BRACTWO KRAWIECKIE CHWALISZEWSKIE 41

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1927 R.5 Nr1

jest znane. wiadama tylkO': że jeden pachadził z akalicy P:nnania a 3 z dalszej Wielkapalski. wśród nich jeden był synem chłapskim. Zapisana w tym samym czasie 21 uczniów r;:;). z których 4 nie dakańczyła potem nauki. Sądząc z wyzwalin. przyjąć mażna. że bractwa stanęła mnie:jwięcej na poziomie początków 18. wieku, było jednakże liczebnie niecO' słabsze.

Zmieniły się stasunki narodcwaściowe, Da wyludnionegO' miasteczka poczęto ściągać przybyszów; którymi zwykle byli Niemcy. Przybyło ich wszakże niLwielu, i ta dapiero w kańcowych latach istnienia pien'lszej Rzeczypospolitej. W r. 1884 spatykamy caprawda trzy nazwiska niemieckie 54), pi<;ane wszakże z palska. ale są to Niemcy spalszczeni. wszyscy też katolicy, Dapiero w r. 1787 wstępują wyraźni Niemcy, wśród nich także ewangelicy. Na 21 krawców z lat 1784-1793 była pięciu Niemców - przybyszów. W r. 1793 było ogółem 6 mistrzów krawieckich a poJskich nazwiska.ch, trzech spalsz:czanych Niemców i trLech istatnych Niemców, w czem dwuch ewangelików 55). Niewielki ułamek stanowią również Niemcy wśród uczniów wpisanych (1-2 na 21) tudzież wyzwolanych (1 da 3 na agółem 17).

Chociaż całaść bractwa prżedstawia się drabną. warto wykazać. że w Paznaniu królewskim była w równym czasie 34 majstrów krawie.ckich. Chwaliszewa posiadała ogółem 105 damów mieszczańskich, 203 głów rodzin i 968 dusz (1798 według innych 1052). W każdym razic abejmawał zasiąg gospodarczy bractwa krawieckiegO' w Chwaliszewie ak. 4 tysięcy ludzi. Niewiele możemy paza,tem przedstawić z życia .cechu cl.waliszewskiega. O gospadzie niema wzmianki. Wyzwaleniec addaje abecnie - "podług punktu prawa" (1). jak zapisana w ...Pratakule" 1784 - wosk i sądek piwa araz produkuje metrykę. a (J,d r. 1785 daje nadto znak bracki. Sądek piwa stanawi nawaść, Przy wyzwaleniu są abecni starsi. stałowi i młodsi. wyjątkawo dalsi bracia. Przy zapisie ucznia notuje się krótko "Wszystka uspokoił na zapis", Z_ ta są dość ścisłe zapiskire) W tern Stani szewski 6, Utnauer 5. Kulczyńsl{i 4, Hybner 3, trzech innych po 1. M) Jan Hybner. Jan Szreyter, Jan Utnauer. Jan Hybner żonlIty był z c6rką krawca Walentego Zawickiego. 55) PawłowskJ. Kulczyński, Gilewski, Zborowski, Stllniszewski, Brzesl{i, Schroeter, Utnauer, Hiibner, Schiilnig, ;,teinert, Lau.

KRONIKA MIASTA POZNANIAo kontraktach w sprawie nauki. PrzewaŻ'aią okresy nauki 3- i 4-lelni, ale zachodzą również dość często okresy 2..letni i S-letni. Więcej niż trzy lata trwała nauka wówczas, gdy wszystkie ciężary i koszty wyuczenia i utrzymania ponosił majster, za naukę 3-letnią, a zwłaszcza 2-letnią musieli dopłacać majstrowi rodzice ucznia. Gdy Poznań z przedmieściami przeszedł w r. 1793 pod panowanie pruskie, bractwo krawieckie w ChwaHszewie było znacznie słahsze niż przed 2 wiekami, ale wykazywało wyraźną tendencję do rozrostu. Dźwigające się przy końcu pierwszej Rzeczypospolitej życie gospodarcze odbiło się korzystnie i na tym maleńkim odcinku chwaliiszewskim.

7. Od roku 1793 do roku 1819.

Jedną z pierwszych czynności nowych władców w Poznaniu było skasowanie autonomicznych jednostek miejskich przy Poznaniu. W trakcie przygotowań do wcielenia Chwaliszewa tolerowano z konieczności (dla braku dochodów) pewien samorząd w ChwaIiszewie, gdy w Poznaniu miejsce dawnych urzędów samorządowych zajęli biurokraci pmscy, zależni od władz państwowych. Osiedl 1 a prawobrzeżne sprzeciwiały się wytrwale inkorporacji. Dokonano jej jednak dnia 23. czerwca 1800, a w dziesięć dni potem rozwiązano magistrat chwaliszewski 56). Stosunki prawne cechów rzemieślniczych nie doznały zrazu znaczniejszej zmiany. Zachowano je na ogół na starych prawa:ch, chociaż niekiedy magistrat zwykłym dekretem wprowadzał nOl',ve przepisy. Bez podstaw prawnych, a tylko prawem analogji do stosunków w prowincjach pruskich, ustanowiono w r. 1798 "asesorów" magistrackich przy cechach, którzy każdą czynność cechową podpisywali i kontrolowali, a w danym razie informowali magistrat 57). Asesorami takimi przy chwaliszewskim cechu krawieckim byli Bagnowski (1798-1800) i Caslsius (1800-1806). Mimo wcielenia Chwaliszewa do Poznania nie rozwiązano cechu chwaHszewskiego, podobnie jak i niektórych innych na przedmieściach. Wypłynęły stąd pewne tarcia między cechem miejskim i chwaliszewskim, które zresztą osłabiły pozycję Chwaliszewa. Od in korporacji Chwaliszewa i objęcia urzędu asesora 56) Moritz Jaffe J Die Stadt Posen unter preussischer Verwaltung Leipzig 1908. Str. 50.

57) Arch. Państw. Pozn. Poznań C XIII Ca ;) oraz 4.