2H2

Kronika Miasta Poznania: miesięcznik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1926.12.31 R.4 Nr12

Czas czytania: ok. 10 min.

KHorK \ :\1IAK'L\ I'OZN AN 1.\.

IIIO\H pr:\('I' I'gzamin:ll''.im. nollOi'ii ol t"\Il kOJ"g-jlllll i'izkolnelllll dllia :2\1 maja Itil!), zaznaezaj,!e zarazPIlI. ŻI' pg-zalllin lI:;tll zo:-\tal \\"'zn;\l'zon' IW !I ('z"rWl'a ::). Egzamin lI:;tllY odh'l :;i(: itotnil' \\ ow-m dllij(. l'rac" h)l'zkO\\ :-;kil'g-o <)raz pr(\tnk{,1 1''zall'illH kOlllij;ł- \\ rOl'lawi'ika Ilrz(':-\łaJa h'goż :\III"g'o dnia 1\lIlpg'jHlII :;zkoJIII'mll \\ l'oznanin. ktl'))'I> jl' wJą('zyło do aktÓw ). T,tllł rozpra \\"' IIil'lIIi('I'kil'j hrzmiaJ: ,. \\'iiI"flig'lIlig- dl'>' jloJnii'iehplI Ki'H1ig- .Johallll III :-,ohil'"ki", laeil\kit:'j: .,(llli(l flIPri1 \'irtni'i Homana'" "pral'hu'ił-\,.;kil'j \\"ypi;1l na k011l'1I j(j prof, l'ai'ii'iO\\' i'i=1d lIi(-'zh t )lrz'1'i1'Ir}", mianowiciI', Żp wpl":l\\'Ilzip h":dll\\' gT,lłllatY('Zn dr w niPj nil' hyło. źP wzakżp rZN'Z :\llIą \v'łoż'ł alltor t;l\, nil'dh,tJ" i :/.;\\\ iJ.', i. żallrl"g'lI okrpn IIi" m.Jżn;) przeezyt:ll' III:/. pr1.('i'izkllll'.

(..clllalltIlIII ad "1'J"lIIOllem PlTore:-; nnUo" :lIłmi:;it alldor: 1"I'm ppr'1" am negligPlltpr al' ('onfll:-;e lH'r:-\eqlIl\'tlli'i I'i'iL it" 1IIIIIIIIa fpn' lIprioellI" i'iim' illll'e(lilllt:'nto qnodalll lf'd pOi'i;;it"). \Y i;wi:ułf't'twil' at liIi l'a:-;"ow tPj IIwagi nie IImicś('ił, \\ i'ipomilla.i<!I' t'lkll lIklII, ,'fi zah'1-d waJII na poc h w:tł. mia nowieif' ,.Ilip gra III lila t i...t'l1I' !:je ht ig-kt:'it" (1101Ira wlloM' g'rama ty('zlla). ('O do prae' lIiplIIil'ckil'j. \\ Hwiadl'eh\ i" ]lodl\valono rozllllmy :-;ą(] alltora i Ilo}))'' poo.;{)l, 1)).ZI'1 l:; ta wiPII ia ]lrzt'(]lui"tll ("gn tl' Da r;;t(' Jhmg' IInd \,pr:-t:i IIdig(' Prtl'il"). ". protoklIII' I'p:zaminll II:-;tnpp:o 1"lIlkn';;lollo na wi'itl:pil'.

Żf' praet:' pislrlIllP za:-;łllp:nją na. IIznanif' (..hi'ifallwert'.).

Egzamin nf<tny olIbył si !I ez('rwe:.\ 1t!) r. (I glld1.illil- .. pll }IolucInin. Pif'rwr-::zy pytał prOff'Sdr KaYi'i:-;lpr z Iwdagogji. .,Kan dydat olIjawił w ;;w'eh ollpowif'clziach harł-lzll rozf;ą(lny 1)(1i'ił-,l, 1H-!<IpIłia i JHlw<łźn{' pogląd- na g:r\lntownp \Ik:-;zt:\Jepllip młr,lłzipży.

