zarówno gospodarzom jak i gościom bardziej celowe i korzystne, a czasem również i szybsze zrealizowanie przewidzianych umowami obrotu, a ponadto zawarcie za obustronną zgodą transakcji pozaumownych, najczęściej na warunkach kompensaty. Oddziaływanie targów na gospodarkę kraju uzewnętrznia się dużym wpływem na produkcję eksportową. Duże wymagania stawiane odnośnie wykończenia eksponatów przy założeniu, że wykończenie tegoż winno stać na poziomie przeciętnego produktu eksportowego, przyczynia się do podniesienia jakości towarów przeznaczonych na eksport. Zasadnicze znaczenie ma również porównanie jakości wytwórczości krajowej z zagraniczną konkurencyjną. To zbliżenie krajowego producenta do rynku danego artykułu, jakiego poważnym przekrojem jest ekspozycja zagraniczna w danym artykule, przyczynia się nie tylko do podniesienia jakości produktu, lecz do postępu technicznego, do doskonalenia konstrukcji i tym samym do zwiększenia konkurencyjności wyrobów eksportowych. Wspomnieć należy również o wpływie na bilans płatniczy, który nie ogranicza się tylko do sum z pozycji towarowych. Dochodzą tu dochody ze sprzedaży wszelkiego rodzaju usług targowych (montaże, instalacje itp.) oraz dochody całego tzw. przemysłu turystycznego.

Przy organizacji XXIV M. T. P. po raz pierwszy w historii targów w Polsce Ludowej wyraźnie postawiono organizatorom zadanie stworzenia targów eksportowych o znaczeniu i zasięgu międzynarodowym. Zadanie to - jak 'stwierdzimy nie zostało ściśle wykonane, dopiero bowiem na XXV M. T. P. impreza poznańska nabrała wyraźnych cech targów eksportowych. Określenie XXIV M. T. P., jako targów eksportowych postulowało, że eksponatem winien być tylko produkt eksportowy, że cała organizacja krajowej ekspozycji - łącznie z obsługą handlową winna być nastawiona pod kątem widzenia potrzeb wywozu. Jakie momenty składały się na tak wyraźne określenie charakteru XXIV M. T. P.? Uchwała Prezydium Rządu o organizacji XXIV M. T. P. była nawiązaniem do wytycznych Uchwały Prezydium Rządu P. R. L. z lipca 1954 r. o aktywizacji naszego eksportu, stanowiąc jednocześnie wyraz planowego realizowania wytycznych II Zjazdu P. Z. P. R. w zakresie handlu zagranicznego. II Zjazd P. Z. P. R. wytyczył drogi dalszego rozwoju gospodarczego naszego kraju i podniesienia stopy życiowej ludności. Dla pełnego wykonania tego programu konieczny jest, obok dalszego rozwoju importu dla przemysłu ciężkiego, poważny wzrost importu zarówno surowców jak i gotowych wyrobów, maszyn i urządzeń przemysłowych dla przemysłów: lekkiego, rolno-spożywczego, drobnego i rzemiosła, produkujących towary na potrzeby rynkowe oraz dla rolnictwa. Niezbędne jest także zwiększenie importu szeregu towarów konsumpcyjnych dla lepszego zaopatrzenia rynku. Ażeby zadania te mogły być pomyślnie wykonane, konieczne jest wykorzystanie wszystkich naszych możliwości eksportowych, jak również usunięcie dotychczasowych niedociągnięć i braków w dziedzinie eksportu. Stąd też XXIV Targi Poznańskie w odróżnieniu od poprzednich M. T. P. miały być planowym środkiem, koniecznym do zrealizowania określonych celów w zakresie rozszerzania stosunków wymiennych z innymi państwami. Zaprezentowanie całokształtu możliwości eksportowych naszego przemysłu, a więc umożliwienie bezpośredniego zapoznania się z jakością towarów, czy rozpiętością oferowanych usług miało przyczynić się do poważnej aktywizacji polskiego handlu zagranicznego, a szczególnie eksportu, dając szereg konkretnych efektów handlowych. Podkreślenie w Uchwale Rządu znaczenia dużego udziału wszystkich interesantów zagranicznych, w tym również z krajów kapitalistycznych, przyczyniło się do nadania XXIV M. T. P. charakteru międzynarodowej konferencji handlowej, dzięki umożliwieniu prowadzenia pertraktacji handlowych nie tylko między wystawcami, lecz również między interesantami i penetrującymi nowe rynki kupcami. Drugim momentem określającym wyraźny charakter imprezy, jako targów eksportowych, było postawienie tezy (W Założeniach programowych), że "głównym przedmiotem ekspozycji będzie polska produkcja eksportowa, a więc towary, które są już eksportowane oraz takie, które winny stać się artykułem eksportowym". Jednocześnie wyraźnie postanowiono, że ekspozycja problemowa stanowić będzie jedynie uzupełnienie ekspozycji towarowej. Pamiętać należy, że na Targach Poznańskich okresu 1947-50 dominujący udział w ekspozycji miała ekspozycja problemowa nadająca tymże imprezom (wbrew zresztą pierwotnym zamierzeniom organizatorów) charakter wystawowy. Również nie podkreślano w latach 1947-50, że przedmiotem ekspozycji jest towar eksportowy. Wystawiany wówczas produkt, był osiągnięciem produkcyjnym, prototypem, a zaledwie w małym stopniu przeciętnym towarem eksportowym. Realizacja tych założeń nie przebiegła stricte po myśli koncepcji powodując utrzymanie silnych cech wystawowych XXIV M. T. P. Przyczyn było kilka. Po pierwsze - przemysł w większości wypadków traktował XXIV M. T. P.

