T\.RONIKA I\IIASTA POZNANIAmąki pszennej, śl'edniej jakości, ok, 22 gr (42 gr). chleba ży' niego 12 gr (:31-32 gr), chleba pszennego 30 gr (HO gr) i za litr olejll luian"'go ok. 125 (1IiO gr rzepakowego); za kg ryb: lcszcza ok. ;)(j gr, karpia ok. 100 gT (:!20-2liO gr) za kg myllla suchego ok 1880) gl', (WO gr pospolite do prania); za kg wełny 3:3H gr (dzisiaj ok, 1200 gr); za metr sukna pospolitego 37(j gr (ok. 1000 gr), lepszego 84(i gr (ok, 2;)00 gr), za metr płótna 73 gr (ok. 1)0 gr), za litr I,wl'załki przepalanej (\V r, 17(4) około 190 gr (5(iO gl").

Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania 1937 R.15 Nr3

Za pracę robotnika i rzemieślnika trzeba b)' było płacić dziennie: pomocnikowi murari!k' emll latem ok. 113 gl', zimą ok. 90 gr, czeladnikowi 22(i wzgl. 180 gT; pomocnikowi ce,;ielskiemu 143 wzgl. 113 gr. czsladnikowi II 170 wzgl. 14:1 gr, czeladnikowi I 22(i wzgl. 203 gi', podmistrzowi 282 wzgl. 22lj gr, mistrzowi 452 wzgl. 340 gT, Obecnie otrzymuje taryfowo robotnik pl'zyuczony, zatruduiony w pl'zemyśłe budowlanym, a którego porówna( by możm\ z dawniejszym pomocnikiem murat'skim lub ciesielskim. 75 gr za godzinę, czyli przy 8-godzinnym dniu pracy, dziennie (iOO gr (Ii zł), taki sam zaś mhotnik miejski za gollzin{' H(i gT. czyli dziennil' li8H gr; żonaty rzemieślnik ponad 4 lata po wyuczeniu, odpowiadający dawniejszemu czeladnikowi I lub podmistrzowi, 82 gr za godzinQ, czyli (i5(; gr dziennie; takiż sam miejski rzemieślnik fabryczny !ł0{ gr; inny fl72 gr. l tu wi{'c widzimy, że rzemieślniczo przyuczony I'obotnik dzisiejszy zarabia n o m i n a l n i e 4,7 razy, a takiż l'obotnik lIliej,;ki nawet 3,4 razy wiQcej, starszy zaś rzemieślnik już nis tyle, bo tylko 3,2 mzy, a takiż rzemieślnik miejski 4 razy tyle, co ich dawniejsi koledzy, zinHJ. i latem przeciętnie, ie takie same wyniki otrzymujemy z porównań cen dawniejszych z obecnymi: mięso kosztuje tylko około 3 razy tyle co dawniej, mąka pszenna 2 razy tyle, chleb żytni oraz pszenny blisko trzy. ryby około 2 razy tyle, PodoImy stosunek wykazują ceny za materiały odzieżowe, Nie należąca do artykułów pierwszej potrzeby gorzałka jest obecnie również około :3 razy droższa niż dawniej, \\ cenach za tłuszcze, jak słonina i sadło, nie widzimy żadnej prawie różnicy, lydło było dawniej nawet droższe, niżobecnie, Stąd trzeba hy wnioskować. że rohotniey, rzemieślnicy czy urzl)dnicy z przed półtora wieku, zarabiający nOlllinalnie ok. j razy nmiej, niż ol)('cni ich epip;oni, a otrzymujący to, co im do życia było potl'zelme, nie o tyle taniej, żyli albo skl"Onmiej, al))o też różniel' wyrówllywały znacznie tailsze illllP je3zcze, zaspokojpniu potrzeb ludzkich służące rzeczy, jak mieszkanie. obuwie, opał, światło i t. p., tu z IlI'aku dokładnych danych źrÓdłowych nie wymienione. Przyjąwszy jpdnakże, że zal'Obek dziskjszego robotnika uważać 1I1ożna jako mininll11l1 egzystencji i z te,» wnioskując, iż dawniej gorzej chyh:! hy(' nie 1I10gło, to hiol'I,)c pośrednią 1I1il,'dzy lIiż ;zy II li lIa OIH'za; (o l'a) razy' zarobkami, a ni:' o tyleż niższymi (o ca :3 l'azy) cellami, uznać można sił{' nabywczl,) pieniądza Ówczesneg'o 01 n-lzy wil.'kszą od olwcnej jako lIic pl'zeholow:!Ił<J, \V tej liczhil' 1. kt.ÓnJ \\ stosunku do sum hudżetowycll z roku 1!J:ł1 :łli lIWaŻ['I' hl.'dzipmy jako dalszy dziplllik (albo na odwrót do Slllll hudźptowyeh z r. 17HO jako mnożnik), jako za W3 rtą uważal' bl,'dzif'lllr n'l\\'nif'ż cyft'!" 1,12X5, wymżającą o tyle większą wal'toś(: zlotego polskiego dawniejszego \v stosunku do obecnego pod wzp;ll.'dI'1Ił wartości czystego złot3. pl"zez nieh w różnych olo'f-'ach l'Za-;\ł l'epl'f'Zl'utO\\ ancgo.