Trn(lnoć, kt6rą HJlr:I\\ ia kand'rlatowi 11(Jhądwanil' kip' językip)].

IIh(''III, IIi.. pozwtI:t 111 !ł"ł!:,h"zl' \Vni,knicip w przedmiot". W t'g-7.:1minit' z matf'lIłat-ki okazał i\rllezkowi'iki ,lu{- dohn znajolllOM' fllI'lllll1 tryg-olloIIIPlr:'o-I'zIH'ch .--ł,r<lZ :l1g'l ltr', ,y arytnwtyl't:' natolIIia:;t. a zwłai'izcza w log'"r.tmac h. muif'j :-;i mjpllt 0\\" I. 'Vohl'(' tpg'o IłIllgł \ICZ'l' aIgt'hr i trn\'ollomptrji aż do i'ipkllllt1y. :U''tlll{,tyld natoIlliai'it tylko w klai'iarh rl'tlIłil'h. W pgzamillip z języka g"rp.l',kipg"o kazał 111\1 Pai'isow przełoży{- na jzyk łaeir-łi'iki pewm! Hm,ł-' wieri'iz:,-' z drugiej pip>;lIi Iljad' (wif'r:-;z :2: i n.), natomia:-;t w egzaminie z lat'iny T;\I'yta AlInalf'i'i l.i);> - ohll ,\IItmbw na żvt'zenip kan,1yrb ta "nipnria lt:'go i i'iJa 1111 t'lk(l opauo\\'\Ijlcl'g'o kZ:'o'k

") Tamże, fu], 97.

") Tamil', filI. !)R i n

2fi3nif'rnieeki i łaciiu;ki w Ulowit:''". "vV greckim okazał :-;ię niezwyklI' i'ihtbyrn \"ullg'pJllPiu schwaeh"). nawet. w t:'hnnentach był stanowczo niepewnYIII i wahał :-;ię. W łacinie po:-;zło mu nieco lepiej. i{ozdzi:lł. nipzbyt zresztą trudny, przetłumaczył dosyć poprawnie; można było się t<lkże przplwnać" że kandydat posiadal ogólnI' wi:idollloHei językowe ["da:-;s die alIgerneinen Hpraehkenntnissp erIf'l"llt wal'pn.") Wszelkie natomiast próby glęLł-\zego wniknięcia w przedmiot doprowadzały do zamieszania i błędÓw. Iożeby to i owo bylo lepit:'j posl.lo, g'dyby egzamiil mÓgl się odby( w języku polskim". Profesor RhtJrlf' pytał }Iuczkowskieg'o z historji starożytnej i :-;twierdziJ u nit:'go bardzo nikło!:' wi:tlLoUlOHCi bez żadnego związku ehronolog'icznego ("st:'hr g'eringe Kermtuissf''', "ohne allen ('hronologischen ZusaUllllpulw ng-"). Na pytanie, czy wogóle zna historję jakit:'gokolwiek narodu starożytneg'o lu h uowożytnf'g\), odpowieflział .Mllczkowski, że historją zajmowaJ się hardzI) mało. Z geog'rafji nic poproslIr nip wiedział (..fehlten alIe Vorkf'nntni3se"). nazwy pani'it w t:'lIropl'ji'ikich w{lwczai'i istniejąeych móg'ł wymieni{' tyIko z ponweą egzaminlljącpg'tJ'. \VOUf'C takiego wyniku, spoworlmvauego niewątpliwie w wielkiej cZQś('i przez nieślIliałoś{' kandydata i jego niedostatp.czną' znajOlll,)ŚĆ języka nif'l1lif'l.j{ieg". komisja egzaminacyjna ilZIłaJa, że }(lIczkowski może uczye matematyki i łaein- v,' Hrednich klasach i to pod narlzorem doświadczont:'p:o dyrektora luu innego kolegi. Co d.J języka greckieg'" i historji komisja wyraźni p odmÓwiła mu uprawnienia do uczpnia w p:imnazjllm. ZI' wzgldil na język niemieeki nip można h-ło t;, kże powierz-ć >k:\lldydatnwi If' keji . próbnej. R7J to wynik wpro::;t fatalny i zapewnI:' tylko wielkif'l1lu zapotrzehnwaniu polskich sił nallezyrielski('h w Poznaniu zawrlzit:('zal l\IlIczkl)wski, że Koleg'jlllll zkolnf' minIO wszystKo powit..'zyJ!) mil stanowisko \V g-imnazjum )farji :\lag-dalf'IlY, Dnia!J lipI'łt 18tH K:llIlfui'ii'i sphmł z uim protokÓł, w ktÓrym }fuczkow::;ki zgouził si na ppns.lę w wy:-\okod ;)00 talrÓw. w miejsce przyrzekanych lIIU poprzednio 700 talarów. Red\llkeja ta hyła zapewne takżl skntkipTII w'niku egzaminu. W nominaeji, podpisam'j przez ministra. umieszczono przez lIipuwag' pomiędzy przedmiotami, kt6re lVIuczkowski miał wykJada{' w girmrazjum. takżf' język grecki, Hłąrl tpn sp0i'itrzeżono dIJ'Pipro po rozpoczf.'ciu roku szkolłif'gO, gdy 1-luczkow!'ki jllż jezyk gT,wki w'kładał. Doniósł o tem Kolegjnrn zkoh1emn r:\lka RuJau dnia. n październik:1 1819 i..