przede wszystkim, jako przegląd osiągnięć i dorobku w sześciolatce. Ustalanie list eksponatów towarowych nie zawsze odbywało się w ścisłym oparciu o listę eksportową. Wystawiono stąd szereg artykułów nie będących jeszcze w eksporcie, a będących jedynie prototypami (np. samochód małolitrażowy" Syrena" motocykl "Junak" itp.). W wielu wypadkach klient zagraniczny z rozczarowaniem dowiadywał się, że wystawiony towar nie jest przedmiotem eksportu. "Wystawowe" nastawienie przedstawicieli resortów przy minimalnym zainteresowaniu handlowym odbiło się na współpracy central handlu zagranicznego z przedstawicielami produkcji. Niekorzystna organizacja wystawców krajowych zrzeszonych w t. zw. komitety branżowe wystawców, do których wchodziły centrale handlu zagranicznego, lecz bez głosu decydującego, wpłynęła na zatracenie w trakcie przygotowań celu handlowego imprezy. Przyznać

Aleksander Krzymińskitrzeba, że w wielu wypadkach centrale handlu zagranIcznego traktowały Targi, jako pokaz produkcji.

Po drugie - względy artystyczno-architektoniczne decydowały o treści ekspozycji towarowej (ilość i asortyment eksponatów), względy zaś handlowe traktowane były nadal ubocznie. (Świadczy o tym chociażby taki fakt, że resort przemysłu materiałów budowlanych uzależniał ustalenie ilości i asortymentu eksponatów od projektu architektonicznego). Po trzecie -. przy eksponowaniu większości towarów dominowała nadal koncepcja artystyczno-dekoracyjna przy minimalnym udziale koncepcji handlowo-reklamowej. Przyznać jednakże trzeba, że po raz pierwszy pojawiły się eksponaty, które były demonstrowane w użyciu (jak np. maszyny w ruchu), jak również eksponaty będące reklamową syntezą pewnego asortymentu (np. dla kryształów - żyrandol-gigant kryształowy). Scenariusz generalny imprezy będący programem treści imprezy, zawierał jednak nadal za dużo dyspozycji architektoniczno - plastycznej oraz elementów problemowo - dydaktycznych (przesądzając w ten sposób charakter wystawowy XXIV M. T. P.) przy jednoczesnym okólnikowym sformułowaniu dominanty, którą miała być ekspozycja towarowa.

Po czwarte - eksploatacja XXIV M. T. P. nastawiona była na wchłonięcie wielkiej ilości niewyselekc jonowany eh grup zwiedzających.

XXV M. T. P. organizowane były wyłącznie, jako impreza handlowa przy stanowczym zerwaniu z tradycjami wystawowego traktowania Targów. Uchwała Prezydium Rządu określająca charakter imprezy stwierdzała, że XXV M.T. P. służyć mają "wzmożeniu wymiany towarowej z zagranicą, zdobyciu nowych rynków zbytu i rozszerzaniu możliwości eksportowych". Organizacja imprezy powierzona została ministrowi handlu zagranicznego oraz Polskiej Izbie Handlu Zagranicznego. Wystawcami polskiej ekspozycji określono resorty gospodarcze, zrzeszone w komisje robocze z tym, że przedsiębiorstwa handlu zagranicznego otrzymały funkcję koordynatorów wystawców w ramach danej komisji. Jednocześnie 18 przedsiębiorstw handlu zagranicznego reprezentowało wobec zagranicy cały asortyment produkcji fabryk resortów gospodarczych. Konsekwencją ustalenia tej zasady tzw. przedmiotowej ekspozycji (tzn., że głównym kryterium podziału ekspozycji jest eksponat) było zgrupowanie eksponatów wg zakresu działania i asortymentów central handlu zagranicznego, a nie jak poprzednio (tj. na XXIV MTP»>wg dziedzin gospodarki narodowej. W praktyce targowej, oznaczało to wielkie ułatwienie dla kupca zagranicznego, jak również dla naszego aparatu handlu zagranicznego negocjonującego nie w oderwaniu od eksponatu. Jako eksponat dopuszczono w roku 1956 wyłącznie tylko towar eksportowy. Wykluczono wszelkie artykuły przeznaczone do konsumpcji wewnętrznej oraz prototypy. Opracowanie list towarowych zostało powierzone centralom handlu zagranicznego, a ich ostateczne zatwierdzenie zastrzeżone kierownikowi resortu handlu zagranicznego.

Aleksander Krzymiński

Porównanie globalnej powierzchni wystawowej do powierzchni zajmowanej przez wystawców zagranicznych (w tys. nr)

Powierzchnia wystawowa % ogólnej powierzchni Rok z tego wystawcy eksploatacyjnej zajętej globalna przez zagranicznych krajowi zagraniczni wystawców 1947 19,89 16,60 3.29 16.5 1955 75,98 47,58 28,40 37,4 1956 84,40 48,59 35,81 42,4