.Teżp/i podzielimy tel'az uzyskane poprzednio kwoty (i2 l'7:ł,53 zł Ilochodu oraz 1i12 )(;;1,70 zł l'Ozchodu dl3 miasta Poznania z przypuszczalnI,). jego liczbą lIIieszkał-lców 10000 w r, 17riO, przez liczb!; I, to otrz)-'lIlamr kwotr In 043,:3H zł wzgl. l.iO (i41,42 zł. leżąee juź o wielI' bliżej kwot lmdźptowych z 1'0ku 17HO. Zl'psZtą ni£' chodzi mUlI tak bardzo o porÓwll3nif' budżetu z r, l !I;ł:i :3(; jalw calości, lecz tylko tych jego części, dla którycll znajdzielllY odpowil'dniki w budżeciI' z r. 17HIJ. Pl'zpkonamy się bowipm zal'az, :l£' dla Poznania z l', 17HO niektóre, i to bardzo poważne źrÓdła dochodowI' czas{)w obecnyclI w ogóle nie istniały. Z dru"dej strony 1I1iasto ohf'cnp wykazuje }lO stnHlie rozchodowej cały szereg wydatków w działach, miastu ówczesnemu zupełnie nie znanyrłl. Z tej tpż przyczyny porównanie obydwu naszych budżetÓw w eałosci nie na wiple przydac' się lIwże, Do pewnego stopnia pouczającym natomiast będzie, jeżeli uda się ująć poszeze

2(jJgÓlll cZl.'ści składowp budżetu z I'. 17RO w grupy tak, że bt:dzie je można porównać z odpO\viednimi lub pokrewnymi grapami czyli c!zialami hudżptu z J'. 1985 3H, Sto!->ll\\'nie do przepisanego ob"cllie dla rachunkowości salllOrzdowej systemu docilOdy zwyczajne mia<;ta Poznania składają się z 11, rzymskimi cyframi oznaczonych gnlp źd,deł dochodowych, .l tych 11 zbiorowych źródeł wpłyuęły miastu w J'Oku l!:J:33 3(; takie dochody: 17)l. Ma,iątel, IWl11unalny II. Przedsiębiorstwa komunalne III. Subwencje i dotaejp IV, Zwroty V, Opłaty administraeyjne VI. Opłaty za korzystanie z urządzeń zakładów dohr..l publicznego VII. Dopłaty VUI. Udział w podatlwch pailstwowych IX, Dodatki do podatkó\\' państ\\'owyl'll X, Podatki samoistne XI. Różnezł gr 2170785,88 3279317,92 13 201.34 3 8ut 279,RO 201 285,77

702 324,49

2522306.41 3 8n!) 381.33 (j43 884,37 44571.59

Razem:

17 304 338,90

Dział vrr (Dopłaty) powyższego zestawienia nie dał żadnego dochodu, Pozo,stałym 10 działom przeciwstawia się 5 działów dochodowych roku 17KO o iunej nl'uHmklaturze i innYl1l zgrupwaniu poszczegMllych źródeł dochodowych, Te) działów obejmuje ogółem ti9 pozycyj dochodowych, częściowo z źródeł zhiol"Owych, cz{'ściowo pojedYlIczych, \Val"to przyt.oczyć jł-' dosłownie podłu!! akt KOl1lisji DoLrego Porządku jako dokument historyczny, rzucający znamienne świat' o na ówczesne stmmnki majątkowe i gospodal'cze naszrgo miasta, , Tabell:--ł ogolna intrat l1liasta JKl', Mci Poznania" ,S) to Wtuł, w jaki sprawoz(lanie Komisji zaopatruje część dochodow, l'\umerację. tak działÓw jak i ich CZlJśc.i składowych, któl'ej \V !->pnnvozdaniu l(ol1lisji zupełnie hrak, dodajel1lY jako dla naszych celów porównawczych dogodną.:

,,) SprawozdaniE' ralllUlikowe Zarządu Miejskiego w Poznaniu za rok budżetowy 1935 36, str. 11. 1') Ada Com, Bonae Ord, fol. 169 lin (Arch, Państw, \\' Poznaniu),

Tahella og-olna intrat Miasta JJ{r. ;\'lci Poznania,

I. D o c h o d y m i e y s k i e p I' Z e z I i f' Y t a c y 1 wal' ę d e p uszezonet. Pl'owenta z h...1I1I mieyskieh, mostowego. hl'ukowego y ungieltowego HI), czyli opłaty od kupeów winem chandluiących, płaci ,I P. AllIll'zy Tal'oni 2, Pl'owentu I. .\I'o:dy cegielniow y wapniarni mieyskiey, płl1ci ,II', Ml1teusz Will1llt eJ, I'rowentu z 11l'ędy pl'opinl1cyi w \\"sia('h miey!;kieh, płaci ,I p, Dyollizy Szpel'nl1 4. Pl'Owentu z pl'Opilll1l"yi piwl1 gl'odziskiego w mieście szyrlkowl1nego, płl1ej .11', HadIw"ki