KRONIKA ML\T.\ PozNANIA.

zaznacz:1-j:!t'. że Kolpp:julII :-;kompromit.ujt' i'iif; woJn'l' ministra, 1'0\\ ir-)"zają(' h\l'zkll\\ "kil'mu \\ Tldad jt:z'ka gTpl'kipg'o, Illimo. Żl' \\TOlła\\i'ika IwmiHja ('p:zalllin;u''jna w'J"azml' tl'!!,o za.kazała.

l\.olpgjllln dnia. tPgoż i'iaml'p,'O lIlipi'iiąl'a zadpcydowałll, 1.1' Kaul. fui'i" nil' powiniPII 1'0\\ i"rz;u', MIICzkowi'ikiplIllI w'ld:\llu jz'ka gTl'ckil'!!,o n:ł\\' e t, \\ n:ljniżi'iz,\Tch klai'iaeh. :lI' z IlOlIIina<'ji j<;zyk tl'n nalt:'ż:t.lo . \V'krl'lil'.:;) W .,1)otlatkn d... Programatu i'izkohll'p:1I roku lKW" pi:-;zl' Kaulflli'iH.. Żp Mllczkow:-"ki. ..pollil'waż wkrM('1' przpd II kor'H'zenipm klln-HI 110 naH przyh'ł, ohjął z pOl'zątkl1 tYIIll'ZaHOWII Jll'łnil'nit' ohowiązk6w. do kt{lryeh h'ł powołall'." W,\'nika :-;t'lll, Żp l\lnezkowi'iki I1cz,\'ł jnż C'OlJajmnipj \\' lipt'lI 1 KI!) 1".. a liiI' dopiero od października. ,,- ProgTamil' na r. lR{i!7 (,.;tr. :>:I) podano Illlkłallnit' tlatę 1:> lipca H31!} r. t ;) {I(l1ąd :IŻ do kOlH'a nwja r. t 8:27 lIC'zył 1\luczkowRki takżp jzyka pol:-;kiego w lIiż:-;zych i rpdIIich klai'iaeh: w kl;umch wyższych 1Hz'ł Krł-I]ikow:-;ki. l'rzf'dl'wHz'Htki(,1Il jptlnak h,\'1 fuezkowski ..nallczycipll'm jz'ka grp(', kieg-o i łaciiIHkiego", jak czytamy w progr:lluit:' Z:l r. 184. 1110żoII,\'m przl'z matpmat,\.ka prof. Rnehowi'ikil'g"o. kt{))., po l1:-;uuięeill Kal1Jfn:-;Ha przez rok zai'itp()wał rlyrpktOl'a gimrwzjl1IU (i'itr. 18).