Charakterystycznym jest wzrost powierzchni wystawowej wystawców zagranicznych w latach 1947, 1955 i 1956. Podczas gdy w 1947 r. powierzchnia zajęta przez wystawców zagranicznych wynosiła 16,5% powierzchni ogólnej, to w roku 1955 zwiększyła się już do 37,4% z tego tylko kraje demokracji ludowych (ZSRR, Albania, Bułgaria, Chiny Ludowe, Czechosłowacja, NRD, Węgry, Wietnamska Rep. Ludowa) zajmowały około 24% powierzchni globalnej, zaś około 13% zajmowały kraje kapitalistyczne. W roku 1956 - udział zagranicy zwiększa się do 42,4%, przy czym zwiększa się poważnie udział krajów kapitalistycznych, które zajmowały około 23 % całej powierzchni. Zwiększenie udziału wystawców kapitalistycznych ma oczywiście związek z ogólnym rozwojem obrotów rynku kapitalistycznego z Polską w latach 1954-1955, kiedy klimat polityczny w stosunkach międzynarodowych uległ poprawie 13). U dział wystawców kapitalistycznych jest ściśle związany z trendem obrotów z tymi krajami. Najwięksi nasi kontrahenci byli przeważnie najsilniej ilościowo i jakościowo reprezentowani na MTP. I tak np. nasze obroty z Niemiecką Republiką Federalną od 1953 r. ustawicznie zwiększają się - wyeksportowaliśmy w 1953 r. towary wartości 63.617 tys. rubli, w 1955 r. za 118,023 tys. rubli przy jednoczesnym wzroście w imporcie: z 59.450 rys. rubli w 1953 r. do 94.339 tys. rubli w 1955 r. "). W związku z tym, zwiększył się poważnie udział wystawców zachodnio-niemieckich. W 1955 r. 44 wystawców zajmowało 2.134 m 2 powierzchni eksponatami, które ważyły 145,2 ton, w 1956 r. 74 wystawców zajmowało 5.347 m 2 powierzchni eksponatami o łącznej wadze 456,8 ton. Również i charakter tej największej ekspozycji kapitalistycznej zmienił się zasadniczo - co ma związek ze strukturą towarową naszych obrotów z tym krajem. Do N. R. F. eksportujemy w dużych ilościach węgiel kamienny (w 1955 roku za 44.909 tys. rubli) papierówkę, wyroby walcowane, oraz żywność - importujemy zaś maszyny i urządzenia, rudę żelazną, wyroby przemysłu chemicznego. N. R. F. w 1955 r. wystawiało głównie artykuły konsumpcyjne (od aparatów do golenia do fortepianów) - podczas, gdy w 1956 r. zwracała uwagę duża

13) Przy bazie 1953 r. = 100 wskaźnik obrotu rynku kapitalistycznego z Polską kształtował się w latach: 1948 = 129, 1954=115, 1955 = 132 (dane styczeń-czerwiec w stosunku rocznym) wg St. Gall, Rozwój stosunków handlowych Wschód-Zachód, Handel Zagraniczny, Nr 5j56.

") Op. cit. str. 23.

11,5

ilość wystawców reprezentujących produkty inwestycyjne (np. maszyny i urządzenia przemysłowe, motory i silniki, produkty chemiczne, samochody). Wielka Brytania jest krajem, z którym obroty nasze wzrastają (po stronie eksportu w 1953 r. - 242.170 tys. rubli, w 1955 r. - 311.655 tys. rubli, w imporcie w 1953 r. - 232.237 tys. rubli, w 1955 - 279.269 tys. rubli. Jest to najpoważniejszy z naszych partnerów handlowych z europejskich krajów kapitalistycznych) lr». W roku 1955 - 13 wystawców angielskich zajmowało 1.275 m 2 eksponatami wagi 88,9 ton - w 1956 r. 22 wystawców zajmowało 2.412 m 2 eksponatami o wadze 164,1 ton - będąc trzecim krajem co do wielkości zajmowanej powierzchni. Eksponaty w 1956 r.: - narzędzia elektryczne przemysłowe, maszyny rolnicze, samochody, sprzęt medyczny, tekstylia. Francja - (jest naszym najpoważniejszym po Wielkiej Brytanii importerem w 1955 r.) zajmowała w 1955 r. - 2400 m 2 (68 wystawców - 161,4 ton eksponatów) w 1956 r. - 3.566 m 2 (92 wystawców - 229,2 ton eksponatów). Eksponaty (w 1956 r.) to głównie: środki transportowe, samochody, części samochodowe, urządzenia elektryczne i maszyny, odzież, artykuły chemiczne, wyroby tekstylne, napoje alkoholowe. Poważny był również udział Austrii (importuje przede wszystkim z Polski węgiel, dostarcza maszyny i urządzenia przemysłowe, zajmując czwarte miejsce jeżeli chodzi o nasze obroty z krajami kapitalistycznymi europejskimi w roku 1955). Eksponaty (w 1956 r.) to głównie: maszyny i wyposażenia techniczne, urządzenia elektryczne przemysłowe, odzież, artykuły sportowe i turystyczne, maszyny rolnicze. Kraj ten zajmował w 1955 r. 1700 m\ w 1956 - 1911 m 2 . Finlandia - (znajdująca się w tabeli naszego eksportu na drugim miejscu, w imporcie na piątym - co do wielkości obrotów) poważny odbiorca naszego węgla kamiennego i bunkru, tekstylii, dostawca przede wszystkim celulozy

Najwięksi wystawcy kapitalistyczni (kraje europejskie i pozaeuropejskie)l 9 5 5 l 9 5 3 Kraj e Ilość Powierz- Waga Ilość Powierz- Waga wy- chnia kryta eksponatów wy- chnia kryta eksponatów stawców -4- otwarta w tonach stawców -f otwarta w tonach l 2 3 4 2 4 4 Ogółem 277 10 084 622,6 533 19 856 1.270,4 N. R. F. 44 2134 145,2 74 5 347 456,8 Francie 68 2 400 161,4 92 3 566 229,2 W. Brytania 13 1275 88,9 22 2 412 164, l Belgia 50 1700 76,5 41 1911 90,4 Austria 39 610 - 66 1845 135,5 Izrael l 10 0,03 59 185 3,0 Brazylia 2 10 00,3 25 185 1,3 Argentyna - - - 35 160 0,6

15) Handel Zagraniczny, Nr 5j56, str. 23.

