ROZMIESZCZENIE URBANISTYCZNE Dokładna analiza nadesłanych prac i porównanie różnych rozwiązań pozwoliły wysnuć kilka podstawowych założeń dla najodpowiedniejszego opracowania zagadnienia budowy pomnika Mickiewicza na placu między Uniwersytetem a Nowym Ratuszem w Poznaniu, Z uwagi na niesymetryczność terenu, różne jego poziomy i nie-zrównoważone sąsiedztwo architektoniczne, okazało się, że usytuowanie osiowe ponmika jest najmniej odpowiednie. Przesunięc.ie pomnika ,w kierunku Nowego Ratusza przytłacza pomnik i niekorzystnie podporządkowuje go bryje tej wielkiej i masywnej budowli, Bardziej odpowiednie okazało się przesunięcie punktu ustawienia rzeźy w pobliżu Uniwersytetu Poznańskiego. Jednocześnie stwierdzono, że wszelkie próby przydania rzeżbie jakiegoś tła architektonicznego nie podkreślają i nie wyzwalają rzeżby z zależności od sąsiadujących budowli. Przeciwnie, każda architektoniczna ściana lub kolumnada, prosta lub okrągła nie jest w stanie utworzyć samodzielnego akcentu i sama w sobie, podpo

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym miasta Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1949 R.22 Nr1

!'

-i.

4-8

;" '1, 1.,.. .y,.

'l.. . .:: .

,

. t

.4<"

-

Model plastyczny sytuacji terenowej dla projektu pomnika, który zdobył IV. nagrodę.

Fot.: Pracownia fot Zarządu Miejskiego st. ID. Poznania.

kszej mierze objętą przez siebie postać rzeźbioną. Z wiązanie z trybunami dopuszcza wielką różnorodność razwiązań. Za najwłaściwsze jednak uznano takie rozwiązania, które odsuwają postać Mickiewicza od bezpośredniej styczności z odbierającymi defiladę i stawiające jego figurę w pewnej odległości ocl projektowanych trybun. Uznano, że Mickiewicz winien towarzyszyć i uczestniczyć w uroczystościach clokonywujących się na placu przed jego pomnikiem, lecz nie w takiej bliskości, aby wy. woływał wrażenie osobiście odbierającego pochody i defilady. Rozwiązanie urbanistyczne musi więc w myśl podstawowych założeń architektonicznych unikać twardych układów symetryc7nych i oSiowych i stosować rozwiązania asymetryczne.

WSKAZANIA WYKONANIA Wielkość pomnika również określiły propozycje przedstawione przez uczestników konkursu, Zbyt niski ginie i zatraca się w otoczeniu. Zbyt wielki wymaga usunięcia konkurującej wieży, a wtedy wI10si do skali architektonicznej miasta moduł całkowicie obcy i narzuca perspektywy i długość przedpola praktcznie nie osiągalne. Fpnkcjonalność, o której mówiliśmy na początku niniejszej relacji, skłoniła do przyznania zdecydowanej przewagi pomnikom z postacią stojącą nad innymi, ujętymi w postawie siedzącej, Każda, nawet rzeźbiarsko świetna figura, wyobrażająca Mickiewicza siedzącego, robi wrażenie pomnika parkowego, nieodpowiedniego dla obranego miejsca i spodziewanego zadania uroczysto. ściowego, Okazało się też, że figura wymaga wielostronnego opracowania.. Oglądana będzie zawsze z wszystkich stron, Zaakcentowanie strony frontalnej ze zlekceważeniem partii pleców jest więc niedopuszczalne, Te same względy narzucają też konieczność opracowania sylwetki całej bryły i tak powiązanej i artykułowanej kompozycji, aby pomnik z każdej strony tworzył pełny, zrównoważony zespół rzeżbiarski. Funkcjonalność i stała obecność postaci Mickiewicza na oczach ciągle przepływającej rzeszy ludzkiej nie dopuszcza też do wyboru takich gestów, które są uchwyceniem chwili, migawkowym utrwaleniem niewygodnej męczące] pozycji. Również nie wskazani! nasuwa się obawa szybkiego opatrzenia się a później nawet nieznośnej nudy. Wyraz twarzy jest oczywiście sprawą najtrudniejszą. Ogólnie dałoby się określić, że z uwagi na przywiązanie społeczeństwa, do ustalonego wyobrażenia o wyglądzie Mickiewicza, twarz jego a nawet strój powinny odpowiadać, 'choć w przybliźeniu, tym wyobrażeniom. Wyraz w ścisłym tego słowa znaczeniu, jak i wiek Mickiewicza, pozostawiono swobodnej inwencji artysty. Za bardziej wskazane uznano jednak charakteryzację, zbliżającą Mickiewicza do tego, co o nim wiemy.. i co o nim myślimy, kiedy wspominamy go jako człowieka postępu i radykalizmu społecznego, jako apostoła swobody i wolności, Nieodpowiedni wydał się taki wizerunek Mickiewicza, który czyni go postacią henneneutyczną, a przychylano się do koncepcji wyraźnie humanistycznych. Mimo potrzeby "podobieństwa", tzn, nawiązania do utrwalonych rysów przez poprzednio wykonane pomniki, okazały się niewłaściwe i nużące prace zbyt ściśle nawiązujące do dawniejszych rozwiązań. . Na tym wyczerpywałyby się, wskazania wykonawcze, które wysunęła analiza prac. Sformułowane "bezimiennie", to jest bez przytaczania konkretnych przykładów, dają jednak dostatecznie pełną ocenę nadesłanych prac, Indywidualna ocena winna być tematem osobnego artykuł, który by rozpatrzył nadesłane prace na tle dotychczasowej twórczości ich autorów i umieścił je w perspektywie dzisiejszęgo stanu sztuki rzeżbiarskiej, Bezimienność postulatów pozwala zresztą nadać wysuwanym dezyderatom formę na tyle elastyczną, aby zbytnio nie _ krępowała laureata w opracowaniu realizacyjnego modelu, o który Podkomitet zwrócił się do Prof, Strynkiewicza. Dopuszczalne zmiany w stosunku do nagrodzonego projektu dają rękojmię stworzenia pomnika o najbardziej dojrzałej syntezie formy i treści. Mamy więc prawo oczekiwać, że w roku 1950 stanie w Poznaniu najpiękniejszy pomnik Mickiewicza w Polsce. I

