KRONIKA MIASTA POZNANIA

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1937 R.15 Nr4

Biblioteka, pozostawiona w spuściźnie pomiertnej i dotychczas przez nikogo nietknięta, daje piękny obraz jego wszechstmnnych zainteresowail. Boć Twardowski nie gromadził wokół siebie tych księ,żek dla ozdoby mieszkania czy choćby wyłę,cznie z pasji kolekcjonerskiej, lecz księ,żki te pochłaniaję, jego żywy umysł i stanowię, dla niego niezastę,piony warsztat wytężonej i twórczej pracy. Miał on ambicję na poważnego badacza historycznego a zarazem okazał się w najlepszym tego słowa znaczeniu wychowawcą ludu polskiego w duchu narodowym i katolickim, o czym tak zdecydowanie mówię, liczne jego wydawnictwa. Gorliwie więc korzystał z każdej nauki i dORwiadczenia innych, aby samemu w podjętej działalności jak najmniej błę,dzić. Zabieraję,c się do wydawania czasopism, sięgał po wzory możliwie najlepsze i najliczniejsze. Z czasem w tych periodykach ł'ozmiłuje się tak dalece, że zgromadzi ich wokół siebie prawdziwie imponuję,cę, ilość. Biblioteka zawiera ogółem około 3800 dzieł w 5300 tomac1l.

Książki, ustawione starannie na stylowych półkach, zajmuję, cały obszerny pokój. Wśród nich łatwo odróżnić następuję,ce' działr: dzieła różnojęzyczne, czasopisma, albumy barwne i rękopisy. Dzieła księ,żkowe stanowią llajpokaźniejszę, część, ponieważ liczę, ogółem 3495 pozycyj tytułowych \V .1, .1,70 tomach. JQzyk polski oczywiście dominuje, chociaż ich zbieracz i czytelnik nie tylko ograniczał siQ do ojczystego jQzyka, ale gromadził je i czytał również w tych językach, które znał. Mianowicie '" języku niemieckim, łacińskim i francuskim. Poza tym znaleźć jeszcze można poszczególne egzemplarze, raczej przygodne. w jQzyku litewskim. holenderskim, szwedzkim i włoskim. Księ,żek w języku polskim jest następuję,ca ilość: i 1-J17 dzieł w 3 (j9S tomach; w jezyku niemieckim: .1,31i dzieł w 501 tomach; w języku łaciilskim: HIR dzieł w 224 tomach; i w języku fmncuskim: 37 dzieł w 41i tomac1l.

Interesuję,cym bQdzie również pozna<:, do jakich epok czasu i dziejów kultury ludzkiej te księ,żki należą. otóż na ogólnę, ilOśf; 3495 dzieł: z XV wieku pochodzę, 3 księ,żki (łacina), z XVI wieku - 13, z I poło XVII wieku - 37, z II pał. XVII w. - 129, z I poło .xVIII w. - 119, z II poło XVIII w. - 232. z l poło XIX W. - 801,z II pol. XIX w. - 1 (;27. z I-go lO-lecia XX w. - 193, z II-go lO-lf'cia XX w. - fili, wreszcif' z oluesu powojennego już tylko 9. Na 2817 dzieł polskich do wicku XVI należy 7, do XVII -04, do XVIlI - 200, do XIX - 2241. do XX - 22(; oraz niewia" domego czasu - lU3. Z łacillskich dzieł O należy do wieku XVI, U do XVII, (i5 do wieku XVIII, a 42 do XIX. Niemieckif' i francuskie 110chodzą z wieków XYII (2(), XVIlI (85) i XIX (227). \Varto l.ównież zaznaczyć, że li55 dzieł wydano dł"llkiem w Poznaniu w różnrch czasach, od XVI wieku począwszy. Jeżeli idzie o zagadnienia, to najliczniejsze sę studia historyczne i historyczno-ustrojowe, dotyczące zarówno dawnej Polski. jak i najróżnorodniejszych tematów (wydania głównie z XIX w.). Zaliczamy tu również mowy sejmowe i wydawnictwa dyplomów.

Kochając szczerze Polskę, Twardowski pragnął ją poznać wzdłuż i wszerz. Dlatego książki krajoznawcze z opisami zamków i miejscowości poszczególnych wyróżniają się bardzo wyraźnie. Na drugim miejscu co do liczebności znajdują się książki moralnoobyczajowe i rf'ligijne. Twardowski - człowiek szczerze i głęboko religijny - oraz wydawca licznych książek z tego zakresu. przygotowywał się do tej działalności bardzo skrupulatnie. Po książki te sięgał także do \\'ieku X\'I1I. Mają więc one charakter swego czasu, czyli tchną barokiem stylu \V tytule i treści. Dla przykładu podamy podział OO (!zieł polskich z X\'III wieku według ich ł'odzaju. Otóż o medycynie i zdrowiu mówi z nich (j, kazania i mowy pogrzebowe zawiera 17 druków, 17 książ('k to traktaty moralno-obyczajowe, 30 książek religijnych, iD dzieł politycznoustrojowych łącznie z mowami sejmowymi, 23 druków przynakży do literatury pięknej, ponad 20 traktuje o geografii i historii, reszta zaś mówi o przyrodzie, })(),lróżach, wojskowości itp. Charakterystycznie wygląda zbiór książek niemieckich i francuskich. Twardowski poszukuje u tych narodów przede wszystkim tych druków, które mówią o Polsce. Poza tym interesują go również zagadnienia historyczne, pamiętniki, życiorysy sławnych postaci, dzieła bibliograficzne itp. Autorz' dzieł, zgromadzonych -w bibliotece, tworzą bardzo liczuy i bardzo różnorodny zespół. Twardowskiego bowielll naj