Aleksander Krzymiński

włókienniczej i papierniczej, reprezentowana była jedynie w 1955 r. przez jednego wystawcę (20 nr) w 1956 przez trzech (54 m 2 ). Szwecja - (zajmująca jako odbiorca naszego eksportu piąte miejsce w tabeli wartościowej - głównie odbiorca węgla kamiennego i produktów naftowych, dostarczająca nam maszyny i urządzenia) zajmowała w 1955 r. (6 wystawców) 360 nr, w 1956 (11 wystawców) - 670 nr, wystawiając przede wszystkim maszyny i wyposażenia przemysłowe, urządzenia elektryczne i przemysłowe maszyny. Z krajów pozaeuropejskich w 1956 r. największe stoisko oficjalne (grupujące kolektyw wystawców) posiadał Izrael, który wystawiał bardzo szeroki asortyment eksponatów. Argentyna (zajmująca pierwsze miejsce co do wartości w naszym imporcie z kapitalistycznych krajów pozaeuropejskich, drugie - w eksporcie) występowała w 1956 r. po raz pierwszy na MTP, wystawiając na stoisku oficjalnym artykuły objęte polską listą importową, jak skóry surowe, wełny, garbniki. Brazylia (trzecie miejsce w naszym, eksporcie do pozaeuropejskich krajów, a w imporcie drugie) wystawiała wełny, skóry, kawę, kakao, tytoń. Po raz pierwszy po wojnie w XXIV i XXV MTP wzięły udział: Indie, Maroko, Paragwaj, Portugalia, Sudan, Tunis, Izrael, NRF, Grecja, Finlandia, Luksemburg, Liechtenstein, Meksyk. Zainteresowanie Targami przekraczało możliwości lokalizacji. Wiele zgłaszających się odpadło również na skutek braku zainteresowania przez nasz aparat handlu zagranicznego oferowanymi artykułami w ramach obligatoryjnego kontyngentu targowego. Kraje obozu pokoju - należące do tradycyjnych gości MTP w 1956 r. zmniejszyły (w porównaniu do 1955 r.) swoją powierzchnię wystawową; nie brał udziału Związek Radziecki (poza stoiskiem na targach książki) oraz Albania; natomiast po raz pierwszy od 1948 r. wystąpiła Jugosławia. Ekspozycje towarowe tych państw, stanowiły duży przegląd osiągnięć gospodarczych i kulturalnych krajów socjalizmu, jednocześnie będąc podkreśleniem dążności do współpracy międzynarodowej. Zaznaczyć trzeba, że dużym osiągnięciem naszego aparatu akwizycyjnego był liczny udział wystawców kapitalistycznych, również z krajów egzotycznych i pozaeuropejskich. Kupcy z 26 krajów kapitalistycznych (w 1955 r. z 16) wykazali żywe zainteresowanie handlem z Polską, chociaż w wielu wypadkach - przy zupełnej nieznajomości naszego rynku, oferując artykuły luksusowej konsumpcji czy też usługi turystyczne (np. Meksyk). Analiza struktury eksponatów (towarowych) wystawców zagranicznych wykazała, że na XXV MTP dominowały towary inwestycyjne -. w przeważającym procencie przede wszystkim wszelkiego rodzaju maszyny. Świadczy to o docenianiu Polski - jako poważnego odbiorcy maszyn i urządzeń - w związku z ciągłą rozbudową i unowocześnieniem naszego przemysłu. Charakterystycznym był również udział wystawców pozaeuropejskich oferujących surowce, z pominięciem pośredników w europejskich krajach kapitalistycznych.

Układ branżowy ekspozycji krajowej w 1956 r. różnił się znacznie w porównaniu do 1955 r. (XXIV MTP). Wystawcy krajowi na XXIV MTP (powierzchniawystawowa 47.579 nr) zgrupowani zostali w cztery wielkie grupy obejmujące poszczególne działy produkcji tj. przemysł ciężki maszynowo-metalowy, lekki, przemysł drobny i rzemiosło, przemysł rolno-spożywczy. Największą powierzchnię wystawową (przeszło 21 tys. m 2 ) oraz największą ilość eksponatów wystawił wówczas przemysł maszynowo-metalowy. W 1956 r. wystawcy krajowi podzieleni zostali wg potrzeb eksportu. 18 central handlu zagranicznego, reprezentujących 1.246 fabryk produkujących na eksport - stanowiło kryterium podziału ekspozycji polskiej obejmującej 23.394 mI> pow. krytej i 25.200 nr pow. otwartej, ogółem 48.594 nr. Również na XXV MTP - gdzie ściślej jednakże przestrzegano zasady, że przedmiotem ekspozycji jest tylko towar eksportowy - przemysł maszynowy był najsilniejszym akcentem naszej ekspozycji, zajmując przeszło 60% powierzchni ekspozycji krajowej. Wielka ilość eksponatów (3.506 tys. kg) na XXV MTP (ustawiona w linii prostej przekraczałaby 25 km) wystawiona została w sposób bardziej reklamowo-handlowy, co wyrażało się chociaż stwarzaniem stoisk grupujących szereg artykułów różnych branż tej samej użytkowości. · Ekspozycja polska była w 1956 r. (bardziej niż w 1955 r.) potraktowana przez architekta i plastyka jako salon próbek i wzorów dla naszych przedsiębiorstw handlu zagranicznego - przy mniejszym udziale propagandowej ekspozycji problemowej. W roku 1956 większy nacisk położono na właściwą obsługę handlowo-techniczną naszej ekspozycji, lepsze wyposażenie aparatu handlowego w ulotki i druki reklamowe, staranniejsze przygotowanie wywieszek reklamowych na eksponatach. Reasumując stwierdzić trzeba, że dopiero organizatorom XXV MTP udało się nadać polskiej ekspozycji charakter ekspozycji eksportowej - przede wszystkim dzięki wystawieniu tylko towaru eksportowego wzgl. wchodzącego do eksportu -. jak również dzięki potraktowaniu plastyki i architektury targów i stoisk, jako tła i uzupełnienia eksponatu.