"WSZELKA PRAWDA NOWA, TO JEST WSZELKA CZSTKA żYCIA NOWEGO, WZYWA CZŁOWIEKA DO OFIARY Z CZSTKI żYCIA DAWNEGO... WSZYSTKO, CO ZWIASTUJE PRZYSZŁOsc, ODRYWA NAS OD PRZESZŁOsCL"

(A. Mickiewicz - "Prelekcje paryskie", 29. Xli, r843)

Naczelny architekt Międzyn. Targów Poznanskich

ROZBUDOW A MIĘDZYNARODOWYCH TARGÓW POZNAl\SKICH

ZAGADNIENIE WYSTAW Każda wystawa ma do .spełnienia dwa zadania: podsumowanie.

osiągnięć i odsłonięcie nowych perspektyw w określonej dziedzinie. Ponadto, każda wystawa może i powinna stać się kużnią nowych pomysłów nie tylko w treści ekspozycji, ale również w sposobie ujęcia poszczególnych zagadnień lub działów. Historia wielkich wystaw światowych, która rozpoczyna Się w połowie zeszłego stulecia, a która sięga odległych tradycji średniowiecznych targów, dobitnie świadczy o tej szerokiej skali możliwości technicznych i plastycznych, które starano się jak najszerzej wyzyskać i jak najefektowniej przedstawić, 'Historyczne znaczenie wielkich hal wystawowych, których konstrukcje zrewolucjonizowć:ły technikę budownictwa stalowego, omawiano już dość szeroko, Wystarczy przejrzeć roczniki pism technicznych z końca XIX i początków XX, aby znależć obszerny materiał ilustracyjny i opisowy w latach 1867, 1878, 1889 z tej dziedziny. W drugiej połowie XIX w. Paryż był tym miejscem, gdzie geniusz ludzki święcił największe triumfy w dziedzinie techniki budownictwa wystawowego. Konstrukcje inżynierów tej miary co Cottancin, de Dion, Gustave Eiffel i wielu innych, a zwłaszcza. sławna Galerie des Machines, pozostaną na zawsze pomnikami sztuki inżynierskiej, A - Wejście od Mostu Dworcowego, B - Wejście od ulicy swierczewskiego.

l. Hala Przemysłu Metalowego. 2. Hala Przemysłu Metalowego _ lokale handlowe i biura. 3. Izba Przemysłowo-Handlowa. 4, 5. Pawilon Spółdzielczy, 6. Pawilon Wielopiętrowy. 7. Pawilon Izby Przem.-HandL 8. Pawilon Elektrotechniczny. 9. Pawilon Przem. Motoryzacji. lO. Pawilon Min. Komunikacji. 11. Pawilon Obsługi Publiczności (Wieża Górnośląska). 12. Hala Włókiennicza.