Whrew tl'dy OI'zt:'t'zpnin wro('ła wi'iki"j komii'iji I'g'za min;te,\'jnf'j I1cz'1 Mnezkllwi'iki jz,\'ka greckif'go, (llatpg'o jpd,\'lIip. 7.C' zaHzła omyłka w nominacji. Na }lOl'iHjp punliczn,\TIII .lnia :(). września. 1 R.J r. Wv g-io,;rl )fnezkowski mowę polską "o śrorlkarh IloHkonaIt'lIia kzyka polf;kil'go p()(l gTaI11atycznym wzg'If,'(lPrn". "T'kł:1d tt:'n .kst jp<1nym z liC'zn,\'ch (lowodów. jak wil'lkil' zn:1C'zpIlip prz,\"piH'wało (I\vczt:',.;rw pokolenif' :-;prawif' jf,'zyka. Pracował W{)\\'I'zai'i )In(',zk",wki nad ,.;woj:l gramatyką polską. ktÓra w rokn na,.;tf:pn,\'m nkazaia ,.;ię na pMkaC'h k,.;ig'ari'iki('h, (j", po l"I'org"<ll1izaeji g'ill1nazjnm Jlozn,\Il"kiego \\' 1". 1 4 i :> przy,.;zło kilku lrow'('h nauczycieli Niełl1c{nv, pomięlJz,\' nimi prof. l\f,ntin i BI'I1pckf'. powierzono t'mŻp oraz Trojar'lskif'Ilm nauk<; j(:zvka gn-wkip!!,o, W roku i'izkoln'HI l R{i/27 l\luczkO\\ i'iki tf'g"o jęzrka nip II(',Z'ł. \Y mi'.i,.;e(' tpgo IJI'ZptlmiotIl }lowil'rzollo Hln "Tkhlll - hi:-;torji i gcog"rafji, pomimO', Ż(' wrocł:1 wi'ika komisja eg'zamillacyjll:l ,.;twierdziła 11 uil'go brak wi'izl-dkich wiatlom'08ci z zakrl'Hu olm tych nauk. \\,itl,mznie jerlnak :\-Inczkow:::ki w t'iągn kilku lat ubiegl,\'eh dont'zTł się hist.orji

,') TaIllŻI'. fol. I.tO, l.JiI.

") \V Il'k:<ei" fH\lskhn eZ\ ta,IiI ..15 "!,\'I\\(':\'"

i gpo;;rafji. skoro w roku i'izkohrym tt;2£i/27 w oddziale polskim kIa:-;}" II (o'fl dołu) ., wydał'., jak Izyt amy w Prog-rarnif'. ..v,,' 1 g"Ollzinit.