XXIV-tym M. T. P. - postawiono jako cel polityczno-propagandowy, zapoznanie społeczeństwa z osiągnięciami planu 6-letniego. To założenie rzutowało w sposób zasadniczy na ustawienie polityki zwiedzania MTP. Sięgnięto tutaj do tradycji targów z okresu 1947--50, gdzie do efektów polityczno-propagandowych MTP zaliczano liczbę zwiedzających z kraju. To nastawienie w sposób zasadniczy odbiło się na "klimacie handlowym" imprezy i zdecydowanie nieprzychylnie zostało przyjęte przez handlowców polskich i interesantów zagranicznych. Wielkie masy zwiedzających "dziko" oraz w wielkich wycieczkach utrudniały normalną działalność handlową wystawców, wpływając nawet negatywnie na efekty ekonomiczne. Te wszystkie momenty wzięte zostały pod uwagę przy organizacji XXV MTP, gdzie po raz pierwszy w tradycjach MTP limitowano liczbę zwiedzających z kraju - przy jednoczesnej próbie doboru uczestników. Przy poważnym ograniczeniu zwiedzających nie uniknięto jednakże poważnej i legalnej infiltracji zwiedzających w godzinach przedpołudniowych, (zastrzeżonych tylko dla kup

Aleksander Krzymińskiców i interesantów), również dobór zwiedzających z kraju nie pokrywał SIę z programem - za mało było nadal wycieczek racjonalizatorów i konstruktorów. W 1956 r. dużo większy nacisk położono na zapewnienie lepszej obsługi wystawców i interesantów zagranicznych, mając na uwadze, że o propagandowym efekcie imprezy (a w pewnym stopniu również o ekonomicznym) decyduje suma ogólnych i subiektywnych wrażeń, odniesionych przez uczestnika targów, nie tylko na terenie ekspozycji, lecz również i w najbliższym jej sąsiedztwie, tj. na t. zw. zapleczu imprezy. Zagadnienie obsługi zwiedzających, wystawców i interesantów, to przystosowanie miasta Poznania wraz z wszelkimi urządzeniami - na wchłonięcie przeszło 50 tys. masy ludzkiej dziennie, zapewnienie dowozu (transportu) zwiedzających i wystawców, zapewnienie kwaterunku, wyżywienia i rozrywek kulturalnych. Obsługa zwiedzających i wystawców na zapleczu Targów w 1956 r. przebiegła znacznie sprawniej niż w 1955 r. - chociaż - zwłaszcza na odcinku gości zagranicznych nie można było zapewnić zaoferowanych usług w sensie jakościowym. Szczególnie dotyczyło to noclegów hotelowych oraz funkcjonalnej sprawności niektórych zakładów żywienia zbiorowego. Rozwiązanie tego zagadnienia jest tylko możliwe przez stworzenie dodatkowych możliwości kwaterunku hotelowego oraz lepszą organizację w zakładach zbiorowego żywienia. Dzięki akcji Zarządu M. T. P. oraz władz miejskich potrafiono nadać Poznaniowi charakter "miasta targowego", które swoim nastrojem, nastawieniem do wystawców i zwiedzających stwarzało klimat korzystny dla odbywania rozmów handlowych.

Frekwencja

Zwiedzający Zwiedzający, W tym z: Rok z kraju interesanci, krajów krajów wystawcy zagr. w tys. w tys. dem. ludowych kapitalist. 1947 351,5 1950 1.114,9 1.137 32 1955 1.234,8 3.298 1.058 2240 1956 425, l 2.768 816 1.952

Zwiedzający 1 interesanci targowi przybyli z 48 krajów.