10 090 zl 5441 340J " l 101

5, P!'O\\"entu z wagi miey!;kiey (OpI'Ó('Z doehodu je) od tuteyszy('h kotll1l'zy pła('ii' do kl1s) mieyskiey po\\"innego), płaci JP, An(h'zy '1'11 1'0 n i 800 (), Pl'owentu z Wolnil'y od ohcyeh I'ze:i.nikó\\', płl1('i ,II'. N atl1li 601 7. Pl'ol\"entu z łąk mieysld('h, płal'i ,II', Ml1teusz Will1nt , 580 Ho Pro\\'entu od pl1stwiska hydła, pll1ci ,II', Dyonizy SZpel"lll1

22 180 zł

lI, [) a l !; z e i n t I' a t y z \\'!; i o W m i e y s l( i e h n a e z y ńs z a e h lok o \\" 11 n y (' h Y n a n o \\' o P I' Z e z g e om e trę p I' Z e m i e I' z o n y c h, !I, \Vieś Zegrze czynszu z ('huh, ('zyli włok, iakote:i. inszy('h dl1nin, jl1ie(', Impłono\\' ete, płl1('j nl1 rok , 2278 zł 21-! gr 10, Wieś ,Ieżyce f'zynszu z ('hub, ('zyli włok, il1koteż inny('h danin, jl1iec, kl1płonow, placi na !'Ok 3374" 6 " 1 t. Wieś GOI'ezyno ezynszn z ('llIIb, ('z'1i włok, iakoteż inny('h dl1nin, .iHie(', kapłonol\" etc., płHcj nl1 rok 3570 ,,- "

l!') "PodHtki od wina, mim)u i I\"odki tuteyszym z\\'yczl1iem ungielto\\'y y sll('hedniowy zwane" (Acta Com. Honae Ol'd, fol. II-! - Al'ch. Pań!;tw, \\' Poznaniu),t2,

Wieś Rataie I'zyn!'\zll z iakoteż innYl'h danin, etc" płaei na rokchub, czyli włok, jaiec, kapłonow

1194" 2 "

13, Wieś Winiary z ogrodnikami czynszu z I'huh, I'zyli włok, iakoŁeż innych danin, jaiec, kapłonow, płaci lU' rok 2450" 2 " 14, Folwark Honin y Szeląg ('zyn!'\zu I. chuh, I'zyli włok, iakoteż inszYI'h danin. ,jaiec, kapłonó\\', płaei na rok 341 ,,- " li>' Wieś Wil(h-ł I'zynszn z I'huh, czyli włok, ialwŁeż innYl'h danin. ,jaiec, kapłonow, płal'i na rok 1455 " 18 "2 Hi, Wieś Dęhiel' I'zynszu z I'hllh, l'zyli włoli, ialioteż innYl'h danin, ,jaiel', kapłonow, płal'i na mk 1450" 2 " 17. Wieś Luhoń I'zynszu z I'huh, I'zyli włok, iakoŁeż inn'('h danin, jaiec, Impłonow, pła('i na mk 691 ,,18 " lH. Od og!'Odników pod \\'sią Wildll l11ieszlm' iącYl'h ('zynszll l\Ił rok 73 ,,- " HI, Al'ędy z częś('i \\'si Linia pel' decretuIII potiorita lis miastu pl'Z sądzoney 200 zł - " 17078 zł17' 2

III. D o (' h o d y m i e . s k i e z (' z y n s z u z i e 111 n e g o z o g I' o d o \\' n a p I' Z e d 111 i e ś (' i a l' h, d o 111 o w, P l/leo\\' y roi opłal'onego 20, Przedmieseie Ś\\'iętego Woyeiel'ha , 257 zł 12 gr 21. Kondorff z Muszą GOl'ą pl'zedmieśl'ia 347 " 10 " 22, P..,edlT1ieście Ś\\'iętego MarTina 69 " 12 " 23, No\\'e Og!'Ody pl'zedmieśl'ie 125" 7 ".

24, Gasld y Pb-ł!'\ld przedmipśda 27 " 15 " 25, Gl'ohlR przedmieście 247 " 19"2 26. ł.acina przedmieście 134 ,. 14 " 1209 zł - gr IV, J)o('hody miasta Z gma('how y do mo w, tlld1.ież hndpk i sklepow.ol'az l'oźnego innego l'odzajn do kas!'y mieyskiey należącego 27, Z gmachu Sendylmtllra z\\'anego płal'i komol'llik na !'Oli 60 zł - gr 2K Z haszty pl"zy Hutelsl<iey ulil'y !'\toiącey gdzie są 4 izby, z ktorYl'h II' ;} mieszkaill słudzy lIIieysey, z 4-tey zaŚ lIaiętey płaei komornik l'ocznego eZYllszlI 40 " - "