krtitki rp; historji izraelickiPj. perskiej i część hi:-;torji gwcJki.ej". :t ..z jl'ogTafji w 2 godzinaeh obi'izt:'rniejszp opisanif' 3-ciu części ziemi, a :,;zczeg'Ólnif'j Eurllp'''. I'ozatem w t.ejże kla:-;ie Hl'z-ł luczkowski łapiny. języka polskiego oraz kaligrafji "podług' naj11'1'i'izYI'h WZI)f"l'I\Y- szt'eh{m'''. W o(lllzia]p polskim kla:-;- I (mi dołu) uczył języka polskit:'g'o oraz historji i geografji. "Z hi:-;torj; prze:-;zellł w 1 gwlzinip najważniejszl' zdarzenia od ;.m84 ln.zptl. aż do !}on po Chry:-;t. z jeografii w gOllzinach krÓtkie wy"brażenil' o !}ciu częciach ziemi". \Y gimnazjum poznailskipm r. 182(i zaezyrmła i'ii(: tHrł'y historja. j"k z powyż:,::'zeg'o wynika. z datą stworzeni" Hwiata, ni'italoną w wieku XVII przez jeznitę franem;kiego. Dionizpgo Petawiui'iza. jedr1l'g'o z n;ljw:bitniejszych uczJnych w::;zy:-;tkich ezaSIIW. na rok 3HR3 przt:'u nar. Chr. VV rokll 1826/27 Mnczkowi'iki h-ł nrdyn:njw:\zt:'rn oddziału polskieg-o klas' II. '\' kl:łi'iach wyżi'iz'('h i ;;..etlnich nif' wykładał }fuczkowski wcall'. .Jakim 1fnczkowski był proff'snrem i wychowawcą, dowhulujpm- :-;ię szczegółowo ze szkiców Mottf'go i Estre-iehera. }fotty pisze o nim, że napędzał uczniom niemało strachu: "gdy wchodził (lo klasy. wRzystko się uciszyło odrazu. ho oko miał b'Rtre, głos silny, a rękę je:-;zcze RiInipji'izą: nil' nip uszło hezkarnif'. niet.ylko leniRtwo lub Rwy\vola. Ipcz Hl'wany guzik, "''Plarniony surducik. nip wycze'iana CZUI)f"'n:! ",'ei:!I:!:ały nieza wodnif' ini'itrnrnent. Z" szufladki w katrdrzp. Rz:ulko kipuy przpciw temu skutkowały prośhy. prz'rzeczt:'nia poprawy: zw'cza.iną na nif' odpowipilź była: .,intrpi'i intp1"psp.m. 1))'z'iaŹ1'ł przyjaźnią. kładź ..:ip hracii'izkn!" rotty wiedział o teIn dobrze, g'(lvż sam dostał raz od niego w kÓJ" za to. że w czasif' lekcji jarlł śliwki. Bicie trzciną h'ł(). wówczas w niżi'izych klai'i,Hh (loz" 010111' .T1'fh-nip bicif' po twarzy hyło surowo zakazane. 7.. l)l)w.)du ntlerzt:'nia w twarz jedneg'o z uczniów przf'z proff'so1"a iełłłca pO\nitał w Kolf'g'inm zkolnem dof,(' gruby fascyknł aktÓw. 7) Docllllllzcnia wykazały. Żf' (1\\' profesor nie wiedział. ja.k wif'lką znit:'wa.('ą 'wIo \\' W". K:,;i(i'itwif' spoliczkowanie. gdyż w gimna.zjach nipmil'ekich w zaehodnieh pnntincjaeh bicie po twarzy nalt:'żało do zjawi:o;k codziennTh. Mimo swej wif'lkiej surowości MlIczkowski hTI kochany prze

7) Arcbiw. Pali:\tw. POZJI. ..Pro\\'. Kol. &z:k. II, l :J5" ,

KRONlK,\ ML\S'l'A POZN ANt.\.