Zasadniczym pytaniem, które należy postawić, jest pytanie, jakie efekty ekonomiczne dały Targi w ostatnich latach. Targi Poznańskie - jak stwierdziliśmy - nie zawsze były ustawiane pod kątem widzenia uzyskania efektów ekonomicznych zarówno w obrotach międzynarodowych, jak również w krajowych. Efekty ekonomiczne M. T. P. rozpatrywać musimy bowiem dla pełnego obrazu nie tylko na odcinku handlu zagranicznego, lecz również na odcinku handlu wewnętrznego. Jest zupełnie zrozumiałe, że w Polsce Ludowejefekty ekonomiczne MTP na odcinku handlu wewnętrznego kształtowały się' odmiennie niż w okresie dwudziestolecia. Wprawdzie uchwała Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów z kwietnia 1946 r. (będąca aktem reaktywującym MTP) brała pod uwagę wpływ Targów Poznańskich również na handel wewnętrzny, jednakże funkcja ekonomiczna i oddziaływanie Targów było zależne od tendencji rozwojowych naszej gospodarki. Stąd też stopniowe zatracanie charakteru handlowego Targów (lata 1948-50) na odcinku rynku krajowego było spowodowane stopniowym przekształcaniem się naszego modelu gospodarki narodowej okresu przejściowego (plan trzyletni). W roku 1949 (XXII MTP) notuje się wprawdzie jeszcze transakcje wewnętrzno- krajowe wartości około 3 miliardów złotych w starej walucie - co stanowiło około 4(}/« transakcji zawartych w handlu zagranicznym i wewnętrznym na MTP. Targi roku 1950 - już natomiast nie wykazują obrotów w handlu wewnętrznym. Jest zrozumiałe, że również Targi w latach 1955--56 na tym odcinku nie wykazywały żadnych efektów, chociaż przyczyniły się do powstania szeregu zjawisk ekonomicznych np. do zesrodkowania drenażu rynku pieniężnego na terenie Poznania (dzięki napływowi zwiedzających - zwiększając obroty uspołecznionych jednostek handlowych), wpływając jednocześnie na wzrost dochodów ludności Poznania. Jest niewykluczone, że ze względu na postępującą decentralizację i podniesienie kryterium rentowności naszego przemysłu, Targi Poznańskie w przyszłości staną się również wielkim rynkiem obrotów wewnętrzno-kraj owych, przyczyniając się do pełniejszego zaspokojenia potrzeb mas pracujących. Zasadniczy jednakże punkt ciężkości leży po stronie wyników ekonomicznych MTP dla naszego handlu zagranicznego - przy utrzymaniu zasadniczej tezy, że MTP są instrumentem polityki handlu zagranicznego. Oczywiście nie należy zapomnieć, że instytucja targów w gospodarce socjalistycznej nie kształtuje bezpośrednio koniunktury, lecz jest tylko dodatkowym instrumentem zwiększającym obroty międzynarodowe oraz dobrym instrumentem obserwacji klimatu koniunktury. Efekty ekonomiczne Targów Poznańskich są odbiciem i obrazem kształtowania się naszych obrotów z zagranicą, będąc skutkiem charakteru Imprezy, tj. handlowego wzgl. wystawowego. Obserwując obroty naszego handlu zagranicznego na Targach Poznańskich, 'stwierdzić trzeba ich stopniowy wzrost. W 1950 r. obroty (transakcje zawarte i nawiązane) wyniosły 5.516.000 rubli (1,4 min. dolarów) - z tego w eksporcie (transakcje zawarte i nawiązane) 687 tys. dolarów 16 ); w 1955 r. - obroty 489.500.000 rubli (122,4 min. dolarów) z tego w eksporcie 221.800.000 rubli; w 1956 roku - 462.560.000 rubli (115.640.000 dolarów) z tego w eksporcie 309.600.000 rubli'').

W 1956 r. obroty są wprawdzie nieco mniejsze niż w roku poprzednim, jednakże trzeba zwrócić uwagę na wydatne zwiększenie się procentu udziału eksportu w naszych obrotach. Bilans handlowy Targów Poznańskich w roku ubiegłym wykazywał ujemne saldo 35,9 min. rubli, zaś w roku bieżącym saldo

]*1 M. Stalski i A. Krzymiński, op. cit.

'') Dane prowizoryczne.

Aleksander KrzymińskIdodatnie 156,6 min. rubli. Nadwyżka po stronie wywozu wykazywana jest zarówno wobec krajów rynku socjalistycznego, jak również i kapitalistycznego - co ma zasadnicze znaczenie przy naszych dążeniach do zrównoważenia bilansu płatniczego. W roku bieżącym wzrosła również wartość transakcji eksportowych zawartych z krajami obozu socjalistycznego z 28,9% (ogólnej wartości transakcji eksportowych) w 1955 r. do 44,3% w 1956 r. W liczbach absolutnych wzrosła również wartość kontraktów eksportowych z krajami kapitalistycznymi: z 157,7 min. w 1955 r. do 172,4 min. rubli w 1956 r., przy przeszło 100% wzroście udziału Europy Zachodniej (1955 r. - 67,1 min. rubli, 1956 r. - 141,5 min. rubli). Bardzo poważnie natomiast zmniejszył się udział w transakcjach krajów zamorskich z 40,8% globalnej wartości kontraktów eksportowych w 1955 r. do 10,0% w 1956 r. To zjawisko tłumaczyć trzeba nie' tylko nie do stateczną akcją akwizycyjną naszych central handlu zagranicznego, lecz nastawieniem kupców krajów zamorskich, którzy Targi Poznańskie traktowali, jako przeważnie teren wstępnej penetracji nieznanego rynku.

Z drugiej strony trzeba stwierdzić zawarcie szeregu poważnych transakcji eksportowych z krajami zamorskimi jak, np.: z U. S. A. wartości 7,3 min. rubli - cement Brazylią "8,6",, - maszyny i urządzenia, wyro by walcowane. - maszyny i urządzenia, barwniki.

- cement, tkaniny bawełniane.

- tkaniny bawełniane.

Turcj ą Indiami Afryką Połudn.