13. Hala Państw Zagranicznych. 14. Jezioro Szuczne (chłodzenie Hali Sportowej). 15. Hala Wystaw Przejściowych. 17. Hala Przemysłu Ciężkiego. 18. Pawilon Przem. Drzewnego. 19. Pawilon Chemii. 21. Pawilon Prz,emysłu Mineralnego. 22.' Hala Sportowa. 23. Pawilon Przem. Węglowego. 24. Basen dla dzieciy. "'!""'"nJ "'-";' ,,;. .....,.. ,- M ' ;r-,.łii'. ,::J!ii,' ." · L,' ' . ..' . ., .' . .." O.

I: 1 -0 ....:....:... III . . -' 1-' c.. . . ._ fft :, " 1 't) j .. " ,4 JP '.. ., ,cii:'11 :>.

" , ! ,..' ,,' .;,'" t; ,. .' ..' . (. .. r } "" "' d r':"- ....: d' " · ,Ii:';' .1 p. t · if'. " !ł ': i'';.- ,>:.: I f :;: :ł/- -;, ..... . .0,11" '-' i I,IJ , " . ,,.........1 . :, .: , .' .. rtą:>,,. . .r' I 1 · - l I. JiI: ,,"!' .., 1 !"..- /,,,,/j j'JI:"i-$. !! ć i łi!' :)"fr.-"" .... " ,." ' " , ' " ;f ' .' ',', '.J '1' \ ' . " , ,. .'( / ,/p., /' . 't>'l'::'/. ł' ; . ' V .! ' - ' ' " J' o' , . '",." ' I' \l! ,,-' "; \l, , ,,'.. , 'II!', -.

Tł ' i ' 1. .dni 'j; '" o "u; '" w 'iV "" '" '" N

'" 'j; o u '" .;:

...; o ""

..; 'tJ 's N Ul 2 aJ <l> "O !:LI .<:: t) ... 0:5 'N .S ...; o ... p.,

..; <l> '0' ... il<p.; E-<

:i :>.

.E '0 hO o 0:5, p:; o zasady starej szkoły urbanistycznej pod wpływami wszechmocnej Beaux Arts. . Toteż, z wyjątkiem Wystawy Światowej w Sztokholmie z r. 1930. bez - przesady można twierdzić, że wszystkie te imprezy miały małą wartość pod względem zespołowego ujęciCl <J.rchitektonicznego. Tylko wystawa sztokholmska posiadała tę jedność architektoniczną, bez której nie ma prawdziwego dzieła sztuki. Dochodzimy więc do zasadniczej reguły, która powinna obowiązywać przy projektowaniu wystaw, Jest nią postulat właściwie pojętej jedności architektonicznej. Z drugiej strony - różnorodność zagadnień, rozmaitość stylu i temperamentu artystycznego poszczególnych twórców stoisk i pawilonów zdaje się przeczyć tej zasadzie, Sprzeczność ta jednak jest tylko pozorna. Zadanie projektodawcy wystawy polega zatem na obmyśleniu takiego rozwiązania, które nie krępując fantazji realizatorów poszczególnych działów, wprowadzi poza ogólną, zwartą kanwa, kompozycyjną. szereg motywów, modularnych powiązań, ujęć bar,wnych, które nadadzą całości zabudowań l urządzeń wystawo-o wych pewne wspólne piętno i ład. Wielkie znaczenie w tej mierze ma konfiguracja terenu przeznaczonego na urządzenie wystawy. Wystawy paryskie mimo swego polotu i bogactwa motywów byłyby chaotycznym zbiorowiskiem obcych sobie, nie skoordynowanych zabudowań, gdyby nie wstęga Sekwany wiążąca całość terenu wystawowego w jakąś fantastyczną panoramę, gdyby nie potężna dominanta w postaci wieży Eiffla i wspaniała oś widokowa ciągnąca się od Trocadero w kierunku Ecole Militaire, gdyby wreszcie, nie bogate zadrzewienie bulwarów nadrzecznych. Mówiąc o rozbudowie Międzynarodowych Targów Poznańskich niesposób nie zadać pytania: jakie będą motywy wiążące całość terenu w jednolitą, a równocześnie jak najbardziej urozmaiconą kompozycję? Co oddala projektodawcę od osiągnięcia takiego ideału i co zbliża go do niego? Jakie są wartości przyrodzone terenu, które można wyzyskać dla podniesienia wartości krajobrazowych tych kilkudziesięciu hekti;trów, położonych w bezpośredniej bliskości dworca kolejowego, w otoczeniu przykrych dla oka zabudowań wzdłuż ulicy Śniadeckich i przy zbiegu ulic Gen. Świerczewskiego i Grunwaldzkiej?