uczniów. ..Żołnien;ka po'ta \\'a i l'nprgja }luezko\\'i'ikit:'go. twan, w której się. na pierwi'izy rzut oka. oh\';] rto::il" i i'iz('z('roą' uwv clatniała. rlohr()( serca i I"'a w' eharal"tpr. ohja wiaj!('(' Ię prz' każdej spoi'iobno{;ci. Oi'iohliwil' zaś patrjot'(',zny zapał, gOI'lI,iąe\' u niego Bad wszPlkit:'1II innPIII lICZueitHII, wywiPł-:lł' Riln' wpi)'" na rnłorlzież ÓW4.',zesną. ktÓra lIlU zauf,mip i'iwojt:' i przywlązame wielokrotnip okaz<ll' się "tanda w rÓżny :->po:,;Óh" , . Był to W('i'('dyk bez\Vzg'lędny, nie o,wijająey nic \\' hawpłn\(. nip Juhiąey frazt'sów. ,.każupmu rżnął prawdf'. czasem troch szori'itko". !'r1'1Iaczano mu to jt:'(lnaJ, dla jeg'o zacno::ici i llPzintere-sownej ż'czliwośri. \Y K rakowit:' jak.> hibliotekarz, naraził i'iię wip,lu proff'sorom, najbardziej :\fich:1łowi \Yi:,;zmev,'i'ikiemu. tern. Żf' nte 1 JOzwr .lał im robić uwag- na marp:inpi'ial'h wypożyczonych ki'iiążpk.Jako profesora mriweri'i'tetl1 opisal go nalll Ei'itn'icJlI'r. Choeiaż omówienie lat krakowi'i.kich l\flłczkowskit:'go nie' lIIit:'śei się w ramach niniejszej rozpr:lw'. zajmująepj :-.i(: tvHw jPg'o latami poznańskif'mi. jednak wnrto strf'.:ici( cha\"aktprYi'it'k<,' jego, i'ikrploną przez Estreichpra, guyż takim profesorem. jakim h'ł w Krakowie, byl Ml1czkowski niewął-plhvie takżp lJOllI'zpllnio w Poznaniu. W Krakowie' wykładal l\Iuczkowski ohok hihljografji takż" paJeografję. ()dez'tlłjąe i Hurnncząe zp stmlf'ntami dyplomy, mówił nieraz,) historji poJskiC'j, ktÓrej lIn Ówczni'i \V oni",prsvtpcif' k r:lkowskim nip v,'-kładano. " W wąskit:'j izhip, przy dlugim i'itoil'. siedział profesor obłożOll' kF\iążkami. tJ'z'mając\' w ręku ket rtf'cz'ki zapisant:'. Pczniowif' obsiaoywali i'itl\1. a owa,; ptJi'iługacze stali gotowi na rozkazy. Iuczkowki nie IJd wyrnown', a więc przy pamięciowym wykłarlzip z kartf'k zająkiwał się, ja.k p:dvhY mu wyrazów brakło. t'lk głową poruszał i I'<,'ką \vsh'ząsał. znipeierpliwiony. 00 ezasn Jo ('zai"U p'tał \1('znia () datę zp:onll krM:l Inh szezt:'gół głośnej bat.alji. a hi;lIb. jPżl"li nil' wit:'rlziaL - h lo ::;.trofowanie. że przei'izlość jest wła:mf)cią nai'izPj pamię"i. - Prawda. ŻP podcz:li'i ka.żoej If'kcji g:rzmiał jp'o głos z przezwii'ikallli na posługaezy. l1oi"tał się też lIi.jt:'dllPnHl \1l'ZIłiowi oi'itry epitet. jeżeli nip znał }Jot't' lnh historyka. a luho to nit' miało związku z hilJljograf ja. .it:'dnakowoż młOflzif'ż w'haczała mil ton ostry. ()Ipr-skliwy. ho wit:'(1ziała, Żf' to wypł'wało z wif'lkipj miłości 00 tego- Wi'iZ'i'it- . kiego, ('o przf'szło', Ceniono jego ('Ilara ktpl" ('zy!:'t' jak łza i otwartoć szon;tką, ktÓl'f'j nil' nkrywał \\'(1)('(' naji'iiJnipj:,;zyeh potpntatÓw. Nit:' ng'inał się nigd':' 1limo s\II'owo::il.i i opry:,;kliwo{;('j młodzież garn<;ła ię cło nipg'() hardziej niż 110 innych profpsorÓw, .Jnk

Powyższy artykuł jest częścią publikacji Kronika Miasta Poznania: miesięcznik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1926.12.31 R.4 Nr12 dostępnej w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej dla wszystkich w zakresie dozwolonego użytku. Właścicielem praw jest Wydawnictwo Miejskie w Poznaniu.
Do góry