, ,

5,9 2,5 2,6

, ,

, ,

, ,

, ,

, ,

Jeżeli chodzi o strukturę towarową obrotów targowych w eksporcie, to stwierdzić trzeba (w porównaniu do 1955 r.) w 1956 r. wzrost o 21,8% transakcji surowcami i materiałami do produkcji oraz zmniejszenie w grupie towarowej "artykuły konsumpcyjne pochodzenia przemysłowego II o 6,5%. W grupie towarowej maszyn, urządzeń i sprzętu transportowego spadek jest jedynie statystyczny (1955 r. fA 17,4% eksportu, 1956 r. = 17,2%). Biorąc pod uwagę fakt, że opracowanie kontraktów na maszyny wymaga dłuższego okresu czasu, stwierdzić trzeba stosunkowo poważny udział eksportu maszyn i urządzeń w kontraktach zawartych w ciągu 14 dni trwania Targów (w 1955 r. - 21 dni). Wartość transakcji eksportowych dokonanych w grupie maszyn i urządzeń w 1955 r. wynosiła 38,7 min. rubli - zaś w 1956 r. 53,3 min. rubli (zawarliśmy poważne transakcje z Chinami Ludowymi wartości 40,2 min. rubli, z Norwegią 5,5 min. rubli, Brazylią 2,3 min. rubli). Rozwijanie tego eksportu stało się najważniejszym zadaniem naszej polityki handlowej, wynikającym z konieczności zrównoważenia importu i eksportu. Wydaje się, że dodatnie saldo bilansu handlowego XXV MTP - traktowanych jako targi eksportowe, jest jednym z zasadniczych mierników efektywności ekonomicznej Targów Poznańskich, oraz spełniania właściwej - planowej roli w naszym handlu zagranicznym. Jest to szczególnie ważne obecnie u progu planu 5-1etniego, którego tezy wyraźnie postulują zlikwidowanieujemnego salda obrotów zagranicznych, jako niezbędnego elementu pomyślnej; realizacji zamierzeń w dziedzinie podniesienia stopy życiowej ludności. Transakcje importowe na targach tegorocznych stanowią wartość 153,0 min.

rubli w porównaniu z 267.0 min. rubli w 1955 r., i 3,2 min. rubli w 1950 r. Wy

12traźne zmnIejszenie wartości transakcji importowych w porównaniu z 1955 r. (z 267,7 min. rubli na 153,0 min. rubli) przy znacznym procentowym powiększeniu przywozu w grupie surowców i materiałów do produkcji wartości 70,6 min. rubli (46,3% ogólnego importu) jest wynikiem prowadzenia polityki całkowitego zabezpieczenia naszego przemysłu w niezbędne surowce zagraniczne. Pozostałe nasze zakupy, to maszyny, urządzenia, sprzęt transportowy wynoszący w 1956 r. 39,7% (w 1955 r. 38,3%) artykuły rolno-spożywcze 5,8% (w 1955 r. 13,5%) oraz artykuły konsumpcyjne pochodzenia przemysłowego 15,6% (w 1955 roku 12,1%). Jeżeli chodzi o obroty polskich przedsiębiorstw handlu zagranicznego w układzie geograficznym to obroty nasze w 1956 r. w 45,9% dotyczyły krajów rynku socjalistycznego, a w 54, l % rynku kapitalistycznego, podczas gdy w 1955 r. odpowiednio 38,8% i 61,2%. Jaki był wpływ M. T. P. na ogólne obroty naszego handlu zagranicznego? W 1949 r. na XXIII MTP obroty polskich central handlu zagranicznego (sektora uspołecznionego) stanowiły około 0,48% 18) wolumenu rocznego obrotów handlu zagranicznego (5.005,1 min. rubli w cenach bieżących") , w 1955 r. około 6,61 % wolumenu rocznego (7.405,6 min. rubli)20). Obroty zaś dokonane z krajami rynku kapitalistycznego w 1955 r. stanowiły około 11,2% (299.500 tys. rubli) wolumenu rocznego naszych obrotów z krajami kapitalistycznymi (2.664,6 min. rubli) "), W okresie 1935-36 obroty w handlu zagranicznym na MTP stanowiły około 2,3-2,5% wolumenu rocznego obrotów Polski z zagranicą. Efekty ekonomiczne M. T. P. nie ograniczały się tylko do wymiany towarowej. Zanotować tutaj należy wpływy dewizowe z najrozmaitszych usług całego t. zw. przemysłu turystycznego, transportu. i spedycji oraz sprzedaży specyficznych usług targowych w formie wykonawstwa stoisk, reklam, wypożyczania mebli itp. Ogółem w 1953 r. wpływy dewizowe wynosiły ponad 4,0 miliony rubli - z tego około 0,5 min. rubli w dewizach krajów kapitalistycznych. Oprócz wyżej wymienionych efektów ekonomicznych wymiernych - stanowiących dodatkowe obroty - zanotować należy również efekty niewymierne. Do nich należy bezsprzecznie wzrost zainteresowania rynkiem polskim, rozszerzenie i ożywienie istniejących kontaktów. Tutaj należy stwierdzić wielką ilość zapytań i ofert, jakie złożono w naszych przedsiębiorstwach handlu zagranicznego, wielką ilość przeprowadzonych pertraktacji - jak również transakcji nawiązanych, które skonkretyzowane zostaną dopiero po kilku miesiącach. Targi Poznańskie stały się - obok targów w Lipsku - poważnym czynni, kiem wzmożenia współpracy handlowej między Wschodem a Zachodem. Swiadczy o tym wzrost obrotów dokonanych na Targach Poznańskich z krajami kapitalistycznymi. Bezsprzeczne są zaś obustronne korzyści gospodarcze, wynikające z rozwoju stosunków handlowych między dwoma rynkami świato

") Wg sprawozdania z XXIII MTP, wartość obrotów wynosiła 6.137.327 dolarów tj. 24.549.308 rubli. a) Wg tablic zamieszczonych w miesięczniku Handel Zagraniczny, Nr 8j56. »») Tamże.

- ') Wg miesięcznika Handel Zagraniczny, Nr 5j56;

Aleksander Krzymiński

wymi. Ten moment - jak również zaprezentowanie dorobku naszej gospodarki i kultury świadczą o efektach politycznych MTP. Liczne wypowiedzi gości zagranicznych, nie należących bynajmniej do zwolenników naszego ustroju społeczno-gospodarczego są również potwierdzeniem efektów, które osiągnęliśmy. Efekty niewymierne dla naszej gospodarki również były znaczne. Polepszenie jakości produktu eksportowego, zapoznanie naszego konstruktora i robotnika z produktem zagranicznym, zdobycie doświadczeń przez aparat naszego handlu zagranicznego - oto wyliczenie zasadniczych momentów, które łącznie z konkretnymi liczbami osiągnęliśmy, pozwalają ocenić M. T. P. jako instytucję spełniającą ważną rolę w naszej gospodarce.

Niewątpliwie ciekawym będzie określenie Targów Poznańskich na tle innych instytucji targowych w Europie. Najbliższe nam Targi Lipskie, będące naturalnym rynkiem Niemiec oraz krajów Europy Wschodniej, przewyższają M. T. P. swoim znaczeniem, zasięgiem i wielkością. Dla przykładu przedstawimy kilka cyfr dotyczących Jesiennych Targów Lipskich w 1955 r. 22 ) Liczba wystawców z kapitalistycznego rynku światowego (z 23 państw) doszła do 1.892, wystawiających na 12.958 m 2 powierzchni wystawowej (MTP - 1956 r. - 535 wystawców z 26 państw na 19.856 m 2 ), 5.500 kupujących i interesantów przybyła z 65 krajów (MTP - 1956 r. - 2.768 z 48 krajów). Obroty handlu zagranicznego przedsiębiorstw NRD wyniosły 706 min. rubli - z czego 425 min. rubli przypadało na eksport, a 281 min. rubli na import. Obroty targów jesiennnych stanowiły około 7,2 proc. planowanego wolumenu handlu zagranicznego NRD (9,6 miliardów rubli 23 ). W 1956 r. na Targach Lipskich (odbywających się dwa razy do roku) osiągnięto nie notowane dotychczas obroty, stanowiące około 48,9% planowanego wolumenu handlu zagranicznego z roku 1955. Obroty państwowych -przedsiębiorstw NRD na targach Lipskich wiosennych i jesiennych w 1956 r. wyniosły łącznie ponad 4,7 miliarda rubli 24 ) tj. około 1.175 miliarda dolarów. Największe targi na Zachodzie w Mediolanie 25 ) rozporządzały w 1955 r. powierzchnią ogólną 400 tys. m 2 z tego użytkową - ekspozycyjną 198 tys. nr, na której wystawiało 8.982 wystawców włoskich i 3.756 wystawców zagranicznych z 44 krajów. Liczba zwiedzających doszła w 1955 r. do 4.160.280 ludzi z tego 89.720 cudzoziemców z 112 krajów. Wartość obrotów handlu zagranicznego włoskiego oraz wartość transakcji zawartych między wystawcami nie jest dokładnie znana, ocenia się wartość obrotów na przeszło 609 min. dolarów. Targi w Zagrzebiu 2e ) w 1955 r. (jesień), w których brało udział 547 wystawców zagranicznych z 21 państw, wykazały obroty handlu zagranicznego

22) Hans Kynast, Targi Lipskie, Biuletyn Informacyjny Ambasady NRD w Warszawie , Nr 12/1955. *.) Wg miesięcznika Osthandel Nr 2/1955, Wien.

_4) Targi wiosenne ponad 3.500 min. rubli - wg "Handel Zagraniczny", Nr 4/56 str. 34, targi jesienne 1.251 min. rubli - wg "Handel Zagraniczny". Nr 9/56 str. 38. 25 1 Wg miesięcznika Les Foires Internationales, Nr 1-2/56, Paris 3B) Les Foires Internationales, Nr 3-4/56.

wartości 330 min. dolarów (100 miliardów dinarów)2). Wysoka wartość obrotów stanowiąca 48,7% wolumenu rocznego obrotów towarowych Jugosławii z zagranicą (wg jugosłowiańskiego tygodnika "Ekonomska Polityka II wartość obrotów rocznych w 1955 r. wyniosła 205 miliardów dinarów)28) wykazuje wielką rolę targów zagrzebskich w jugosłowiańskim handlu zagranicznym. Trzeba zaznaczyć, że do osiągnięcia wysokiej wartości obrotów targowych przyczyniła się w sposób zasadniczy specyficzna sytuacja polityczna, która spowodowała wieki rozwój obrotów Jugosławii z ZSRR oraz krajami demokracji ludowych. Przytoczone powyżej przykłady międzynarodowych targów zagranicznych, pozwalają na właściwe ocenienie wzrastającej roli MTP w europejskim handlu zagranicznym.

-) International Fair N ews (Medunarodni Sajmovi) Nr 3j56, Zagrzeb _S) Życie Gospodarcze, Nr 4(255) - 1956.

Powyższy artykuł jest częścią publikacji Kronika Miasta Poznania 1951/1956 R.24 dostępnej w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku. Właścicielem praw jest Wydawnictwo Miejskie w Poznaniu.
Do góry